Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 12, 20 March 1896 — AHAOLELO O 1896 KE KAU MAU O KA REPUBALIKA O HAWAII. [ARTICLE]

AHAOLELO O 1896

KE KAU MAU O KA REPUBALIKA O HAWAII.

La Hana 16. Poalua, Mar. 10. KA RALX O NA BXNATE. Hapai hou ia ka oooooola aoa o ka Bila Haawlna. Hoik« mai ke Komite Huikau no kekahi mau itamu oka Bila Haawlna 5 ai na lakou e noonoo, e hooholo ana i $SO,OOO no na lilo klhia kiviia me karaima; oihana makai-kiu $16,000; no na pualikoa pualu i kapaia na Kiai Makaainana «$,OOO. Knuoha ia k.\ hoike a ka Papa Hoonaauao ma ka lima o ke Komile Hoonaauao, e paiia. Hoike mai ke KomUe Huikau, o kela mau dala i pokole ai o ke Keena liamaku ma ka makahlki 1895, e hooponoponoia ia mea, ma o kekani 01010 hoeholo a ka Loio Kuhlna e lawe mai ai. Pane ke Kuhina Waiw&i no na nloaa a Makanadalesa e pili aaa no na auhau o na hui, ua makaukao ia me ka hoike no ia mau mea, aka, aoie nae la i maiiao he iuea pooo ke hoolaha ak«eia iamau un, * £ luaa no kela holke I ke komite ke makemakeia.

Koh* ka Peresidena ia Kikila, Hooa, Schmidt, Laimana ame Hokina i Komite Wie no ke Kanawai Laikini Opiama. O Makanadalesa, BaraußO, Wiiikoki ame Northrap 1 Komite no ni» Auhaa Kuioko. Hooholo loa ia ke kanawal haie holoi o Hooolulu nei, ame ke kanawai a Laimana no na alanni o Hiio. I ka wa i heluhelu ia ai ka Biia Haawina no ka wa hope loa, oa komo hou mai )a he man hoololiloli hoo ana. Hoopiiia ae ia ka oku o ke Kakauoielo mua o ka Aha Kaaponi Ekahi, mai ka $3,000 a ka $3,600. Koe nae o Hokina me Makanadaleaa. Hoohol6ia ka uku oke kakauolelo o ka Aha Kaaponi Elua ! $1,800. I ka wa i noonooia al ka uko o na makai, $140,000, na nlnau o Makanadaiesa I ke kumu i hiki ole at ke hoemiia iho a ka $100,000; a mamoli o na hoakaka ana a ka Loio Kuhlna, oa aponeia ka haawina. Hooholoia no ka Oihana Kioai Ahl o Hooolulu i $41,000 Nu» ka hoopaapaaia ok« itama o $18,200 oo na kokoi oke Aoponi. Oiai e hoopaapaaia ana keia oa i hoakaka ai ke Kuhina Waiwai 1 kooa manao, he mea pom> kef noonao akahele ka Hale no na mea \ a laktHi e hoohoio ai—he oi ka maikal ke h#le na hooiik» ana iua!alo o. na pakiko ana ilokoo keia m*u< makahlki eloa e nee aku nei. He * mea okoa ka olelo ana i poo data a \ ko, a he mea okoa ka hoea ana mai, okaiano ka oka ana. Ua waiho! ia keia itamo i ke Komite Hoikao. ] 0a haawiia ka Biia Haawin* ho-1 iookea i ke Komite Pai no k* iioo-1 ponopooo ana.

KA HALI # NA MAKAAINAHA. Pane ke Kuhioa Waīwai no oa nioau i waihoia ako īmua ona uih ka la mamua iho no kn auhauia e ka Papa Hoohalik® Auhau, mamuli o kooa w&iho »na uaai f ka moolelo o ua ht»na a ka Papa, a me na rula a ia Papa i kau al no ia hana. Ninau o Kamauoha i ite Kuhina Kalaiaina, no ko ke Aupani makemake e hookomo hou mai i na Pake mo na lapana iimahana iioko oei o ka aina; a he mea pono ke hoikeia mai ka nui o lakou i makemakeia; aoie anei hol i lawa na paahana iioko nei oka aina • hiki ai ke hoolawaia na limahana no ka oihaoa mahiko, mahl raiki a oihana e ae, me ka hookomo hou oie ana mai i inao limahana hou. Hapaiia ka noooeoia ana o ka bila kanawai aina home hookuonoono, no ka heluheiu elua. Nui ke ka. mailio ona hoa no keia bila kanawai. Oke Kuhina oko na Aina E, ma ka aoao o ka Aha Kuhina, no ka hooheio loa ana i ka bila kanawai i kokua ia e Hanuna, a he nui na iunamakaainana kue i ka bila kanawai. £ koi ana na lunamakaainana ika aoao kuhina, he mea pono ke waihoi* mai kahi mau boakaka hou e pili ana i kela bila kanawai mamua o k>i hoohuloia ana no ka heluhelu elua. Mahape iho ona papa-leo ana a na hea, ua hoopaneeia ka noonooia ana a ka Poakahi. Hapalia ka noonoo ana o ka bila kanawai no na buke moolelo ona Aha, a fcwaihoia i keknhl komite wae, oia o Raikarofa, Kamauohu a me Kikeke. Ma ke kapaeia ana o na rula, ua waiho hou mai o Kamauoha he olelo hoohoio, no ka nui o na lapana ame na Pake i komo mai ma ke ano paahana iloko ona makahiki eioaepau ana ma Dekemaba 31, 18W$ a pela hoi ka nui o na Pake a me na lapana i haalele i ka aina nei iloko oia wa. Hoakaka oia ike knmu o kona ninau ana e like me keia, mamuli ia oka ioaa ole ana mai o kekahi holke mai ka Papa Hoopae Limahana mai. La Hana 17. Poakolu, Mar. 11. KA HALE O NA SENAT*. O ka hana mua, oia ka noonoo ana i ka palupaia a ka Luna Hooia, no kona kue ana i ka ukuia ana o na lilo Ahaolelo, no kona hooia ole ana i na kikoo ame na bila e piii ana ia haawina, oiai, o ka hana ana peia, he kue loa ia i ka Pauku 19 o ke Kanawai Luna Hooia; a nonoi mai oia ika manao oka Ahaolelo ma ia mea. Waihoia keia palapala 1 ke Komite Hookolokolo. Hoike mai o Baiki, ua makaukau na kope i hooponopono la o ke kanawai e hoomana ana i ke Kuhina Kalaiaina e hana i kahi mau hooiimalima. Waiho mai ke Komite Huikau i ka lakou hoike, e kauoha ana i ka Loio Kuhina e lawe mai 1 olele hooholo e hoomana ana ike Keena Uamuku e holoi ae i ke kinaunao o ka moohelu dala oia keena ma ka makahiki 1890, ma ke ano e kaki aku ma ka aoao ona loaa a me na poho. Aponoia ka hoike ak« Komite. Heluhelo ekahi ia ka bila kanawai no na laikini i waiho ia aaai • Kuhina Waiwai. Waihoia i. ke Kemite Pa'i. Heluheln ekoloia ka Bila Helo 1 o ka Hale o na Makaainana, e hoomana ana i ke Kukiaa Kalaiaioa e hana i kahi mau hoolimalima. Hooholo loa ia.

LUKA SENATE HOLSTEIN. Hoakaka mai o Makaoadaiesa imoa o ka Hale, ua hiki mai o Lana Senate Holatelo } a e hoohiki pili oihaoa ia oi. Aka, mamuii o ka oiakaukau ole aoa o oa paiapaU hoola o Mr. HoiateiQ, ooUila, aa hoopaoeeU ka hoohiki ana. KA HALK O lfA MAKAAIKAHA. Waiho mai ke Kahioa o ko na Asl * £ i oa haioa o na ninao Pake «tn< lapaoa a Kamaooha: N<* Pake paahaoa i komo mal iiuko nei o ka iioko o 2 makahiki e pau aoa i Dekemaha 31, 189$, he 1084. Aohe moHelo oo oa lapMoa i komo mai iioko oei o ka aina mai ka U 24 mai o lane, 1894, Uoke o kooa keeoa; malia nae paha, aU iloko o ka Baro Olhaoa Data O ka ooi o na lapaoa i keno mal onaialo o ke kuikahi o 1336, he 33,071 kane, 4437 wahioe; na kane I paa

na aeiike, 18,620; na wahine, 4389; na poe i pau na aelike, 4451 kan*; 1098 wahine. Ma lanuan 1, 1895, he 2609 □* Pake paahana uia na mahiko. Na poe i komo mai iloko nei o ka ain» ma ka oa*k»hSki 1895, he 1084. Na Pake 1 haalele U uei iloko o 1895, he UBl kane, 46 wa< hine. Ka huina on* lapana ma na mahiko lanoari I, 1898, 11,487 kane, 1144 wahlne. Na pee i komo ia nei, mai lanuari 1 a Novemaba 14, he 1577 kane, a he 871 wahlue. Na lapana i haalele Iho ika aina mai lauuari 1 a Nwema 14, he 1178 kane, ahe 849 wahino. Huina maloko nei o ka aina ma ka ta 14 o Novemaba, he 11,876 kane, 1166 wahine. Mahope iho o na kamailiola aoa o keia hoike, oa hooholola e kauoha ia ke Komlte ona ▲ina e houluolu mal i oa hoike e pili ana i na limahana mai loko mai 0 na keena like ola. Walhoia mai ka palapala aka Luna Hooia, eiike me ka mea i ike ia ma Hale oLa Senate. Waihoia 1 ke Komite Waiwai Hui. Hoikeia mai, ua hooholo ka llale o na 6enate, ma ka heiuhelo ekolu ana, oka bila kanawai hale holoi, peia hoi ka bila kanawai no na aianui o Hilo. Hoike mai o Robikana no ka hooponoponahou ia ana o ke Sila Nui o ke Aupuni, elike me na mea i hoakakaia. Hoike mai o Raikarofa he mau hoololi lehuiehu wale no ko k<«nuwai o na buke moolelo Aha Apaua. Hapai hou ia ka noonoo ana no ke kanawai aina hookuonoono. O ka Loio Kuhina ma ka aoao o ka Aha Kuhina. Mahope iho o ua kamailio ana o na aoao elua, ua no* noi o Kamauoha e hoopanee ioa ia ka bila kanawai, a e apono i ka hoike ake koaiite. No keia mea, ua hoihoi hou o Robikaoa i kana noi 00 ka waiho i ka btla ma ka papa, a kokoa oia ike noi hoopanee loa I ka bila. Hooholoia ka bila kanawai no na buke mooielo Aha Hookolokolo Apana. Nonoi o Robikana e noonooia ka hoike ake komlte no ke Siia Nol ma ka Poaha. Holo. KW KULANA HOOPAB LIMAHANA lAPANA A KX AUPUNI E LAWELAWK AI. Waiho mal ke Kuhina Kalaialna 1 kana mau pane no na ninau a Kauoauoha, penei ke ano nuit Aole manao ke Aupuni i keia wa, e hookomo mai i na paahana lapana malalo o na olelo o ke kuikahi hoopae limahana maw&ena o keia Aupuni ame lapana. Ona poe makemake paahana Asia, e nonoi ana lakou i ka Papa Hoopae Limahana no ka hoaponeia ana mai o na heluna paahana a lakou i makemake ai; alalla, kuko po ka Papa Hoopae Limahana me ka Mana Hooko a noonoo no ia mao 001. Nolaila, ma keia mea e hiki ole ai ke oleloia he makemake e maoii ko ke Aopooi e hookomo mai i na paahana lapana, olai mamoli o oa palapala oonol e hikl al ke hooholoa ka hookomoia ana mai o oa paahana. Pela no na Pake paahana. No ka mea e pili ana I ka lawa o na iimahana Aaia ooaloko nei o ka aina i keia wa oo oa mahiko, mahi raiki a mao hana holomoa e ae, me ke kii hoo ole ana i mau paahana Aaia, aoie hiki ke pane la keia nlnao, oiai aole i loaa Ike Aupuoi na mea hoike kopono e hiki al ke paoe ia keia olnao. Aka, mamoli oae ona mea i ikeia i na wa i hala ae nel a me ke kolaoa nee mua oka oihana mahiai oka aioa, ame ka haain u maa ana iho ona poe paahaoa ia lofco nei oka aina, oa maopopo loa he mea pono ioa ka hoopoipui hoo Ia aoa mai o na limahaoa.

La Haoa 18. Po*ha, Mar. 12. XA HAL£ O SA BSXATE. Waiho mai o Lnimana i (mUa hoapono a booU oo ke KohoU aoa o Mr. Hototein i hoa no ka Haie, a m» ke aoi * Kikila B«niaQQ > aa waihoia I ke Komite hookoiokoia A hele koke keia komite e nooooo. Waiho mai o Hornera i ka hoike e pili a«xa i ka haawioa kokaa oo na kakol awila f e apoao aoa e haawi i haawioa o $13,200. Mahope iho t hoike niai U ke Komite Hookoiokoio e apooo aoa i oa paUpala o Mr HoiaUln. ApoooU ka hc»(ke a ae «comite t huomaha ka Haie olai i kii la ako ai ka Lan*kaoawal Kiekie. I kooa hiki aoa mai, «a houhiki uihaoa i» ka Loua

S«oate h«Hi, * ooho oU dm kooa oohu uihniuu Hoikei» mai kt» kAkttQitao»j>4 aut o ktt l>ilu kHtuiw.ii h»»le h» loi t?ii» Peivsid«»iia. Waihoia nuu ke kanawni noopo Umahaim P»ke a Bar»ant]t i ke Komite Kttlepa. H*p*i ia ka 000000 aoa o ka h*a> wioa kukni uwilaelike me ka hoike a ke Ko<nite Uuikau, i hoikeU oiai ai e Hona. Ua hooholo loa ia haawioa o f 13,200. Ma ke ooiia aoa 6 hooholoia ka Bila Haawloa ma kooa heluheia •kolu ia aoa, aa kaheaia na inoa o oa Seoate f a ua ikeia o Hokloa a*ri« Holsteio oa mea ! kne* Mamua hoi o ka hoopukaia ana mai o ke kohe ana, ua hoike mai la o Hokina i kooa makemake e noonoo hou ia ka itamu o $5,400 oo na luma koho waiwai dute, a ua kokualn keia noi e Kiklla. Ua ikaika a hahaoa na oielo a kekahi n>»o Sen»te ma ka aoao e hoemi iho uiai ka $6,400 a ka $4000. Ua olelo maoii ae kekahi 0 lakou, he wahl kihapal weuweu keia e hoomakau ia mei no kt*kahi piiikana a makamaka pahu o kahi poe maanei inai WMinetona mai. Um piipii wahi kai hoi ka «<Mahi> mahi o Puaena" no kahi uiau olelo aUa **Wailiula o Mana n (B«lauwina), a o ka hopena ua hooholo ioa ia ka Biia Haawin* ma ka heluhelo ekolu. KA HALE O NA MAKA A I VA Na. Nonoi ke Kuhinn o kn m Alna a e unuhi hou oia i kaiiM uiuu pane no na ninnu a Kamauoha, a ma ka Poaiima oia e paue piha mai ai. Aeia. Holkeia mai ko ka Hhle u.h Senate hooholo ana i ka Bi!la Helu 1 aka Haie o na MakHninnna, e haawi aoa i ke Kuhina Kalaiaiaa i mana e haoa ina hoolimnliiii* ma ka heluhelu ekolu. Hoike ia mai, ua waihoia aku i Pereaidena no kona kakauinoa ana i ka Biia Helu 7 no na halie holoi k>le. Waihoia kn palapala aka Lana Hooia i ke Romite Hookolokolo, e hui pu ana t»e ke komite ola *no hookahi o ke Senate. JtA PANE KO KA PALAPALA HOOPtr NO KA MAAUAUWA AKA 1 NA I'A A ME KA IO BIIPIA PKLA AKU. Hoike mai o Robikana i ka hoike a ke Komlte Hookolokolo no ke noi hale makeke. (1) Aia ka mana ma ke kanawai, no ke kau ana i na uku hooiimaiima o ka hale makeke hou i ke Kuhina Kalaiaina; he klekie iki na uku hoolimalima ona rumi ma keia makeke hou ! ko ka hale makeke kahiko; (2) O ka hooponopono ana no ke koai aoa ina i'a, aia no ia ika Papa Ola, mamuh o ka haawl aoa ake kaoawaii, ake ole e hoololi la kela mau kaoawal, aohe keehina iiaoa maopopo a kela Hale e hlkl ai ke haoa. Noialia, e waiho i kela noi ma ka papa a 000000 ooo po ia me ka hila kanawai e lawe ia mai ana oo la mea. llnoholola ka uku o ka aiaheleelelo i $10 no ka la, $$ oo ke kakaooleio, $4 oo ka makai o ka la, Holo. Heiuhelu mai o Robikaoa I kaaa kaoawai e hoakaka pono ana i ka maoa o ke Kuhlna o ko na Aina e, ma na mea e plil aoa I ka oihaoa koa. Waihoia ike Komite l»ai. Hoike mal ke Kohioa Kalmaloa, ua kakaoiooaia ka Biia Kinawai Haie holoi lole e ka Per*Bideoia. Hoike mal ke Komite o ke Sila Nul o ke Anpuni, ma ka hoakaka aoa oaai imua o ka Hale oo kekaki wahi hooioli iki ma ke Siin NuL Apoooia ka holke. Nioao o Wineaelona i ke Kohioa Ualaiaioa: E maoao aoa aiaei ke Aopanl e hooooe aku i oa po<» kuai i'o hoioholooa o loko nei o ke kulanakauhale I ka makake, hou ke pau h i maoawa o ko lakou toau laikioi?

L« Hana 19. Ponlima, M»r. 13. KA HALE O S«A BENAT«L Mahope lbo o ka p»to an«i nn* h«n« B»u maa oka wehe atm 1 oa hftoa f ua holke mal la ka Per\?ai<lena Waila, na hoooohola o Laii* Benat» Hoißteio ma kahi u Lqm 9eoata Notley I wniho mal, a © lawe aoa o Mr. Hoi9t*ln loa wahi a ]p*o o keia a ro« fceht kt*mite I oolM»ai o Mr. Notiey

iieluhelu elua ia ka Biia Haawina no na lilo Olau. Noono<3 pakahiia iiaoiu nialwlo © ka haawina o ka Oihana L io Kuhina. Kela a me ke lilo no ni hihia karnima $30,000. 0 Makanaelale&i ua mea kue i keia baawi!i&; i k« h;.wan;»w<j -<na iho nae a ka Loio Kuhina ma kona mau ua mlki koke ae la ia dih ka oielo aua, ' Hoihoi hou au i ka'u uoi." Hooholo lokahi ia. Oihana Makai kiu, $16,00; kokua koa kiai nmkaainana $8,000. Hookoia ke uoi a Knuka Kokeke no $280 no kana hana Aupuni i uku ole ia ai, mamuli o ka hoole ana a ka Luoa|Hooia. Hoohoioia ka Biia Haawini ma ka heluhelu elua, a haawiia i ke Komite Pai no ka haopono|»oiio ana. Ma ke kap*eia ana o na rula, w»iho mai o Laimana i kana bila kanawai e hookaawale nna i na aina o Hilo no ka lehulehu. Heluinlu ekaiii ia a haawi ia i ke Komite Pai. Hoike inni ke Komiteßuke Helu, ua hiki ka huiua dala o na bila kikoo i ikeia i kn $1,180.35, me $150 no nu lilo o ke Komisina Alanui P«li o Nuuaiiu, a me $51.35 no ke Komisina Kanawai Hooia. Waiho mai ke Komite Hookolokolo i ka hoike no ke kanawai a ka Loio Kuhina no ka auhnu ana i na poho. Olelo ke komite, he kanawai kue Kumukanawai ua kanawai la, oiai, e kauoha poiolel ana ua kanawai Ih, e iawe pololei ia na hoopii hou ana (oia hoi na hoohalahala) ma ia ano hihia mai ka olelo hooholo aku a na Komisina a imua o ka Aha Kiekie, a muloko o ia Aha, aohe hookolokoio kiure, nolaila, ua kue !a ano hana i ka Pauku 3, Mahele 6 o ke Kumuk«nawai o kt» Repubtlika o Hawaii. Ma ke noi, Ui» waiho ia ka hoike ma ka papa. Waihoia ka hoike a ka Luua H(Kjia i ke Komite Hookolokolo. HALE u NA MAKAAINANA. Hoike mai ke Kuhina o ko na Aina e, ua makaukau uo kana hoi*e no na limahana lapuna ame Pake, aka, he mau wahi mea liiili wale no hoi koe a pau pono loa. Waihoia mai ka Olelo Hooholo Aha Si j nato no ka noonoo aua o ka Hi-le o na Makainana, no ka mea e pili ana i ka huina o $564.37 i ikeia ka {Mkole ma ke Keena liauiuku i ka iiiukohiki 1892, oia hoi, e huika«na 1 ka liamuku o keia wa mai loko mai oia haawina. Waihoia i ke Komite Waiwai. Ua pau i ke yaiia na bila helu 7 me 8. Heiuhelu ia ka bila helu 7 no ke kakauiuoa hoopaa ana o na kane o loko nei o k» aina, ma kona poo, a haawiia i ke Komite Hookolokolo. Nonoi o Rikeke, e waiho ia ka hoike a ke komite iaia ka noonoo ana o ka bila kanawai 7, i ke Komite Hookolokoio. Aponoia. Heluheiu ia ka bila kanawai helu 8 a waihoia i ke Komite Koa. Loaa mai ka pane a ka Kuhina Kalaiaina no ka ninau a Wlnesetona no ka mea e pili ana i na halekuai io holoholoua o Honolulu nei, ola hoi, aole manao ke Aupuni e hoonee aku ia mau hale ma ka makebe hou, ke pau ko lakou mau laikinl. La Hana 20. Poaono, Mar. 14. KA HALE O NA SENATE. O ka hana mua, oia ka hoopouopono hou ana i ka hoohikiia ana o Luua Seunte Holsteiu, oini, ua ike in aole 1 pololei ka hoohiki » ka Lunakanawai Kiekie i luKihiki ai iaiu ma ka Poaha, la 12. Ua kii hou 1a ka Luuakanawai Kiekie e Laiinana me Kauhane, a i ka hiki ana mai o ka Lunakanawai Kiekie, ua hoohiki hou ia o Mr. Holstein. Hoolaha mai ka Peresidena, ua loaa mui iaia ka bila helu 5 o ka Hhle o na Makaaiiniua. Waiho mai o Balauwina he palapala hoopii 1 kakauinoaia e na kanaka Hawaii he 75 ka nui, aole e hooholoia ka bila kanawai opiuma. Waihoia i ke KomUe Opiuma. Walho mal o Hanale Walakahauki He noi, e auhau Aupuni ole ia ka Hale Hoohanau Keiki. Waiho ia i ke Komite Auhau. Hoolaha mai ke Kuhina Waiwai e lawe mai aua oia i keia mau Biia Kanawai: Kanawai e hoomana ana 1 ka hooauihui ana i ka Aie Aupuni o Hawail; he Kauawai e boakaka a e kaupale ana i na mana o ke Kuhina Waiwai, malalo o na Pauku 8 me 9 o ke Kanawai i hooholola ma ke Kau Ahaoleio e noho nei; he kanawai aie dala. Hapaiia ka noonooia ana o ka bi!a kanawai helu 6 o ka Haie o na Makaainnua, no buke mooielo o na Aha Hookolokolo Apana. Heluhelu ekahiia, heluhelu elua ame ekoluia, ma ke jhk> a waihoia I ke KomHe Hookolokolo. KA HALE O NA UAKAAINANA. Walho mai ke Kuhlno o na Aina £ I kana hoike oo na ninau limahaoa Aala a Kamauohai Na Pake i komo mai iloko nei o ka aina, 10«7. &a Pake ma na ma* hiko, ma ka la 1 o lanuani 1895, 2609; hnina Ma Oaha 887; Maui, 643; Hawaii, 1186; Kaoai, 1127. Make 2. Na Pake I komo mal oaalalo o na hona huopaa no ka Boho aoa maanei i na mahloa ti mlkiM, 34. N» po» I

hoi mai i haoauia m* Uawaīi oei 20; hookapaia 27. lapana i komo mai malalo oka aellke kuikahi o 1886; kane 23,071; wahioe, 5487. Pau na aelike, 18,620 kaoe; 4389 wahiue; na poe i koe a pau n* aelike, 4451 kane, 109S wahine. Na wahi ! noho ai oaliinahana lapana i pau ole na aelike: KANE. wahine. Hawnii 2272 561 Kauai 1089 266 Odhu 498 127 Maui 592 144 Huina 4451 1098 Na wa e pau al keia poe ae la: KANE. WAHINE. Maraki 6, 1896. 582 146 luoe 29, 1896. 1387 342 Okatoba 23, 1896. 1292 314 luoe 26, 1897. 1190 296 Huina 4451 1068 Ne lapana i komo mal Ia uel, mawaho oke kuikahi: 1851 kane, 352 wahlne Na Pake i hualele ia nei: Mai ka 1894 a 1895, he 2149 kaue, 17 wahine, 225 keiki. Na lapana malalu o na aelike i hoi (1894-95) he 2800 kaue, 802 wahine. Nonoi mai ka Loio Kuhina i ao ka Hale kaia ana aku iaia no kona ulolohi uia ka pane ana no kn mea e pili ana i ka unuhi ole ia ana o na hoike a na Keena Oihana ma ka olelo Hawaii, mamua o ka waihoia ana mai iloko o ka hale. Hoike mai oia, ua pau no i ka unuhiia ma ka olelo Hawaii ka hoike a ke Kuhina Kalaiain», koe wale no ua papa hoike me na huahelu, ua manaoia e hikl ana ao i na hoa ke hoomaopt>po ia mau mea. Ua unuhiia no ka hoike a ka Loio Kuhina ma ka olelo Hawaii, koe na papa hoike. He nui ka lilo no ka unuhi aua i ua hoike o keia ano. He kakaikahi loa paha na Hawaii iloko o ka Hale i lawa ole ua hoonaauaoia anae hiki ole ai ke hoouiaopopo i na huahelu ma na papa hoike o loko o na hoike. Waihoia ma ka papa ke kOj e i kakau mikimia o ka biia kanawai Seuate e pili aoa iua uku luna Aupuni. Hoike mai o Kikene o ke Komite Waiwai, no ka olelo hooholo hui e pili aua i ka pokole o kekahi uiau haneri dnla ma ke Keeua Ilamuku i ke au Aupuni Moi, e aponoia ka hoike a komite hui e "holo ait»a M ia ua mimino ia. Waihoia ma ka papa ka koike a ke Komite Hookolokoio no ke kanawai kakauinoa, a noonoo pu ia me ka bila kanawai. Hapaiia ka uoonooia ana o ka Bila Haawina, a hooholoia ma na Poakahi, Poakolu ame Poalima e noonoo ia ai. Aponoia ka hoike a ke Komite no ka mea e pili ana ike Keene Ilauiuku. Hoike inai o Robikana e lawe mai ana oia he kanawai e ae ana e hookomoia mai iloko nei o ka aina ka aila mahu i wahie a mea paahana hoi. Mahope iho oke noi ana a ka Loio Kuhina 1 na hoa o ka hale e nana i ka hoohanaia ana o ka pauma wai Aupuni, kekahi mea i kuleana i ka Bila Haawina, ua hoopanee ka Hale.