Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 4, 24 January 1896 — Page 3

Page PDF (1.73 MB)

This text was transcribed by:  Daniel K. Seto
This work is dedicated to:  My Piʻianaiʻa Family

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NU HOU HAWAII

 

Ua pau ka hui ana o Paul J. Voeller a me S. Lowden.

 

Aia ma ko makou aoao eha (4) ka hoolaha a Hollister Drug & Co.

 

E nana ae i na olelo hoolaha laau lapaau a Benson & Smith ma ko makou pepa o keia la.

 

I keia la i manaoia ai e ku mai ana ka mokuahi Warrimoo mai ka Akau mai a hala loa aku no ka hema.

 

Ma ka Poalua nei, i holo aku ai ka Bana Hawaii no Wailuku, maluna aku o ka mokuahi Kinau; a mai laila aku no Hilo.

 

E heihei ana na lio Billy C a me Confederate ma ke kahua heihei o Kapiolani Paka, ma ka hora 4 auinala o ka la apopo.

 

V.A. Carvalho o Hilo, ame H. L. Mills o Kona Hema, he mau hookohu laikini mare ko laua e puka aku nei ma ka pepa o keia la.

 

Ke hoolaukanaka hou ia nei ka hale hotele "Ka Hale Aeto" mauka ae nei o Peleula, e pili pu ana me ka pa hale o Kapena.

 

Mai poina ia Allen Robinson, pela no hoi ia Waila Ma, ua lako ia mau hale i na mea e paa ai kou home o keia au hou o ka naauao e nee nei.

 

He mau makai wae ana kekahi noloko mai o ka puali makai, e komo pu aku ana no ka hookuku kipa pololei me na keiki Kaleponi ma ka mahina ae nei o Feberuari.

 

Ua puka ae nei ka nupepa "Elele Evanelio" ma ka Poakolu nei, a e loaa no na pepa haawi wale ia mai, ke nonoi ae ia Mr. W. H. Tell (Uilama Kele.)

 

Ma ke Kinau o ka Poalua nei i holo hoomaha aku ai o Mr. Henry Smith, ke kakauolelo nui o ka Aha Kiekie, no "Kauakanilehua" o Hilo.

 

O ka Poaha la 13 o Aperila, 1896, oia ka la e kudalaia ai keia mau aina a pau o Apua (k), i moraki ai ia Jaeger.  E nana ma ka makou hoolaha moraki o keia la.

 

Ma ke ahiahi Sabati nei, mauko a ke Kula Kamehameha (keikikane) i himeni ai o Mr. ame Mrs. Kaleikau o ka ulu niu o Pokai, Waianae, no ka pomaikai o ko laila anaina pule.

 

I ka haulelau o ka 1893, loaa iho la ke keikikane a Mr. T. A. McFarland he haole kalepa, ano maka hanohano o Live Oak Sutter Co. Cal. i ka mai kunu koikoi loa.  Mamuli o ka ikaika loa oka eha ma ka umauma ua loohia i ka umi@ a me he mea la e loaa ana i ka wela ma ke akemama.  Ua hoohainu aku kona makuakane i na olopu nunui lehulehu o ka CHAMBERLAINʻS Laau Kunu, a pela i pau ai a ola loa ke kunu.  Ke olelo nei o Mr. McFarland i na wa a pau e loaa aia kana mau keiki i ka nae e haawi ana oia i ka CHAMBERLAINʻS COUGH REMEDY (Laau Kunu Ola), a he ola io maoli no.  Ke manao paa nei oia he laau kunu oi loa keia ma ka makeke.  E loaa no ma na Halekuai Laau Lapaau a pau, a o BENSON SMITH & Co., na Agena ma ko Hawaii Paeaina.

 

Eia i Honolulu nei o Makua Konoradi, Kahuna Katolika i noho ai ma ke kahua maʻi lepera e Kalawao no kekahi wa i hala ae nei, a e holo aku ana oia no Hilo ma keia mua iho.

 

Ma ka Poaha o kela pule aku nei i hoohui ia ae ai e Rev. D. P. Birine o ka Ekalesia o Kaukeano, o A. S. Humphreys, kekahi o na loio haole o keia kulanakauhala, me Miss Marie Afong, ma alanui Nuuanu.

 

Ma ka hora 12 o ka wanaao Poalua nei, ua haalele mai i keia ola ana o Mrs. Maleka Moke, wahine mare a Mr. Moke, ma ko laua wahi noho ma Kaliu e pili ana i ke alanui Kuakini.  Ua waiho iho oia he kane, he keiki a he mau hoaloha.

 

Ma na logo hope loa i loaa mai nei ianei no na keiki puhi ohe Hawaii, aia no lakou ke hele hoomano la no ka hoea aku i Wasinetona.  A ua hai ia mai ia makou, ua hoike mai nei kekahi mau leta a ua poe keiki @a i ko hope nei, "aohe wahi pono i koe, he pilikia a pela aku.

 

He nui ko makou mau inanao waiwai nui i hookauluaia no ka haiki o ko kakou wahi waa i keia pule, a iwaena o ia mau manao, o ka palapala hoalohaloha kekahi a na haumana Kula Sabati o Kaumakapili, ua kauluaia a keia pule ae.

 

Ma ka noho ana mai nei a ka Hui a na Kumukula Aupuni o Maui, ua kohoia o F. W. Hardy i Peresidena; O. Abott, i Hope Peresidena; D. Kanewanui i Kakauolelo; a o Messrs. Dickenson a me Haris a me Mrs. Heapy i Komite Hooko.  He haumana o Kanewanui no ke kula keikane o Kamehameha.

 

O ka huina waiwai io o na waiwai i lawe ia aku i ko na aina e mai Honolulu aku nei iloko o ka malama o Dekemaba aku nei, 1895, he $, 272, 866.30; mai ke awa aku o Kahului, $687,440.32; mai Hilo aku, $1,054,759.67; a mai Mahukona ʻku he $459,071.86.  He huina waiwai io o $8,474,138.15.

 

NUHOU KUWAHO

 

Ma Aferika ke kumu o ka hewa.

            Berilana, Dekemaba 31.  Ua loaa mai he lono teregarama mai Pretoria, Transvaal mai, ma Afrika, e hoike ana he huina o 800 kanaka paha o ka Hui Beritania o Aferika Hema, i lako i na pu nunui a me na lako kaua e ae he nui, kai komo aku la i ka mahele aina o Transvaal.  Ua hoea aku la ka pualikoa Beritania ma no kaiaulu o Rustenburg a e nee aku ana no Johannesburg.  I ka lohe ana o Peresidena Krueger o ua mahele aina la no keia nee ana aku o na koa Beritania, oiai he aupuni Repubalika kela, ua haawi koke ae la kela i olelo kuahaua no na keiki o ka aina e kue aku me ka ikaika, me na mea kaua i ka nee ana mai o na Beritania.  A ua hoouka io ia he kaua mawaena o na aoao elua me ka hahana, a ua pau ka hapanui o kona poe i ka make, a paa pio no hoi oia.  Ua hoike ae hoi ka nupepa London Times o Enelani, he lono e olelo ana penei:  Mamuli hoi o ka loaa ana mai o kekahi palapala i kakauinoaia hoi e na kanaka koikoi o Johannesburg ia Dr. Jamieson ma Chif Mafeking, ma ka Poaono, i hele aku ai oia, ma ka la Sabati ae, me 700 kanaka, a aʻe aku la i na kaiaulu kuwaho o Transvaal.  E olelo ana au leta nei, ua lilo na hooponopono Aupuni Kuloko ana a ka Repubalika o Transvaal i ka hapa nui o na kanaka e noho ana malaila.  A o ke kaohi ole ia ana o keia mau hana pono ole a hookaumaha wale e hoopilikia ana i ka pono kuokoa o na kanaka, ua lilo ke ola ana i mea waiwai ole no na kanaka Pelekane.  Heaha ka hopena o na kane, na wahine a me na keiki i lako ole i na mea kaua iloko o na lima o ka poe Boers (na poe kamaaina keia o ka aina) ke hoea mai ka wa e haunaele ai.  No keia mau kumu, i nonoi ia aku oi o Dr. jamieson e haawi mai i na kokua ana.  Ua telegarapa koke aku o Kuhina Chamberlain o ka Panalaau ia Dr. Jamieson, e kauoha ana iaia e huli hoi koke mai oia i kahi ana i hele aku ai, a e haalele ia Transvaal, a haawi pu ae la no oia he olelo kuahaua, e hoakaka ana i kona apono ole i na hana a Dr. Jamieson, me ke kauoha ana i na kanaka "Pelekane" e malama i ka maluhia. 

 

Ke kumu i nauki ai o Enelani.

            Berelina, Ian. 8.  Ua telegarapa aku la ka Emepera Wiliama ia Peresidena Krueger o ka Bepubalika Kuokoa o Transvaal, penei:  "Ke hoike aku nei au i kaʻu mau mahalo oiaio ana, oiai, me kou poe kanaka ponoi iho, a me kou nonoi ole ana ae i na kokua ana a na mana Aupuni hoaloha, ua holopono kau mau hooikaika ponoi ana me ka eleu ma ke kue ana aku i na pualikoa i hoolakoia me na mea kaua, i komohewa mai iloko o ko oukou ma ke ano he poe wawahi maluhia, a ma ia ano hoi i hoih@ ia mai ai ka maluhia a me ka palekana, ma ka paio kue ana aku no ka pono o ka aina, mai na lele kamoko ana mai a ko waho."

 

Enelani ame Geremania.

            Ladana, Ian. 4.  Ua hoahewa loa ia ka palapala a ka Emepera Wiliama i hoouna aku ai ia Peresidena Krueger maloko o na manao pepa o loko nei o ke kulanakauhale i keia la.  Ua olelo ae ka Nupepa Times.  Ha hana hoaloha ole keia i hana ia, a ulu mai la ia hana mahope iho o kekahi kuka kamailio ana mawaena o ke Kuhina Nui Hohenlohe a me na Kuhina o ko na Aina e a me Aumokukaua.  E olelo ana, he kuleana hoomalu no ko Enelani ma Transvaal, e hiki ole ai ia Geremania ke kue, alaila, ninau ae la ua nupepa la:  "Ua kuhihewa ole anei ko makou mea kakau mai Berelina mai, iaia i hoike mai ai au manaoio loa oia, ua hauoli loa o Geremania i ka apo ana i keia wa maikai no ka hoohaahaa ana ia Enelani?"  Penei ka ka nupepa Pou:  Ua maopopo loa, ua manao loa ka Emepera o ke kaua ana me Enelani, he mea ia i kupono ke hoomakaukauia.  Aole hiki ia kakou ke hunahuna iho, ke ku hookahi nei o Enelani.  O ka pane kupono no ke telegarama a ka Emepera, oia ke kahea ana i ke aumoku kaua o ke kai waenahonua e hui aku me ke aumokukaua o ke Kowa o Makekakeka.  Ua hoike ae no hoi ka nupepa Standard:  E pono ia Geremani ke hoomaopopo iho, aole hiki ia Enelani ke ae wale aku i na hana akeakea i kana e hana ai mawaena ona iho a me ka poe o Transvaal.  Ua hoouna mai kekahi mea kakau i ka nupepa pou mai Berelina mai, he lono e hoike ana i ka hoahewa a na nupepa Geremani puka ahiahi ia Enelani, i ka Hui Pelekane o Aferika Hema, ame Cecil Rhodes.  Hoike mai la ka mea kakau o ka nupepa Daily News mai Berelina mai, me he mea la e alakai aku ana na hiohiona o na hana e ko nei i keia wa, no ka hookalaia ana o na ikaika mawaena o Enelani ame Geremania.  Ua lohe ua mea kakau la, ua hoounaia aku ka mokukaua Condor no ke kaikuono o Delagoa. 

 

Na mokukaua Beritania i wae ia no ka Mokomoko.

            Ladana, Ianuari 8.  I keia auinala i hooiaio ia mai ai ka lono no ka haawiia ana aku o na kauoha i Portmouth, Davenport a me Chatham no ke komisina koke ia ana o kekahi aumokukaua holo mama loa, a ua lilo ia i mea hooniua i ka noonoo o na mea a pau.  Ua kauoha ia e makaukau keia poe moku holo mama, no ka nee ana aku ma ka la 14 o Ianuari, keia Poalua ae.  A eia na moku:  Revene, mokukaua helu ekahi, 13,440 tona, 4 pu o 67 tona ke kaumaha;  10 pu o 6 iniha, ma ke kani awiwi; 36 pu liilii iho, kani alapine; 18 iniha ka pale aoao kila;  17 1/2 mile i ka hora e holo ai.  Royal Oak, mokukaua papa ekahi, 14,500 tona;  4 pu o 67 tona; 10 pu kani alapine o 6 iniha; 30 pu liilii iho, kani alapine; 18 iniha manoanoa o ka pale kila;  holo 17 1/2 mile i ka hora.  Gibaraleta, mokukaua papa ekahi, 7700 tona; 2 pu 22 tona; 10 pu kani alapine o 6 iniha; 24 pu liilii iho, kani alapine; holo 19 7-10 mile i ka hora.  Theseus, moku kila papa ekahi, 7350 tona; 2 pu 22 tona, 10 pu kani alapine o 6 iniha; 24 pu liilii iho, kani alapine; holo 20 mile.  Charybdis, moku kila papa ekahi, 4604 tona; 4 pu kani alapine o 6 iniha; 8 pu kani alapine o 4 7-10 iniha; 13 pu liilii kani alapine; holo 19.7 mile.  Herrmoine, moku kila papa elua, 4360 tona; 2 pu kani alapine o 6 iniha; 8 pu kani alapine o 4 7-10 iniha; 13 pu liilii iho, kani alapine; holo 19.5 mile.  Ua kauoha ia o Adimrala Rawson, o ka papa ekolu, e holo koke aku no ke kaikuono o Delagoa, maluna aku o ka mokue lawe hae Sana Geoki, he mokukaua kila papa ekahi, 22 pu, 10 pu kani alapine o 6 iniha, 24 pu liilii kani alapine, holo 19.7 mile.  Ua kauohaia oia e hai koke mai i na keehina hana kupono e lawelawe aku ai.

 

Na Kiure Hawaii no ke Kau Kiure o Feberuari ae nei.

            J N Taylor, A Bishaw, S Ladd, G W Macy, C B Dwight, A Morris, Wm Ringer, H Kamana, J Paaniani, E S Holt, G W Nawaakoa, Wm McGurn, S C Dwight, T W Jackson, M K Keohokalole, L McKeague, J Padakeo, C L Hopkins, James Mahoney, Daniel Kamakanahoa, W L Parker, R H Baker, Peter Souza, J W Mahelona, J K Kamealoha, S P Nohea, H Kolomoku, E M Jones, R Kamaka, W K Walamau, G E Smithies, H E Cook, H Kaaha, J N K Keola ame J L Kawewehi.

 

            He mea pono i kela ame keia ohana ke loaa ona laau lapaau mama no na maʻi o ka opu.  I laau lapaau puhili ole no ka "Moku ino loa o lepo."  (Diarhea) Nahu, Umii, Kolera ame na maʻi apau o ka opu, aole he laau lapaau oi aku o ka maikai, elike me ka PERRY DAVIS LAAU PENIKILA (Pain Killer).  Ua lawe laweia keia laau no na makahiki he kanalima, a ke hana mau ia nei i kela ame keia la, ma na aina apau o ka honua nei.  O ka Hui Kuai Laau Lapaau o Holister, ka Agena.

 

Hoolaha Mana Hookolokolo.

            Aha hookolokolo kaapuni apana eha o ko hawaii pae aina.  ma ka hooponopono waiwai.  Ma ka hana o ka Waiwai o Keliiaua @ i make o Hilo Hawaii.  Ma ka heluhelu ana a me ka waihoia ana mai o ka palapala noi a me ka hoike waiwai a Joseph Nawahi Lunahooponopono o ka @ Keliiaua w. no Hilo i make a maloko o ia noi i nonoi mai ai oia e hoopuka ia hoi ke kauoha hope no ka mahele ana i ka waiwai e koe nei ma kona lima i na poe i kuleana ma ia mau waiwai, a e hookuu ana iaia a me kona mau hope mai na koikoi mai a pau o.  Ua kauohaia o ka Poalima, la 14 o Feberuari, M. H. 1596, ma ka hora 10 a.m. mamua o ua Lunakanawai nei, ma ke Keena, ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, oia ka manawa a me kahi no ka hoolohe ana i au Noi la a me ka Hoike Waiwai, a malaila a ma ia wa e hele kino ke ai na poe a pau a e hoike mai i kumu, ina he kumu ka lakou, heaha la ka mea e ae ole ia ai noi, a e waiho pu mai lakou i na mea hoike no ka poe i kuleana i ua waiwai la.  Hanaia ma Hilo, Hawaii, i keia la 6 o Ianuari M. H. 1896.  Na ka Aha:  Daniel Porter, Kakauolelo.

 

Aha hookolokolo kaapuni apana.  Eha o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka Hooponopono Waiwai.  Ma ka hana o ka waiwai o Daniel Kaawa k., o Kuhua, Hilo, Hawaii, i make kauoha ole.  Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka Palapala Noi a Gardner K. Wilder.  Lunahooponopono o ka waiwai o Ekekela Kaawa w., e olelo ana o Daniel Kaawa k. o Kuhua, Hilo, Hawaii, au make kauoha ole ma Hilo, Hawaii, ma ka la o A.D. 1887, me ka waiho iho he waiwai iloko o ko Hawaii Pae Aina, a e noi ana e kukalaia na hooilina.  Ke kauoha nei, o ka Poalima la 14 o IANUARI, A.D. 1896 hora 10 kakahiaka o ia la, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i na noi la imua o na Lunakanawai la ma ka Hale Hookolokolo o keia Aha ma Hilo, Hawaii, a ma ia manawa a ma ia wahi e hele mai ai ka poe a pau i kuleana e hoike mai ina he kumu ka lakou e ae ole ia ai ua noi ia.  Hanaia ma Hilo, Hawaii, K.H.P.A. Ianuari, 6, 1896.  Na ka Aha:  Daniel Porter, Kakauolelo.

 

Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Elua.  Ma ka hooponopono waiwa.  Ma ka waiwai o KEKUANUI (k) o Honouliwai.  Molokai, i make kauoha ole.  Imua o ka Mea Hanohano J. W. Kalua.  Ma ka heluhelu a me ka wa hoia ana mai o ka Palapala Noi a Kenalani o Honouliwai.  Molokai e olelo ana au make kauoha ole o Kekuanui (k) o Honouliwai ma ka la 7 o Augate, M.H. 1895, a e nonoi ana e hoopukaia na palapala lunahooponopono waiwai ia Keualani (k).  Ke kauohaia nei, o ka Poalima, la 14 o FEBERUARI, M. H. 1896, oia ka la i hookaawaleia no ka hoolohe ana i ua Noi la imua o ua luna kanawai la, ma ke keena hookolokolo o keia aha, ma Wailuku a ma ia manawa a ma ia wahi e hele ae ai na poe a pau i pili i ua hana la, a hoike ae i ke kumu, una he kumu kekahi a lakou, no keaha la e ae ole ia ai ke noi.  Hanaia ma Wailuku, H.I. Dekemaba 30, 1895.  Na ka Aha:  G. Armstrong, Kakauolelo.

 

Hoolaha Moraki.

Hoolaha Hooko o ka Moraki a me ke Kuai.

 

Ke hooalha ia aku nei ka lohe i na mea a pau, i kulike ai me ka mana kuai i hookomoia iloko o kekahi moraki i hanaia i ka la 13 o Aperila, A.D. 1884 e Apua k. o Laie, koolauloa, Mokupuni o Oahu, ia A. Jaeger, Kahu, o Honolulu, Mokupuni o Oahu i olelo mua, kopeia ma ke Keena Kakau Kope o ke Aupuni Buke 83, aoao 468-470, ke makemake nei ua Jaeger Kahu la, e hooko aku i ua moraki la, no ke kumu ka uhakiia o ka aelike iloko o ua moraki la, oia ka hookaa ole ia o ke kumupaa a me ka ukupanee i ka wa e hookaa ai.  Ke hoolaha hou ia aku nei ka lohe, o kela mau aina a pau, na pono hoaaina ame na pilikana iloko o ua moraki la e kuai ia aku no ma ke kudala akea ana ma ka hale kudala o James F. Morgan ma Alanui Moiwahine, Honolulu, ma ka Poakolu la 19 o Feberuari M. H. 1896 hora 12 awakea o ia la.  O ka waiwai i paa maloko o ua moraki la, oia keia malalo iho:  O kela mau apana aina eha e waiho la ma Laie, nona ka ili he 74-100 o ka eka, oi iki aku a emi iki mai paha, a oia no ka aina i kuhikuhi ponoia na palena maloko o ka Palapala Sila Nui Helu 6521 Mahele Aina Helu 10825 ia Peka a i ili mai i ua Apua la mai kona makuahine mai Puakaina, ke kaikamahine a hooilina pololei ma ke kanawai o ua Peka la.  A. Jaeger, Kahu.  Mea e paa nei i ka moraki.  Kuike ke Dala.  Na uku hana palapala, i ka mea e lilo ai.  No na mea i koe, e ninau ia J. M. Monsarrat, Loio o ka mea e paa nei ka moraki.  Honolulu, Ianuary 29, 1896.

 

Hoolaha Manao Hooko Moraki ame ke Kuai.

            Ke hoolahaia aku nei ma keia, mamuli o kekahi mana hoolilo i hoikeia maloko o kekahi Palapala Moraki i hanaia i Iune 1, 1895, e Henry Johnson o Honolulu, mokupuni o Oahu, ia H. F. Lewis, F M Lewis & E L Lewis, e lawelawe oihana ana maialo o ka inoa hui o LEWIS & Co i oleloia, o na Poe Paa Moraki, ke manao nei e pauiku aku i ka moraki i oleloia no kekahi uhaki ana i na kumu i hoikeia maloko o ka moraki i oleloia, oia hoi, he hookaa ole i ke kumupaa a me ka ukupanee i ka wa i kupono ai e hookaaia.  A ke hoolahaia aku nei no hoi ma keia o na pono a me na waiwai a pau loa i hoikeia a i hoakaakaia ma ka Moraki i oleloia, e kuai ia aku ana ia ma kekahi kuai kudaia akea ma ka halekuai ma na kauhale o Burua ma Alanui Hotele, ma Honolulu i oleloia i akaka ma ka inoa o ka "Palace Candy Store," ma ka Poakahi, ka la 29 o Ianuari, 1896, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia.  Penei iho ka hoakaka ana o ka waiwai ma ka moraki i oleloia oia hoi, "o ka oihana a pau i lawelaweia mamua aku ma ke kahua ma na kauhale o Burua ma Alanui Hotele, ma Honolulu, malalo o ka inoa o ka "Palace Candy Store," a pau pu me na kopaa, glucose, koomoomo na kika, ua pahu hoikeike aniani, waihona wai momona, mau apana pohaku mahala, ua mea hoopihapiha, mikini a me na lako hana, a pau no hoi me na lako palapala na buke, na palapala i paiia, na nupepa, na mea paani a na kamalii a me na waiwai o na ano e ae maloko o ua halekuai la.  LEWIS & Co. Poe Paa Moraki.  Kuike na kumu i ka mea kuai na lilo nana palapala No na mea hou aku i koe e ninau ia W S Edings.  Loio no na Poe Paa Moraki Honolulu, Ianuari 19 1896.

 

Hoolaha Hooko Moraki.

            Mamuli o kekahi mana o kuai i hoike ia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o William K. Cummings o ka aoao mua, a me Harriet E. Cooke, kahu o ka aoao elua, ma ka la 18 o Dekemaba 1890, i kakau kope la ma ka buke 134, aoao 9, a mamuli o ka uhai ia ana o na kumu aelike o kela moraki, oia hoi ka uku oleia o ka ukupanee a me ke kumupaa @ ke hoolaha ia aku nei e ka mea @ ka aoao elua o ua moraki la, e hooko ana oia ia mana kuai.  A ke hoolana hou ia aku nei aia mahope ako o na pule ekolu mai keia la aku, alaila, e hoolanaia aku na aina i hoike la ma ia moraki no ke kudaia ana, ma ke keena kudaia o Jas. F. 1896, hora 12, oia a oia ka Poakahi.  no na mea i koe e ninau ia Bruce Waring & Co. Hanaia i kela la 7 o Ianuari 1896.  Harriet E Cooke.  Mea Moraki mai, Penei na aina i moraki ia:  1.  O keia aina ma Kalihi, i hoikeia ma ke Aha Nui @ ma ka inoa o J. Wahineaua, he 8-10 @ a i hoo@ ia e J. Wahineaua i ka Mea Moraki aku, ma ka palapala kuai i kopeia ma ka Buke @ aoao 312.  O kela ame @ Kalihi i hoikeia ma ke Sila Nui. Helu @ ma ka inoa W H Cummings he Eha.  3.  O kela @ i ho keia ma ke Sila Nui Helu @ ma ka inoa o W. H. Cummings @ i Eka ma Kalihi.  4.  @ ka Mahele A. he @ kapuai ili @ hale @ ke @ kapuai ili  i @ ma ke Sila Nui Helu @ kuleana Helu @ ma ka @ @ 5.  O na pono hale a pau e waiho ana ma ka Hale ma ka wa i hanaia @ ka @.  6.  O ka hoolimalima a Kahikina @ ma@ W. H. Cummings, i hanaia Iulai 1, 18@0 maluna o ka Apana o ka Palapala Sila Nui @ ma ka inoa o J. Silva. he @ eka no ka @ makahiki mai Iulai @ 1880 ma ke @ no ka makahiki a i kopeia ma ka Buke 124 aoao @.  7.  O ka hoolimalima a Kapule (w) ia W. H. Cummings i hanaia i Apelila @ 1890, no 20 makahiki, ma ke @ o ka makahiki mai ka la mai i hana ia ai ka hoolimalima he 2.33 eka a i kopeia ma ka Buke aoao.  8.  O ka hoolimalima a Alapai (w) ma ia W. H. Cummings i hanaia ma ka la 11 o Maraki 1890 a i kopeia ma ka Buke 124 aoao 184 no 19 makahiki mai ka la i hanaia ai ka hoolimalima no $1.00 o ka makahiki.  9.  O na Hale a pau a me na mea hou maluna o na aina i haiia maluna.

 

Hoolaha Hooko o ka Moraki a me ke kuai.

            Ke hoolahaia aku nei ka lohe i na mea a pau, i kulike ai me ka mana kuai i hookomoia iloko o kekahi moraki i hanaia i ka la 21 o Dekemaba, 1891, e Charles Mollteno o Honolulu, Mokupuni o Oahu, ia Robert McKibbin o ua Honolulu la, kopeia ma ke keena kakau kope o ke aupuni buke 129 aoao 383-394, ke makemake nei ua Robert McKibbin nei, mea e paa ana i ka moraki, e hooko aku i ua moraki la no ke kumu o ka uhakiia o ka aelike iloko o ua moraki la, oia ka hookaa ole ia o ke kumupaa a me ka ukupanee i ka wa e hookaa ai.  Ke hoolaha hou ia aku nei ka lohe o kela mau aina a pau, na pono hoaaina a me ua pilikana iloko o ua moraki la, e kuai ia aku ana ma ke kudala akea ma ka halekudala o James F Mogana ma Alanui Moiwahine, Honolulu, ma ka Poakahi la 27 o Ianuari 1896, hora 12 awakea oia la.  O ka waiwai i paa maloko o ua moraki la, oia keia malalo iho nei:  O kela aina e waiho ana ma Kamuliwai, Mañana, Ewa, ma ua mokupuni la o Oahu, a oia ka aina i kuhikuhiia maloko o ka Palapala Sila nui Helu 233 Mahele Aina Helu 7448 ia Kamamaka nona ka ili he hookahi eka, 2.06 mau anana a i hoolilo ia mai ia Charles Molteno nei ma ka palapala kuai i hanaia i Novemaba 24, 1890, kepeia ma ka buke 1@3 aoao 155.  O kela apana aina hihia ole e waiho la ma Manananui ma ua Ewa la, oia ka Apana 2 o ka Palapala Sila Nui Helu 173 Mahele Aina Helu 7439 a penei na kuhikuhi ana:  Apana 2, pahale ma mañana nui, ewa, mokupuni o Oahu e hoomaka ana ma ke kihi hema, alaila holo akau 50 Hik 121,41 kapuai e pii ana i ka pa lepp, alaila Akau 40 Kom 148.50 kapuai, alaila holo Hema @ Kom 122.10 kapuai e pili ana i ko Kamamaka, alaila, holo Hema 40@ hik 148.30 kapuai a hiki i kahi o ka hoomaka ana, o ka ili he 3.66 kaulahao kuea, oi aku a emi iki paha, a oia no ka aina i hooliloia mai i au Charles Molteno ma ke kuai i Okatoba 3, 1891, kopeia ma ke keena kakau kope buke 133 aoao 391-493.  Robert McKibbin.  Mea e paa nei i ka Moraki.  Kuike ke dala na uku hana palapala i ka mea e lilo ai no na mea i koe, e ninau ia J M Mansarrot Loio no ka mea e paa nei i ka moraki.  Honolulu, Ianuari 3, 1896.

 

Olelo Hoolaha a ka mea Paa Moraki no ka Makemake e Hooko i ka Moraki a e Kuai aku.

            I kulike ai me na olelo o kekahi moraki i hanaia e Christina Gertz a me Anna Gertz, kana wahine, ia J A Magoon he kahu malama waiwai no C H Bauming a me B R Banning, i hanaia Dek 11, 1894, kepeia maloko o ke keena kakau kope, oahu maloko o ka Buke 150, aoao 272 a pela aku, ke haawiia aku nei ka lohe, ma keia ua makemake ka mea paa moraki i oleloia e hooko aku i ua moraki la no ka uhaiia ana o ka aelike, oia hoi, ka hookaa ole ia ana o ke kumupaa a me ka ukupanee, ma ka wa no ka hookaa ana.  Ke haawi pu ia aku nei ka lohe, mahope iho o ka pau ana o na pule ekolu mai keia la aku, e hoolahaia aku no no ke kuai, a e kudalaia aku nohoi, ma ka hale kudala o W S Luce, Honolulu, mu ka Poakolu, Ianuari 29, 18@ ma ka hora 12 o ke awakea o ua la @.  No na mea  koe, e ninau ia J A Magoon, kahu a i ole ia. Dorathea Lamb.  Hanaia Honolulu Dek 28, 1895.  Honolulu Hale, Alanui Kalepa.  Eia iho na waiwai e kuai ia aku ana:  Akahi o kela apana aina apau e waiho la ma Alanui Moiwahine, Honolulu oia kekahi hapa o ke Kuleana 116.  Alua o kela apana aina apau e waiho la ma Kawaiahao, oia kela Apana (Lot) 13, Palapala Sila Nui 1758 a 1958 paha.  Akolu lako hale ma ka pahale e noho ia nei e Gertz i oleloia ae la ma Kawaiahao.  Aha.  Na waiwai na Kamaa Buti a me na Kamaa haahaa e waiho nei i kela wa maloko o ke keena kudala o W S Luce i oleloia.  Kuike ke dala, ma ke Dala Gul@ o Amerika.  O na palapala kuai, na ka mea i @ ai keia mau waiwai e uku.

 

Kela ame Keia.

            Hoolaha Hoopau Hui.

            Ua hoopauia ka hui o paa ai mamua aku nei, mawaena o S Lowden ame P J Voeller malalo o ka inoa Hui Voeller & Co.  e lawelawe hana k@ai mea ai ana maloko o Waring Block, ma Alanui Beritania Honolulu.  E hoomau aku ana no o P.J. Voeller i ka hana, malalo o ka inoa Voeller & Co. a e lawe ana ia i na aie a pau o ka hui a o na huina dala i aio ia mai i ka nui e hookaa ia mai ia mau dala ia P.J. Voeller.  Paul Voeller.  S Lowden.  Hanaia Honolulu Ianuari 18, 1896.

 

Hoolaha i na Poe Aie.

            Ua hoohohu pono ia mai ka mea nona ka inoa malalo nei i Lunahooko Kauoha no ka waiwai o Kaaemoku w. o Hana, mamua, Mokupuni o Maui, i make, ke haawiia aku nei ka lohe i na mea a pau e waiho ae i ka lakou mau koi ma ka waiwai o Kaaemoku w., i hooiaio pono ia, ina paha ma ka moraki a ano e ae paha, ia Kik@a Barauna, ma kona Keena Oihana ma Alanui Kalepa Honolulu Mokupuni o Oahu iloko o eo@o malama mai kela la aku a i ole ia, e hoole mau loa ia aku no ia mau koi.  Ke kauohaia aku nei hoi ka poe a pau i aie i ua waiwai la e uku koke mai ia mau aie i ka mea nona ka inoa malalo ino hei.  J. W. Davidson, Hanaia ma Honolulu, Ianuari 20, 1896.

 

Olelo Hoolaha Hoopau hui

            Ke haawiia aku nei ka lohe ma keia o ka hui i lawelaweia mamua aku nei e @ Chung Wa, Lum Sing, Young Yan Yuen, Lau Con Yan, Lee Chee you, ame Wing Hing Chu ma Honolulu, Mokupuni o Oahu, malalo o ka inoa a Wing Chong Lung & Co., na pau ia mamuli o ka pau ana o ka maeawa, a na hoopauia hoi ua Hui la, a ke haawiia aku nei ka olelo hoolaha o Lee chu Yau, ka luna hoohana o ua Hui la, ua hoomanaia aku ia e ohi mai e haawi aku i na palapala hookaa no na aie a pau i aie ia i ua hui la, a nana hoi e hookaa aku i na aie a pau e ku nei.  Wing Chang Lung Co., Ma o Lee Chee you, Kakauinoaia , honolulu, Ianuari 19, 1895.

 

Hoolaha a ka Lunahooponopono Waiwai.

            No ka mea, o ka mea nona ka inoa malalo iho, na hookohu pono ia mai oia e ka mea hanohano W. A. Whiting Lunakanawai Ekahi o ka Aha Kaapuni Ekahi, i lunahooponopono no ka waiwai o Clarisa E. Cummings i make.  Nolaila, ke hoolahaia aku nei o na poe a pau he mau koina ka lakou i ka waiwai o ka mea i make.  E waiho mai i ka lakou mau koi iloko o na mala ma eono mai kela la aku, ina paha @ hoopaa ia a hoopaa ole ia paha ma ka moraki, a ina aole e waihoia mai iloko o ia manawa alaila e hoole mau loa ia aku no.  O na poe a pau loa i aie i ka mea i make, ke kauohaia aku nei lakou e uku koke mai i ka mea nona ka inoa malalo iho, ma kona Keena ma Kapuaiwa Hale ma Honolulu.  Hanaia ma Honolulu, Iulai 21 1895.  W A Cummings.  Lunahooponopono o ka waiwai o Charles E. Cummings i make.

 

Olelo Hoolaha.

@@

 

Kuai Waiwai Paa a ke Ka@.

            I kulike ai me kekahi kauoha a ka aha kaapuni o ka apana kaapuni @ hanaia ma ka la 17 o Dekemaba, M.H. @ kuai kudala akea aku no @ ma ka Hale @ la o J. F. Morgan, ma Alanui Moiwahine. @ nolulu ma ka la 18 o Ianuari M. H. 1896 ma ka hora 12 o ke awakea o ua ia la, i na pono k@ ana ame na pomaikai a pau o kuu hanai @ oia o Kamaile @ he keiki @ iloko o kela waiwai e waiho ia ma Alanui Kula, ma loko o Honolulu i oleloia ae nei.  Oia kela apana aina e waiho ia ma Ka@ maloko o Honolulu e pili ana i ka uwapo @ Waikahalulu ma Alanui Kula, e hele ana @ Alanui Kula a hoea i ke kahawai he @ kapuai alaila ma ke kahawai kapuai, alaila mai la la aku a i ua pa hale o Manuel de Souza Freta ame Manuel Dias @ kapuai alaila ma na pa hale aku o Manuel de Souza Freita ame Manuel Dias aku a i kahi i hoomaka ai 60 kapuai @ no kahi hapa o ke kuleana @ helu @ a palapala sila nui helu 447@  Kuike ke dala, o na lilo pa@ i ka mea kuai mai.  Kakauinoaia Lizzie K. Keola. Kahu o ke keiki @ ole i oleloia ae la.

 

 

Olelo Hoolaha Hui.

            Ke hoola aku nei kela ua hoohui ae o Yung Kong Hung, Lam Chack @, Chee but Heen, Lam Kau Fa@, Young Kong Tark, Lam Chee Sing, Lee Siu You, ame Young Tong Mow, he poe noho ma Honolulu Mokupuni o Oahu, ua hoohui ae la lakou iho he poe hoa@ no ka lawelawe ana ma ka nana ana ma na waiwai lol, lako pa a me na mea ai Pake o na an@ a pau, maloko o Honolulu i oleloia ae nei, malalo o ka inoa o Wing Chong Lung Young Yek & Co.  A ma kela ke hoolaha ia aku nei o young Kong Hung oia ka Luna Nui o ua oihana la, a oia ka mea i hoomanaia e kakau i ka inoa.  Honolulu, Ianuari 18, 1896.  Yung Kong Hung, Lam Chack Tong, C@@@ But Heen, Lam Kam Fart, Yung Kong Tark, Lam Chee Sing, Lee Sin You, Young ton Mow.

 

Hoolaha Kahea Hui.

            E noho ana ka halawai o ka hui kuai ai ua o wainiha ma kahi noho o kiliona ma ka la 1 o Feberuari, M.H. 1896, hora 10 am nolaila, ke kauohaia aku nei na lala a pau o na hui la, e akoakoa ae i ka manawa i hoikeia ae la maluna.  Ma ke kauoha, Geo. Titcomb, Luna nui.  Z. Kakina, Kakauolelo.

 

Mau Aina Kalo me Kahuahale Wawiai, ma ke Kuai e ke Komisina.

 

E nana mai na poe mea dala.

            Mamuli o kekahi olelo kauoha i hanaia e ka Hon. W.A. Whiting, Luna kanawai mua o ka Aha Kaapuni o ka Apana Hookolokolo Ekahi ma ka hihia o Wong Ha Foy et al. kue ia Kaili Kakoi et al. i waihoia ma ia hihia i ka la 24 o Dekemaba 1896, e kuai aku ana ka mea nona ka inoa malalo iho, ma ke akea, ma ka aoao mauka o Aliiolani Hale, Honolulu i ka Poalima, Ianuari 31, 1896.  Hora 12 awakea, i na aina a pau loa i hoikeia malalo iho e waiho nei iloko o ka mokupuni o Oahu, oia hoi na aina o Pekelo Kakoi i make @ ole.  Oia hoi, o haawi ia aku ana i ka wahine kanemake kona hapakolu (dower) ma ke kanawai ma ka mahele dala ana, nolaila ma kela kuai e hoolilo ia ku ana kona kuleana iloko o na apana aina a pau loa. 

Papa Hoike o na Aina.

Mahele 1.

            Hookahi apana aina me ka @ ma Kapuukolo, Honolulu, oia hoi ka PS Nui @ kuleana Helu @ ia Kinopu, he 40 1000 eka, oi aku a emi mai paha.  A me hookahi aina e pili pu ana, oia hoi ka PS Nui @ kuleana @ ia Napahi, he 79-1000 eka, oi @ e emi mai paha.  E komo aku i keia mau aina ma ke @ mai Alanui Moi maiaio o @ @ a puka loa aku i ke Alanui Moiwahine makai.  Eia na palapala kuai e pili ana i kla mau aina:  1)  Mai a J Kaona Iulai 5, 1890, Buke 13, aoao 82.  2) Mai a Keananekahi ma, Dek 18, 187@ Buke 34 aoao 22@.  3) Mai a Kalama ma Aper 20, 1874, Buk 38 aoao 22@.  4)  Mai a Keonipalu, Nov 8, 1875, Buke 4@ aoao 473.

Mahele 2

            E ua apana aina ma Malamalama.  Kailua, Koolaupoko oia hoi ka Palapala Sila nui @ Kuleana Helu @@30 ia Kakoi, he 1.28 eka, oi aku a emi mai paha.  A me elua apana aina ma ia wahi no, oia hoi ka Palapala Sila Nui @.  Kuleana Helu @ ia wa, he 1.20 eka, oi aku a emi mai paha.  Ua hoo@ a kela mau apana aina eha no makaniai mai Ianuari 1, 1893, no @ maka mai.

 

Mahele 3.

            Hookahi apana aina ma moanalua oia hoi ka PS Nui 3.1.  kuleana Helu 1217 la P@hiki, he 35-100 eka oi mau a emi mai paha.

Mahele 4

            Hookahi apana aina ma Alanui @, kokoke i na aina o Gaspar Sylva o Waialua, a me Jonathan @ o Honolulu oia hoi ka PS Nui 1630.  Kuleana Helu @ @ he 91-100 eka oi aku a emi mai paha.  A me elua apana aina ma ia wahi no, oia hoi ka PS Nui 4467.  Kuleana Helu 1727 la Kupau, he 345 anana, oi aku a emi mai paha.  A me elua apana aina ma ia wahi no, oia hoi ka PS Nui 4467, Kuleana Helu 1727 ia Kupau, he @ anana oi aku a emi mai paha.  Ua hoomalamaia kela mau apana ekolu e ka lunahooponopono no 19 mak@mai @ no 41:0 no ka makahiki no ka makahiki no elua mau @ kakauinoa a he ekolu aole i kakauoleloia i ka hoolimalima.

 

Mahele 5.

            Hookahi apana aina ma @, Manoa, oia hoi kekahi mahele o ka PS Nui @ kuleana helu 11929, Pauku 1, Mokuna 3 ia J Stevenson he 2.016 eka, oi aku a emi mai paha, ua hoo@ ia Maria Apai no 10 mak. mai Ianuari 1, 1888. no @ o ka makahiki. 

 

Mahele 6.

            Hookahi apana aina ma Kaloiiki, Manoa, oia hoi ka PS Nui (Grant) 639 ia H Haalilio, he 21 eka, oi aku a emi mai paha.  A me hookahi apana aina ma ia wahi no, oia hoi ka PS Nui (Grant) 41 @ Make, he 276 eka, oi aku a emi mai paha.  A me hookahi apana aina ma ia wahi no, oia hoi ka PS Nui (Grant) @ @ Hana Hupa, he @ eka, oi aku a emi mai paha.  O keia mau aina he elua mau hoolimalima i hanaia o ka mea i make no na apana kula wale no hookahi no @ makahiki mai Ianuari 6, 1894 no $60 o ka makahiki a o kekahi no @ makahiki mai Iune 2@ 1894 no $10 o ka makahiki.  O ke koena o keia mau aina he 2-5 mahele huikau i hoolimalima e na pilikoko no 10 makahiki mai ianuari 1, 1895 no @ no ka makahiki a o ka @ mahele huikau ke waiho wale nei aka ua hanaia e ka lunahooponopono he hoolimalima no 10 makahiki mai ianuari 1, 18@ no @ o ka makahiki me ka manao e lilo @ ma ia hoolimalima ana.  O na loaa makahiki o keia mau apana aina he $415 no ka makahiki hookahi, aole nae i maopopo ka mana o ka hoolimalima hope loa. 

 

Mahele 7

            Hookahi apana aina ma Luaiaea, Manoa, oia hoi ka PS Nui (Grant) 254 ia Amama, he 7@ eka, oi aku a emi mai paha.

Mahele 8

            Elua apana aina ma Kahoiwai, Manoa oia hoi ka PS Nui @ Kuleana helu @ ia @ he 1.23 eka, oi aku a emi mai paha.

Mahele 9

            Ka hookahi hapakolu (kuleana huikau) o P@ Kakoi i make, hoku o ka apana aina e waiho la ma @ Manoa oia hoi ka PS Nui (Grant) @ ia Ma@ he 4.50 eka, oi aku a emi mai paha.  He wa kupono keia e makaala na poe @ make e hoomao@ i ke ola dala a me ka po@ ana.  He @ wale na wahi kupono no ka kahuahale, a no oluolu ka nohona ma Manoa.  Dala kuike ka rula, e ukuia ma ke dala gula Amerika huipuia, a o @ no @ ka poe koho no ia.  Na @ e apono mai i kela kuai ana no ua mea e ae a pau e ninau i ka mea nona ka inoa malalo iho ma kona keena ma Aliiolani Hale, @.  Henry Smith, Komisina.