Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 51, 21 December 1895 — Na Hana Hoohaumia Wale i na Kaikamahine Hawaii. [ARTICLE]

Na Hana Hoohaumia Wale i na Kaikamahine Hawaii.

Mr. Lunahooponopono o ke Kuokoa, Ua ike ati i ka manao hoahewa a ka nupepa Ke Aloha Aina, (puka pule) o Dekemaba 14 aku nei no.na hoohauinia wale ia o na kaikamahine Hawaii ena kumukula haole. He hana ino a lapuwale haahaa loa io no keia mau hana i ike ia mawaena ona kumukula o loko o keia mau Pae Aina, a ua iike ko'u mau manao hoahewa ma keia mea, me ko ke Aloha Aina. A pela no ka manao o na poe makee pono a pau o Hawaii nei—poe Mikanele a Mikanele ole, Hepuhalika a Rolalitl paha kanaka ili-keokeo a hapa keokeo, ili ulaula, a pela aku. Aole loa au i manao, ua apono iki na poe makee pono a pau mawaena o na mikanele i keia hana, a o ka poe kue mikanele wale no hoi ka poe i ahewa ia mea; ona poe Bepubaiika hoopono hoi a pau, ua makemake loa ina hana oia ano, a oka poe Bolaliti hoi, o lakou waie no ka poe i maiinaina ia hana. Aka, o keia nae ke au oke ko ana oua manao oKe Aloha Aina ma kona manao pepa a'u i hoike ae nei. Ua helu mai oia no na hana ekaeka a na kumukula haoie wale no ma Molokai, Kona Akau, Maui. A e owili pu ana hoi i kekahi mau keiki ana mikanele waie no iioko oia ano hana, koe kekahi poe keiki aka poe mikanele 01«! no ka mea, he poehemolele lakou.

O ka lawe kapnkahi ana i na mea hoikeike o keia ano a kau i na hoahewa kapakahl ana maluna o na poe i iawe kapakahi ia mai ai no ka ho» ikeike ana imua. o ke akea, me ka nana ole ia aeona kinaunau o na hana ekaeka a haumia loa i ike nui ia mawaena o ka lahni Hawaii maoli, i ke au Koialiti a hoea mai no i keia wa, he hoike ana ia I ke kuiana ewaewa maoli o ka manao aiakai o ke Aloha Aina. Inahe hoahewa no na hana hoohaumia i na kaikamahine Hawali, e kau ia ahewa maiuna o na mea a pau 1 hana ia hewa, mawaena o ka poe Bepubaiika a Kolaiili hoi, mikanele ! a mikanele oie, luna aupunl a ano e I ae paha, he haole paha ia, kanaka | Hawaii paha, Potxigalapaha, lapana a kanaka e ao paha. Ma ka wa 3 hoonohoia al ke kumukula haoloa kanakaHawaii paha» e noho lawelawe nalalo o ka Papa Hoonaauao, mamuli o kooa apono ia ana no koua makaukau ma kaoihana ao, aole loa oia i kauohaia e ka Papa Hoonaauao o ka hana ] hoohaumia ana I na kaikamahlne i Hawaii kekahi o kana aoaa haawina e ao aka ai ma kana kuia a e uku ia oia noiahana hewa. Aokahaule ana o kela kumukuia iloko ona ume ana a ka hoowalewale, be mm ia i hiki ole I na mana aapnhi ho* nua—ina m he aapaai moi ia—ko

pale«eakelkeepaha 1 o Uhoopa, a ioaa ka hooāaanAO iaia ibo, soie e boooobo aka i oa koaaukaia ma ka olbana ao, i ike ia ae kooa pono ole, mahope aka o kooi Lawelawe &na i kana oibaoa o poioo aoanei na kai« kinuhioe Hawail. Ahe makemake kia aa e hoolako ae ke Aloha Aioa i ka Papa Hoonaaaao me ka hsa> wim ike kamahao o ka ike e ana o | ka P*pa i oia-honaa he wahi kuma* | kala keia e hoohaamla aku ana i aa kaikamahine Hawaii.

No ka hewa o hookahi a elaa kumakala haole paha, ua lahai ia na poe komaknia haole i iawe ia mai nei eaoi na opio Hawaii, he poe hoohaamia lakoa ina haomana o na kaia a iakoa eao ana. Ama keia maaao halai pau oKe Aioha Aina na pili like ia i na kumakula haole i laweia mai—e ke Aupuni paha, e ka Ekalesia Katolika Roma paha, Ekaiesia Enelani paha, Ekalesia Kaiavina paha, "Moramona" paha, a poai hoomana e ae paha. A j eia ua manao hului pau la o ke ahewa a ke Aloha Aina i na kumukula haole. u O ka mea apiki, ke aomai nei no na poe kumukula haole i iawe ia mai nei, e ao i na opio o Hawaii, i na hana peiapela hoohaumia ina haamana ona kula a lakoa eao ana." E hui pu ana lioi me keia manao keia maheie manao alakai o aa Ke Aloha Aina nei, e olelo ana penei: u Eia na Karistiano ke kaena nei, no ka holomua o na hana pono # a me na hana hoonaauao a lakou eao mai nei." Owai na Karistiaiu>? O ka Papa Hoonayjr»le no auei? O na poe Repusa(ijfa waie no anei? Alaiia, o ka poe Roialiti, he poe pegana iakou ea? Kuliu no ka ike ame ka naauao! Pehea ka poe Katoiika Roma, Katoiika Enelani, Moramoua, Konekakionela, Metoclita, Karistiano, (i kapaia ka poe Kamebelita) Adevenetita, he poe Ane Karisto anei lakou? O keia nae ka puana oiaio o ka manao alakai o ke Aloha Aina. Aia a hoololiia ae ka welau manao mua, ma ka hooponopono hou ana i ole ai e iaula ke kikoo ana o ke kiina manao, pela auanel e piii maikai ai na hope haina, aole e kiwalao ma 0 a maanei. Mamuli o keia kuiana manao hoahewa k&pakahi ake Aloha Aina i iu aka ai imua o ka lahui Hawaii e ike maopopoia ai ke kahua i ku ai ke ahewa ana, oia hoi, he huhu maoii no i ka haole, a o ua poe haole la 1 huhu ia, oia na poe Karistiano, na haole i loaa ai ka naauao, ke akamai ame ka ike ina kanaka Hawaii o na la i hala ae nei a i keia mau la a me mua aku nei. A o keia hooulu

ana i na manao o keia ano, ua kapa !ia e ka poe Karistiano, be "rāce prejudice," oia hoi, manao lilili pili lahui." O na manao hooulu inaina i na Karistiano, ua ike nui ia ia ma na aina o Kina, Aferika, mawaena oka poe Mahomeela ame na lahui e poi pu ia ana e ka mana o ka pouli. Oke kumu nui keia oka pepehiia ana kahuna Katolika Boma, a me na Misionari Perosetane ma Kina ame na Aina Pegana e ae. Aua manao anei Ke Aloha Aina e hooulu i keia hoomokuahana ana, mawaena o ka ili-ulaula a me kahi hapa oka ili keokeo i nui ai ko lakou huhu, alaila, ma ka wa e hoea hou mai ai kahi pahu kupua, mai a Kallvalana mai, elike me kahi pahu mua aku nei i hemo ai paha ka haina iluna o Laeahi, o ka wa ia e hoaiaia aku ai kahi hapa oka lahui ; Hawaii e hoopihapiha nei e keia mau manao hooioaioa haole, a o ka lele naaupo no !a e like me kela naaupo mua ana. £ lilo na hana hooulu haunaele ana ili ulaula 1 hana ai mamua aku nei a lanakila ole,. i mau mea hoonaauao mai ia lakou i keia wa. O ka inoa Karistiano, he inoa ia i hoowahawaha ia eka poe Helene ! poe Eoma hoi ma ka wa o na Luna-! oleio. Oka poe i hahai ina ao ana j ana Lunaolelo ma ia wa e noho mana ana ke Aupuni Pegana o Homa maluna o ka hapanui o ka honua nei, i ikeia ia wa, ua kapaia ma ke ano hoohenehene he poe Karistiano, oiai, o ka inoa i maa man mawaena ona ludaio ma ia wa no na poe e hahai ana ia Karisto ame kana poe haumana, he poe Nazarene.

E ao ana ka poe Karistiaao ma ka wa ona Lanaolelo e hoiomaa na i haoa pooo a me na haoa hoooaaoao | mawaena o kanaka e iike no xne kokeiawa/ aoleoae ia he meae waia ai ka oihana KaiiaUaao a ia poe i ao ai oo ka nul o oa haoa hewa akapoe hewa. O kaOihaoa KaHaUano |ma Hawaii nei, —ina ia he Peroseiane, Na La Hope (M<viMia> a Kaloilka £oma paha—ola makoahine ofea\loaa aoa o ka naaaae a me ka iks kanakaHawaii, a o ka a kekahi poe i ka hewa moekoi<l»®4 kahi k&ikamahi* ne a wahine Miwaii paha, na mea mioamina a kMoa Hawaii—iaa he kamaknia a kumiikaia oie paha mea nana U Mam, Ikeiū mm M e xsee nei a mainaa aku nei &bā t a

mamaa lea aktz paha, ai keiamaml maa aka paha e nee mai nei, no kela kanaka pooei iho ia hewa, aole ia he mea e hookaahihiia ai maiaoa ka Oihaoa Kamiiaoo. Oiai e oaki* naki a hoopaa ole ia aoa o Satana i oa kaalahao a kioia o!e ia iloko o ka loa hohoaa i ole ia e hoowaiewaie hou aka i ko na aiiia, pela ookaloi* hi e eia ai keia hewa, aoie mawae. oaoke kanaka haoie waie no, a kee ke kanaka Hawaii, aka, mawae&a o na kanaka apaa. A oka hoohe&e» hene ana i ka Oihana Karistiano, no ka mau oka aia ana oia hewa mawaena o na keiki a kanaka, aa iike ia me ka hooie ana «aohe Akaa," oiai, aa oielo mai ke Akua, e ulu pu no ke kikania a me ka pa* laoa a hiki mai i ka wa e oki ai. Aole ao ka Oihana Karistiano i ka pee kae Karistiano e hana i ka hana

haumia. A ina oa manao ke Aloha Aina o ka hoopaa ae i ka Oihana Karisiiano ka hana pono loa e hana ai, a e hoi hou &ku hoi ka lahai i ka nohona o na la i komo oie mai ai ka maiamaiama Karistiano f aoie ia he hana pohihihi. Wehe ae ina pono aka malainaiama Karistiano i iawe mai ai a muu mokaki i Hawaii nei, a hume hou i na malo, komo hoa i na kamaa la-i, kakua hou na wahine a me na kaikamahine Hawaii ina pa-u, a o keia hana he mea ia e hoohaumia ole ia ai lakou e na poe hana hewa e uoho nel i keia au oka nohona o ka malamalama Karistiano, a oīa auanei ka oleio, a o ke &o pono ana a ke Aloha Aina elike me kana i ninau iho ai: "A pehea aku la makou e olelo ai no ka minamina i ko makou lahui ponoi e hoohaumia wale ia ana" e ka haole o ke au malamalama Karistiano.

Ke olelo nei au i keia, aolo no ka manao hoino a hoowahawaha ina hoa luFīui Hawaii, a makemake au e hoolanakila wale ia na hana lapuwale, inoino a haumia ana haole kumukula elike me keia ke ano, aka, e ahewa i ka mea hewa me ka holo kapakahi ole ana i hookahi wale no aoao e hele ai ke ahewa ana, elike me ka ke Aloha Aina e hana nei, me he mea la e hoohemolele wale ana no ia i na mamo e ae a Adamu a me Ewa, a hookahi no ohana mamo haumia loa a laua, o na haole a pau i lawe ia mai i Hawaii nei no kā oihana hoonaaaao i ka lahui Hawaii. Owau iho no me ka makaukau, Keaulanaakalani. Hnuoluiu, Dek. 16, 1895.