Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 11, 13 March 1896 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXXV.            HELU 11.        HONOLULU. POALIMA, MARAKI 13, 1896.        NA HELU APAU

 

Koolaha Loto.

 

W. R. KAKELA, Loio a he Kokua ma ke Kanawai. HE LUNA HOOIAIO PALAPALA. 2370

 

Koolaha Kumau.

 

ALLEN & ROBINSON,

 

NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU E loaa no ma ka  Uwapo O Pakaka, Honolulu, make kumukuai makepouo loa, no ka pomaikai o ka lehulehu e makemake ana e ku kulu hale E kipa mai a e ike kumaka. 2396

 

WILDER & CO., (WAILA MA.

 

Mea Kuai Papa a me na Lako kukulu hale o na ano a a pau, a me na mea  e ae a pau e pono ai o ka hale.

 

Kibi o Al@ Moiwahine me Papu

 

396-a

 

GOO KIM

 

411 Alanui Nuuanu.

 

Mau Waiwai Hou! Mau Waiwai Hou!

 

Ua loaa mai mei ia'u mai Amerika ame Europa mai he mau Lako Waiwai Hou Loa. kupono no na La Kulala. He mau waiwai i wae ia no ke Karikimama Mai hoohala i ka nanaaua i ka'u mau waiwai mamua ae o ke kuai ana aku ma kahi e.

 

PAPA! PAPA

 

AIA MA KAHI O

 

Lewers & Cooke

 

(LUI MA)

 

Ma ke kahua hema o Alanui Pap@ me Moi.

 

E LOAA NO NA

 

PAPA MOUAIK@

 

O kei a me keia ano,

 

Na Pani Puka, na Puka Aniani, na Olepelepe, na Pou, na O'a, na Papa Hele, na Papu Ku, me na Papa Moe he nui @

 

NA PILI HALE O NA ANO A PA

 

A me na

 

WAI HOOHINUHINU NANI

 

O na ano a pau loa.

 

Na Balaki o na Ano he Nui Wa

 

Ke ha@ ia aku uei oukou e @ makamaka a pau, ua makaukan keia mau makamaka o oukou hoolaua aku @ na mea a pau Wana ma ku laua oihana no @

 

Uku Haakaa Loa.

 

@ @ me ka moe holo ana mawaeu o Laua a me ka M@ Kuai.

 

Holo Maiio Wae no Oukou iho.

@

 

 

 

MA KE KAUOHA.

 

KANAWAI 1,

 

HE KANAWAI

 

E HOOMAOPOPO HOU AKU ANA NO KA UKU ANA I NA LILO O KA MANAWA E NEE NEI.

 

NO KA MEA he kupono e haawiia ka mana i ke Kuhina Waiwai, e @mi aku i mau huina dala ma ka aie ana, no ka manawa wale no, ma o kekahi Bila Kikoo oi, ma ka Banako, nolaila,

 

E Hooholoia e ka Ahaulelo o ka Repubalika o Hawaii:

 

PAUKU 1. Ua haawiia ka mana i ke Kuhina Waiwai me ka hoapono ana a ka Aha Hooko e wehe i kuleana kikoo Banako a mau kuleana kikoo Banako paha, ma ka inoa o ke Aupuni o ka Repubalika o Hawaii me kekahi Banako a mau Banako a i ole me kekahi Hui hoohana daia e ae paha, e lawelawe hana ana ma Honolulu, a mai kahi Manawa a kahi Manawa aku e lawe mai ma ke ano aie ma ka haawai ana aku i bila kikoo oi mamu@ o ia kuleana a mau kuleana kikoo dala, i na huina dala a pau aole e oi aku mamua o $150,000, i ka Manawa hookabi a ke Kuhina i oleloia a me ka Aha Hooko i oleloia i manao ai e lawa kupono ano no ka uku ana aku i na hoo@o o ke Aupuni no ka Manawa e nee nei.

 

PAUKU 2. O na dala i aie ia malalo o ka mana o keia Kanawai e hookae hou ia aku no e ke Kuhina Waiwai mamuli o kona haawi ana aku ia mea, me ka ukupanee pu i oi ole aku mamua o eono pa-keneta o ka makahiki ma ke dala gula O Amerika Huipuia.

 

PAUKU 3. Aule no e kikooia kekahi dala o keia kuleana kikoo dala a mau kuleana kikoo dala, koe wale no ma o, a no na bila kikoo a i ole kauoha paha mai na Keena mai i ka waihona dala, no kekahi huina like a i aponoia e ke Kuhina Waiwai.

 

PAUKU 4. O na dala a pau e loaa mai ana malalo o ka mana o keia Kanawai e uku ia aku no ia a e hoolilo wale ia no hoi no na @lo o ke Aupuni no ka Manawa e nee nei e like me ia i bai mia ia, a e hookaaia aku no ia mau huina dala a o ka ukupanee pu kekahi e hookaa pu ia mailoko ae o na lea kumau o ke Aupuni e like me ka mea e hoomao popoia ana e ka Ahaoleo.

 

PAUKU 5. Aole no ohiia mai kekahi dala malolo o ka mana o keia Kanawai mahope iho o ka la mua Aperila, 1898.

 

PAUKU 6. E mana no keia Kanawai mai a mahope iho o ka la e hoolabaia ai.

 

Aponoia I kei 5 o Maraki, M. H.: 1896

 

SANFORD B. DOLE,

Peresidena o ka Repubalika o Hawaii.

 

KANAWAI 3.

 

HE KANAWAI

 

E HOOKAAAWALE AI I DALA NO KA UKU ANA I NA LILO O KE KAU

 

AHAOLELO O KA MAKAHIKI 1896, MA@ KO AE O KA WAIHONA O KA LEHULEHU.

 

E Hooholoia e ka Ahalelo o ka Repubalika Hawaii.

 

PAUKU 1. E hookawaieia a ma keia ke hookaawaieia nei ka huina o Umikumamalima Tausana ($15,000) Dala mailoko ae o ka Waihona o ka Lehulehu no ka hookaa ana i na lilo o ke Kau o ka Abaolelo ka makahiki 1896.

 

PAUKU 2. E mana keia Kanawai mai a mahope aku o kona ia e hoolahaia ai.

 

Aponoia i keia ia 5 o Maraki, M.H. 1896.

SANFORD B. DOLE, Peresidena o ka Repubalika o Hawaii.

 

AHAOLELO O 1896

 

KE KAU MAU O KA REPUBALIKA O HAWAII.

 

La Hana @ Poakolu, Mar. 4.

 

KA HALE O NA SENATE.

 

Mamoli o ka hiki ole ana mai o ka Peresidena a me ka hope Peresidena, ua weheia na hana e Luna Senate Horner. He ehiku no poe i akoakoa mai, ua hooholoia e hoopa neela a noho hou ma ka hora 1:30, eia nae, ua hoea mai o Kauhane me ia wa, a hapalia na hana.

 

Waiho mai ke Kuhina Waiwai i i ka hoike no na lilo ma’I kolena, nona ka huina o $69,000:

Hoolaha a pa’i ana: $2,121.60; Uku poho no na loi i hookapuia, $4,139.50; Uku poho no na hale i wawah@, $4,776.60; Lole, $1,085.02: Lole me na waiwai e ae i paniia aku no na waiwai i hoopoinoia, $1,431.78; Mea puhi hoomaemae, $7,099.73; Hoomalu ma Hilo, Wailuku a me Kauai, $1,107.70; No na lio a me na kaa, $6,733.69; Keia a me keia, $6,531.82; laau a me lako kukulu haie, $2,372.28; Uku limahana, $16,289.90; No ka ai a me ka i’a, $5,791.77; no na paipu wai, $518.71.

 

He palapala mai ka Hale mai o na Makaainana, e hoike ana, ua hooholoia ma ka heluhelu ekolu ka bila kanawai no @ lilo mau.

 

Baraunu-hioke mai, @ waihoia aku no ko ka Peresidena kakaninoa ana mai ka hila kanawai Sente no na makahiki elua a me na lilo mau. Nana mai no, e iawe mai ana oia he hooluli no ka Pauku 2 o ka Mokuna 80 a @ Pauku 4 o ke kanawai 3 o 1895, e pili aka i ke kanawai hookaiki @ Asia.

 

Loi Kuhina-e lawe mai ana ia he hooioli no ka Pauku 35, Mokuna 72 o na Kanawai o 1892, no na uku poho no na aina i laweia ae no ka wehe ana i alanui hou.

 

Kuhina Waiwai – ma ke kapaeia ana o na nula, waiho mai oia ka bila kanawai auhau kuioko, a e hooioli ana i ka Mokuna 61 o na K@wai o 1892. Ma ke noi heluhelu ekahi ia ma ke poo a waihoia i ke Komite Pa’i. Hookaha mai no oia, e lawe mai ana ia he kanawai no na laikini o kei wa.

Hora 10:40 hoopanee ka hale.

 

La Hana 12. Poalolu Mar. 4.

 

HALE O NA MAKAAINANA.

 

Noho ka Hale ma ka hora 10, a wehia na hana e like me ka mea mau.

Waiho mai o Lunahoomalu Naone i ka hoike a ke Komisina o na Aina Aupuni.

Rikeke-hoike mai ua waihoia aku imua o ka Peresidena, no ke kakauinoa ia ana na bila kanawai no elua makahiki ame aie dala no ka Manawa. Ua makaukau ka bila kanawai hlae holoi no ka heluhelu ekolu, a au pau i ke pa’iia ka bila kanawai no na moolelo Aha Apana.

 

Heluhelu ekoluia ka bila kanawai no na lilo o keia kau a hooholo loa ia. Heluhelu ekoluia ka bila kana wai hale holoi lole.

Hanuna – makemake ia ike, ina pahaua pili keia kanawai i ka poe e heloi ana no i ko lakou mau lole ma ko lakou mau h@le p@noi iho. Manao Raikorofa peia.

 

Kaheia na ae ame na hoele.

Bona- ma kona ninau ia ana mai e Rikeke i kana aoao e koho ai, pane oia, aole ona makemake e koho, oiai, ua ike ia he kanawai hoopilikia keia i kekahi wahine ina e lawelawe holoi ponoi ana oia ma kona hale iho i ka hana holoi lole no ka uku ia.

 

Makabaraida- malaio o na rula, hoike mai ua papa loa ia na hoa aole e hoakaka i ke komu o kona koho ana ma ka ae a ma ka hole paha.

Bona- “Aole hoi au koho.” Hu ae la ka aka.

Rikeke-hoike mai he ruia e hiki ai i ka hoa ke hoakaka i kona manao mamuli o ka ae lokahi ana o na hoa.

 

Bona-ke hoao ia nei ka hoi au e opaia a pili i ke kihi no nei mea liilii wale no, a w komo aku auanei keia iloko o na nupea. Hu hou ka aka.

Rikeke-he wai mea ano liilii io no keia, aka, e hai aku au, e lilo ana nae keia i mea nui wa na hana o kei mua aku, a eia ka wa e hooponoponoia ai nei hemahema.

 

Bona-aole maopopo ina paha he mea pono e kapaeia na rula i mea e hiki ai iaia ke hoike i kona mano i ole ai ie e halahu mawaho o na rula.

 

Robikana- e hoi ha pela, e koho au ma ka aoao kue I ka bila.

 

Bona-ina hoi ha pela, e koho au ma ka aoao kue i ka bila.

 

Hooholoia ka bila, he 13 ae a hookahi hoole.

Hora 10:45 hoopanee ka hale.

 

La Hana 12. Poaha, Mar. 5.

 

KA HALE O NA SENATE.

 

Noho ka Hale ma ka hora 10, a weheia ma hana e like me ka mea mau. Hope Peresidena Kauhane ma ka noho.

 

Kikila Bara@-hoike mai ua waihhoia aku imua o ka Peresidena ka Bila Senate Helu 4 no kakauinoa ia. Apono ke Komite Waiwai no ke noi a kau ka Rokeke no kona uku no na hana Aupuni iawelawe ia e ia.

 

Waihoia mai na hoololi o ka Bila Kanawai no na alanui o Hilo, e ke Komite Aina Aupuni.

Laimana-hoolaha mai e lawe mai ana oia he bila kanawai no ka hoanaokoa ana i kekahi mau aina ma Hilo no ka pomaikai o ka lehulehu.

Lehulehu na hoike a na komite i waihoia ma ka papa a noonoo pu me ka bila kanawai e pili ana ia mau mea, a na hapaiia ka noonooia ana o ka-

 

BILA HAAWINA.

 

KAIULANI – Aponoia ka hoike a ke Komite Wae e hooholo ana i ka aku hoomau o Kaiulani i $4, 000, a @ loa ia keia itamu me ka @ loe ia. Aole i aeia ke nui no $400 i aku no Alai Evao, kai poino oiei ia e lawelawe ana i ka hana a ke Aupuni.

 

OIHANA KOA – Hapaiia na noonoo ana no keia oihana. Manao o Kikila B@, ua nui hewahewa loa na daia I manaoia no na lilo no keia oihana, ke hooha@kela ae me na @ o ke Aupuni, oia hoi, he $200,000 no ka Oihana Koa, a o na lona Aupuni he $1,700, 000. Ke Huiia keia mau @, me na lilo malama i na ma’i lepera a me ka oihana makai, ua pau okua he hapalua o ke kakoa loaa makahiki. Ke ole au e kuhihewa, eia ka aina nei i keia wa ma ke kiekiena, e hiki holo po@ ai ia kakou ke hoopau ioa i ka Oihana Koa. Pana ke KUHINA WAIWAI: Ma ka wa e haawi ai na hoa i ka lakou mau kohe ana no keia namu, he pono ia lakou ke noonoo me ke akakele loa. He nui hewahewa io no keia haawina i kohoia. Ma ka nana aku, aole no e makemake ia ana keia puu dala holookoa i keia wa, a me he mea ia no, aole no paha ma keia mua aku. He mea pono paha ke haawila keia haawina ma ka noonoo ana o kekahi Komite Kuikawa, a na ia komite e huli pono i ke kulana oiaio maoli o ka oihana koa i keia wa. Olelo hoi o MAKANADALESA: Ma ko’u manao, ua oi loaaku ko kakou makemake e ku ka Oihana koa elike me ia e ku nei i keia wa, elike no me ko kakou makemake ana ia oihana i na wa haia ae nei. Aia a loaa ia kakou he hae hou maluna ae o ka kou, aiaila, pau ko kakou makema ke i ka welo ana o ka hae oihana koa maluna ae o kakou. Alaila, heluhelu mai ia ia i ka koike no na uku pakahi e pili aoa i na poe lawe law iloko o ka oihana koa: Konela $250; Lutanela Konela $50; Mekia $50; Kauka (oki) $50; Puuku $100; Kakiana Eieie $75; kakiam Lako Kaua $70; Kakiana Mekia $70; me kia hookani pahu $80; i @ $15; huina $750. Elua kapena $300; 2 lutanela ekahi $250; 2 lutanela elua $232; 2 kakiana ekahi $120; 8 kaki ana kiai $400; 12 kupaia $540; 3 poe uhau pahu me ole $120; 44 poe koa $30 o ka mea hookahi; 31 poe koa $35 o ka mea hookahi; (ka mahele mua $1320, ka mahele 2, $1085) lilo lole $275; kuke kuene a peia aku $370. Huina no na puali elua $5,012, huina a pau loa me ko na’lil  $5,762. Nonoi oia e aponoia ka hoike a ke Komite Koa. Kokua o WRIGHT I ke noi. Olelo ke KUHINA O KO NA AINA E: Aole oia i makemake e kamailio no ka pono a me ka pono ole o ka malama ana i ka Oihana Koa; aka, ina makemake na wahaoleo o ka lahui e hoopau i keia oihana, o ke iakou kuieana no ia. Ma kona lawelawe ana i ka Oihana Kuhina, ua ikeia mamuli o kekahi mau mea i pili i ka Oihana koa, a ua hoao ikaika oia e poke ia na haawina ma na wahi he nui, me ka hoemi ole ana hoi i ka waiwai io o ka Oihana koa. Olele o HANALE WALAKAHAUKI, ua haawi na Senate I ko lakou pualele ana maluna o ka Aka Kuhina, kokua oia i ka haawina o $136,000. Pane o KIKILA BARAUNU, he mea pono ke ma lamaia ka Oihana koa, aka, e hoemi ia nae na lilo a haahae e like me ka hiki. Hoike mai ke KUHINA WAIWAI, ma ka wa i lawe ae ai o Mr. Cooper (Kupa) I ka Oihana Kuhina no ko na Aina e, ua makemake koke oia e hoemiia na lilo o keia oihana. A ua hooko io no oia ma na mea he nui. Aole no i pau kona makemake e hoemi hou i na lilo, a ina e naawi ana ka Aha Senate i ka hana hoemi lilo ma kona lima, aole no e waiwai ole ana ia mau paulele ana. Pane ke KUHINA WAIWAI no ka ninau a Makanadalesa: He makemake ia e hoole i ka oiaio o ka oleio ia ana, ke kaukai nei ke Aupuni i ka paa o kona ku ana maluna o ka Oihana koa. Ma kona manao, o la hoololo pono ia ana o na hana o ka lehulehu no ko lakou pono a me ko lakoo pomaikai, mamuli o ka loaa ana he kahuna hookele Aupuni holom@ uia ka pohaku kihi o ko ka lehulehu hilinai a paulele ana maluna o ke Aupuni. Aponoia ke noi a Makanadalesa, a hooholoia ka haawina o $136, 000. Koe wale no o Kikila Barame aole ia ia koho.

 

A@ ka hoike a ke Komite Waiwai, e hooholoia @ haawina o pailata, a like me ko ka bila haawina.

 

PAPA HOONAAUAO.

 

Ma ke noi a Kikila, noonia na haawina Pap Hoonaauao.

Hope Kahukula nui no Honolulu nei $3,600, hooholoia. Uku o le Kakauolelo lilo i ka hoopaapaaia. Makemake o Kikila i $3,000 elike me ka bila haawina. Hoomahuahua hoi i Makanadelsa i $3,600. Ma ke koho ana, ua holu ka puu hope. Kue ioa o Kik@, Hooa, Laimana a me Hokina. Uku o ka eieie $1200.

 

Ma ka @ ana o ka naawioa no no Kula Aupuni, - Enelani ame Hawaii- @ na nemanema no ke mo o na @ a ka Papa Hoonaauao ma ka @ ana i na daia. O Ka mauau o ke @ @ e hoopehuia ae @ @ a ka $384,000. Oleio ke Kuhina Waiwai he mea pono ke loaa ka uku i na kumukula mamali o na kulana @ kaukau i loaa ia lakou Ma ka hoomaopopo aku aia ma ke ano @ ia e hookai puu ua nei ka uku, oia hoi, na Haie keia puu, a na Mere kela puu, a pela wale aku. He mea pono i ka Papa Hoonaauao ke hoonoho noho pono i na kumukula ma ko lakeu. Ohelo o Kikila, ua ikeia ka Papa Hoonaauao, ma ke ano, he wai Aupuni Repubalika ia nona iho, iloko o ka Repubalika nui, a ua manaoia, aole @ kekahi daia i keia wahi Repubalika, a hiki i kona hoonohouoho ana i kona poe kumukula ma na pape. Holo ka huina o $360,000. Hooholo pu ia ka haawina. Hooholo pu ia ka haawina kokua i kuikawa no na kula no ka makahia 1897, $12, 000. Ua hooholoia nae keia mau hewina, mamuli o ka hoihoiia ana o ua daia l@ o keia oihaua i ka waihana o ke Aupuni, ma ke ano he mau loaa Aupuni. Uku o na luna kula $4,500.

 

Hooholoia ka uku no na kokua e ka Halemai pupule $21,984 e like me ka hoike a ke komite.

 

NA ULULAAU AME NE KAHUA HOOULU LA AU O KE AUPUNI

 

Hapaiia ka noonooia ana o na haawina malalo o keia mahele. Kueloa o kikika a me Makanadalesa i ka hoopil hoa ae i ka uku o Komisina Marasedena. Hooholoia $4,800. elike me ku bila. Uku ke kauaka Akeakamai pehehi kakani a eleao $5,000. Aohe mea kue. Mea malama kihapai $2,040. Mea malawa ma Makiki $1,800. Poe paahana ma Makiki $1,800. Poe paa@ kahua hooulu mea kanu $1,080.

Hoolilioia ka Bila Senate Helu 8, no na haawina dala mailoko mai o na loaa mau, ma na @ o ka la, a waohoia no ka Poalima.

Hoopanee ka Haie.

 

La Hana 13. Poaha, Mar.5.

 

 

KA HALE O NA MAKAAINANA

 

Noho ka Hale ma ka hora 10, a weheia na hana e like me ka mea mau.

 

Rikeke- hoike mai oia, ua waiho ia aku ka Bila Helu 7 o ka Hale o na Senate no ka noonoola ana e ka Peresidena.

 

Bona-heluhelu mai i ka olelo hooholo e pili ana no na inoa hoohanohano e pili ana i na lna Aupuni elike me kekahi olelo hooholo a ka Aha Kuka o ke Aupuni i hooholo ai mamua, aole e hoopili ia na inoa Mea Hanohano, Mea Kiekie, a peia aku i na Kuhina a i ka Peresidena o ka Repubalika, a he mea pono ke hoopili ia keia ruia i na hoa o ka Hale Ahaolelo, oia hoi, aole e olelo hou ia na lunamakasinana he poe “Hon.,” aka, ma ke ano Lunamak@inana wale no.

Wine@tona-manao ia he mea mea maikai ka hoomau io ana aku o na hoa i ka inoa i hoikeia ma ka olelo hoohelo. Nonoi hoi o Rikeke, e hoopanee ioa ia ka olelo hoohoie. Hoomaoe mai @ Kamauoha, aole mea nana i kekua i ka olelo hoohoie, nolaila, aole ia he kumuhana ola. Pane o Hanuna, ua maa mau loa oia i ka papahi ana iaia iho me na inoa hoohiwahiwa, aole hiki iki iaia ke alo ae i ka haawe ana ia mau mea maluna iho ona, me ka hoomanawanui. A inahoi e hooholoia ana ka olelo hoonolo, alaila, ioa ka lunamakaainana halahu mawaho o na rula i na wa a pau, oiai aole i kokua ia ka olelo hooholo. A me he mea ia, e hiki mai ana ka wa e kau kanawai maoli ai nakou, me ke kau pu ana i kekahi uku hoopai ko’iko’i, he kapu ke kaheaia he “Mea hanohano” (Hou.) No ka loaa ole o ka mea nana e kekua, ua haole pu iho la ka olelo hooholo.

 

Waihoia mai ka Hoike a ka Lunakanawa Kiekie.

Ma ke noia Hanuna, me ka hoolo@ a Robikana, e lilo ia la i la kulaia. Hooholoia.

Hora 10:25 hoopanee ka hale.

 

La Hana 13. Poalima, Mar. 6.

 

KA HALE O NA SENATE.

 

Nuhu ka Hale ma ka Manawa mau a wehia na nane e like me ka mea mau. Hope Peresidena Kau@ ma ka nohu.

 

E nanu @ ka Aouo Eha.