Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 12, 20 March 1896 — Page 1
| This text was transcribed by: | Paka Westin |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Nupepa Kuokoa
Ke Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii.
BUKE XXXV. HELU 12. HONOLULU. POALIMA, MARAKI 20, 1896. NA HELU APAU 2590
Hoolaha Loio.
W.R. KAKELA,
Loio a he Kokua ma ke Kanawai,
HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.
2370
Hoolala Kumau.
ALLEN & ROBINSON,
NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU
E lkoaa no ma ka UWAPO O PAKAKA, Honolulu make umukuai makepono loa, no ka pomaikai o ka lehulehu e makemake ana e ku kulu hale. E kpa mai a e ike kumaka.
2396-q
WILDER & C0., (WAILA MA.)
Mea Kuai Papa a me na Lako kukulu hale o na ano a pau, a me na mea e ae a pau e pono ai o ka hale.
Kihi o Alanui Moiwahine me Papu.
396-0
GOO KIM
411 Alanui Nuuanu.
Mau Waiwai Hou!
Mau Waiwai Hou!
Ua loaa mai nei ia'u mai Amerika ame Europa mai e mau Lako Waiwai Hou Loa, ku po no no na La Kulaia. He mau waiwai i wae ia no ke Karikimaka. mai hoohala i ka nana au i ka'u mau waiwai mamua ae o ke kuai ana aku ma kahi e.
2575
PAPA! PAPA!
AIA MA KAHI O
Lewers & Cooke
(LUI MA)
Ma ke kahua hema o Alanui papa me Moi.
E LOAA NO NA
PAPA NOUAIKI
O kela a me keia ano.
Na Pani Puka, na Puka Aniani, na Olepelpe, na Pu, na O'a, na Papa Hele, na Papu Ku, me na Papa Moe he nui loa
NV PILI HALE O NA ANO A PA
A me na
WAI HOOHINUHINU NAN
o na ano a paa loa.
_____
Na Balaki o na Ano he Nui Wa
Ke hai ia aku nei oukou e na makamaka a pau, ua makaukau keia ma u makamaka o oukou hoolawa aku ma na mee a pauili ana ma ka laua oihana no ka
Uku Haahaa Loa,
E like me ka meae holo ana mawawa e laua a me ka Mea Kuai.
Hele Mai e Wae no Oukou iho.
3396-q
MA KE KAUOHA.
KANAWAI 2.
____
HE KANAWAI
E PILI ANA KA HOOMAKA ANA A ME KA PUA ANA O KE KAU O NA MAKAHIKI ELUA.
E Hooholoia e ka Ahaolelo e ka Repubalika Hawaii.
I mea e hookaawaleia ai ke kanalua me ka maopopo ole e pili ana i ka hoomaka ana a me ka pau ana o kela a me keia kau o elua makahiki, ma keia ke hoikeia nei a ke hooholoia nei e keia kau o na makahiki elua e manaoia ua hoomaka no ia ma ka la 1 o Ianuari, M.H. 1896.
Aponoia i keia la 5 o Maraki, M.H. 1896.
SANFORD B. DOLE,
Peresidena o ka Repubalika o Hawaii.
___________
KANAWAI 4.
____
HE KANAWAI
E HOOLOLI AI I KE KANAWAI I KAPAIA "HE KANAWAI E PILI ANA I NA HALE HOLOI LOLE," I APONOIA MA KA LA 9 O AUGATE M. H. 1880.
E Hoooloia e ka Ahaololo o ka Repubalika o Hawaii:
PAUKU 1. Ma keia, ke hoololiia nei ka Pauku 1 o ke Kanawai i kapala, "He kanawai e pili ana i na Hale Holoi Lole," i aponoia ma ka la 9 o Augate, M.H. 1880, apenei e heluheluia aia.
"Pauku 1. Ua ku no i ke kanawai, a ma keia ua haawiia ka mana i ke Kuhina Kalaiaina e kauoha e kukuluia ma ka Apana o Kona, Mokupuni o Oahu, i mau hale holoi lole i nui kupono ka heluna, a e hoolimalima aku ia ma u hale i ka poe e noi mai ana, ma na uku hoolimalima a me na hooponopono e ae a ke Kuhina i oleloia e manao ai he pono. A ma ia ano no e hoakaka a lawelawe no i maua hana i na hale i kukuluia i keia manawa."
PAUKU 2. Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 3 o ke kanawai i oleloia, a penei e helu heluia ai.
"Pauku 3. Mai a mahope aku o ka la e hoolahaia ai o keia Kanawai o kela a me keia mea e lawelawe ana i ka hana hale holoi lole, a holoi lole paha no ka uku, a maloko o n apalena o ke kulanakauhale o Honolulu, koe wale no maloko e na hale i hoomakau kauia no ia hana e like me na olelo o ka Pauku 1 o keia Kanwai, e hoopaiia oia i na dala aole e oi aku mamua o ke kaualima no keia a me keia la a hapa la paha ana i lawelawe ai ia hana, a ina e kaa ole ia uku hoopai e hoopaahaoia ma ka hana oolea a kaa ka hoopai.
PAUKU 3. E mana no keia Kanawai mai a mahope io o ka la e hoolahaia ai.
Aponoia i keia la 12 o Maraki, M.H. 1896.
SANFORD B. DOLE.
Peresidena o ka Repubalika o Hawaii.
AHAOLELO O 1896
_____
KE KAU MAU O KA REPUBALIKA O HAWAII.
_______
La Hana 16. Poalua, Mar. 10.
KA HALE O NA SENATE.
Hapai ho ia ka noonooia ana o ka Bila Haawina.
Hoike mai ke Komite Hukau no kekakhi mau itamu o ka Bila Haawina i haawiia ai na lakou e noonoo, e hooholo ana i $80,000 no na lilo hihia kivila me karaima; oihana makai-kiu $16,000; no na pualikkoa pualu i kapaia na Kiai Makaainana $8,000.
Kauoha ia ka hoike a ka papa Hoonaauao ma ka lima o ke Komite Hoonaauao, e paila. Hoike ma ke Komite Hukau, o keia ma dala i pokole ai o ke Keeana Ila muku ma ka makahiki 1895, e hooponoponoia ia mea, ma o kekahi ololo hoeholo a ka Loio Kuhina e lawe mai ai.
Pane ke Kuhina Waiwai no na ninau a Makanadalesa e pili ana no na auhaou o na hui, ua makaukau ia mea hoike no ia mau mea, aka, aole nae ia i manao he mea pono ke hoolaha akeeia ia mau mea. E loaa no keia hoike i ke komite ke makemakeia.
Kohe ka Peresidena ia Kikila, Hona, Schmidt, Laimana ame Hookina i Komite Wae no ke Kanawai Laikini Poiuma. O makanadalesa, Baraunu, Wilikoki am Northrup i Komite no na Auhau Kuloko.
Hooholo lea ia ke kanawai hale holoi o Honolulu nei, ame ke kanawai a laimana no na alanui o Hilo.
I ka wa i heluhelu ia ai ka Bila Haawina no ka wa hope loa, ua komo hou mai la he mau ooloiloli hou ana. Hoopiia ae la ka uku o ke Kakauolelo mua o ka Aha kaapuni Ekahi, mai ka $3,000 aka $8,600. Kue nae o Hokina me Makauadalesa. Hoohoioia ka uku o ke kakauolelo o oka Aha Kaapuni Elua i $1,800.
I ka wa i noonooia ai ka uku o na makai, $140,000, ua ninau o Makanadalesa i ke kumu i hiki ole ai ke hoemiia iho a ka $100,000; a mamauli o na hoakaka ana a ka mamuli o na hoakaka ana a ka Loio Kuhina, ua aponoia ka haawina. Hoooholoia no ka Oihana Kinai Ahi o Honolulu nei $41,000.
Nui ka hoopaapaaia o ka itanu o $18,200 na na kukui o ke Aupuni. Oiai e hoopaapaaia ana keia haawina i hoakaka ai ke Kuhina Waiwai i kona manao, he mea pono ke noonoo akahele ka Hale no na mea a laakou e hoohoio ai--he oi ka maikai he hele na hoolilo ana malao o na pakiko ana iloko o keia mau makahiki elua e nee aku nei. He mea okoa ka olelo ana i puu dala a ku, a h mea okoa ka hoea ana mai o ka la no ka uku ana. Ua waiho ia keia itamu i ke Komite Huikau.
Ua haawila ka Bila Haawina holookua i ke Komite Pai no ka hooponopono ana.
KA HALE O NA MAKAAINANA.
Pane ke Kuhina Waiwai no na ninau i waihoia aku imua ona ma ka la mamua iho no ka auhauia e ka Papa Hookalike auhau, mamuli o kona waiho ana mai i ka moolelo o na hana a ka Papa, a me na rula a ia Papa i kau ai no ia hana.
Ninau o Kamauoha i ke Kuhina Kalaiaina, no ko ke Aupuni makemake e hookomo hou mai i na Pake me na Iapana lima hana iloko nei o ka aina; a he mea pono ke hoikeia mai ka nui o lakou i makemakeia; aole anie hoi i lawa na paahana iloko nei o ka aiana e hiki ai ke hoolawaia na limahana no ka oihana mahiko, mahi raiki a oihana e ae, me ka hookomo hou ole ana mai i mau limahana hou.
Hapaiia ka noonooia ana o ka abila kanawai aina home hookuonoono, no ka heluhelu elua. Nui ke kamailio o na hoa no keia bila kanawai. O ke Kuhina o ko na Aina e, ma ka aoao o ka Aha Kuhina, no ka hoohelo loa ana i ka bila kanawai i kokua ia e hanuna, a he nui na lunamakaaiuana kue i ka bila kanawai. E koi ana na lunamakaainana i ka aoao kuhina, he mea pono ke waihoia mai kahi mau hoakaka hou e pili ana i keia bila kanawai mamua o ka hooholoia ana no ka heluhelu elua. Maope iho o na papa-leo ana a na hea, ua hoopaneeia ka noonooia ana a ka Poakahi.
Hapaiia ka noonoo ana o ka bila kanawai no na buke moolelo o na Aha, a i waihoia i kekahi komite wae, oia o Raikarofa, Kamauoha a me Rikeke.
ma ke kappaeia ana o nna rula, ua waiho hou mai o Makauoha he olelo hooholo, no ka nui o na Iapana a me na Pake i komo mai ma ke ano paahana iloko o na makahiki elua e apu ana ma Dekemaba 31, 1895; a pela hoi ka nui o na Pake a me na Iapana i haalele i ka aina nei ilokko o ia wa. Hoakaka oia i ke kumu o kona ninau ana e like me keia, mamuli ia o ka loaa ole ana mai o kekahi hoike mai ka Papa Hooopae Limahana mai.
___________
La Hana 17. Poakolu, Mar. 11.
KA HALE O NA SENATE.
O ka ana mua, oia ka noonoo ana i ka palapala a ka Luna Hooia, no kona kue ana i ka ukuia ana o na lilo ahaolelo, no kona hooia ole ana i na kikoo a me na bila e pili ana ia haawina, oiai, o ka ana ana pela, he kue loa ia i ka Pauku 19 o ke Kanawai Luna Hooia; a nonoi mai oia i ka manao o ka Ahaolelo ma ia mea. Wiahoia keia palapala i ke Komite Hookolokolo.
Hoike mai o Raiki, ua makaukau na kope i hooponopono ia o ke kanawai e hooamana ana i ke Kuhina Kalaiaina e hana i kahi maju hoolimalima.
Waio mai ke Komite Huikau i ka lakou hoike, e kauoha ana i ka Loio Kuhina e lawe mai i olelo hooholo e hoomana ana i ke Keena Ilamuku e holoi ae i ke kinaunau o ka moohelu dala oia keena ma ka makahiki 1899, ma ke ano e kaki aku ma ka aoao o naloaa a me na poho. Aponoia ka hoike a ke Komite.
Heluhelu ekahi ia ka bila kanawai no na laikini i waiho ia mai e Kuhina Waiwai. Waihoia i ke Komite Pa'i.
Heluhelu ekoluia ka Bila Helu 1 o ka Hale o na Makaainana, e hoomana ana i ke Kuhina Kalaiaina e hana i kahi mau hoolimalima. Hooholo loa ia.
LUNA SENATE HOLSTEIN.
Hoakaka mai o Makanadalesa imua o ka Hale, ua hiki mai o Luna Senate Holstein, a e hoohiki pili oihana ia oi. Aka, mamulu o ka makaukau ole ana o na palapala hooia o Mr. Holstein, nolaila, ua hoopaneeia ka hoohiki ana.
_______
KA HALE O NA MAKAAINANA.
Waiho mai ke Kuhina o ko na Aina E i na haina o na ninau Pake ame Iapana a kamauoha:
Na Pake paahana i komo mai iloko nei o ka iloko o 2 makahiki e pau ana i Dekemaba 31, 1895, he 1084. Aohe moolelo no na Iapana i komo mai iloko nei o ka aina mai ka la 24 mai o Iune, 1894, iloko o kona heena; malia nae paa, aia iloko o ka Barao Oihana Dute. O ka nui o na Iapana i komo mai malalo o ke kuikahi o 1885, he 23,071 kane, 5487 wahine; na kane i pau na aelike, 18,620; na waine, 4389; na poe i pau na aelike, 4451 kane; 1098 wahine. Ma Ianuair 1, 1895, he 2609 na Pake paahana ma na mahiko. Na poe i komo mai iloko nei o ka aina ma ka makahiki 1895, he 1084. Na Pake i haalele ia nei iloko o 1895, he 1181 kane, 46 wahine. K huina o na Iapana ma na mahiko Ianuari 1, 1895, 11487 kane, 1144 wahine. na pee i komo ia nei, mai Ianuari 1 a Novemaba 14, he 1577 kane, a e 871 wahine. Na Iapana i haalele iho i ka aina mai Ianuari 1 a Novemaba 14, he 1178 kane, a he 849 wahine. Huina maloko nei o kaaina ma ka la 14 o Novemaba, he 11876 kane, 1166 wahine. Mahope iho o na kamailioia ana o keia hoike, ua hooholoia ae kauoha ia ke Komite o na Aina e houluulu mai i na hoike e pili ana i na limahana mai loko mai o na keena like ola.
Waihoia mai ka palapala a ka Luna Hooia, elike me ka mea i ike ia ma Hale o na Senate. Waihoia i ke Komite Waiwai Hui.
Hoikeia mai, ua hooholo ka hale o na Senate, ma ka heluhelu ekolu ana, o ka bila kanawai hale hoioi, pela hoi ka bila kanawai no na alanui o Hilo.
Hoike mai o Robikana no ka hooponopono hou ia ana o ke Sila Nui o ke Aupuni, elike me na mea i hoakakaia.
Hoike mai o Raikarofa he mau hoololi lehulehu wale no ke kanawai o na buke moolelo Aha Apana.
Hapai hou ia ka noonoo ana no ke kanwai aina hookuonoono. O ka Loio Kuhina ma ka aoao o ka Aha Kuhina. Mahope iho o na kamailio ana o na aoao elua, ua nonoi o Kamauoha e hoopanee loa ia ka Bila kanawai, a e apono i ka hoike a ke komite. No keia maea, ua hoihoi hou o Robikana i kana noi no ka waiho i kabila ma ka papa, a kokua oia i ke noi hoopanee loa i ka bila.
Hoohoioia ka bila kanawai no na buke moolelo Aha Hookolokolo Apana.
Nonoi o Robikana e noonooia ka hoike a ke komite no ke Sila Nui ma ka Poaha. Holo.
KE KULANA HOOPAE LIMAHANA IAPANA A KE AUPUNI E LAWELAWE AI.
Waiho mai ke Kuhina Kalaiaina i kana mau pane no na ninau a Kamauoha, penei ke ano nui. Aole manao ke Aupuni i keia wa, e hookomo mai i na paahana Iapana malalo o na olelo o ke kuikahi hoopae limahana mawaena o keia Aupuni a me Iapana. O na poe makemake paahana Asia, e nonoi ana lakou i ka Papa Hoopae Lima hana no ka hoaponoia ana mai o na heluna paahana a lakou i makemake ai; alaila, kuko pu ka Papa Hoopae Lima hana me ka Mana Hooko a noonoo no ia maua noi. Nolailal, ma keia mea e hiki ole ai ke oleloia he makemake e maoli ko ke Aupuni e hookomo mai i na paahana Iapana, oiai mamuli o na palapala nonoi e hiki ai ke hoohoioa ka hookomoia ana mai o na paahana. Pela no na Pake paahana. No ka mea e pili ana i ka lawa o na limahana Asia maloko nei o ka aina i keia wa no na mahiko, mahi raiki a mau hana holomua e ae, me ke kii hou ole ana i mau paahana Asia, aole hiki ke pane ia keia ninau, oiai aole i loaa i ke Aupuni na mea hoike kupono e hiki ai ke pane ia keia ninau. Aka. mamuli nae o na mea i ikeia i na wa i hala ae nei a me ke kulana nee mua o ka oihana mahiai o ka aina, a me ka haaiole mau ana iho o na poe paahana ia loko nei o ka aina, na maopopo loa he mea pono loa ka oopuiipui hou ia ana mai o na limahana.
______
La Hana 18. Poaha, Mar. 12.
KA HALE O NA SENATE.
Waiho mai o Leimana i na palapala hoapono a hooia no ke kohola ana o Mr. Holsein i hoa no ka Halae, a ma ke noi a Kikila Baraunu, ua waihoia i ke Komite hookkolokolo. A hele koke keia komite e noonoo.
Waiho mai o Hornera i ka hoike e pili ana i ka haawina kokua no na kukui uwila, e apono ana e haawi i haawina o $13,200.
Mahope iho, hoike mai la ke Komite Hookkolokkolo e apono ana i na palapala o mr. Holstein. Aponoia ka hoike a ke komite, hoomaha ka Hale oiai i kii ia aku aia ka Munakanawai Kiekie. I kona hiki ana mai, ua hoohiki oihana ia ka Luna Senate hou, a noho oia ma kona noho oihana.
Hoikeia mai ke kakauinoaia an o ka bila kanawai hale heloi e ka Peresidena.
Waihoia mai ke kanawai hoopae limahana Pake a Baraunu i ke Komite Kalepa.
Hapai ia ka noonoo ana o ka haawina kukai uwila elike me ka hoike a ke Homite Huikau, i hoikeia mai ai e Hona. Ua hooolo loa ia haawina o $13,200.
Ma ke noilia ana a hoohoioia ka Bila Haawina m akona heluhelu ekolu ia ana, na kaheaia na inoa o na Senate, a ua ikeia o Hoina a me Holstein na mea i kue. Mamua hoi o ka hoopukaia ana mai o ke kohe ana, ua hoike mai ia o Hokina i kona makemake e noonoo hou ia ka itamu o $5,400 no na luna koo waiwai dute, a ua kokuaia heia noi e Kikila. Ua aikaika a hahana na olelo a kekahi mau Senate ma ka aoao e hoemi iho mai ka $5,400 a ka $4000. Ua olelo maoli ae kekahi o lakou, he wahi kihapai weweu keia e hoomakau ia mei n okekahi pilikana a makamaka paha o kahi poe maanei mai Wasinetona mai. Ua piipii wahi kai hoi ka "Mahimahi o Puaena" no kahi mau olelo a ka "Wailiula o Mana" (Balauwina), a o ka hopena ua hooholo loa ia ka Bila Haawina ma ka heluhelu ekolu.
______
KA HALE O NA MAKAAINNA.
Nonoi ke Kuhina o ka na Aina a e unuhi hou oia i kana mau pane no na ninau a kamauoha, a ma ka Poalima oia e pane piha mai ai. Aiea.
Hoikeia mai ko ka Hale o ua Senae hoooio ana i ka Bila Helu 1 a ka Hale o na Makaainana, e haawi ana i ke Kuhina Kalaiaina i mana e hana i na hoolimalima ma ka heluhelu ekolu.
Hoike ia mai, ua waihoia aku i Peresidena no kona kakauinoa ana i ka Bila Helu 7 no na hale holoi lole.
Waihoia k apalapala a ka Luna Hooia i ke Komite Hookolokolo, e hui pu ana me ke komite oia ana hookahi o ke Senate.
KA PANE NO KA PALAPALA HOOPII NO KA MAAUAUWA ANA I NA I'A A ME KA IO BIPIA PELA AKU.
Hoike mai o Robikana i ka hoike a ke Komite Hookolokolo no ke noi hale makeke. (1) Aia ka mana ma ke kanawai, no ke kau ana i na uku hoolimalima o ka hale makeke hou i ke Kuhina Kalaiaina; he kiekie iki na uku hoolimalima o n arumi ma keia makeke hou i ko ka hale makeke kahiko; (2) O ka hooponopono ana no ke kuai ana i na i'a, aia no ia i ka Papa Oia, mamuli o ka haawi ana a ke kanawai, a ke okle e hoololi ia keia mau kanawai, aohe keehina hana maopopo a leia Hale e hiki ai ke hana. Nolaila, e waiho i keia noi ma ka papa noonoo pu ia me ka bila kanawai e lawe ia mai ana no ia mea.
Hooholoia ka uku o ka maheleolelo i $10 no ka la, $8 ke kakanolelo, $4 no ka makaia o ka la. Holo.
Heluhelu mai o Robikana i kana kanawai e hoakaka pono ana i ka mana o ke Kuhina o ko na Aina e, ma na mea e pili ana i ka oihana koa. Waiihoia i ke Komite Pai.
Hoike mai ke Kuhina Kalaiaina, u akakauinoalia ka Bila Kanawai Hale hoioi lole e ka Peresidena.
Hoike mai ke Komite o ke sila Nui o ke aupuni, ma ka hoakaka ana mai imua o ka Hale no kekahi wah i hoololi iki make sila Nui. Aponoia ka hoike.
Ninau o Winesetona i ke Kuhina kalaiaina: E manao ana anei ke Aupuni e oonee aku i na poe kuai i'o holoholona o loko nei o ke kulanakauhale i ka makeke, hoj ke pau ka manawa o ko lakou mau laikini.
_______
La Hana 19. Poalima, Mar. 13.
KA HALE O NA SENATE.
Mahope io o ka pau ana o na hana maa mau o ka wehe ana i na ana, ua hoike mai ia ka Peresidena Waila, ua hoonohoia o Luna Senate Holstein ma kai o Luna Senate Notley i waiho mai, a e lawe ana o Mr. Holsein i na wahi a pao o kela am ekeia komite i noho ai o Mr. Notley.
E nana ma ka Aoao Eha.