Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 14, 3 April 1896 — AHAOLELO O 1896 KE KAU MAU O KA REPUBALIKA O HAWAII. [ARTICLE]

AHAOLELO O 1896

KE KAU MAU O KA REPUBALIKA O HAWAII.

LA ĪIANA 23, POAHA, MAUAKI 19. KA lIALE O NA SENATE. Hoike mai ka Peresidena f ua loaa nni he hoike mai ka Hale mai o na Makaainana, e hoike ana. ua hooholoia e ia Hale, ma ka heluhelu ekolu, ka Bila Kanawai e pili ana i ke kuai ana i na nupepa, a ua hoounaia mai ia, no ka nooneoia ana e na Senate Hoike mai ke Komite Pa'i, no ke pa'i ia ana o ka BUa Kanawai e hoohuihui ana i na laikini. a pela pu hoi me ka bila kanawai a Holste4n, e pili ana l ke kanavirai koho balota. Waiho mai o Baiauwina i ke kanawui e hooiilo ana ia Kailua i awa ku-moku <hite ia, me ka hoike pu a ke Komite Kalepa.

Hoike mat o "'Kikila" o ke komite o na bila kAnawai i hooholoia, ua waiho ia aku Imua o ka Peresiden&, no kona kakauinoa ana. ka olelo hooholo hui e "Kai-«-lena" ana 1 ke keena Hamoku, a pela pu me ka Bila o ka Hale o na Makaainana, e pili ana i kekahi mau hoolimalima. Nonoi mai na Komiee Kuikawa i haawiia ai ia lakou na noonoo ana i ka Biia Kanawai Opiuma ame ka hooponopono hou ana i ke Knawai Auhau, e haawiia aku ia lakou 1 manawa hou. Waiho mal o Hoistein o Kohaia he | kanawai no ka hooponopono hou ana i ke Kanawai Kivlia, a e hoonohola i ekolu iaia o kekahi komisina no ia haniL Waihoia i ke Komile Pa'i. Nana nmi no» he olelo hoohoio e hool&koia n<a Senaie m* na buke kanawai o na Kau Ahaolelo, a e hoihai hou ia aku ia buke ma ka e pau ai ka Ahaolelo. Hooholoia, Heiuheiu o "Kikiia" i ke kmnawal e ae ana e hanaia ka l, alakohola" noloko mai o na mea ulu o Hawaii nel Ha« awiia | ke KoeoUe Pal» Walho mai

oia he kanawai e hooponopono hou ana i ka Oihana Hookolokolo. Waiho mai ke Kuhina Waiwai i k&na pane i kakauia, no na ninau auhau a Makanadalesa, me kona olelo oielo pu ana mai, ua hiki no iaia ke heluhelu mal i na huahelu, ina makemake na Senate e hana oūi pela. Ma ke noi a "Kikila." ua waihola na hoike huahelu i ke Komite Auhau Kuikawa. Waiho mai ke Kuhina Waiwai he eha (4) mau kanawai: (1) He kanawai e hoohuihui ana i na Aie o ka Repubalika: (2) he kanawai e hoomoakaka pono ana i na mana o ke Kuhina Waiwai; (3) he kanawai aie dala; (4) he a he kanawai e hoomana ana i ke Kuhina Waiwai e hana i na bona Aapuni. Haawiia keia poe bila i ke Komite Pa'i. Hooholo loa ia ka bila kanawai no ka malama pono ia ana o na moolelo 0 na Aha Hookolokolo Apana. Ma ke noi a Makanadalesa ua hooholoia ka bila kanawai e pili ana i ke kuai ana i na nupepa o na aina e, ma ka heluhelu ekahi ame elua, a waihoia ka heluhelu ekolu ma ka Poalima. Ma ke noi a "Kikila," ua noonooia ka hoike a ka Komite Hookolokolo, no ka ninau a ka Luna Hooia, e pili ana i ka uku ana i na lilo Ahaoielo, me ka hooi-! aio mua ole ia e ia, elike me ke kauoha a ke Kanawai Hooia e pili ana i na liloj Aupuni. Ua hoike mai ke Komite, | aole i pili ke Kanawai Hooia i na lilo Ahaolelo, a no ia mea aohe kuleana oj na hooiaio ana a ka Luna Hooia ma ia mau lilo. Heluhelu elua ia ke kanawai e pili ana i ke kanawai koho balota a haawiia 1 ke Komite Hookolokolo. Ma ke noi a ke Kuhina Waiwai, ua heluhelu elua ia ke kanawai e hoohuihui ana ina kanawai laikini. Waihoia i ke Komite Kalepa.

Hapaiia ka noonoo ana no ka bila kanawai © hoolilo ana ia Kailua i awa dute ia, me ka hoike a ke Komite, a waiho hou ia ma ka papa. Hoopanee ka Hale. KA HALE o sa makaainana. Holahaia mai ke Kuhina o ko na Aina E, e lawe mai ana oia he kanawai no ka hoomaemae ana i na aina ma Honolulu i lilo i mea hoōpilikia i ke ola o ka iehulehu, a no ka hoomana ana ame ka hooko ana i na hoopaa ana a ke Aupuni i mea t e hookaaia ai na lilo. Ma ke kapaeia ana o na rula, ua heluhelu ekahi ia ka bil«- ma ke poo. Hoike mai ka Lunahoomalu Naone, 0 ka hana o ka la, o ia ka heluhelu ekolu ana i ka bila kanawai helu"7 o ka Hale. Waiho mai o Halualani he palapala heopii na 148 inoa mai Honolulu ae nei e nonoi ana e hoopauia ka hookapu ana k ka Papa Ola no ka lawaia ia ana o ka i'a maloko o ke awa ae nei o "Kou." Hoakaka mai o Raikorofa no kekahi mau palapala hoopii elua, ma ka paa ana o He Komite, aole i hoopalaleha ke Komite ma ia mau palapala, aia a loaa ka wa pono, alaila, hoike mai, o ia ka palapala hoopii mai Ewa mai, ame ka palapala hoopii mai Hilo Akau mai. Hoopaneeia ka noonoo ana i ka bila no na lilo mau a kahi wa aku. Hora 10 a oi. hoopanee ka Hale, mamuli o ke noi a Winesetona. LA HANA 25, POALIMA, MARAKI 20. KA lIALE O NA SENATE. Heluheluia ka hoike a ke Komite Hookolokolo no ke kanawai a Holstein e pili ana i ke koho balota. Waihoia ma ka papa a noonoo pu ia me ka bila kanawai. Hoike mai o Haiki, ua pau 1 ke paiia ke kanawai 110 ka hoohuihui a hooponopono hou ana i ke Kanawai Kivila.

Heluhelu eliolu ia ka bila kanawai e pili ana i ke kuai ana i na nupepa o na aina e, a hooholo loa ia. Heluhelu elua ia ke kanawai pili koho balota, me ka hoike a ke komite. Ua hoololiia ka bila kanawai e ke komite & waihoia i ke Komite> Pa'i no ka hooponopono ana i ke kope i kakau mikini ia. Ma ke noi a Walakahauki, hoololiia ka bila kanawai e pili ana i na laikini, mai ke Komite Kalepa mai a i ke Komite Hookolokolo. Aponoīa. Hoopanee ka Hale. KA HALE O NA MAKAAINANA. Hoike mai ke Kuhina o ko na Aina E, ua makemake ka Aha Kuhina e hui | pu me ke Komite Kalepa ame Mahiai, I ma ka hora 3:30 o ka auwina la. Ho> ikeia mai ko ka Aha Senate hooholo ana, ma ka heluhelu ekolu, l ka biia kanawai e pili ana i na buke moolelo o na Aha Apana, &me ka ha&wiia ana i ke Komite o na blla kanawai i hooholoia. Hoike mal an& nohoi. ua xna ka papa ka bila kanawai hoolllo ia Kailua i awa kumoku dute ia. He mau ninau owili pauda hoi ka Hanuna i ke Kuhina Kalaiaina. no ka mea e pili ana i ka hale hoahu pauda o ke Aupuni, & no ke kupono hoi o kahi a ia hale e ku nei l wahi no na home lliHi. Ua pane ke Kuhina Kalaiaiaa, ua nooaooia no e ka Aha Kuhiloa ka hoonee ana i ua hali» la ma kahi e, aole nae i holo i keia wa; u& haawiia I ke Kwua Ana Aina ke "ana" ana i ua wahi la i mau home hookuonoono. Hoike mai o Lunahoomalu KaoSe, uo ka heluhelu ekolu I k& Bils Kajūta-

wai Hoopaa a KAkauinoa, ma ke ano he hana. ia no ka la. I ka noonooia ana o keia Bila Kanawai. ua nui na olelo hoakaka i hoikeia e na hoa o ka Haie. ame na Kuhina nohoi. Ua kue loa ke Kuhina Waiwai i keia kanawai, ma ke ano he kanawai kue loa ia i ka pono kuokoa o na kanaka Hawaii. He elua no manawa a na kanaka i makemake ai e hoopaaia ko lakou mau inoa: ka mua—ka wa e hanau ai; ka lua—i ka wa e make ai. Hoakaka nohoi o Kuhina Kupa. h-? nui na mea maikai ole o loko o ke kanawai i kupono loa ke kalai maiau ia. Kokua loa hoi ka Loio Kuhina i ka Bila Kanawai, malalo o ke kumu. he mea ia e maopopo pono ai na mea ano leiele ana a kekahi ano lahui e noho nei maanei. He oiaio, e lilo ana keia kanawai i mea ano hoouluhua i ka poe kuonoono a hoopono o ka aina, aka nae, he mea pono ia lakou ke hoomanawanui ia wahi mea no ka pono oi ae. Kokua o Hanuna i ka Bila Kanawai, malalo o ia ke kumu e pau ai ka maau hele ana o kekahi poe maka maiihini loa ma Maui. Kue hoi o Rikeke i ka bila kanawai a kokua hoi o Raikorofa. Ua noonooia ka bila a hoea i ka hopena, a ua waihoia ka pauku e pili ana no ka manawa e noho ai kahi mea maloko nei o ka aina a kakauinoa oia, i ke Komite Hookolokolo. Ma ke noi a Haniina, ua waihoia ka hooholo loa ana i ka Bila, ma ka heluhelu ekolu, aia a hoihoi mai ke Komile Hookolokolo i ka lakou hoike. Aponoia. Hoomaha ka Hale, hora 12 a oi, ma ke noi a "Kanile" Bona. Auwina La. Hapaiia ka noonoo ana no ka Bila i Haawina o $1,692,881.01 no na lilo o ke | Aupuni. j Lilo no ka Aha Kiekie ame na Aha Kaapuni $25,000. No na mahele-olelo ona Aha apau, $2,500. No na buke kanawai Aha Kiekie, $1,000; no na Aha Kapuni, $500. Pa'i ana ame humu ana

i na olela hooholo Aha Kiekie, $2.200. No na lako kakau no na Aha, $1.500. Keena o ko na Aina E —Kela ame > keia lilo, $3,000. Na lilo oihana kuwa- | ho, $15,000. Lilo Oihana KanHeela Hawaii, $3,000. Na hookipa Aupuni, $3,000. Maanei i poha ae ai he leo kanaka maoli, "he wahi haawina hoomalimali keia." Hene ae la ka aka a kekahi poe. Uku Kakauolelo Aha Kuka Hooko, $S,OOO. No na hanu mea hou kuwaho, $3,000. No na Hawaii pilikia, $3,000. Lilo Aha Kuka o ke Aupuni, $200. Kokua luina Hawaii, $1,000. Oihana Koa—Kokua no 8 puaii, $7,200. Elima itamu ma keia mahele i waihoia i ke Komile Koa, ma o ke noi la a Rikeke. Hoike mai ke Kuhina o ko na Aina E, oiai be mau itamu haawina hou kai komo mal&lo o keia mahele, aka nae, ua haule be hulna o $20,000 mai loko aku o ka haawlna maa mau no keia oihana. Oihana Waiwai—Kela ame keia lilo, $3,500. Kela aane keia lilo Keena Luna Hooia, $600. Ukupanee no na Aie Aupuni apau, $552,600. Aie lahui e hookaaia ana, $18.100. Na ulru paahana Aupuni i hookaa ole ia no ka makahiki 1895. Keena Auhau—Papa hoopii auhau. $1,500. Medala no "na welo a Kuilioloa," $500. Kela ame keia lilo, $6,000. Oihana Loio Kuhina—No ke ola o na paahao, $85,000. Kela ame keia lilo karaima, $31,000; waihoia i ke Komite Waiwai. Aha. Koronero, .$1.500. Na lilo hoike ma na hihia karaima. $,500. Oihana Makai Kiu, $16,000; waihoia i ke Komite Waiwai; pela no ke kokua no na Koa Kiai Makaainana, $8,000. Buro Hoonaauao —Nonoi o Rikeke e haawiia keia mahele i ke Komite Hoonaauao. Aponoia. Komisina Aina Aupuni—Haawiia na haawina malalo o keia mahele i ke Komite Aina Aupuni. Buro Kakau Kope—Kela ame keia lilo, $425. No na papa-kuhikuhi, $1,000.

Buro Hoopae Limabana —Kela ame keia lilo, $l f ooo. Na Hana Hou—Kela ame kela lilo, $1,000. No na hana hou ana i na hale Aupuni ame ko lakou zn&u lako keena, $44,200. Ua nonoi o Hanuna i $800 i hale hookolokolo no Kipahulu, oiai, o ke kumulaau i lilo ai i hale hookolokoio no ia Apana ua hina mai nei i ka makani. I'a noi o Kikeke e waihoia keia haawina holookoa i kekahi Kotaite Wae o hookahi lala mai kela & mal keia mokupuni mal Na Awa Pae aAe na Mouo—Hawaii, $2,500; Maui, $2,500; Molokai, $500; na Apana mawaho aku o Honolulu. $500; Hooolulu, $20.000; Kauai, $4,000; Kela ame keia, $5,000. No na hale-ipu-kukui» $1,500. Mokni ahi kolo moku. $$,500. No ka eil ana i | ke awa o Honoiulu, $20,000. I No na Alanui me Uwapo—Hawaii, $36,750. Maui, $J,700. Molok&i, $1,j 500. Oahu, $104,500. Puna, | I ieeia itamu e plli ana ia Puna, ua [ aoi o Raikorofa e hoakaka pono ia kela haawina no ka Luan>-Pv?le. Makemake aa e ike pono na kanaka aole ioa he wahi lihilihi eiaia i hooiiioia no ka pono o Puea, mai loko mai o na daia 1 hoo- ! k*maeraaeia ai no Puna. Aka, aia kela | da!a apau i ke Aianui o ka Oleio ka Loio Kuhina, aia kahi hapa o ke Aianui o ka Lim-o-Pele ma Puna.

Paae ko« • lUit:oroftu ma&emake an e ]zoomaopo(w mm kan&ka Hawail, aia iie 1,90t ka ani • na kanaka maoli ms Puna, a o ka hapanui o lakou e lawe ! aoa i ka lakou mau ukaea maluna o na ' īakake" hoounauna no na mile he 47. No'ai nei; aia no ke awa ku-moku ma ke alo ponoi iho o ko'u hale. a ua loaa ko'u mau alanui maikai loa, maialo o ko'u mau lilo ponoi. Nonoi o Winesetona e kapaeia keia haawina. Olelo no o Raikorofa. aole; e paa no ka haawina pela, aka. e olelo nae. no ke Alanui Lua-o-Pele ia mau dala, oiai. ma ia alanui e hooliloia aku ai ia mau dala» aole no na aianui o Puna. Makemake au e ninau aku i ke Kuhina Kalaialna, ua pau loa na« paha ka haawina o $5,000 i hookaawaleia ai i kela kau aku nei? Pane ke Kuhina—He $2,566.55 i koe o ia haawina. Nonoi o Rikeke i $1,000 no ke Alanui Lua-o-Pele. Hooholoia. Hoike mai ka Lunahoomaiu i ke Komite Wae: Kikeke, Winesetona, Hanuna ame Haia. Hoopanee ka Hale a Poakahi. LA HANA 25, POAONO. MARAKI 21. KA HALE O NA S£NATE O ka Hale wale no o na Senate kai noho ma keia la, aole no nae i liuliu a o ka pau no ia, i loaa ai he wa no na komite lehulehu e hana ai i ka iakou mau hana. Hoike mai o Laimana o ke Komite Aina Aupuni no ke noi no $5,000 uo ke alanui e kokoke ana i Koloa, ua aeia ke noi no ka huina nae o $4,000. Waihoia ke noi a noonoo pu me ka Bila Haawina. Waiho mai o "Kikila" o ke Komite Hookolokolo i ka hoike no ke kanawai e pili ana i na hoopaapaa pono wai me alanui, ma ke ano he bila kanawai e haawi ana i ka mana kai-like i na Aha Kaapuni ame na Aha Apana ma ia mau hihia. Hoihoi hou ia ka hoike ike Komite Hookolokolo. He noi hoi ka Makanalesa, e hoike aku ke Kuhina Waiwai, no ka pomaikai o ke Komite Kanawai Auhau, no na auhau apau i ukuia i ke Aupuni e na hui kalepa, mawaho ae o na hui i hoohui maoli ia me ke Aupuni. Waiho mai o Laimana he hila kanawai no ke kokua ana i ka Hui Heluhelu Buke o Hilo. Waihoia i ke Komite Pa'i. Hoopanee a ka Poakahi. LA HANA 26. POAKAHI, MARAKI 23. KA HALE O NA SENATE. Hoike mai ke Kakauolelo ua holo ka Bila Kanawai Helu 8 o ka Hale o na Makaainana. e pili ana i na hana a ke Kuhina o ko na Aina E me na koa, ma ka heluhelu ekolu. Hoike mai ke Komite Hookolokolo e apono ana i ka Bila Kanawai a Holstein no ka hana hou ana i ke Kanawai Kivila. a he mea pono ke hana koke ia ka hana. Hoike mai o "Kikila," ua pau i ka unuhiia ma ka Olelo Hawaii ka Bila Kanawai no na pono wai ame na pono pa. Nonoi mai o Laimana e haawiia aku i manawa hou no ka noonoo ana !iou ana i ke alanui pali o Nuuanu. Hoolaha mai o Holstein, e iawe mai ana ia he hoololi no ka Mokuna 8 o ke Kanawai Koho Balota.

Hooholoia ma ka heluhelu elua ka hila kanawai no ka hoepaapaa koho balota, a waihoia ia ma ka papa o na hana o ka la, ma ka Poaha. Hooholoia ma ka heluhelu elua ka bila kanawai e lioonoho ana i komisina no ka hooponopono ana ike Kanawai Kivila. Ma ka Poakolu e heluhelu ekolu ia ai ia. Ma ke kapaeia ana o na rula, hoike mai o ' Kikila" o ke Komite o na Bila Kanawai i hooholoia, ua waihoia aku imua o ka Peresidena, no kona kakauinoa ana, na Bila Kanawai no na buke moolelo o na Aha Apana, ame ke kuai ia ana ona nupepa ona aina e. Heluheluia ka Bila Kanawai e pili ana i na peno wai.

Ua kanuia o Ah Wa (Pake) ma ka illna kupapau 0 Makiki ma ka Poalua nei. O keia ka Pake i loaa ai ma ka auvlua la Poakahi nei e lewalewa ana iluna o kekahl kumu ohai mauka ae nei o Nuuanu, ma Luakaha. Ua komo 0 H. F. Bakalamana i keia wa iloko oka aie kaa ole. Oka nui o kona aie he $20,000. Oke koikoi loa o kana poe i aie ai oia no ke Aupuni, he $10,000, kona hoopai i haawiia mai ai e ka Aha Hookolokolo Koa, ma ka malama o lanuaH, 1895. Ia Waiia ma. he $4,000: a ia John PhilLips, he $1,000. I kela fcau h(»oiio holnakn* aku nei, ia iho J* o Mr. Gp«. A. Miib 11 Lebitrionrt y Kon*tikut«, ika mmatika. I kahi wa mamoli o ka noi loa t »ole hikl laia ke ko iluu.i, «k?», e huki Kapakahi aoa ia I htx>kaht ukmo. "HohowU'l na laau liKe ole, a*»ie nae ioaa ka o!uolo, ,T wahi *toa, <4 a he aneane t-000 mahina i ka* hope ae ot»i t kuai iho la hu i omole oka LAAU HAMO A* KAMALENA (Cham* berlaio}. £Mu no ia o ko f u -hamo »na ia iiiao, utt nalowale Jott kuu rum ia i hoi hou mai.'* E kuai u aim no e »»a poe kuni laao *peu. O Bexson Co. na Ageoa ma ko Hawnii nei Aina.*