Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 1, 3 January 1896 — Page 2

Page PDF (2.00 MB)

This text was transcribed by:  Keoni Wong
This work is dedicated to:  Kaulana McKee

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

MA KE KUOHA

 

Ke haawiia aku nei ka lohe ma kēia na hookohia o E.P. Baldwin i Hope Agena no na aina Aupuni I Ekahi (Hilo me Puna) e hoomaka ana kēia hoʻokohu mai Ianuari1,1896.

 

J.F. BROWN

Agena no na Aina Aupuni.

Keena Aina Aupuni, Honolulu, Ianuari 2,1896. 2579-3w

 

HOOLAHA PA AUPUNI.

 

I kūlike ai me ka Pauku 1 o ka Mokuna XXXV o na Kanawai o 1888, ua hookaawale ae au, I kēia la,he pa no ka hoopaa ana I na holoholona hele hewa ma Olaa, ma ka aoao mauka o ke Alanui Lua-o-Pele, aneane 22 mile mai Hilo mai, maloko o ka Apana o Puna, Mokupuni o Hawaii.

Ikulike ai me ka Pauku 2 o na Kanawai o 1888, I kēia la ua hoʻonoho aku au ia George Benson, I Luna Pa Aupuni, no ka Pa Aupuni maluna ae.

J.A.KING,

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Dec. 28, 1895.

2579-3

 

Kuai o ka Hoolimalima ma ka makemake o ka apana Aina ame ka Hale Lua o “Honolulu Hale” pahele, ma alanui Kalepa, Honolulu, Oahu.

 

Ma ka Poaha, Ianuari 30. 1896. Ma ka hora 12 o ke awakea, ma ke alo iho o ka hale Oihana Hooko, e kuai kudala akea ia aku ai, ka hoʻolimalima ma ka makemake o kela apana pahele waiho wale a me ka hale lua, o ka pahele I ikeia o Honoluu Hale, ma Alanui Kalepa, Honolulu, Oahu.

Oka noho ana, mai kahi mahina no ia a keahi mahina, a hiki I ka wa a ke Kuhina Kalaiaiana, a I ole o ka mea hoʻolimalima paha e makemake ai e hoopau I ua noho hoʻolimalima ana ‘la, ma ka haawii olelo hoolaha I 60 la.

Uku oki maluna o $200 no ka makahiki e hookaa mua ia ana I kela ame kēia mahina.

J.A. King,

Kuhia Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Dec. 28,1895. 2579-3

I kūlike ai me na olelo o ka Pauka 1 o ka Mokuna XXXV o na Kanawai o 1888, ua hoololi ae au I ke ku ana o ka Pa aupuni ma Hookena, mai ka aina mai I ike ia o Kealia 2 a I ka aina I ia ike o Kealia 1, maloko o ka Apana o Kona Hema, Mokupuni o Hawaii.

J.A.KING

Kuhina Kalaaina.

Keana Kalaiaina, Dek. 18,1895.

2577-3t

 

Kuai o ka Aina Aupuni ma Alanui Betela, Honolulu, Oahu.

Ma ka POAKAHI,IANUARI 20, 1896, ma ka hora 12 o ke awakea, ma ke alo iho o ke Hale o ka Oihana Hocko, e kuai kudala akea ia aku ai, he Apaua Aina Aupuni, ma Alanui Betela, Honolulu, Oahu, maloko o laila he 1200 kapuai kuea ka area, oi aku a emi mai paha. Kumukuai oi maluna o $800.00. Kuike ke Dala. E haawiia no ke kuleana ma ka Aina, ma Ianuari 27, 1896.

J.A. KING,

Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Dek. 16, 1895.

Ua hoihoi hou ia kēia kuai maluna ae nei

JAS. A. KING,

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Dekemaba 20, 1895.

2578-3

I kēia la ua hookohuia o Mr. K. Buchholts i hoa no ka Papa Alanui na ka Apa na Auhau o Kona Hema, Mokupuni o Hawaii.

Eia na hoa o ka Papa i kei awa:

A J Wilson, Lunahoomalu,

S Lazaro ame

K Buchholtz,

J A KING

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kaiaiaina, Dek. 16, 1895.

2577-3t

 

Kuai o ka Aina Aupuni ma Makiki, Honolulu, Oahu.

 

Ma ka POALUA, IANUARI 28, 1896, ma ka hora 12 awakea, ma ke alo iho o ka Hale o ka Oihana Hooko, e kuai kudala akeaia aku ai kekahi Apana Aina Aupuni ma ke poo a ma ka aoao komohana hoy o ke Alanui Keeaumoku, ma Makiki, Honolulu, Oahu, maloko o laila hhe 88-100 o ka Eka, oi aku a emi mai paha.

Kumukuai maluna o ka $250.00.

J.A. KING,

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Dek. 23, 1895.

2578-3

 

HOOLAHA HUI.

 

Ma ka Hana no ka Hoopau ana I ka Hui Hoolako Paahana a na Poe Mahiai, he Ahahui Hawaii I Hoohuila.

 

Oiai, Ua waiho mai nei ka Hui Hoolako Paahana a na Poe Mahiai, he hui I hoohuiia malalo o na Kanawai o ko Hawaii Pae Aina, I kūlike ai me ke Kanawai ma ia mau mea, iloko o ke Keena o ke Kuhina Kalaiaina, he noi no ka hoopau ana I hoopili pu ai aku me ia, elike me ke kauoha a ke Kanawai.

Nolaila, ma kēia ke haawiia aku nei ka lohe I na kanaka a pau I loaa na kuleana ma kekahi ano iloko o ua Hui la, e waiho ia mai na hue ana no ka ae ia ana aku o na noi la, ma ke keena o ka Poalua a mamua ae paha o ia la, oia la la 18 o Feberuari, 1896, a o kela a me kēia @ @  @ @ kona manao no kela hana, e hele kino mai ma ke Keena o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, maloko o ka Hale Oihana Hooko, ma Honolulu, ma ka hora 10 a.m. (kakahiaka) o ua la la, e hoike mai I ke kumu e ae ole ia ai ke noi.

J. A. KING,

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Dekemaba 18, 1895.

2576-10

 

Kuai o ka Apana Aina Aupuni ma Alanui Betela, Honolili, Oahu.

 

Ma ka Poakahi, Ianuari 20, 1896, ma ka hora 12 o ke awakea, ma ke alo iho o ka Hale o ka Oihana Hooko e kuai kudala ia aku ai he wahi apana aina aupuni ma alanui Betela Honolulu, Oahu, nona ka nui o ka ili (area) he 1,200 kapuai kuea, oi iki aku paha a emi mai paha.

                Kumukuai oi maluna o $800.

                Kuike ke dala.

Ma ka la 27 o Ianuari, 1896, e haawiia aku ai ke komo ana ma ka aina.

J A KING,

Kuhina Lalaiaika.

Keeua Kalaiaina, Dekemaba 16, 1895.

2577-3t

 

Kuai o na Aina Aupuni ame na Hoolimalima.

 

Ma ka POAONO, Ianuari 4, 1896, ma ka hora 12 awakea, ma ke alo iho o ka Hale Hookolokolo, Honolulu, e kuai kudala ia aku ai keia mau Aina Aupuni a me na Hoolimalima:

                Apana Aina ma Waiahole, Koolaupoko, Oahu, maloko o laila, he 1 15-100 eka, he 6-10 o ka eka ma ua aina la, he aina raiki. Kumukuai keu maluna o $120.

                Apana Aina ma Waiahole, Koolaupko Oahu, maloko o laila, he 6 7-10 eka, 2 eka o ua aina la he aina raiki. Kumukuai keu maluna o $400.

                He pono alanui, 30 kapuai ke akea o ka Apana Kula o keia aina i hookaawaleia no no pono alanui.

 

                Ma ia manawa a ma ia wahi hookahi no hoi e kuai ia aku ai.

                Apana Helu 3, ma ka Apana o kaupō Maui, maloko o laila he 75 1-10 eka.. Kumukuai keu maluna o $225.30.

                Apana Helu 4, ma ka Apana o Kaupo, Maui, maloko o laila he 52 25-100 eka. Kumukuai keu maluna o $166.75.

                Apana Helu 5, ma ka Apana o kaupō Maui, maloko o laila he 58 2-100 eka. Kumukuai keu maluna o $174.05.

                Apana helu 6, ma ka Apana o kaupō, Maui, maloko o laila, he 54 92-100 eka. Kumukuai keu maluna o $164.75.

NA KUMU AELIKE.

@ kuike ke dala ma keia kuai ana, a i ole ia. Ke makemake ka mea i lilo aku a  ka aina, alaila, o ka akahi hapaha o ke kumukuai ma ke kuike a o ke koena ma na hookaa huina like ana iloko o hookahi, elua a ekolu makahiki, me ka ukupamee e hookaa ia ana i kela a me keia hapalua, makahiki, ma ka 5 pa-keneta no ka makahiki.

                E hoomaka ka mea i lilo aku ai ka aina i ka mahiai io maoli ana ame ka hana ana i mau hoomaemae maluna o ka aina, iloko o ka makahiki mua a e hoomau aku hoy ia mahiai ana iloko o na makahiki elua ma ia hope aku.

                Ma ka hope o ke kolu o ka makahiki, ina ua pau i ka mahiia ka 10 hapa haneri o ka aina a paa hoy i ka pa ia, a hookoia na kumu a pau i hoakakaia, e loaa aku no i ka mea i lilo ai ka aina he Palapala Sila ma ke Kuleana Alodio.

                O ka hiki ole ana ke hooko i na kumu i hoakakaia ae la maluna, he mea ia e hooneleia ai ke kuleana ma ka aina.

                Ina hoy e hai ana keia aelike, a kuai ia ka aina e ke Aupuui, a ma ia kuai ana, ua loaa mai la he hookaa mua ana e likeno me ke kumukuai mua, e loaa auanei i ka mea i lilo mua ai ka aina, mailoko mai o keia huina hou, na huina dala ana i hookaa ai i ke Aupuni, ma ka helu o kana kuai ana, me ka ukupanee ole a ha mahele pro rata (ma ka averika) iloko o ia huina i hookaa e ia mai, elike me ka nui o na huina i hookaa eia mai, elike me ka nui o na huina ana i hookaa e ia mai, e like me ka nui o na huina ana i hookaa mai ai. A ina hoy ma ia kuai ana ua loaa mai he kumukuai mua, o ka huina o kana mau hookaa ana i hoihoi ia aku iaia e kakiia na ma ka huina pro rata (ma ka averika) o ia emi ana, e like hoy me ka huina o kana mau hookaa ana.

                E kakauinoaia e kela ame keia mea kuai he Aelike, me ke Aupuni, e komo ana keia mau kumu a pau, a o ka hoolilo ia ana aku o ua aelike la ia hai, he mea ia e hai ai keia aelike.

                E hookaa mai ana ka mea i lilo aku ai ka aina i ka huina dala hookaa mua o ke kumukuai mahope koke iho o ke kuai ana.

NA HOOLIMALIMA.

Ma ia manawa a ma ia wahi hookahi no hoy e kuai ia aku ai.

                Ka hoolimalima o ka loko ia o Pouhala,Ewa, maloko o laila he aneane 23 eka.

 Manawa-Hoolimalima no 15 makahiki.

                Kumukuai oi, maluna aku o $100 no ka makahiki, e hookaa mua ia ana i kela a me keia hapalua makahiki.

                Ka Hoolimalima o ka loko ia ma Ualapue, Molokai, maloko o laila, he aneane 22 eka.

                Manawa-Hoolimalima no 15 makahiki.

                Kumukuai oi, maluna o $50 no ka makahiki, e hookaa mua ia ana i kela a me keia hapalua makahiki.

                E ike ia no na Palapala Aina e hoike ana i keia mau aina ae la no ke kuai ame ka hoolimalima, ma ke Keena Aina Aupuni, Hale Hookolokkolo, kahi e loaa ai na hoakaka hou aku.

J.F. BROWN,

Agena o na Aina Aupuni.

2576-4t

 

OIHANA WAIWAI

                Malalo o ka Pauku 35. Mahele 1 o ke Kumukanawai, ua kauohaia kela ame keia hoa o ka Aha Kuhina e waiho mai i hoike no na hana o loko o kona keena iho, iloko o ka makahiki e pau ana ma Dekemaba 31.

                Ke kauoha aku nei ke Kuhina Waiwa i ka poe a pau he mau koi ka lakou i ke Aupuni ma na mea pili dala, e waiho mai i keia Keena, ma o no Keena Oihana la komo ai ia mau koi, aole mahope aku o ka hora 12 o ka Poalua, Ianuari 14, 1896, oiai, mahope aku o ia la, e pani ia no na buke o keia Keena.

                O na poe a pau he mau dala ka lakou e paa nei ma ko lakou mau lima, no ke Aupuni, ke kanohaia aku nei e hookaa koke mai me ka uleu, i ole ai e ulolohi ka manawa hookaulike i na Buke Hoike Waiwai, no ka makahiki e pau ana ma Dekemaba 31, 1895.

S. M. Damon,

Kuhina Waiwai.

Keena Waiwai, Honolulu, Dek. 9, 1895.

2576-4t

 

Hoolaha Wai.

 

I kūlike ai me ka Pauku 1 o ka Mokuna XXVI o na Kanawai o 1896.

                O ka poe a pau he mau pono wai ko lakou a e uku ana paha no ka wai, ke hoolahaia aku nei, ma keia, o na uku wai no ke manawa e pau ana ma Iune 30, 1896, e hookaaia no ma ke Keena o ka Oihana Wai o Honolulu, ma ka la 1 o Ianuari, 1896.

                O na uku waii e hookaa ole ia ana mahope iho o ka hala ana o na la he 15 mahope iho o ka la 1 o Ianuari, e auhau pakeneta ia no, he 10 keneta ke kaulele.

ANDREW BROWN,

Luna Nui o ka Oihana Wai.

Honoluiu, @ Deke. 16, 1895.

2577-3t

 

OLELO HOOLAHA.

 

Ma ka mana i haawiia i na Komisina o na Aina Aupuni malalo o ke “Kanawai Aina, 1895,” ua hookohuia keia poe Kanaka i poe Hope Agena no na Aina Aupuni, o ua mau hookohu la e hoomaka ana ia mai Novemaba 1, 1895 mai.

                MR. CHARLES WILLIAMS, no ka Apana Aina Aupuni Elua, Hawaii.

                MR. J. KAELEMAKULE,no ka Apana Aina Aupuni Ekolu, Hawaii.

J. F. BROWN,

Agena no na Aina Aupuni,

Keena o na Aina Aupuni, Honolulu, Dekemaba 4, 1895.

2576-4t

 

KEENA O KA PAPA OLA

Honolulu, Dekemaba, 18, 1895

Ma kekahi halawai ana a ka Papa Ola, i keia la, ua kōkoia o Wm O Smith Esq. I Peresidena o ka Papa Ola, ma kahi o Mr. J. T. @ i waiho mai.

CHARLES WILCOX,

Kakauolelo o ka Papa Ola.

2577-3t

 

KA

NUPEPA KUOKOA

- ME -

KO Hawaii Paeaina i Huiia

 

O ka makahiki,        $200

No Eono ahina.      100

Kuike ka Kula.

 

Puka    1       2      3        4       5      6              

Ana. Pule Pule Pule Pule Pule Pule

Iniha.. $ 1.50 $ 2.00 $ 2.50 $3.00 $ 3.50 $ 4.00

2 Iniha.. 2.00 2.75 3.50 4.00 4.50 5.00

3 Iniha.. 2.50 3.50 4.50 5.00 5.50 6.00

4 Iniha.. 3.00 4.00 5.00 6.00 6.75 7.50

5 Iniha.. 3.50 4.75 6.00 7.00 8.00 9.00

Iniha.. 4.00 5.50 7.00 8.00 9.00 10.00

 

O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia @ ana no ka Hoolaha maloko o kela Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a ina aole, aohe hookomo ia.

 

HOOPUKAIA E KA

HAWAIIAN GAZETTE CO

GEO.H. PARIS, Luna Nui

No Honolulu, Oahu, Lakou a pau.

 

POAONO, IANUARI 4

 

Na Kumu Hooulu Waiwai

 

O ka lehulehu ana o na kumu e hoolaupai ia aeai na hana hooulu waiwai iloko nei o ka aina, he mau mea ia I makemake nui ia e na poe ake hookuonoono a nohona holomua iloko nei o ka aina I kēia wa. He elua no mau mahele maopopo e hoea mai ai kēia mau makaha, oia ko waho a me ko loko ponoi ae nei. Mamuli auanei o ka loaa nui ana o na mea paahana maloko nei o ka aina i kūpono no ke kikoo ana aku i ko waho mai mau hoolaupai pomaikai ana, pela iho ia e loaa ai ia kākou he mau kumu hoowaiwai kuloko. A mamuli no hoi o ka loaa ana he mau hana mai waho mai e halihali mai ana i na pomaikai iloko nei o ka aina, a i ole ia, e wehe hou ia ae ai paha he mau hana hou iloko nei o kākou, a e kokua ia mai ai paha na hana i nee mua mawaena o kākou nei, he mau makaha kūwaho ia no ka @ ana mai i na pomaikai ma ko kākou mau kaiaulu nei.

 

O ka eli hou ia ana a me ka hoohohonu hou ia ana o ke awa ae nei, a me kona hoakeaia ana ae, he mea ia i hoomakaukau e ia i ola honua no ka hookipa ana mai i na moku kalepa o kela a me keia ano e komo mai iloko nei o ko kākou awa. Aia kela wahi kūpono no ka hoohonu hou ana a me ka hana ana a maemae, oia kela kahola ma kahi e ku nei ka Hale Waapa o ke Alii. Ua kūpono loa ia wahi i ke kahua o ka makeke hou i kei awa. O ko ke Aupuni wehe ana I kēia wahi a mākou I kuhikuhi ae la I awa kumoku, he hana ia hooulu ia mai ai he waiwai iloko nei o ka aina, e pōmaikaʻi ai ka poe mikiala hana.

 

                Mamuli hoi o ko ke Aupuni hana ana I mau alanui maikai e hiki pono ai ua kaa lio ke holo me ka maikai a hoea I na wahi kaulana mawaho aku nei o ke kūlanakauhale, he mau kumu hooulu waiwai wai no ia iloko nei o kākou. Elike me ka nuku o Nuuanu, ka luna o Puowaina, aole no hoi he hewa, ke olelo ae ia Kilohana, mauka o Kalihi, a me kekahi mau wahi e ae he nui, Na ka maikai ole o na alanui e hoea ana I kēia mua wahii hoemi mai I na hele nui ana aku a ka poe malihini mai waho mai ilaila; aka, I na e maemae ana na alanui, alaila, e hoomahuahuala ana no na makaikai kipa aku no ia mau wahi, a ma ia ano e hoopomaikai ia mai na poe I mākaukau me na hana e hiki ai ke hookoia na makemake o ka poe kaahele kuwao iloko nei o ka aina.

 

Ua Akaka loa na Kulana o na Aoao Kalai Aupuni e ku nei.

 

He akioma maopopo loa, eia ke ku nei Hawaii nei, he elua mau aoao kalai Aupuni, i ku kaawale loa na koi ana a kela a me keia o laua i kekahi a me kekahi, a oia ka Aoao Repubalika o Hawaii, ka mea a Peresidena Kalivalana i hoakaka ai ma kana Palapala Wehe Ahaolelo, ke AUPUNI O HAWAII,    a o ka lua o keia mau aoao, oia ka Poai Roialiti. Aia i ka aoaoa mua ka paa ana o ke Aupuni. Ua ku ke Kumukanawai o ia Aoao no ka paa ana a me ke Alakai ana i ke Aupuni. O ka Aoao Rolaliti hoi, oia ka mea e koi ana na Peresidena Kalivalana o Amerika e hoihoi mai ana ke Aupuni ia lakou, a oia ka lakou e kali nei.

 

O ke Aupuni Repubalika hoi o Hawaii ke hoao nei ia e loaa ka nohona a launa pili kokoke loa ana me na Mokuaina Huiia o Amerika, ma ke kulana Hoohui Aina maoli paha, a ma ke ano Hoomalu Aupuni paha. Ina holo pono a holo pono ole paha ia haha, aole ia he mea e hookoia ai na iini, na lia a me na kuko ana a ka Poai Roialiti no ka hoihoi mai o Peresidena Kalivalana a o ka Ahaolelo Nui o Amerika i ke Aupuni a lakou i kakemake ai. He mea oiaio, oiai e noonoo ia ana ke Kumuhana Hoohui Aina a Hoomalu Aupuni paha iloko o ka Ahaolelo Nui o na Mokuaina Huiia o Amerika, ke kumuhana a ke KUOKOA i olelo ai he Kumuhana ola ia, aole auanei eola ka lawe ana mai o kekahi poe hoa o ka Ahaolelo i na pauku laau maloo, - e like la me ka kulana huikau o na kanaka ma Hawaii nei, na mahiko a me ka hana hookahuli Aupuni o 1893, a pela wale aku – i mau mea ākeakea i ka holo pono ana o ke Kumuhana ola e noonoo ia ana o ka Hale; a o ka hapai ia ana mai oia mau pauku laau maloo, aole ia he olelo hooholo e hoike mai ana i ka Poai Roialiti o Hawaii nei, e hoihoi ia aku ana ke Aupuni a lakou i makemake ai.

 

Ma ka Aoao Roialiti hoi, ke koi nei lakou, na Peresidena Kalivalana e hoihoi mai ana ke “Aupuni Moi,” a oia ka lakou e kukala nei imua o kekahi hapa o ka lahui Hawaii, e plama nei ia manao me he mea la e ko ia ana. Eia ka mea maopopo, e pau ana no keia Ahaolelo Nui o na Mokuaina Huiia o Amerika, aole no e hoihoiiia mai ana ke “Aupuni Moi,” – AOLE. E holo e ana ke Kuikahi Hoohui Aina o Hoomalu Aupuni hoy a ke Aupuni Republika e naʻi nei, aole loa a Amerika e hoihoi mai ana i ke Aupuni i hoopauia mamuli o ka hemahema o na alakai ana.

 

Heahea ia Mea he Elele Kuikawa a Kuhina Mana Nui!

 

                Ua kuluma mau ko makou poe heluhelu i ka ike ana i keia inoa, ELELE KUIKAWA A KUHINA MANA NUI, i @ aku ma ka inoa o kekohi Kuhina mai ana Aina E mai paha, a mai Hawaii aku nei paha a i ko na Aina E. He mea waiwai nui ka ike ana i ke ano o keia inou i hoopiliia aku i ka mea i lilo i Huhina i ko na Aina E, oiai, o ka ike ana i kona ano, oia no ka ike ana i ka hana ano nui a pookela i hooukaia maluna o ka hokua o ua Kuhina la, e ke Aupuni nana oia i hoouna aku.

 

                O ke kulana o ko Hawaii nei Kuhina ma Wasinetona, he ELELE KUIKAWA A KUHINA MANA NUI ia. O keia ka unuhina Hawaii maa mau o ka mamalaolelo Enelani, Enoy Extraordinary and Minister Plenipotentiary.

               

                Ma ka wa e hoea ai kekahi Kuhina, me keia kulana, no ka noho ana ma kekahi aupuni, elike me ke Kuhina Hawaii e noho mai la ma Wasinetona, ua hoomaopopo koke ia ka maha ano nui a ua Kuhina la i hoounaia ai oia. A ma ia ano, ua hiki no i ke Poo o ke Aupuni i hoounala aku ai ua Huhina la, ke hoole mai i ka ike ana mai i ua Kuhina la, oiai hoi, e ke kahua hana i hoounaia aku ai ua Kuhina la e koua Aupuni elua. “Ua ku no i ke Kanawai no kekahi Aupuni, ke manao ola he pono, he hoole i ka ike ana mai I kekahi Elele Kuhina (Amabasadoa – Ambassador), me ka lilo ole ana hoi oia ike ole ana I kumu e hoalaia ai he kaua, oiaia nae paha, e hoala mai ana ia hana ana i ka manao maikai ole, ke ole nae e loaa na kumu hoakaka kūpono. O keia ike ole ana, mamuli paha ia o ka inoa ino o ka Elele Kuhina, a i ole ia, o kona kulana maikai mua ole paha, a i ole ia, aole i kūpono ke kahua hana i hoounaia aku ai ke Kuhina e kona aupuni, no ka noonooia ana a kukakukaia ana paha.” He rula paa loa keia ma ke Kanawai o na Lahui. O ka mana, a o ke kuleana o ka hoouna ana i na Elele Kuhina, aia no ia iloko o ka aoao @ e noho mana ana maluna o ke Aupuni, a mamuli o keia kuleana i loaa ai he mana i ke aupuni de facto ka mea e lawelawe a e hookele ana i ke aupuni; aka, ua hiki no nae i ke aupuni i hoounaia aku ai ka Elele Kuhina e ke Aupuni de facto ke ike mai, a hoole mai paha i ka ike ana i ua Kuhina la.

 

                Heahea la ia mea he Elele Kuikawa a Kuhina Mana Nui? He elua no mau mahele o na luna apuni iloko o kahi aupuni: (1) Na Luna Aupuni Kuloko; (2) Na Luna Aupuni Kuwaho. Aia maloko o ka mahele elua, ke ku ana o ka Elele Kuhina i ko na Aina E. Ua mahelela hoi na Luna Aupuni Kuwaho iloko o na mahele elua: (1) Na Elele Kuhina; [2] Na Kanikela. Aia iloko o ka mahele o na Elele Kuhina i ku ai na Elele Kuikawa, na Kuhina Mana Piha, na Kuina Noho a me na Kakauolelo Oihana Kuhina. “E hookohu ia ana no ka Elele Kuikawa no kekahi mau hana kūikawā, aka, ua hoopili mau ia aku no nae keia inoa i ke Kuhina Mana Piha. He kuleana ko keia poe kuhina e hana i na KUIKAHI. I na aupuni nui wale no keia poe e hoounaia aku ai.” He rula no keia no ke Kanawai Lahui.

                Ke ike nei ko makou poe heluhelu, no ka wa mua loa paha, i ke ano maoli oia mea he ELELE KUIKAWA A @ MANA NUI, elike me ke kulana o ke Kuhina Hawaii e noho mai la ma Wasinetona. A no kona aahu ana ia kulana, ua maopopo ia kākou, ua aahu pua e oia i ka MANA hana KUIKAHI; a i ko Mr. Kalivilana apo ana mai a ike ana mai hoi iaia [ke Kuhina Hawaii] me ka oole a ae ole ana mai paha e ike iaia, ua aop a ua ike mai oia [Mr. Kalivilana] i ua ELELE KUIKAWA A KUHINA MANA NUI la o Ke Aupuno o Hawaii.” me kona [Mr. Kalivilana] ike maopopo ana mai i ke Kuhina o “Hawaii,” he hana hoolala KUIKAHI kekahi ana i hoomanaia aku ai e kona Aupuni.

 

Ka Makana Makahiki Hou a ke Aupuni o Hawaii i ka Lahui Hawaii.

 

                Ma ka hora 10 o ke kakahiaka la Hapenuia aku nei, I hoopukaia aku ai ka olelo huikala a hookuu loa a ke Aupuni Hawaii I napio kalaiaina I koe maloko o ka halepaahao ma Kawa. A eia na poe I huikalaia: Kale kulika, W.T. Seward, John F. Bowler, Robata W. Wilikki, John H. Wise, Joseph Clarke, J. W. Bipikane a me John Lilikoi.

 

                Ma ka hora 9:30 o ia kakahiaka, ua hoakoakoa ia mai la lakou no ka lohe ana i ke heluheluia ana aku o ko lakou olelo huikala. Ua hoea aku malaila ke Kuhina Damon, ka Loko Kuhina W. O. Kamika, a me Lunakanawai J. A. Makuna ma ka aoaoa o na Luna Nana Paahao. Na ka Loio Kuhina I heluhelu I na palapala kalahala, a haiolelo pōkole aku la me ka leo aloha imua o na “pio e lanakila ana.” Ua pane mai hoi o Mekia Seward, e haawi mai ka aoaoa o “na pio” i ka lakou mau hoomaikai i ke Aupuni. Alaila, ua haawiia na lulu lima aloha ana mawaena o lakou.

 

                Ma ka wa i puka mai ai na pio iwaho ma kahi a na makamaka, na hoaloha a me na makaikai e kuku aku ana, ua haawi ae lakou he mau leo huro o ke aloha a me ka hauoli.

 

KA HALAWAI ANA O KA AHA KUKA O KE AUPUNI.

 

                Ma ka noho ana a ka Aha Kuka o ke Aupuni ma ka Poalua nei, Dek. 31, 1599, ua hoea ae keia poe hoa o ua Aha la: Peresidena Dole, na Kuhina King, Damon, Kamika, Kakauolelo Kamika, na Hoa Waila, Kennedy, Murray, Nott, Jones, Keoni Ina (Ene), Naone, Robikana.

 

                Heluheluia na palapala nonoi no ka hookuu ana a kuikalan i na pio, a ua noonoo ia hoi. Heluheluia na palapala a Gulika, Bowler a me Seward i kakau ai ma Novemaba. E hoike ana i ko lakou manao mihi, a hooia mai e kakoo i ke Aupuni e ku nei. A pela no kekahi mau palapala a lakou mahope mai, oia ano hookahi no. He mau palapala kekahi mai na “pio” kanaka hawaii aku elima. E hoike ana i ke kuhihewa o ke keehina hana i laulima ai lakou; a o R. W. Wilikoki ka mea i hoike maopopo loa ae i kona manao, e hana ana oia me ka hiki iaia e kakoo i ke Aupuni Repubalika.

 

                Me ka lōkahi, ua aeia na noi e huikala i na “pio kalaiaina.”

 

Ka Ike Aupuni.

 

                Ma ka hora 11 o ka la Makahiki Hou nei, ua malama ia ke anaina ike Aupuni e ka Peresidena o ka Repubalika o Hawaii a me Mrs. Dole, maloko o ka Hale Oihana Hooko.

 

                E hoopuni ana i ka Peresidena na @ ukali, Konela J. H. Soper, Mekia George C. Potter, Mekia C. P. Iaukea, Kapena J. W. Pratt, Kapena W. A. Kini. A eia na lede hoohanohano: Mrs. F. R. Day, Mrs. Hugh @, Mrs. C. Bolte, Mrs. C. L. Wight, Mrs. H. F. Wichman, Mrs. W. A. Kinney, Mrs. J. A. Gilma, Mrs. H. W. Peck, Mrs. George R. Carter, Mrs. C. P @, Mrs. J. H. Soper, Mrs. Alick D. Larnach, Mrs. J. W. Pratt Mrs. D. W. Corbett, Mrs. F. S. Dodge, Mrs. S. Mahelona, Misses Bates, May Atkinson, Widemann, Clara Low, Burbank, Clymer, Millard, Carrie Afong, Madeline, Hartwell, Fannie May, Carrie Castle, Hennigan ame Clara Fuller.

 

                Ua hoea aku ma ia anaina keia poe maka hanohano:

 

                Na Kuhina J. A. King, S. M. Damon ame W. O. Kamika

 

                Ma Luna Aupuni o ko na Aina E. Elele Kuikawa a Kuhina Mana piha o Amerika, ka Mea Hanohano Albert S. Willis, Ellis Mills, Kakauolelo o ka Oihanan Kuhina Amerika, Senhor A, de Souza Canavarro ko Potugala Kanikela Kenerala.; Mons. A Vizzavona Chancelier, ko Farani Kanikela a Komisina; H. Shimamura,, ko Iapana Kanihela Kenerala a Agena no ko na Alua e; na Lunakanawai Frere, A. Magoon me A. Pere; ke Peresidena o ka Ahaolelo Senate, W. C. Walla, na Luna Senate Hanale Walakahauki, John Wright, John McCandless, H. W. Schimidt; H. W. Peck, ke Kahunapule; Lunahoomalu D. L. Naone, E. C. Winston; na Luna Aha Kuka G. W. Kamika, Mark P. Robikana P. C. Jonei, J. A. Kennedy, T. B. Murray.

 

                Alaila, na Kanikela o na aupuni e, Amerika, Italia, Helevitia, Auseturia, Hunegalia, Kuekena me Norewai, Denemaka, Mekiko, Kili, Peru, Beritania Nui, Rusia, Sepania Kina. Na’liikoa o ka Pualikoa Lanui. Mna’lii o na mokukaua Amerika Beninatona ame Balatimoa Ka Ilamuku Baraunu, Kapena Paka ame ka puali makai; alaila o ka lehulehu aku.

 

“Ke Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii” no 1896

 

                O ka helu mua keia o ka nūpepa KUOKOA no keia makahiki e nee aku nei. Ke haawi aku nei oia i kona Aloha makahiki Hou i kona poe heluhelu, me ke kalokalo pu ana ae i na Lani Kiekie loa e hoomalu mai kona mana lokomaikai maluna o Hawaii Aupuni, Hawaii Aina ame Hawaii Lahui, a maluna ae o na mea apau. E wehe ae Oia “i na puka wai o ka lani a ninini iho Oia i na Pomaikai maluna o keia lahui, a lawa a hu.”

 

                Ma keia helu ka hoomaka ana o ke kanakolukumalima o kona mau makahiki o ke ku ana he “Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii.” No ia mea, ua lilo oia i kupa, a i kainaaina iwaena o ko keia lahui nohona, a he keiki papa hoi oia, ma kekahi olelo ana, no ke one oiwi ou e Hawaii.

 

                E hoomau aku ana no ia i ka hoala ana i no noonoo o ka lahui oiwiw. E ala ae a kaana pono ma na ninau e pili ana i ka nohona hookuonoonoo ame na me hoi e pili ana i ka nohona Aupuni. Aole ke Kuokoa e kapae ana i na kalai manao naauao o kela ame keia ano, ma na ninau apau e hoea mai ana imua ona ma keia mua aku, elike noho me ko na la i hala ae nei. O ka papa hana i hoike mua ia aku ai ma ka pepa o ka la 9 o Novemaba o ka makahiki i hala aku la, e hoomau ia aku ana no ia ma kei anee anaku a ke KUOKOA no keia makahiki.

 

                A oiai he makakiki ano nui keia o na hoonee hana ana ma na noho Aupuni ana o ka hōuna nei, ehke me na hoikena a na kāhoaka e ike kūmaka ia aku nei I keia wa, no ia mea I lilo ai ka nupepa i kumu hooulu mālamalama mawaena o kona poe heluhelu iho, i mea e loaa ai ia lākou na hoonaauaoia ana ma ia mau mea a hiki ia lākou ke hoopili iho i na haawina e loaa ana mai ia mau kulana hana, no ko lākou mau pōmaikaʻi iho, ma na mea i like.

                Nolaila, me keia mau hooia ana imua o ko mākou poe heluhelu, ke hele aku nei ke Kuokoa imua o lākou ma keia puka ana me ka hoopihaia me na manao a mākou e hiki ai ke olelo iho, he mau mea waiwai nui ia no ko mākou poe heluhelu.

ALOHA MAKAHIKI HOU.

 

Ka Rula Alakai Aupuni a Peresidena Monroe.

 

Ma ka noho ana o ka Ahaolelo Nui o na Mokuaina Huiia o Amerika ma ka makahiki 1823, ua hoouna aku la o Pereridena Monroe imua oia Ahaolelo i kana palapala hoike, a maloko oia palapala e loaa ai na olelo i kukuluia ai ka mea i oleloia, Ka rula alakai Aupuni a Monroe. A penei ia mano lelo.

                “Ua loaa ia kuleana ia kākou mamuli o ka manao maikai ame na launa oluolu ana e ku nei mawaena o na Mokuaina Huiia ame na Mana I hoohila, e kūkala aku, e nana aku no kākou I kekahi hoao hana ana a ko lākou aoao, no ka hoopalahalaha ana mai I ko lākou kulana hooponopono Aupuni I kekahi lihi o keia hapa-poepoe, ma ke ane, he mea hoopoino la I ko kākou @ @ a palekana hoi. O na panalāʻau o kekahi Mana Aupuni o Europa e ku nei i keia @, aole kākou e maua’e aku ana; aka, no na Aupuni i kukala ae i ko lakou kuokoa a kakoo ae hoy ia mea, a no lakou ke kuakoa a kakou i ike ai, * * * * * aole hiki ia kākou ke nana aku I kekahi hana maua’e no ka hoʻokaumaha ana ia lākou, a I ole ia, e rula ana paha ma kekahi ano @ loa, I ka hopena o ko lākou ku Aupuni ana, o kekahi ano e ae mawaho aku o ko kākou ike ana’ku ia mea, ma ke ano he hoike ia o ka manao makamaka ole I na Mokuaina Huiia.  “ A eia hoi kekahi, o na aina puni ole o Amerika, aole no lāua e hoomania ake I mau kahua nana, no kekahi hoʻokuene palaau ana no Europa.”

                O kela ae la na mea ano nui loa i ku ai ka Rula Alakai Aupuni a Monroe.

                O ke Kumu i ala mai ai keia mau olelo ia Peresidena Monroe, mamuli ia o ka hoohui ana ae o kekahi mau mana nui o Europa, oia o Rusia, Farani, Auseturia ame Perusia, ma kekahi Kuikahi, i kapaia, Kuikahi Hemolele, no ke kakoo ana i ke kulana Aupuni e hoopalahalaha mai i ka lakou mau paahana ana ma Amerika, o ka oi aku @ paha, no ka mea e pili ana i na panalaau o Sepania, o kekhai hoy o keia mau panalaau ua nonoi mai i na mokuaina Huiia e ike aku i ko lakou Kuakoa ana, a ua hooko aku nohoi o Amerika. Ua kokua o Beritania Nui i keia manao, a o ka hopena i ikeia, aole i hooko na Aupuni i hoikeia ae nei e ka mea i makemakeia e lākou ma Amerika.

                O ke kahua maoli i ku ai keia Rula Alakai, oia ko Amerika kuahaua akea ana e kuokoa na Aupuni o Amerika Akua ame Amerika Hema, aole e hokai wale ia mai e na Mana o Europa.

                O keia ae la no ke kumu alakai o ka Olelo Hooholo a ka Aha Senate i hoopuka ai no Hawaii nei, ma ka wa a Peresidena Kalivalana no Hawaii nei iloko o ka Ahaolelo.

 

Ka Ohumu Hookahuli Aupuni Palakai.

 

                Maloko o ka nūpepa Chronicle o Kapalakiko, o ka la 20 o Dekemaba, 1895, i ike iho ai makou i ka Palapala Hoike i hoohokiia a W. S. Burrell, imua o Mitton S. Latham, he Notere no ka Lehulehu, ma ka la 1 o Novemaba o kela makahiki aku nei.

                Ma ia palapala afidevita ua hoike ia na inoa o ka poe i komo pu iloko o ka hookahuli ana i ke Aupuni o Hawaii e ku nei i kei awa. Ua komo pu o C. W. Akepoka ma ka hoike ana a ua palapala afidevita la. E hoike ana nohoi na Kauka Underwood ame Morrow e paa nei ma ka lima o ke Aupuni i kei awa. A ma kekahi hālāwai ana a keia poe ma ka po o ka la 30 o Okatoba paha, ua hoike ae kekahi haole nona ka inoa o Mr. Philips, ka lunahooh. na nui o kekahi hui wahi pili waiwai ma alanui Eddy, e hoʻokomo no oia I $5000 no kona kuleana ma keia hana. A o keia mau dala I mea kuai pa, ua loaa ia lakou I keia wa he 2 pu wili ame 500 pu raifela.

                Eia iho ka papa hoʻonohonoho no aku e loaa ana I ka poe e komo ana ma kefa huakai hookahuli Aupuni:

                Koa $25, 40 eka aina; dala kuike 500; kopala, $30, 50 eka aina, $600 kuike; kakiana, $40, 60 eka aina, $750 kuike; kakiana ekahi $50, 70 eka aina, $900 kuike; aliikoa ukail no ka puali Lahui, $75, 80 eka aina, $1000 kuike; lutanela ekahi, $100, 120 eka aina, $1500; kapena, $125, 150 eka aina, $2000; @ konela, $175, 200 eka aina, $3000; konela, $200, 240 eka aina, $4000.

                He Palapala Kukala Aupuni kekahi i hoomakaukauia e keia poe, a ua manaoia i na e ko ana ko lakou makemake,alaila na ka Moiwahine e heluhelu i ua palapala la.

                A keia pule ae hoopuka aku makou i ka afidevits ame keia Palapala kuahaua.

 

Na Hookohu Aupuni hou.

 

Ma ka Poalua nei, ua noho ka Aha Kuka o ke Aupuni, a ua koho ia o Mr. S. K. ka-ne i hoa no ia Aha. Ua lilo aku o Lunakanawai Whiting i hoa Lunakanawai no ka Aha Kiekie, a o Mr. Alef. W. Kaaka i Lunakanawai Kaapuni.