Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 15, 10 April 1896 — KA MANAO O T. H. DAVIES. KAIULANI A ME K LAHUI HAWAII. Oke Aupuni Moi o Hawaii, ua pau loa! Oni i ka Mole ke Aupuni Repubalika! [ARTICLE+ILLUSTRATION]

KA MANAO O T. H. DAVIES.

KAIULANI A ME K LAHUI HAWAII.

Oke Aupuni Moi o Hawaii, ua pau loa!

Oni i ka Mole ke Aupuni Repubalika!

Maloko o ka nupepa P. C. Advertiser o ka Poakahi nei, Aperila 6, 1896, i ike iho ai makou i kekahi mau palapala i kakauia e Mr. Theo. H. Davies, ma na la mua o ka makahiki 1893, oiai oia ma Enelani, a he mau palapaia hoi ia i kakauia aku e ia (Mr. Theo. H. Davies) ia Kauka Mott-Smith ma W T asinetona, no ka mea e pili ana i ke Aupuni "Alii" o Hawaii nei. Ua hoike ae nohoi ua nupepa P. C. Advertiser nei, ma ka wa i halawai aku ai kona mea kakau me Mr. Davies ma ke ahiahi o ka la ana i ku mai ai ianei, ma ka malama aku nei o Feberuari, mahope iho o na kukai kamailio ana mawaena o ka mea kakau nupepa ame ia (Mr. Davies), ua olelo mai ua Mr. Davies nei i ka mea kakau nupepa. ma ia wa, aole ia e hoolaha i na mea a lana i kamailio ai ma ia wa a hiki i ka wa e ai oia (Mr. Davies) e hoolaha akea ia ae na mea i kamakamailioia ma ia wa. Ma ka wa i halawai pu ai ka mea kakau nupepa, ma kela manawa i oleloia ae nei me Mr. Davies, ua ninau aku ka mea kakau nupepa iaia no kona kulana e ku nei, ma ka mea pili i ke Aupuni e ku nei i keia wa, a pela pu hoi me ko Kaiulani kulana, ma ia ano hookahi; a no ka mea hoi kekahi e pili ana i kana mau keehina i lawelawe ai ma ka makahiki 1893. iaia ame Kaiulani i holo mai ai i Amenka, ka hana hoi i hoike puka-a-maka loa mai ai i kona manao e hoonoho ia Kaiulani maluna o ka "nohoalii" o Hawaii, malalo o ka malama ana a kekahi Kahu Aupuni. A \ia hoike mai hoi ua nupepa la (P. C. Advertiser) i ko Mr. Davies hooia ana aku imua ona. me ka maopopo lea a hoonalonalo ole hoi i ko Kaiulani kulana oiaio e ku nei imua o ka Repubalika o Hawaii, oia hoi, wahi a kona (Mr. Davies) manao, ''aohe mea e kanalua ai no kona (Kaiulani) kupaa ana (loyalty) mamuli oke Aupuni o Hawaii." A mahope iho o keia ua hoolahaia ae la na palapala a Mr. Davies i kakau ponoi ai ma Enelani, ame na olelo hoakaka ana imua o ka mea kakau nupepa, a no ka pomaikai o na poe heluhelu o ke "Kilo- • hana Pookela o ka Lahui Hawaii" ke unuhi mai nei makou ia mau mea a hoike aku imua o ko makou poe heluhelu, oia hoi. ka Lahui Hawaii.

"Ano koke iho nei no i poloaiia mai ai au, ma ke ano oluolu loa, e haawi aku i na hooia ana no ka mea e pili ana i ke kulana kalai aupuni o ke kama'liiwahine Kaiulani. Ua pane aku au ma ke ano penei, elike me ka'u i hoomaopopo ai. ua hoomaopopo ke kania'liiwahine Kaiulani ua piii mai no kona kulana noho makaainana pili aupuni ana (allegianee) i ka lahui holookoa, aole i kekahi aoao kalaiaina maloko o keia mau mokupuni; ua ike hoi oia i ka Repubalika, mai kona wa i ikea ai e na mana aupuni kuwaho, ma ke ano o keia wale no ka "Mana Aupuni ku i ke Kanawai ma Hawaii nei," a aole hoi he la mahope o ka la 17 o lanuari, 1893, i ku ai ke kama'liiwahine ma ka aoao kokua i kekahi ohumu kue i ka Moiwahine a i ka Repubalika hoi, a i ae ai hoi e lilo oia i moho no kekahi aoao kalaiaina, i lilo ole ai ia i aoao i komohia holookoa ai ka lahui holookoa, ina no paha he aoao kalaiaina heluna nui ia o na kanaka. "Ua lilo keia i mea kamailio nui ia maloko o ka Ahaolelo, a ma na nupepa nohoi, a i mea e hoopauia ai ke kuhihewa e pili ana no ia mea, ke manao nei au mea e pono ai ke kama'liiwahine. ame a'u iho nohoi, e hoolaha akea aku au i kekahi palapala, i loaa ole ai ia'u ka hiki ana e hooiaha akea aku. oiai hoi ka wa e ola ana 0 Dr. MoUSmith. a mamua ae nohoi o ka wa 1 haalele ai ka Moiwahiue (Liiiuokalani) i ka nohoalii. Na'u no i kakau i keia palapala ma ka wa koke no i loaa ae ai ia'u ka lono no ka hookahuli Aupuni o lanuari, 1893. a i kakauia aku hoi i ke Kuhina Hawaii ma Wasinetona, a eia na olelo: " LIVAPULU. lan. 31, 1893. E Mr. Smith, Aioha: —He mea oiaio, i he ano nui loa maoli ka nuhou mai Ha- | waii mai, a, aole nohoi ia he nanehai ; palupalu wale o kona weheia ana, elike ' me ka manao o na hoa'loha o kana ma Honolulu. Ua hana hupo loa ka Moiwahine, a manao au, ua nele ia i kona nohoalii no ka wa mau loa. A ma ia wa hookahi no, ua ikea ke Kumukanawai o 1887. ma ke ano he Kumukanawai paakiki ia no ka hana ana, a ua nui ko'u mamina i ka Moiwahine a pela nohoi 1 ka Aha. Kuhina o G. W. Wllikoki. Aoie i ike iki ka Moiw&hine i kana mea e hilinai aku ai. a noiaiia kaukai ponoi iho la ia maluna o kona noonoo maikai ole, a ua like iho la paha ia me ka hipi buiu iioko o ka upena, Aka nae. ua haia aku ia ia. al koe waie no. ma ke ano. he haawina hoonaauao mai ia. a o ka mea nui i keia wa. oia ka noonoo ana ame ka hana pu ana o na mea apau. he mau pono ko la* | kou ma Hawuii, ma ke ano piiikino a waiwai paha. Aka nae, o na kanaka eiima, ma ke alahele e hoea ae ai i Wasinetona. ua Uke ole ko iakon mau noonoo me ko u, ma kekahi mau mea. aka nae. ua hookahi pn no kakou apau, ma ka lini ana, no ka hoiomua o Hawaii, "A pehea la auanei e loaa ai ia mea ia kakou? ae mal paha ke Aupnni o Wasine-

toaa Aka KuKaa ma Wasinetona) | i ka leo noi no ta hoohui, a i ole ia, e I hoole paha lakoa. Hanao sae au e ho-} ole ana iakoa. a i ole. e hoopanee ana! paha lakou i ka oleio hooholo no ia mea;; aka, ina lakou e ae ana. e hoomaopopo j pu iho lakou, aol? loa e loaa ana ke j koho baiota ana a na Hawaii maoii no | ke apono ana ia mea. me ka nana ole ia [ mai o na hoakaka kumu ana, a o na hana kipe paha kekahi; a ke ole e loaa i koho balota ana, pehea la auanei e holoiea ai ka hana hoohui aina? Aole hiki ke nana oie ia aku na kanaka Hawaii, a o na pulama makahehi ana a na kanaka e ae, e mau ana no ia me lakou. "Ina hoi e ae oie ana ke Aupuni o Wasinetona i keia leo poloai, alaila, heaha la auanei ke ano o na launa noho ana mawaena o na kanaka maoii ame na haole?He kuee mau loa no ia. "Ma ko'u manao, hookahi wale no hana e pau ai keia kuee, a oia maoli no ka mea e hiki ai ke hanaia me ka hololea. ! "E kaheaia ona Ahaolelo ona poe i koho balota apau, a waihoia aku imua o lakou kekahi kumukanawai i hooponoponoia, e haalele ana hoi ka Moiwahine i ka nohoalii a e noho koke aku ke kama'liiwahine Kaiulani ma ia wahi. 'Ua kokoke e pau ka huli naauao ana a ke kama'liiwahine, no eha makahiki ma Enelani. a ke nana aku nei ia no ka la e huli hoi aku ai oia no Hawaii i keia makahiki, mahope iho o kona holo ana aku i Wasinetona. Ua ! manaoia i kekahi wa, e kaa holookoa ana ke kama'liiwahine malalo o na kai Pelekane ana. he manao kuhihewa loa ia. He eha ona mau makahiki oka noho malie ana ma ka poai home, malalo hoi o na malama ana a na lede Karistiano maikai a naauao, no lakou na iini ana, e hoonaauao iaia a kupono no na hana oolea o kona kulana o keia mua aku. Ua manao paa loa au, ma ka wa e pii aku ai ke kama'liiwahine Kaiulani a noho maluna o ka nohoalii. e loaa ana he hauoli nui i na kanaka apau o kela ame keia ano ma Hawaii. O ko'u kulana kahu malama nona, oiai kona mau makahiki oo ole ma keia aina, oia ka mea i hiki ai ia'u ke hoike kanalua ole aku no na manao o ke Kama'iiiwahine Kaiulani no ka mea e pili ana i na ninau pili kalaiaina o kona aina oiwi.a e hooia aku hoi, aia mau no kana mau hooikaika ana (influence) ma ka aoao o ke aupuni maikai, hoopono, ka holomua o na kanaka apau, ame ka hoonipaa ana i ka noho'na hoa'loha mawaena o na kanaka maoli ame na haole.

"O na Komisina elima i keia wa ma ke alahele i Wasinetona, he poe hoa'loha io maoli lakou no'u a nōu nohoi, a ke manno nei au e komohia ana no iloko o lakou ka manao e ae mai i ka'u kumuhana, ina hoi ma ko lakou noonoo a ike iho f he oi aku keia o ka maikai mamua o ka lakou kumuhana i manao i ai. Ama ia ano, e hiki no ke waihoia aku keia kumuhana i ka Ahaolelo Kuikawa ma Honolulu, a ma ke apono ana paha hoi a na poe koho balota. 'Ua ike maopopo no au i na hoa o loko o ka Aha Kuka ame ka poe koho balota, e hiki ai ia'u ke manaoio iho e aponoia mai ana no keia kumuhana me ka lokahi e lakou. "Ina manao oe he mea e kokuaia ai ma o keia mau hookauwaia ana ma WasinetonaT ma ke ano he wahaolelo kuikpwa au uo ke Kama'liiwahine Kaiulani. ua makaukau au no ka hoio ana aku ilaila ke kauoha mai oe. "Owau ilio no. e Dr. Smith aloha, kou oiaio loa. (Kakauinoaia) THEO. H. DAVIES." "Ka Mea Mahaloia J. Mott-Smith, ko ka Moiwahine Hawaii Elele Kuhina Mana Nui, a pela aku, ma Wasinetona. Amerika Huiia." Mahope aku o keia palapala ae la, ua kakau hou aku 110 au, ma ke ano malu, ia Dr. Smith, a ke lawe mai nei au i na mea ano nui, penei: •'Feberuari 1, 1893. E Dr. Smith aloha —Ke manao nei au e ike ana oe ma keia palapala ia oe * * * i kekahi inau manao ano nui maoli, a manao au he mea pono ke hoolaha akea ia aku ia mau mea. "Ua maopopo ia'u e minamina auanei kela ame keia hoa'loha oiaio o Hawaii ina e hanaia ka hana pupuahulu me ka noonoo piha oie ana I keia mau kumu. ****** "Ke koi ikaika loa nei au e kukalaia ke Kama'liiwahine Kaiulani i Moiwahine. me ktkahi Aha Kuka Kahu Aupuni, a o Mr. Dole no kfe poo o iā Aha— no ka manawa paha o ekolu makahiki, a e loaa koke auanei ka ae ana o na kanaka maoli. a me he mea la o na haole nohoi kekahi. lna hoi aole e hanaia keia, pehea g hiki ai ia oe ke kapae ae i ke ulolohi poluluhi (a uiolohi pilikia nohoi) no na lawelawe kuikahi loloiahili ana me ka Aha Kuhina e pau koke aku ana, a pela hoi me ka Aha Kuhina e komo mai ana, ma Wasinetona. a peia pu hoi me ka loaa ana mai o ko na kanaka Hawaii apono ana mai ia mea? Ina e aponoia keia kumuhana. ke ike e nei au i ka hoihoiia ana mai o ka maluhia, a ina hoi ma kekahi alahele okoa aku. aohe au i ike iki i ka holo maiaelae ana. aka, he kulana poluluhi maoli ka'u e ike nei no na mea apau he mau pomaikai da)a ko lakou ma na mokupuni. "Ina e loaa mai ia'u he lono uwea ielegarapa mai a oe mai. ua makaukau au e holo aku maluna o ke "Gallia.'' a ma kekahi manawa e ae paha. ke haiia mai ka lohe ia'u i elua la mamua ae. "E hana aku oe ellke me kau i manao ai he pono me kuu palapala, a ma ko'u manao, no ka pono maoli o Hawaii, o kuu paiapaia o ka ia o nehinei (me ka waiho ana ae ho! 1 kuu inoa) e pono no ke hoolaha akea ia aku ma kekahi ano i okoa nae. Ke waiho aku nei nae au i kou noonoo maikai. i "O ke kulana e ku nei ma Honolalu i keia wa. be kulana "kuikawa" ia, & e pau koke ana no ia. A ina e mau iho ana no kela poe kanaka eha ma ka Oihana Aupuni. e ioaa ana ka hooponopono aupuni maikai ana, aka, heaha la ka mea e uhai aku ana ia lakou? He mea pono ke ioaa mal ia kakou ka manao maikai o na kanaka maoli, a i ole ia, e uku kakou i puulu koa lawa pono i mea e hookiklnaia ai lakou a loaa mai ia mea. a ua hopohopo au, e loaa ana ia kakou he manuunuu wale o na hoouluku haunaele ana iloko o ia wa. Ke ike nei au, he mea ano nui loa e noonoo pono loa ia keia ma u naaao, a ke hilinai nei maiuna o onkou e waihoia aku ia mau mea ma kekahi ano holopono e ae, ina nohoi aole oe e apono iho ana la mau manao.

«•*••** j (Kakauinoia) THEO. H. DAVIES.' 'I ka Mea Mahaloia J. Mott-Smith, ko ka MoiwaMne Elele Kuhina, etc., ma \Vasinetona, Amerika Huiia." Ua kakauia keia mau palapala me ka ike ole o ke Kama'liiwahine Kaiuiani, a lie noi kuio vale no ke ano o keia imua o na Komisina. ma ka aoao a'u i hoomaopopo maoii aioia ke keehina hololea e loaa ai ka maluhia no Hawaii, a ua manao au ua loaa mai no ka'u mau hoakaka i na Komisina, aka, aole nae hoi i hooiaia ae ka loaa ana mai o ia mau mea ia lakou, koe wale no ka hoikeia ana ae ma o kekahi telegarama i kakauinoa ole ia, oia keia: "Ua hooliloia na mokupuni: Aole no i hooneieia ke Kama'liiwahine." Ua ikea nae, mai kekahi poe mai, ua pololei oie keia teiegarama, ua kakau aku ia au i ke Kama'liiwahine, me ka hoike ana aku, hookahi wale no mea hiki ia'u ke hana nona, a hookahi wale nohoi mea hiki iaia ke hana no kona lahuikanaka. Ao aku la au iaia e hele pu oia me a'u i Wasinetona. He mea maopopo loa no nae ke kuemi hope ana o ka noonoo o kekahi kaikamahine opiopio. elike nohoi me ka ke Kama'liiwahine i hana ai; aka, ua pane mai no naeia: "Malia paha e olelo mai ana na kanaka Hawaii i kekahi 1, 'E Kaiulani ua hiki nohoi paha ia oe ke hoopakele ia makou. aole nae hoi oe i hōao/ B hele no au me oe i Wasinetona." O keia ae la ka hoakaka maopopo o ke keehina hana kalaiaina hookahi a ke Kama'liiwahine i lawelawe hope mai o ka hookahuli Aupuni o 1893, a o ke ko'iko'i o ia a'o ana ku iaia, ua kau holookoa iho ia mea maluna o'u ponoi iho.

KE KAKAULIMA PONOI KEIA O MR. THEO. H. DAVIE3 MALOKO O NA PALAPALA ASA I HOOL'NA MAI AI I KA XUPEPA ADVERTISER—KA UNUHINA HAWAII MALALO IHO NEI. Aole o'u manaoio, e haawi ana kekahi kanaka makee hanohano, mawaena o kou poe heluhelu, he oleloao okoa aku iko keia ae la. Aole nohoi o'u manaoio e olelo mai ana kekahi kane a wahine hoi o loko o kekahi aoao kalaiaina. o ke keehina hana i lawelaweia e Kiulani ua ku ole ia i ka hanohano, ke kilakila, (ame) ke aloha aina o kekahi Kama'liiwahine. Owau iho no, Kau kauwa hoolohe, THEO. H. DAVIES. Craigside, April 4, 1596.