Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 52, 28 December 1895 — Page 2
| This text was transcribed by: | Amanda Lerma |
| This work is dedicated to: | The Lerma Family |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
MA KE KAUOHA
I kulike ai me na olelo o ka Pauku i o ka Mokuna XXXV o na Kanawai o 1888, ua hoololi ae au i ke ku ana o ka P@ Aupuni ma Hookena, mai ka aina mai i ike ia o Kealia 2 a i ka aina i ia ike o Kealia 1, maloko o ka Apana o Kona Hema, Mokupuni o Hawaii.
J.A. KING,
Kuhina Kalaaina.
Keena Kalaiaina, Dek. 18, 1895.
2577-31
Kuai o ka Aina Aupuni ma Alanui Betela, Honolulu, Oahu.
Ma ka POAKAHI, IANUARI 20, 1896, ma ka hora 12 o ke awakea, ma ke alo iho o ka Hale o ka Oihana Hooko, e kuai kudala akea ia aku ai, he Apuna Aina Aupuni, ma Alanui Betela, Honolulu, Oahu, maloko o laila he 1200 kapuai kuea ka aiea, oi aku a emi mai palia. Kumukuai oi maluna o @@00.00.
Kuike ke Dala.
E haawiia no ke kuleana ma ka Aina, ma Ianuari 27, 1896.
J.A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Dek. 16, 1895.
Ua hoihoi hou ia keia kuai maluna ne nei.
JAS. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Dekemaba 20, 1895.
2578-3
Kuai o ka Apana Aina Aupuni ma Alanui Betela, Honolulu, Oahu.
Ma ka Poakahi, Ianuari 20, 1896, ma ka hora 12 o ke awakea, ma ke alo iho o ka Hale o ka Oihana Hooko e kuai kudala ia aku ai he wahi apana aina aupuni ma alanui Betela Honolulu, Oahu, nona ka nui o ka ili (area) he 1,200 kapuai kuea, oi iki aku paha a emi mai paha. Kumukuai oi maluna o @800.
Kuike ke dala.
Ma ka la 27 o Ianuari, 1896, e haawiia aku ai ke komo ana ma ka aina.
J A KING,
Kuhina Kalaiaika.
Keena Kalaiaina, Dekemaba 16, 1895.
2577-3t
Hoolaha Wai.
I kulike ai me ka Pauki 1 o ka Mokuna XXVI o na Kanawai o 1896.
O ka poe a pau he mau pono wai ko lakou a e uku ana paha no ka wai, ke hoolahaia aku nei, ma keia, o na uku wai no ka manawa e pau ana ma Iune 30, 1896.
O na uku wai e hookaa ole ia ana mahope iho o ka hala ana o na la he 15 mahope iho o ka la 1 o Ianuari, e auhau pakeneta ia no, he 10 keneta ke kaulele.
ANDREW BROWN,
Luna Nui o ka Oihana Wai.
Honolulu, H. I. Deke. 16, 1895.
2577-3t
I kēia la I hookohuia ai o Mr. A.J. Wilson, I Lunahoomalu no ka Papa Alanui no ka Apana Ohi Auhau o Kona-homa, Mokupuni o Hawaii, ma kahi o A. Gramberg I waiho mai.
Eia ka Papa I keia wa:
A. J. Wilson, Luuahoomalu,
S. Lazaro.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Dek. 5, 1895.
2576-3
O ka Poakolu, Dekemaba 25, 1895, oia ka La Karisimaka, a o ka Poakolu, Ianuari 1, 1896, oia ka La Makahiki Hou, e malamaia no he mau La Kulaia Aupuni, a o pania na Hale Oihana Aupuni āpau o ka Repubalika nei, ma ia mau la.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Dek. 9, 1895.
2576-3
Na Rula Hooponopono a ka Papa Ola.
Pauku 1. Ua papa loa ia ka lawaia ana i ka i’a unahi, na opihi, pupu a me na mea a pau o ke kai, a o ka wai paha mai kekahi wahi mai, kuono a mana wai paha o ke awa o Honolulu, a mai kekahi kahawai mai e komo aku ana iloko o ua awa la i oleloia ae nai, a maloko hoi o hookahi haneri kapuai e holo ana iuka o ka aina, mai kela a me keia wahi mai o uka o ka aina nei i hele mai ai ke kai a haaleale, a maloko hoi o ka laina e holo ana mai ka lae ae o Iwili, e kokoke la i ka Hale Pepehi Puaa a hoea i ke keena Oihana me kahi hoomalu, alaila, holo i ka hoe pahu hao (o@n @ouy), a mai ka hoe pahu hao mai a hoea ae i ka palekai pōhaku komohana, o ka pa pōhaku puna ne hoopuni ana i kahi hoopihaia ia ma Kakaako.
Pauku 2 O ka maa@a@wa ana i ka i’a a me na mea apau noloko mai o ke kai maloko o ka apana o Honolulu, na papaia, koe wale no ma ka Hale Makeke Hou, a ma na wahu e ae i ae ia a ma ia mau wahi e waihoia ai na i’a unahi (scale fish) ame na mea a pau mailoko o ka nanaia ana o na Luna Nana i kohoia e ka Papa Ola.
Pauku 3. He mana ko ua poe Luna Na na la e hopu, e hoahewa a e kiola (destroy) i kekahi i’a a mea paha mailoko mai o ke kai i waihoia ae no ke kuai, a i lawe ia mai paha i ka Makeke, ka mea hoi a lakou i manaoio ai, na lawe ia mai ia mailoko mai o na wahi i papaia e keia mau rul@, a i ole, na ike ia aole i kūpono no ka ai ana.
Pauku 3 Ma keia, na hoopania na Rul@ ke Papa Ola e pili ana i ka lawe ana ame ke kuai o ka i’a, i hoolahaia ma ka la 12 o Novemaba, 1896.
Ma ke kanoha o ka Papa Ola.
J.T. WATERHOUSE,
Peresidena.
@ @ @
Kuai o ka Aina Aupuni ma Makiki, Honolulu, Oahu.
Ma ka POALUA, IANUARI 28, 1896, ma ka hora 12 awakea, ka ke alo iho o ka Hale o ka Oihana Hooko, e kuai kudala akeaia aku ai kekahi Apana Aina Aupuni ma ke Alanui Keeaumoku, ma Makiki, Honolulu, Oahu, maloko o laila hhe 88-100 o ka Eka, oi aku a emi mai paha.
Kumukuai maiuna o ka $250.00.
J. A. KING, Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Dek. 23, 1895.
2578-3
I keia la ua hookohuia o Mr. K. Buchholtz i hoa no ka Papa Alanui na ka Apa na Auhau o Kona Hema, Mokupuni o Hawaii.
Eia na hoa o ka Papa i keia wa:
A J Wilson, Lunahoomalu,
S Lazaro ame
K Buchholtz,
J A KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kaiaiaina, Dek. 16, 1895.
2577-3t
KEENA O KA PAPA OLA
Honolulu, Dekemaba, 18, 1895
Ma kekahi halawai ana a ka Papa Ola, i keia la, ua kohoia o Wm O Smith Esq. I Peresidena o ka Papa Ola, ma kahi o Mr. J. T. Waterhouse i waiho mai.
CHARLES WILCOX,
Kakauolelo o ka Papa Ola.
2577-3t
OIHANA WAIWAI.
Malalo o ka Pauku 35, Mahele 1 o ke Kumukanawai, ua kauohaia kela ame kēia hoa o ka Aha Kuhina e waiho mai I hoike no na hana o loko o kona Keena iho, iloko o ka makahiki e pau ana ma Dekemaba 31.
Ke kauoha aku nei ke Kuhina Waiwa I ka poe a pau he mau koi ka lākou I ke Aupuni ma na mea pili dala, e waiho mai I kēia Keena, ma o na Keena Oihana la komo ai ia mau koi, aole mahope aku o ka hora 12 o ka Poalua, Ianuari 14, 1896, oiai, mahope aku o ia la, e pani ia no na @uke o kēia Keena.
O na poe a pau he mau dala ka lākou @ paa nei ma ko lakou mau lima, no ke Aupuni, ke kanohaia aku nei e hookaa koke mai me ka uleu, i ole ai e ulolohi ka manawa hookaulike i na Buke Hoike Waiwai, no ka makahiki e pau ana ma Dekemaba 31, 1895.
S. M. DAMON,
Kuhina Waiwai.
Keena Waiwai, Honolulu, Dek. 9, 1895.
2576-4t
NUPEPA KUOKOA
ME
Ko Hawaii Paeaina I Huiia
O ka Makahiki, - - - @2 00
No Eono ahina. - - - 100
Kuike ka Rule.
PUKA ANA. 1 Pule 2 Pule 3 Pule 4 Pule 5 Pule 6 Pule
Iniha.. $ 1.50 $ 2.00 $ 2.50 $ 3.00 $ 3.50 $ 4.00
2 Iniha.. 2.00 2.75 3.50 4.00 4.50 5.00
3 Iniha.. 2.50 3.50 4.50 5.00 5.50 6.00
4 Iniha.. 3.00 4.00 5.00 6.00 6.75 7.50
5 Iniha.. 3.50 4.75 6.00 7.00 8.00 9.00
Iniha.. 4.00 5.50 7.00 8.00 9.00 10.00
O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a ina aole, aohe hookomo ia.
HOOPUKAIA E KA
HAWAIIAN GAZETTE CO
GEO. H. PARIS, Luna Nui.
N@ Honolulu, Oahu, Lakou a pau.
POAONO, - - - DEKEMABA 28, 1895
Ka Hale Pa’I Hou o “Ke Kilohana Pookela o ka Lahui, Hawaii.”
I keia mau la e nee nei, eia ke holo awiwi nei na hoomakaukauia ana a me na hooliuliuia ana o ka Hale Pai hou o ka napepa KUOKOA. Ke kuku nei ka hapanei o na mea paahana. He papa pa’i hou lao kekahi e ku nai i hiki ke pa’i i mau tausani pepa iloko o ka hora hookahi.
O ka halepai hookai keia maloko nei a ka Pae Aina i oi ka mākaukau ma na moa paahana o keia au hou o ka naauao e nee nei. A ua lawa oia ma na mea a pau o loko o ka Oihana Pai me na mākaukau e hiki pono ai laia ke lawelawe ma na hana pa’i palapala o na ano a pau, me ka holomua loa i oi ae i ko na halepai e ae iloko nei o ka aina.
O ko makou helu o kelapule aku nei, a pela no me ko kela pule, ua pa’iia maloko o ua halau hou nei o makou. Aole e liuliu loa, a holopono loa na mahelo hana a pau maloko o kela hale. No ia hauoli, ke haawi nei ke KUOKOA I ke ALOHA MAKAHIKI HOU i kona poe heluhelu, a pela pu hoi i knoa mau hoa nūpepa ma ka olelo makuahine.
Ka Makahiki 1895.
O keia makahiki e pau ana ma keia Poalua ae, he makahiki ano nui no ia ma ka moolelo o Hawaii nei. Ma na la omaka mua loa o keia makahiki, ua hoohaiwaia ka nohona o ka lahui me kekahi pioo nui i hoouluia ae e na manao moekahi like ole o ka lahui, ma na mea e pili ana i ke Aupuni, a ma keia wahi ke puana ae nei ke KUOKOA i na mamala olelo i kilohanaia ma kona poo, “Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono.”
Ua hoopihaia na eheu o keia makahiki e nee awiwi nei, me na haawina poina ole i na puuwai o kela ame keia kupa o ka Aina. He mau mea ia i ike kumakaia, mai Hawaii a Kauai, a no ia mau mea ua hoomahae loa ia ae la na noonoo ana o ka lāhui oiwi o Hawaii a ku-kaawale ae la kekahi ame kekahi.
Iloko o Sepatemaba aku nei, ua hookuia hou ia mai la ka lahui me kekahi popililia koikoi, mamuli o ka hoea ana mai o ka mai ahulau Kolera mawaena o ko Honolulu nei anaina, a uneia aku la he mau ola makamae ma kela aoao, mai waena aku nei o ko kākou poai. Iloko nae oia wa hookahi, ua hoea ae la he hoike ana poina ole o ke aloha hoakanaka oiaio, mai waena ponoi ae o ka pōhai o na wahine koikoi o ka Aina nei, mamuli o ko lakou hoala ana i na hana kokua aloha i na ohana Hawaii pilikia. Ua haawi ke Aupuni i kona ikaika a pau no ke kinai ana i ka pahola loa ana ae o ka mai luku i kau nui ia kona weli ma na aina i kulama ai kona laulaha ana; a ua haawi pua e hoi he lehulehu o na kane o loko o keia kūlanakauhale i ka lakou mau kokua manawalea ana i ka Papa Ola, ma na hana klai ola maloko o na Apana i maheleheleia e ke Komite Kuwaena o ia hana kūikawā no ka pono o ka lahui. Iloko o keia popililia, ua kapaea e la kela ame keia mea i kona mau manao pili hoomana iho, kona kulana a aoao kalaiaina i u ai, a hookahi no mea nui a kela ame keia i na’i aku ai, oia ke kinaiia ana o ke ahulau e anee ana iwaena o ko Honolulu nei poe. He mea maopopo nae, mamuli o keia mau keehina hana makaala, ua kinaiia ke ahulau a ua kaupale wale ia no hoi kona nee ana maloko wale nei ne o keia kulana kauhale. Na heia pilikia, ua kauo ia aku he pau dala māhuahua mai loko aku o ka waihona o ka lahui.
Iloko o keia makahiki, ua ikea ka pomaikai i loaa i ko ke kuleanakauhale nei mamuli o ka paa ana o ka Hale Makeke hou, ka me i ike ole ia i na wa i kaa hope ae nei, a o ka poe noonoo ewaewa ole iloko o ko lakou houpo kai haawi i na maholo ana i ke Aupuni no keia hana. I ka nana ana aku no hoi maloko o ke kulana kauhale ponoi nei, ia lehulehu loa na hale pōhaku hou i kukulu ia a paaa a e hooulu hou ia ae nei no hoi O na Hawaii maoli kekahi i ko pu ia iloko o na hana hooulu kuonoono mawaena o kākou nei, a he mea ia e haawiia ai na mahalo ana. Ke mau nei no ko ke Aupuni hoonee ana i ha hana hoomaemae alanui maloko nei o ke kūlanakauhale nei, a ke haawi pu nei hoi oia i kona mau alanui hou e hoowaiwai ia ai na Apana Aina Iiilii o ke Aupuni, i lilo i na kanaka ma Hawaii a me kahi mau wahi e ae o keia Pae Aina. Ua hoike no ke Aupuni i kona manao maikai no na Pio Kalaiaina, mamuli o ka huikala ana i kekahi poe o lakou, mai loko aku o na hoo paahao loihi ia ana.
Ma ka hoomaopopo ana i ke kulana o ke Aupuni e ku nei i kei awa, ua oni paa loa ia no ka pono, ka pomaikai, ka palekana ame ka maluhia laula o ka lehulehu; a ke nee nei no oia elike me ke alakai ana o kona Kumukanawai no ka loaa ana o ka nohona a me na launa pili kokoke ana me na Mokuaina Huiia o Amerika, i loaa ai ke kumu e hoomau loa ia ai ka MALUHIA mawaena o kākou nei, a lilo ia i kumu e komo nui mai ai na kumuwaiwai kūwaho iloko nei o ka Aina, a hooulu ia ae he mau hana holomua ma na wahi lehulehu o Hawaii nei; a o ka poe auanei i mākaukau me na apana aina, i hookupono ia no ka ohi ana i keia mau pomaikai, o lakou no ke hoowaiwaiia ana, a pela pu no hoi me ka poe i mākaukau ma na ike hana lima.
He nui na poe koikoi o ko kākou poai nei i kaualupeia aku e ka make, a he lehulehu o lakou he poe kuonoono maoli no ka aina, a he poe hoi hoi kekahi i lakou i hoopiha i na kulana kiekie ma na hana o ke Aupuni. A mawaena o na Hawaii i haa wi i ka lakou mau kakoo ana I ke Aupuni e ku nei me ka oiaio, I laweia aku e ka Aneia Eleele o ka make, o MR. JOSEPH U. KAWAINUI kekahi, ka Lunahooponopono o kela pepa, a o ke kanaka Hawaii mua loa i noho ma ka Oihana Hoolaha Nupepa no kekahi heluna makahiki lehulehu. Aole no i pau ke kuhihewa o kekahi hapa o ka iahui Hawaii no ka ninau e pili ana i ka hoihoi ia ana mai o ke “Aupuni Moi,” ke mau nei no ia kuhihewa, a malia e pau ao ana paha ia kulana pohihihi, ma ka wa e hookoia ai ka nnohona a launa pili kokoke ana o ka Repubalika o Hawaii i ka Repubalika o na Mokuaina Huiia o Amerika.
Me keia mau wahi manao hoakaka pōkole no kākou iho, ke haawi aku nei ke KUOKOA i kona ALOHA MAKAHIKI HOU i kona poe heluhelu, me ka lana o ka manao e lilo ana ka makahiki 1896 e nee mai nei i makahiki pomaikai no Hawaii Aupuni, Hawaii Aina a me Hawaii Lahui.
Ka Palapala Wehe Ahaolelo a Peredidena Kalivilana.
Maloko o ka Palapala Wehe Ahaolelo a Peresidena Kalivilana i waiho aku ai imua o ka Ahaolelo Hui o na Mokuaina Huiia o Amerika, e like me ia a makou e hoopuka aku nei ma ko makou pepa o keia la, e ikeia ai, aole no he mau mea ano maopopo maoli e pili ana i ko Peresidena Kalivilana kulana ma ka ninau “Hoohui Aina” a “Launa pili kokoke loa” paha o na Repubalika elua i kahi a me kekahi, e like me ka mea i hoomaopopo pono ia ma ke Kumukanawai o ke Aupuni o Hawaii nei.
Oiai ka palapala a ka Peresidena e noho hamau ana ma keia kumuhana, aia iloko o kela palapala he mau helehelena moakaka lea, e hiki ai ke ikeia iho ke kilana a ua Peresidena la i ku ai ma ka mea e pili ana i ka Repubalika o Hawaii. A oia iho keia:
1. Ke kaua kipi i ke AUPUNI O HAWAII ma na la mua o Ianuari o keia makahiki, ua kinai hikiwawe loa ia.
2. Ko Kalivilana hoomaopopo ana me ka moakaka, i ka poe na lakou i hoala i keia kaua kipi i ke AUPUNI O HAWAII, he poe lakou no ka “AOAO ROIALITI,” a ma kekahi olelo ana, oia ka “Poai Alii,” a o ka poe i hoohuiia no ko lakou haawi ana i na kokua i keia “poai Alii,” ua pau i ka hopuia, a wa ka wa hoi ua kukalaia ke kanawai koa.
3. He poe makaainana Amerika kekahi i paa i ka hopuia, i hookolokoloia e ka Aha Hookolokolo Koa a kau ia ka hoopai make, hoopaahao a uki dala no hoi, a o kekahi poe, ua kipakuia mailoko aku nei o ka aina, me ka hookolokolo ole ia.
4. Ua hooia o Peresidena Kalivilana, ua loaa i na makaainana Amerika ka hookolokolo ewaewa ole ia ana.
5. Ka Amerika koi ana i “ke Aupuni o Hawaii” e kaohi ia ka hooko ana aku i ke aupuni o Amerika na moolelo o ka hookolokoloia ana o kela poe.
6. O na hihia o na kanaka Amerika i kipakuia mai ka aina aku nei me ka hookolokole ole ia, ua haawi ia mai na koi poho ana.
7. No keia mau koi a Amerika i waiho mai ai i ka Repubalika o Hawaii, ua olelo aku o Peresidena Kalivilana me ka maopopo loa, penei: “ua ikea ke kupono ana e waiho aku i olelo hoahewa a me ona koi poho, ka mea hoi a HAWAII i pane ole mai ai i keia wa.”
O ko Peresidena Kalivilana hoike ana imua o ka Ahaolelo Hui o Amerika, o ka Repubalika o Hawaii, oia ke AUPUNI O HAWAII, a oia no o HAWAII, ua like ia me ko Pperesidena Kalivilana hoike ana mai i ka “Poai Roialiti” a “Aoao Kakoo Alii” paha o Hawaii nei, o ka Repubalika o Hawaii, oia “ke Aupuni o Hawaii,” i kipiia ai ma na la mua o Ianuari aku nei, e ka “Aoao Roialiti”-Royalist Party. Ua waiho mai ke aupuni o Amerika i kana kei poho i ke AUPUNI O HAWAII e ku nei i keia la, aole nae i loaa aku ka pane a ua aupuni ia o Hawaii, a oia ka Peresidena Kalivilana i olelo iho ai, aole i p@ie aku o HAWAII.
O ka poe a pau i noho malalo o na hoomalu ana, na kiai ana a me na malama ana a ka Repubalika o Hawaii-ina ia he Repubalika a Repubalika ole paha, a kanaka paha i hoohiki ole-aia lakou malalo o ka mana o ke AUPUNI O HAWAII. A ua ike maopopo o Peresidena Kalivilana, me ke kuhihewa ole, o ka poe i hoala ae i ka haunaele kipi ma na la mua o Ianuari aku nei, he “Poe Roialiti” lakou. Ke ku moakaka nei keia mau aoao elua imua o Mr. Kalivilana, KE AUPUNI O HAWAII a me ka AOAO ROIALITI.
Aole no ka manao hoino maoli i na hoa e mau nei ko lakou pili paa ana i ka “Aoao Alii,” oia hoi, ka “Poai Roialiti,” keia kalai olelo ana, aka, i mea hoike aku i ko ke KUOKOA manao maluna o na huaolelo maopopo a moakaka a Peresidena Kalivilana i hoike hunahuna ole ai maloko o kana Palapala Haiolelo i wa@o aku ai imua o ka Ahaolelo Hui o Amerika.
Ka Papa Konane a Peresidena Kalivilana
IKEA KA REPUBALIKA O HAWAII, MA KE ANO, OIA "KE AUPUNI O HAWAII" A OIA NOHOI O HAWAII.
KALIVILANA NO KAKINA.
Ua Ao Kakou ke Olino nei ka Malamalama.
Maloko o ka nupepa "Examiner" puka pule o Kapaiakiko, o ka la 5 aku nei, i ike iho ai makou i ka Palapala Wehe Ahaolelo a Peresidena Kalivilana i waiho aku ai imua o ka Ahaolelo Nui o na Mokualoa Huiia o Amerika ma ke la i weheia ai ua Ahaolelo la, oia ka Poakahi, Dek. 3. A oiai, o ka mahele maloko oia palapala e pili ana ia Hawaii nei, ka apana waiwai nui no kakou nei, nolaila, oia mahele auanei ka makou e unuhi aku ai no ka pomaikai o ko makou poe heluhelu, oiai hoi, ua pili na mahele e ae a pau o ua Palapala 'la i kekahi mau ninau i ko Amerika Huiia kulana kalaiaina kuloko; aka, aole nan he mea hewa ke hoike aku makou, ma ke ano nui, i kekahi mau mahele e ae o ua Palapala 'la.
Ua hoomaopopo makou he umi (10) ka nui o na mahele hoakaka a ua Peresidena la i waiho ae ai imua o ka Ahaolelo, mahope iho o kana mau olelo hoolauna mua ma ka hoomaka ana o kana palapala.
1. Ke kaua mawaena o Kina a me Iapana, a me ka pepehiia ana o na Misionari.
2. Ka Amerika koi no ka mea e pili ana i ka hoopaiia ana o kekahi kanaka Amerika o John L. Waller kona inoa, he Kanikela Amerika mamua ma Tamatave, ma ka mokupuni o Makekakeka, e kekahi aha hookolokolo koa Farani, ma na mea pili oihana koa.
3. Ko Beritania hooko ole ana o ka aelike kiai a hoomlu i na Sila ma ke Kai o Berina.
4. Ka palena o Alasaka, he mea pono e hoomaopopo koke ia.
5. Ka Rula kalai Aupuni o Monroe, ma ka mea e pile ana i ka hoopaapaa pili aupuni ma Uenezuela.
6. NA MEA E PILI ANA IA HAWAII NEI.
E nana mahope ae nei.
7. Ko na koa Pelekane noho ana ma ke awa kumoku o Corinto, ma na aekai o ka Pakipika me ke akeakea ole ia.
8. Hoole ka Peresidena aole e loaa na kokua mai ke Aupuni aku o Amerika i na poe kipi ma Cuba.
9. E hooponopono hou ia na loaa o ka Oihana Dute.
10. Ke kumuhana punahele loa a Kalivilana, oia ka mea e pili ana i ke Dala Pepa, ke Dala Keokeo a me ke Dala Gula.
* * * * *
O ka mahele 6 i hoikeia ae la, oia ka mea e pili ana ia Hawaii nei, a no ka pomaikai o ko malou poe heluhelu wale no, ua unuhi mai makou a waiho aku imua lakou. Ma na la mua loa iloko o Ianuari aku nei, ua kinai koke ia kekahi haunaele kuloko e jue ana i ke AUPUNI O HAWAII. Ma ia hope mai, ua kukalaia ke Kanawai Koa a ua lehulehu wale na poe i hopu i a, oia hoi, na poe i hoohuiia ua haawi lakou i ka lakou mau kakoo ana i ka aoao ROIALITI. Mawaena o keia poe, he lehulehu loa na makaa inana o na Mokuaina Huila o Amerika i komo pu aku, a na hoahewaia hoi kani o lakou e ka Aha Hoolo@@kolo Koa, a hoopaiia e make, hoopp@hao a hoopai dala no hoi, a kipakaia i na aina e, me ka hookolokolo imua ole ia. O na Mokuaina Huiia o Amerika, oiai ia e hoole ana i ka pahola ana o ka mana hoomalu i ka poe o lakou i lawe i ka hoohiki @ upa Hawaii, ua koi no nae ia, aole e laukila ia mea maluna o ka poe o maoili ihe, oiai no ia mea he Kanawai Koa e hoolo@i ana i na kulana oia mea he pono @o maoli, a ua ke i aku hoi e kaohiia ka hooka ana al@@ i ka olelo hoopai a hiki i ka waihol@ ana mai o ka moolelo o na hana, a ua ikea mamuli oia mau moolelo, UA LOAA I KO KAKOU POE MAKAINANA HE HOOKOLOKOLO EWAEWA A OLE IA ANA.
Mahope mai ua hoololiia ka hoopai make, a ua hoopau loa ia hoi, malalo o ke kumu, e haalele i na Pae Aina. O na hihia o kekahi poe Amerika i hopuia a kipakuia mamuli o ke kauoha mana lima-kahi me ka olelo hoolii ole i ku ke kamawai, a hookolokoloia paha, uananaia @aku no ia mau mea, a ma kekahi mau hihia ua ikea ke kupono ana e waiho aku i olelo hoahewa a me ona koi poho, ka mea hoii a HAWAII i pane ole mai ai i kela wa.
Mamuili o ko Mr. Thurston (Kakina) ke Kuhina Hawaii, waiho ana mai i keia Keena he kumu lawa no ka noi ana mai e kaheaia mai oia, ua laweia ia keehina, a ua apo ia aku nei kona pani hakahaka."
KE KUHINA HAWAII MA WASINETONA.
Ike ia mai e Peresidena Kalivilana.
KA PAPA KONANE A KE KUHINA HAWAII.
PERESIDENA KALIVILANA A ME KUHINA KAKELA.
Ua loaa mai na lono oiaio mai Wasinetona mai, i ka nupepa KUOKOA nei, e hoike ana ua hoea aku la o Kuhina F. M. Haki o ke "Aupuni o Hawaii," wahi a Peresidena Kalivilana maloko o kana palapala hoike imua o ka Ahaolelo Hui o na Mokuaina Huiia o Amerika, ma ka la 29, he aneane eha la mamua ae o o ka weheia ana o ka Ahaolelo, a ma ka la 4 Dekemaba nei, ka la mahope iho o ka weheia ana o ka Ahaolelo Hui o Amerika, ua ike pili aupuni mai la o Peresidena Kalivilana i ke Kuhina Hawaii. Ma ka wa a ke Kuhina i waiho aku ai i kona mau palapala hooia pili aupuni imua o ka Peresidena, ua pane aku la ia:
"E Mr. Peresidena:-Ua loaa ia'u ka hanohano e haawi aku ia oe he palapalai kakauia e ka Peresidena o ka Repubalika o Hawaii e hoomana ana ia'u imua ou ma ke kulana ELELE KUIKAWA A KUHINA MANA NUI no Hawaii.
Ua kauohaia mai au e hoike aku ia oe i na manao mahalo koikoi a ohohia hoi i ikeia e ke Aupuni Hawaii a me ka lahui (people) no na kulana hana o kou aina, a e hooia aku hoi imua ou i na manao maikai i pulamaia e lakou no ka pomaikai mau nou ponoi iho.
Ua kauoha hou ia mai no hoi au, e noii aku au, ma na keehina hana a pau iloko o ko'u mana, o pulama a e huki ae a kokoke loa na kaula o ka nohona hoaloha, nana i hoohui no ka was loihi, i na Mokuaina Huiia a me Hawaii, ma ka launa hoaloha a oiaio hoi. I ka hooko ana'ku i keia hana, e hoao ana au ma na kumuhana a pau, e hana ma ke ano e aponoia ai e kou aupuni.
KA PANE A KA PERESIDENA.
O na manao maikai au i hoike mai nei ma ka aoao o kou Aupuni a me ka lahui, ua hoohauoli loa mai ia mau manao, a ua loaa no he pane ohohiia ana e na manao o ko'u poe hoa lahui a me ko lakou Aupuni. A e hooiaio iho oe e Mr. Kuhina, no ka manao kuio a'u a me ko'u poe hoa iloko o ke Aupuni e panai aku ai no na hana a pau ma kou aoao, no ka hooholomua i ka nohona hoaloha mawaena o na aupuni elua, a nou ponoi iho hoi, ke kalokalo ae nei no au i na launa hoaloha oluolu loa ana ma ke ano aupuni a makainana hoi e like no me ka mea i kaanaia me ke kulanalana ole e kou mua.
Alaila,waiho aku la ka Mea Hanohano W. R. Kakela, i kona palapala kahea mai ke Aupuni Hawaii aku nei, imua o Peresidena Kalivilana, me keia mau huaolelo:
Mr. Peresidena:-Ma ka waiho ana'ku i ko'u palapala kahea, ke hoike aku nei au, me ka hauoli, no na mea i ikeia e a'u iloko o ka wa pokole a'u i noho ai maloko o ke kapitala o na Mokuaina Huiia nei, ma ke ano he Luna Aupuni no ka Repubalika o Hawaii.
O ke ohohia o ko'u hookipaia ana, me ke kulana naikai mau i pahola ia mai imua o'u oiai ko'u noho ana maanei, he hoola ana ia i hoala hou ia ae no kela nohona hoaloha a na Mokuaina Hulia i hoike aku ai ia Hawaii, mai na la mua loa mai. O keia manao, ma ka hoomoakaka pono ana ae, ua hanaia he hana nui no ka hoonaauao ana a me ka holomua io maoli o keia aina mamao, ua hoomaopopoia a panaila mai hoi e ko'u Aupuni mai kahiko loa mai, aka, ke manao nei au, ua hiki ia'u ke olelo ae, aole he wa i hooiia aku ai keia kulana i ko keia wa e nee nei.
Ma ka haawi ana'ku ia oe i ke aloha, a me ke ake ana hoi nou a me keia lahui nui, ka mau ana'ku o ka holomua i ike maopopoia i na wa i hala ae nei, ke kahoahoa ae nei au no ko'u pani e loaa no iaia na launa pumehana ana i ikea ia ma na la o ko'u noho pokole ana ma keia oihana.
KA PANE A KA PERESIDENA.
Eia ka pane a Peresidena Kalivilana ia Mr. Kakela:
Mr. Kuhina:-Ma ka lawe ana mai i na palapala i hoike mai ai ka PERESIDENA O@ hea ia ana, mai @ hoopiha ai ma keia @ iloko o na mahinaka@ ae nei, ke houli nei a@ maopopo ana, ua l@sa ia oe @ wa o ka noho pokole ana maoli @ manao maikai like, a o ka hoo@ i paholaia aku imua au ponoi iho a @ kau mau hooikaika ana hoi e hu@ holomua aku i ka nohona hoaloha @ me ka manao maikai, ma na @ pili ana i kou Aupuni i na Moku @ Huiia, oia no kau mea i iini @ paulele nei au, o kou noho pok@ iho nei maanei, me kona mau @ pili aupuni a analoa hookipa @ hoi, aole ia e lilo ole ana i kum@ na hoomanao oluolu ana.
Ma ka mokuahi Alameda o ka @ 9 o Ianuari ao nei, o aolo mai @ mai Kapalakiko mai, e huli hoi m@ ni o Mr. Kakela.
Kela Hihia Hoopaapaa Wai o Lahaina Maui.
Ma ka la 11 iho nei i @@@ aka mai ai ka Aha Kiekei, ma o @@ Lanakanawai Kauka a me Frear@ i ka olelo hooholo ma ka hoopii a C. F. Horner a me Paul R. Isenberg o ka Hui Mahiko "Panioia" o Lahaina ia Kumuliilii a me 37 poe e ae, i hoohalahala loa ia mai ka olelo @ holo a Henry Dickenson Es@ Komisina o na Pono Wai a Ala Liilii no ka Apana o Lah@ penei ke @no nui o ka olelo @. O na aina i loaa ko lakou ke kahawai mai o Kauaula, heleia I elua mahele. Mahele oia na aina mai Wainee a i Polaiki, komo like ia mau aina. Mahele elua, oia na aina ma Puunauiki a I Waipaahao, komo pu ia mau aina. Maloko o ka Mahele Mua, oia na aina no lakou na inoa penei: 1. Wainee a me Pakala; 2. Wainee elua; 3. Wainee hookahi; 4. Mokuhin@a; 5. Puaanui; 6. Puaaiki a me Waiokama; 7. Kooka; S. Alio; 9. Kamani a me Ilikahi; 10. Polanui; Pola@ki.
Maloko o ka Mahele Elua, eiu na aina: 1. Puunauiki; 2. Puunau Nui; 3. Puunau a me Kaulalo; 4. Ilalakaa; 5. Puehuehuiki; 6. Puehuehu Nui; 7. Puehuehupiliwale; S. Makila; 9. Pahoa; 10. Puupapai; 11. Waipaahao.
E loaa ana ka wai i kela mau mahele nui elua iloko o na la kai-lalani like he umikumamakahi, hookahi mahele i ke ao a o kekahi mahele hoi i ka po, a ma ka wa e pau ai na la he umikumamakahi, e komo ana ka wai ma ka po, iloko o na mahele i loaa ka wai i ke ao, a pela hoi ka mahele i loaa ai ka wai i ka po, e lawe ana ia i ke ao, a pela e ki-ke ai, me ka hooki ole la. iloko o kela a me keia mahele nui, e loaa ana i kela a me keia aina iloko o ua mahele nui la, he kuleana wai no @inikumamalua hora, i ke ao a i ka p@paha, e like me ka loli ana o ka wakau-wai, ma ke ano ki-ke, o nee papa like ana e like la me ko lakou mau inoa i hoikeia ae la maluna.
O na aina o Kauaula a me Makiha maluna aku o ke poo o ka auwai o Piilani, e loaa ana ka wai ia mau aina i na wa a pau i makemakeia, ma ka nana oie i na la kau-wai. He kuleana wai ko Kuia ma ka la wai o Kooka, a pela o Haieu ma ka la wai o Puupapai.
Ua hiki ke hookahe holookoaia ke kahawai o Kauaula iloko o kela a me keia auwai, ke hoea mai ka la a o ka po wai paha i hookaawaleia, no ka pomaikai o ka aina, nona ka la a o ka po wai paha, e like me ka papa hoonohonoho i hoikeia ae nei maluna. O ka nui @e@wai e @ kaheia ai iloko kela wai, aole ia e like me o na mea hoopii.
E hoopiha pono ia na uka a hoea i ke kae o @ ila, e panila ke poo ai koena wai i koe iloko o hoomauia aku no ke kai o na loi i pau mua i ka @ hoohuliia ia wai no ka in na loi e hoopihaia ai wai. I ka wa e piha i mau loi mauka i ka wai auwai, alaila, e hoomau @ kahe ana o ka wai maloko o waha o ke kahawai a i na inoa hookahi malalo mai, i k@ mai oia la.
O na olelo neli@ i hanaia ma@ ena o na poe hoopiila e hoohu@ ana i ko lakou mau pono wai a hoohana hui like ana ia pono, ua a ia no, ina nae aole ia he mea e holia ai kekahi poe e ae.
E mahele like ia na koina mawaena o ka aoao hoopii a me ka aoao hoopiia.
W. A. Kini no ka aoao h@ o J.A. Magoon no ka aoao.
Ke ole e loaa na ku @ holo aku ana ka moku@ nia Nene Ahiu, ma @ Dek. 28, a ma ka Poa@ no ka Mokupuni F@ ame ka mokupuni o @