Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 8, 21 February 1896 — Page 1

Page PDF (1.26 MB)

This text was transcribed by:  Ellaine Reyes
This work is dedicated to:  Janae de Leon Del Castillo & Dominic Macario de Leon Andrade

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Hoolaha Loio

W. R. KAKELA,

Loio a he Kokua ma ke Kanawai. 

HE LUNA HOOLAIO PALAPALA.

2370

-----

Hoolaha Kumau

-----

ALLEN & ROBINSON,

NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU E loaa no ma ka UWAPO O PAKAKA, Honoluiu make kumukuai makepono loa, no ka pomaikai o ka lehulehu e makemake ana e ku kulu h@la.  E kipa mai a e ike kumaka

2@96-@

-----

 

WILDER & CO., (WAILA MA. 

Mea Kuai Papa a me na Lako kukulu hale o na ano a pau, a me na mea a ae a pau e pono ai o ka hale. 

Kihi o Al@nui Moiwahine me Pap@. 

396-@

-----

GOO KIM

411 Alanui Nuuanu.

Mau Waiwai Hou!  Mau Waiwai Hou!

Ua loaa mai nei ia’u mai Amerika ame Europa mai he mau Lako Waiwai Hou Loa, kupono no na La Kulaia.  Mai hoohala i ka nana aua i ka’u mau waiwai i wae ia no ke Karikimaka.  Mai hoohala i ka nana aua i ka’u mau waiwai mamua ae o ke kuai ana aku ma kahi e. 

2575 –

-----

 

PAPA! PAPA!

 

AIA MA KAHI O

 

Lewers & Cooke

 

(LUI MA)

 

Ma ke kahua hema o Alanui Pap@ me Moi.

 

E LOAA NO NA

 

PAPA NOUAIK

 

O ke@a a me ke@a ano.

 

Na Pani Puka, na Puka A@@ani, na Olepelepe, na Pou, na O’a, na Papa Hele, na Papu Ku, me na Papa Moe he nui loa

 

NV PILI HALE O NA ANO A PA

 

A me na

 

WAI HOOHINUHINU NAN

 

O na a@o a pau loa.

-----

Na Balaki o na Ano he Nui Wa

 

Ke hai ia aku nei oukou e na makamaka a pau, ua makauka@ keia mau makamaka o oukou hoolawa aku ma na mea a pau ili aua ma ka laua oihana no k@

 

Uku Haahaa Loa,

@ @@ke @@ ka @@@ e @olo ana @a@

@@@@@@ Mea Kuai

 

Hele Ma@@e Wae no Oukou iho @@@@

-----

KA MOOLELO KAULANA

--O KA NAITA--

GODEFERE O Buliona;

--KE--

Duke o Loreine.

----

 

Ke Ahi Kanana o ke Kaua Kerusade Mua Loa a na Karisihano no ka Hoopakele ana i ke Kulanakau hale – emole’e o lerusalema.

-----

 

MOKUNA IV.

KA HUAKAI HELE NO ANTIOKIA –

NA ULUAOA KULOKO MAWAENA

O NA KOA KERUSADE – MA –

HAE NA ALAKAI KA-

RISTIANO.

 

No ka ae ole o Balauwina i keia mau mohai a ua Teodoro nei i alana wai ai imua ona, ua ike iho la oia i kona pilikia, nolaila, olelo mai la o@a ia Balauwina e lilo oia i keiki hookama nana.

Ua ae o Balauwina i keia manao, a ua kuklu koke ia ae la na hana hoohiwahiwa pili aupuni no ka lawelaweia ana o na hana e hoopaa loa ai ka h@okama keika la ana o Balauwina.  He la hanohano nui keia; ua ikea ka hulali ana o na mea kaua, ke kani ana o ua mea kani, na aahu nani like ole o na ano a pau e hoike ana i ko lakou mau wehi i hoohiwahiwa ia, a me na ano nani no a pau e hewa ai ka maka ke ike.

I ka pau ana o na hana o keia la, kukalala ae la o Balauwina he keiki hookama na Teodoro, ke Alii Kiaaina o ke kulanakauhale @ Edesa, ma ka aina o Mesopotamia, ua lilo ae la ka @ana hooponopono aupini @aia, a he haawina pomai@ai lua ole keia i loaa mai i keia aliikoa o na Kerusade @@ ka aoao o na Karistiano.

I ka hala ana o kekahi mau la leihi mahope mai, ua lilo mao@ ae la o Balauwina i alii no keia kulana@ kauhale, @ainuli o ke ala kipi ana o na kanaka o ka aina a kue aku ia Teodoro.

He oiaio nae, aole no i puka laelae mai keia alii Balauwina me ka inoa i kiheahea ole ia e na kinaunau he nui, ua @umai oia iaia iho iloko o na ha@a uahoa e hoopiliaiku @a ai kona mau makaaluana.

Hookahi mea ma@kai i ikeia ma mul@ o keia alii ana o Balauwina, ola ka lilo ana o Edesa i pa kaua ikaika no na poe karistiano, e kue ana i ka poe Tureke ame ka poe Sarakena, a ua mau mai no keia ano o nei kulanakauhale a hoea mai i ke kaua Kerusade elua.

Nolaila, ke ike nei kaua e ka makamaka heluhelu i kela kulana i loaa i na koa Kerusade, ma o ka naita Balauwina la, a he mea keia e kukulu ana i pohaku paa no ka hoomaka ana o ke alahele o@a@o no ke kulanakauhale o Ierusalema, ka pahu hop@ hope loa o na hoomanawanui ana a na pualikoa o ke kea hemolele o Karisto.

-----

MOKUNA V.

Aia i ka Hikina,

Ka Hoku o Betelehema,

@aila – liaila e nee ai,

Ka hopo ole ame ka wiwo ole,

-----

 

Oiai o Balauwina e noho ana iloko o na luhiehu o na hoonuanua ana a ka hanohano laia, aia hoi ka Naita Buliona ka olali hoi o keia kaua Kerusade mua ke hoomakaukau la i kona mau pualikaua no ka n@@ ana mai Anatiokia aku a hoea i Anatioka.

Ma ka wa i haalele iho ai k@@a mau mahele koa ia Anatiokia, @@ ne@ aku la likou ma ke alahele @ nea aku a@ i ka@@ a lakou i makemake ai e ho@@ aku, oia hoi o Anatioka.

-----

Ma na wahi a pau a lakou i hele aku ai, ua halawai aku la no lakou m@ na koa Sarakena he n@i, aka, ua pau no nae lakou i ka pulum@@a ae imua o na koa Kerusade me he mau opala la i puhiia ae e ka makani.

Ua nui na kulanakauhale i haule pio mai iloko o ko lakou mau lima, aka, hookahi kuhihewa nui a lakou i ha@i ai, oia ko lakou haawi ole ana i ua hana e hiki ole ai i na poe poe Sarakena ke noho hou maloko o na kulanakauhale i lilo pio mai ia lakou, mahope iho o ko lakou haalele ana iho i ua mau kulanakauhale @a.

Mamuli o keia lilo hou ana o na kulanakauhale i lilo pio mua i na koa Kerusade, mamuli @oi o ko lakou hoohemahema wale ana, ua lilo hou ia mau wahi i mau punana no na nalo @iko e hoopoino hou ana i na Karistiano.

Aole i pau.

 

KA NANEA HOONI PUUWAI

--NO KA--

MEA HUNA POHIHIHI

--O--

HAMETONA KAKELA.

-----

Ka Ui Beatirisia, ka Oi o

ke Kupaa, ke Pookela

o ka Hoomanawanui

a o ka Hiwahiwa

a ke Aloha.

-----

MOKUNA II.

MOE KOKOLO KA UWAHI O KULA –

HE INO ANEI ?  HEMEA HUNA.

Pomaikai ka poe

I lohe i ko lakou mau kina;

A hiki nae ke hoomaemae ae.

HOONAUEUEIHE.

-----

I kela wa i pane mai ai ka Haku Adelo imua o ka Haku Hametona:

“He mea kupamaha no hoi keia, ua laki ma kahi i hoo@okaia ai na poe e ae he nui.  He mea pono ia’u ke haawi ae i na mahlao kiekie ana no ko’u ulia pomaikai.  A no keia wa nae, ia kaua wale iho no hoi keia mea.”

Ma nei wa i kapae ae ai ia i kona bola kope ma kahi e, a hoomau mai la oia i ke kamailio ana:

“Oiai hoi, ua ae mai o Beatirisia e lawe aku ia a noonoo i ka’u noi i waiho aku ai imua ona.  Nolaila, aole paha he mea hewa nou ke hoomaikeike aku imua ou i ko’u mau manao a@e ko’u kulana.”

“Heaha auanei ka waiwai o ia mea, no ka mea, ua ike no hoi au ia oe mai kou wa opiopio mai, a ua oi aku hoi ko’u hanoli i ka ike ana e hiki mai ana ka manawa e hoolauna pili kokoke loa ia ai kaua i kahi ame kekahi.  A e hai aku no hoi au me ka hookamani ole, aole loa au i ike i kekahi mea okoa aku i kupono loa e lilo i hunona na’u e like la me oe.”

Ke haawi aku nei au ia oe i ka’u ma@ mahalo ana, wahi a ka Haku Adelo, “aka, aole hoi he mea hewa o ko’u hai ana aku io oe, a nolaila e hoolohe mai oe.

“Ka mua: Owau ka hooilina o ka inoa Haku o kuu makuakane, a pela pu no hoi me ko@a mau aie nui a koikoi @ waiho nei.  He olaio no hoi, ua noho iho nei au ma ke ano uheai a u@au@a wale elike no @@ na lono e wawa ia nei.  Me he mea la nae, o ka’u huakai makaikai aku nei i Inia, @ @@ ka mea nana i opa pu i ko’u waihona a @imi@@.  O keia kekahi aoao o ke kil o ko’u kulana ma@@@ e hoikeike aku nei @ oe.

“O ka lua: Ua ike oe, owau ka ho@ilina o k@@ makuakane hoa@@@@, oia hoi ka Hako Terevilana, ke kaikunano o ko’u makuahine, a

-----

ina e make ana ia, alaila o kona mau waiwai a pau e ili mai ana ia maluna o’u.

“He punahele no hoi au i ua Haku Terevilana la, oiai no hoi he kanaka puuwai maua a ano h@h@ oia la’u; aka he ike no nae au i kona lokomaikai ia’u.”

Ke ike nei oe, e ka makamaka heluhelu i na olelo pukaamaka maoli a keia Adelo e h@ike maopopo mai nei imua ka luaui makuakane o ka Lede Beatirisia, no kona kulana oiaio maoli, me he la e hoike maopopo mai ana ola, aole ona waiwai ponoi nona iho mai kona makuakane mai, aka, o ka waiwai ana e kaukai aku nei o ka loaa mai laia, oia no ka waiwai o ka Haku Terevilana, a ma keia ano iho la oia i man@o ai e ku aku imua o ka Haku Hametona, a hooia aku imua ona i kona kupono io maoli no e lilo oia i hunona nana, oiai e loaa mai ana no iaia he waiwai @ui e lawa ai ka malama ana i ka hanohano o ka Lede Beatirisia.

Pane aku la hoi ka Haku Hametona:

“Ua ike no au he waiwai ko ka Haku Terevilana elike me ko keka hi ali@ koikoi o Pelekane nei.  Oiai hoi ua make o Geofere Terevilana, ke keiki a kona kaikuaana, ma o ua kanawai la o Enelani nei no ke ano o ka ili ana o na waiwai hooilina, o oe io maoli no ka hooilina ma ke kanawai no kona mau waiwai.  Ina hoi e ili mai an@ ia oe ua waiwai la, alaila, o oe auanei kekahi o na kanaka waiwai loa o ke aupuni nei.  O kou waiwai auanei a me ke Beatirisia waiwai no hoi ke hui ae, alaila, e loaa ana ia olua he mau loaa makahiki mahuahua loa i kela ame kela makahiki.

“A ke kuawili hou aku nei ka’u olelo ana imua ou, mamuli no @ ka piha ohehia o ka naau i ka hauoli, oia hoi, makemake loa au e ike i ka la e hipuaia ai olua ma ka berita o ka ma@e ma ke kuahu hoano o ka materemonio, a oia auanei ka wa e hoohuiia ai keia mau waiwai a ielua i hookahi.  Hookahi pana ana a ko olua mau puuwai, a hookahi hoi na ko like ana a ko olua mau waiwai.”

“Pela no ko’u manao,” wahi a Haku Adelo i pane mai ai.  “Owai la ka lede ma Enelani nei a puni i hiki ke hoohana aku i kekahi puu waiwai nui me ka hiehie ame ka hanohano elike me ka lede Beatirisia?  Ea, e kuu haku, o kou manao o mare au me kau kaikamahine, o ko’u mamaolo maoli no ia, a oia no ka’u e hoolilo mau nei i kaona hia a mau ia e ko’u mau noonoo ana.”

He mea olaio, @ ua hoike mai la kona mau onohi maka i kekahi mau hiona o ka hoihoi; aka, maluna mae o kona helehelena holookoa, e hoike mai ana no na hiohiona o ke kanalua; oiai, ua ike no ia a ua hoomaopopo no hoi, ua hoowahawaha loa o Beatirisia iaia ma na ano apau.

Hookahi nae mea ano nui a na Haku Adelo nei hooholo iho ai iloko o kona noonoo, oia kona olelo ana, me he mea @a, ke noho nei no keia wahine me kekahi kane ma ke ano hunakele a ike ole ia hoi e kona makuakane ame ko Ladana nei a pau, a oia ke kumu o kona ae ole ana e mare.

“Aka;” wahi ana i ninau ai iloko iho ona, “owai ia keia kane?  O Geoki Terevilana anei @a?  Auwe!  Eia no anei oia ke ola nei i keia wa maloko nei o Ladana?”

Na keia mau hooh@o@ ana i hoano e ae i kona noonoo a ano e pu no hoi kona helehelena, a me ia mau mea iloko ona, ua hooholo iho la ia, e haawi ana oia kona ikaika apau ma ka hoomakakiu ana ia Beatirisia a lo@@ ka me@ h@na pohihihi aua i koho wale ai.

Aole i pau.

-----

KA AHAOLELO.

-----

Ma ka hora 12 o ke awakea Poakolu nei, Feberuari 19, i weheia ai ke Kau Mau mua loa o ka A@aolelo o ka Repubalika o Hawaii nei, elike me ka hoakaka ana e ke Kumukanawai, maloko o ke Keena Kukakuka o ke Aupuni, ma ka hale o ka Oihana Hooko.

Ua kukulu ia ae na koa Aupuni ma ke alo iho a ka hale Aupuni no ka haawi ana i na hoohanohano pili oihana koa i na luna Aupuni kuloko a kuwaho, a pela no hoi me ka Bana Puhi Ohe o ke Aupuni.

Ua hiki kino ae keia nau luna Aupuni o Ko na Aina e: Kunhina A. S. Willis O Amerika Hulia; Komisina Hawes o Beritania Nui; Kamikela Mila, me hope Kanikela Boyd o Amerika Hulia; Kanikela Walker o Beritania Nui; Kanikela Hackfeld o Germania; Kanikela Schaefer o Italia: Kanikela Vizzavona o Farani; Komisi@a o Potugala; Kanikela Focke o Belegiuma; Kanikela H. Renjes o Meki@o me Sepania; Kanikela J. Hoting o Kili; Kanikela Cartwright o Peru; Kanikela H.R. Makapolena o Denemaka; Kanikela Ku Kima o Kina; a me ke Kakauolelo o ke Keena Kuhina o Iapana.

Mawaena o na poe makaikai kaulana, oia na wahine a na Kuhina, ka Lunakanawai Kiekie a me Mrs. Judd, na’lii koa Amerika e noho makaikai nei ma Hawaii nei, a me ka mea kakau o ka nupep Times – Herald o Kikako.  A ua hele no hoi piha po@o ke Keena i na poe makaikai.

Eia na hoa o na Hale ela o ka Ahaolelo:

NA KUHINA:  H.E. Cooper, Kuhina o ko na Aina E; S. M. Damon, Kuhina Waiwai; W.O. Kamika, Loio Kuhina; J.A. King, Kuhina Kalaiaina.

NA LUNA SENATE: Mai Hawaii mai – F. N@rthop a me F.S. Laimana.  Maui – A. Hocking me W.Y. Horner.  Oahu – Kikila Baraunu, J.A. McCandle@s, Hanale Walakahauki, W.C. Waila a me J.N. Wright.  Kauai – W.H. Rice a me G.N. Wilcox.

NA LUNAMAKAAINANA: Hawaii – E.E. Rikeke, Robert Rycroft, E.C. Bond (Kanile) a me G.P. Kama@oha.  Maui – A. P@li a me E.M. Hanuna. Oahu – A.G. M. Rubikana (keiki a lunakanawai Rob@kana), E.C. Winton, James David, D.L. Naone, L.K. Halualani a me J.C. Cl@@ey.  Kauai – S.K. K@eo a me McBryde.

Ma ka hora 12 po@ol i komo ai ka Peresiden@ Dole, e ukaliia ana e ka Akukana Kenera@@ Sop@, olai k@ Bana e p@hu ana i ka leo mela Ha-

-----

waii Ponoi.  Weheia na hana ma ka pu@e  Rev. D.P. Bir@ie o Kaukeano; a p@@ @@ hel@hul@ mai la ka Peresidena i kana palapala wehe Ahaolelo ma ke uno nui penei: 

E na Senata am@ na Lunamakainana

Mai ka wa mai i hoopan@@ia ai ke Ka@ Kuikawa o ka Ahaolelo, ua mau no k@ kakou ma@ launa ana me na aupuni a ae, ma ke ano makamaka.

Iloko o keia wa ae la, na pahola mai maloko o ka Apana o Honolulu nei ka ma’i ahulau kolera o ke ano ikaika a poino hoi; aka, mamuli nae o ke keehina hana eleu a noiau a ka Papa Ola ame na kokua manawalea ame ke eleu i haawiia mai ai e na kanaka o na ano apau, me ka nana ole ae i na manao kalai aupuni, ua hoohaiki ia keia ma’i ma Honolulu nei wale no, a mahope mai ua kinai ia.  Aka nae, he mau pule kekaikahi wale no ko ka laha ana o keia ma’i, ua konoia nae ke Aupuni e hoolilo aku he huina dala nui, a no ia mea ua hookaawaleia ae la e ka Aha Kuka o ke Aupuni he ma@ haawina kuikawa.  Ua lilo nohoi keia i kumu nui e hookuemi ai i na hana holomua maloko nei o Honolulu, a mana’e pu ia nohoi ka holopono ana o ka oihana kalepa ma na mokupuni e ae, mamuli o na rula hoomalu i kauia, a pela pu hoi me ka pihoihoi ame ka maopopo ole i ikeia ma na wahi e ae no ka mea e pili ana @o kona pahola loa ana ae.

O na haawina i soia mai ai na kanaka, mamuli o keia mea i ikeia, e hoike ana ia i ke kupono loa o ke kukulu koke ia ana o no keehina hana malama o@a ame na rula e hooponopono ana ia mea, e hiki ole ke laulaha hou ae ka ma’i kolera, a pahola ae paha na ma’i ahulau weliweli @ ae.  Ua houluulu mai ke Aupuni i na olelo hoakaka mai ma aina e mai no keia kumuhana, a hookupono ae la ia i kana mau mea paahana no ka pepehi ana i na anoano ma’i, e laweia mai ana iloko nei mai na aina e mai.

Mawaho o na luku ana a ke kolera, ua like no ke kulana ola o ka lehulehu me ka mea mau.

O na hoolilo iloko o ka makahiki i hala, me ke komo pu ana hoi o ka heelilo nui hewahewa no ke ala haunaele kipi o I@@@@ @@ @@@ ka ma’i @@@@@ kolera, ua ho@ho@lo po@o ia no ma@@@k@ o ka waihona o na lilo mau, @ol@ nae m@l@ko o @e loaa mau iloko o ia makahiki; na hanaia keia @amuli o ka huina @@@ nui i koe mai ka makahiki mai mamua iho.

Oiai nae, o ke kahua hana no a ke Aupuni oia ka @@@@@ ana ma na hoolilo pakiko ma na dala o ka lehulehu, eia nae ua manaoia he mea kupono ke loaa ona haawina dala mahuahua no keia mau makahiki ae elua; mam@li keia o ka pii hikiwawe nui ana o ka heluna o na keiki ka@a, a ua makemakeia na haawina dala @ou no na halek@la a@a @a kumukuia; o kekahi hoi, no ka hoohol@m@a ana i k@ oihana kivila maloko o kekahi @@@@ @@@@ hele Oihana o ke Aupuni; a o kekahi, no ka pono o na hana hou e wehe ae ai i na oihana mehiai a kalepa.  O kekahi @apa o keia haawina dala mahuahua e lilo ana ia no na hana pili hook@@oono aina a ke Aupuni, malalo o ke Kanawai aina i hooholoia e ka Ahaolelo ma ke Kau i hala aku nei.

Oiai hoi, i hoakakaia aku la, ka hooholomua ia ana o kekahi mau hana hou m@muli o ka ai@ dala ana, na manaaoia no, e hoolawaia ana ke koe@a’o na lilo i manao ia mailoko mai o na hooulu loa@ ana, mai na du@e ame @a auha@ mai, a mai na loa@ mai @oi o ka hoohanaia ana’ku o na Kanawai oihana d@@e e waihoia aku ana e ke Kuhina Waiwai, no ka hoomahuahua a@a i na auhau du@e maluna o kekahi mau waiwai e @oo@om@i@ mai ana iloko nei, ka hoohuihui ana i na kanawai @ pili ana i na laikini akea, @@@ ka hooponopono @ou ana i ka manawa ohi auhau.  Ua manaolanaia, mailoko mai o keia mau kumu e hoomahuahua ia @e @i na loaa Aupuni, me ka a@hau @o@ ole @a a@a aku maluna o na kanaka.

He mea pono oke haawiia na noo@@@@ akahele ana maluna o na @@@ @@@ me ka pono o ka lehulehu, oiai mamuli o ka aie

-----

(E Nana ma ka Ao@@ E@@@)