Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 17, 24 April 1896 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXXV.  HELU 17.  HONOLULU.  POALIMA, APERILA 24, 1896.  NA HELU APAU 2595

 

Hoolaha Loio

W. R. KAKELA,

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

2378

 

Hoolaha Kumau.

ALLEN & ROBINSON,

            NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU  E loaa no ma ka UWAPO O PAKAKA, Honolulu, make kumukuai makepono loa, no ka pomaikai o ka lehulehu o makemake ana e kukulu hale.  E kipa mai a e ike kumaka.

2896-Q

 

WILDER & CO., (WAILA MA.

            Mea Kuai Papa a me na Lako kukulu hale o no ano a pau, a me na mea e ae a pau e pono ai o ka hale.

            Kihi o Alanui Moiwahine me Papu.

396-Q

 

PAPA!  PAPA

AIA MA KAHI O

Lewers & Cooke

(LUI MA)

Ma ke kahua hema o Alanui Papu

me Moi.

E LOAA NO NA

PAPA NOUAIKI

O kela a me keia ano.

            Na Pani Puka, na Puka Aniani,

            na Olepelepe, na Pou, na O'a,

            na Papa Hele, na Papu ku,

            me na Papa Moe he nui loa

V@PILI HALE O NA ANO A PAU

A me na

WAI HOOHINUHINU NANI

O na ano a pau loa.

 

Na Balaki o na Ano he Nui Wale

            Ke hai ia aku nei oukou e na makamaka a pau, ua makaukau keia mau makamaka o oukou hoolawa aku ma na mea a pau ili ana ma ka laua oihana no ka

Uku Haahaa Loa.

E like me ka mea e holo ana mawaena o Laua a me ka Mea Kuai.

Hale Mai o Wae no Oukou iho.

2396-q

 

MEA HUNA POHIHIHI

MOKUNA II.

MOE KOKOLO KA UWAHI O KULA--

HE INO ANEI?  HE MEA HUNA.

Pomaikai ka poe

I lohe i ko lakou mau kina;

A hiki nae ke hoomaemae ae.

HOONAUEUEIHE.

            I ka hoea ana aku o ke kaa i ka Evergreen Home, ia wa i hooho ae ai kahi kahu kaa me ka olelo ana ae:

            "Eia kou wahi.  O ka Evergreen home keia.  Aole nae hiki ia oe ke ike aku i ka hale no ka paa loa i ka laau.  Ina no nae oe e hookani aku i ka pele ma ka puka pa, e hele mai ana ne kekahi mea mailoko mai o ka hale a nana no e lawe aku ia oe iloko o ka hale."

            Ia wa, lele iho la o Beatirisia ilalo mahope iho o kona uku ana aku i kahi kahu kaa he uku maikai.  Hele aku la ia a hoea ma kekahi wahi o ka pa e hoopuni ana i ka homenoho a ke aloha, malaila ku iho la ia, oiai hoi ia i huli ae ai a nana aku i. kahi kaa ana i kau mai ai e huli hoi ana me ka puahi nui, alaila lalau iho la oia i kekahi ki a unuhi ae la mailoko ae o kona lole, wehe aku la oia i kekahi pani puka ma kahi ponoi no ana e ku ana.

            Komo aku la ua lede Beatirisia nei iloko a pani hou mai la oia i ka puka.  O keia wahi ana i komo aku ai he alanui ia e ulu ia ana kona mau aoao e na mea ulu maikai loa o na ano a pau.  Aia no hoi ma keia wahi e ulu ana na laau paina loloa a me na laau nani e ae i lawe ia mai na kaiaulu mai o Norewai, pela no hoi na laau nani mai Ima mai ame na wahi kaulana e ae o ka honua nei.  O keia mau mea apau ame ko lakou hoouluia ana ma keia wahi, malalo no ia o na lilo ponoi o ko Beatirisia Waihona Waiwai, a ma ia ano i lilo ai keia wahi i home noho na ka nani a me ka hiwahiwa e luakaha ai.

            Ma keia alanui i hele aku ai ua lede Beatirisia nei a hoea aku la i ka hale, me ka ike ole ia mai hoi e kekahi mea mai ka hale mai.  Lohe aku la oia i ka leo akaaka o na keiki e kani mai ana iloko o ka rumi hookipa o lalo, a ia wa oia i olelo ae ai:

            "He maopopo loa aole lakou i manao iki e hoi mai ana au i keia po.  Oh!  My poor children!  Alaila, e pahaohao loa ana lakou ke ike mai lakou ia'u i keia po."

            Komo aku la oia ma kekahi puoa nuku e huli pono mai ana ma kona aoao akau.  Lalau hou iho la oia i kekahi ki maloko o kona pakeke a unuhi ae la.  Wehe aku la oia i ka puka a komo akau la ma kekahi kekahi keena.  O keia wahi hoi ana i komo aku ai he keena ia e pili ana me kekahi rumi auau, a maanei oia i komo aku ai a wehe ae la ae la i kona mau aahu pulu, a komo iho la oia he mau aahu kahiko lawa ai ka hoopumehana ana iaia, oiai oia i pii aku ai ma kekahi alapii e kamoe aku ana no ka hale o luna.  Pii aku la oia a hoea aku la iluna.  Pii aku la oia a hoea aku la iluna, maanei komo aku la oia iloko o kekahi keena, a he rumi hoomaemae ia no ua lede Beatirisia nei, aia hoi maloko o keia rumi, e kakau ana na mea hoonani o kela ame keia ano.

            Maloko o keia keena i haawi hou iho ai oia i na hoomaemae ana iaia iho, a mai keena aku hoi i komo hou aku ai oia iloko o kekahi keena a ma ia wahi oia i komo hou iho ai he mau aahu hou.  I kona kahiko ana iaia iho apau pono, he mea oiaio e kuu makamaka heluhelu, ua hu hou ae la oia ma ke ano o ka ui oikelakela o ka Halekakela o Hametona: aka nae, ua oi loa aku nae keia nani o na lede Beatirisia ia i ko na wa ana e noho ana me kona makuakane.  Mai keia wahi aku komo hou aku la oia he rumi i hoonaniia me ka maiau nui.  Aia na halii veleveta o na waihooluu like ole e waiho ana maluna o ka papahele, e kuku mai ana na lako hoonani o kela ame keia ano, aia ma kekahi aoao o ua keena nei e ku ana kekahi kapuahi hoopumehana, a mamua pono o ua kapuahi ia i noho iho ai ua lede Beatirisia nei a hoopumehana iho la iaia.   (Aole i pau.)

 

MA KE KAUOHA.

KANAWAI 13.

HE KANAWAI

E HOOMAOPOPO AI NO KE KAKAUINOA ANA I NA KANE E NOHO ANA MALOKO O KA REPUBALIKA O HAWAII.

E hoolaha e ka Ahaolelo o ka Repubalika o Hawaii:

            Pauku 1.  E kukuluia malalo o ka hooponopono ana a ke Kuhina Kalaiaina kekahi Papainoa o na kane a pau maluna ae o 15 makahiki e noho nei, a i ole ia e noho ana ma keia hope aku maloko o ka Repubalika o Hawaii e ikeia ma ke ano oia ka "Papainoa Lahui."  Maloko oia Papainoa e kakauia e pili ana i kela a me keia mea kona inoa, ka nui o kona mau makahiki, kahi i hanau ai, kahi noho a me kahi noho a me kahi i mare ai.  (ina ua mareia), kona la i hiki mai ai ma ko Hawaii Pae Aina.  ina oia ua hanauia ma ka Aina E. a me ke awa i haalele aku ai a holo mai i ko Hawaii Pae Aina, ka hana a oihana. a ina he mea i hoohanaia malalo aku o kekahi ma kekahi ano. ka inoa o ka haku hana, kona wahi i hoohanaia ai a me ke ano o ka hana, a me na hoakaka e pili ana i kona kino i kupono no ka hoomaopopo ana iaia.  E malamaia no hoi kekahi moolelo o ka hoololi ana i kahi noho. a i ole ia o ka hana o kela a me keia mea o ia ano, a me na mea e ae a ke Kuhina Kalaiaina e kauoha ai.  E hanaia ua Papainoa nei ma ke ano e like me ka papa malalo iho nei. a i ole ia ma ke ano like me ia e like me ke kuhikuhi a ke Kuhina Kalaiaina ma ka rula.

            Pauka 2.  E lilo i hana na kela a me keia mea i kupono e kakauinoaia malalo o keia Kanawai e hele e hoopaa i kona inoa e like me na olelo o keia Kanawai ma ka la mua o Augate. M.H. 1896, a i ole ia mamua ae o ia la. a o kela a me keia kane maluna o ka umi-kumamalima makahiki e komo mai ana iloko o ka Repubalika ma ia hope iho e hele no lakou e kakau inoaia i ko lakou manawa e pae mai ai.  Na kela a me keia mea o ia ano e haawi aku malalo o ka hoohiki, a i ole ia olelo hooiaio paa i na Luna Kakauinoa a lakou e hele ai e kakauinoa i ka ike a pau i kupono e hoopaa pono ia ai ka moolelo i hoakakaia maloko nei.

            Pauku 3.  No ka hana o ke kakauinoa ana, e maheleia a ma keia ke maheleia ka Repubalika o Hawaii i mau mahele kakauinoa e like me na mahele no na hana auhau.  Oia mau mahele pakahi e maheleia iho i mau apana, e like me na apana i hoakaka maloko o ka Mokuna XLIV. o na Kanawai o ke Kau o 1886.

            Pauku 4.  O ka mea e lawelawe ana ma ke ano Kakauolelo o ka Papa Hoopae Limahana, ma keia ua hoonohoia oia i Luna Nui no ke Kakauinoa.  Ma keia ua hoonohoia na Luna Helu Auhau i mau Luna Kakauinoa maloko a no ko lakou mau apana pakahi.  E loaa no i ke Kuhina Kalaiaina ka mana e mahele hou iho i kekahi Apana Kakauinoa, a e hoonoho i mau Luna Kakauinoa hou iho no ia mau mahele ina ua manao oia he mea ia e pono ai ka lehulehu.  Ma keia ua haawiia i ka poe Kakauinoa malalo o ka hooponopono ana a na Luna Kakauinoa. ka hana o ka hooko ana aku i na mea i kauohaia ma keia Kanawai maloko o ko lakou mau apana pakahi.  Na kela a me keia Luna Kakauinoa maloko a no ko lakou mau mahele pakahi a me ka Luna Nui no ka aina holookoa, malalo o na hooponopono laula ana a ke Kuhina Kalaiaina. e hooponopono i ka hookoia ana o na mea i kauohaia ma keia Kanawai.  E loaa i na Luna Kakauinoa ma ke ano he uku no ko lakou mau hana malalo o keia Kanawai. he elima keneta no kela a me keia inoa i kakauia malalo o keia nei. e ukuia mailoko ae o ka Waihona mai kekahi dala i hookaawaleia no ia hana.  Aole e loaa i ka Luna Nui a me na Luna e ae kekahi uku no keia hana mawaho ae o ka uku i hoomakaukauia no lakou i keia wa.

            Pauku 5.  Na ke Kuhina kalaiaina i kela manawa a me keia manawa e hana a hoolaha i na rula a me na hooponopono ana no ka hooko pono ana i na olelo a me ka manao o keia Kanawai; a oia mau rula a me ia mau hooponopono ana i hanaia a i hoolahaia e like no ko lakou mana me ke Kanawai.

            Pauku 6.  Mahope koke iho o ka hooholoia ana o keia Kanawai, e kauoha ke Kuhina Kalaiaina e homakaukauia ma na olelo Hawaii. Beritania. Pukiki, Geremania, Iapana a me Pake, a me na olelo e ae ana i manao ai he kupono, a hoolaha aku maloko o kela a me keia apana kakauinoa i kekahi hoolaha e hoakaka ana ma na la a me na hora i oleloia maloko e hiki aku ana ka mea kakauinoa no ia mau apana ma na wahi i oleloia ma ia hoolaha no ke kakauinoa ana malalo o keia Kanawai.  E waeia ia mau wahi ma ke ano e kupono ai i ka hele ana aku o ka lehulehu.  Aole e emi malalo o elima noho ana i emi ole iho malalo o hookahi hora pakahi.  a me na noho hou ana i like ka nui me ka mea i kupono maloko o kela a me keia apana Kakauinoa no ke kakauinoa ana, a hiki i ka pau ana o ke kakauinoa ana, koe na mea i hoakakaia mahope iho nei, aole nae e hala mahope o ka la mua o Augate. M. H. 1896.

            Pauku 7.  Ma keia ua haawiia ka mana i na mea Kakauinoa e kakauinoa i na manawa a pau i kekahi mea i kakau mua ole ia kona inoa a e hoohiki aku i kekahi olelo hoohiki, a i ole ia olelo hooiaio paa i hoakakaia a i kauohaia ma keia Kanawai.

            Pauku 8.  Ma ka loli ana o kahi noho o kekahi mea i kakau inoa e like me ia i hoakaka mua ia ae nei, a ole ia, ua loli kana hana, a i ole ia haku hana paha, e hoike aku ia mea i kona palapala hoike o kona kakauinoaia ana i ka mea Kakauainoa o kona apana i kakauia maluna iho olaila. ia loli ana o kona wahi noho a hana paha. a maloko o kanakolu la mahope iho o kela a me keia loli ana e hoihoi aku i kona palapala hoike. i kakaukuaia e like me ia i olelo mua ia ae nei, i ka mea Kakauinoa o ka apana (ina ua loli kahi noho) kahi ana e noho ana ia manwa a na ia mea Kakuinoa e haawi aku iaia i palapala hoike hou.  I ka make ana o kekahi kane maluna ae o umi-kumamalima makahiki e kaa no maluna o kekahi mea i pili iaia. kona haku hana, hookokauoha a lunahooponopono waiwai paha, e hoike aku i ka Mea Kakauinoa o ka Apana kahi i make ai, no ka make ana oia kane.  I ka hele ana o kekahi mea i kupono malalo o na olelo o keia Kanawai e kakauinoaia, e hoihoi aku no oia i kona palapala hoike o kona kakauinoaia ana i ka Luna Dute i palapala ae e holo i ua mea la aia a hoihoi mua ia ae ia palapala hoike iaia.  Oia palapala hoike o ke kakauinoaia ana e hooili koke ia aku no e ka Luna Dute i ka Mea Kakauinoa o ka apana i noho ai ia kane mamua iho o kona haalele ana i ka Repubalika.  O kekahi mea e uhaki ana 4 na mea i hoakakaia ma keia Pauku e manaoia no ua hana i ka hewa mikamina, a ina e ahewaia e hoopaiia ma kekahi uku aole e oi aku mamua o kanalima dala.

            Pauku 9.  O kela mea keia mea i kupono e kakauinoaia i hele ole e kakauinoaia e like me ia i kauohaia ma keia Kanwai, a i ole ia e hoike aku i na ike i kauohaia maloko o ke kumu o ka palapala hoike maloko o ka papa mahope o keia Kanawai. a i ole ia i kauohaia e hai ma kekahi rula i hoolahaia e ke Kuhina Kalaiaina, a i ole ia aole i hoike aku i kona palapala hoike i ka mea Kakauinoa no ke kakaukuaia ana e like me ia i hoakakaia ma ka Pauku 8 o keia Kanawai, e manaoia ua hana oia i ka hewa mikamina, a ina e hoahewaia no ia mea e hoopaiia e uku i kekahi hoopai aole e oi aku mamua o kanalima dala.  Eia no nae, ina e hoomaopopoia e ka Aha oia hooko ole ana i ke Kanawai mamuli no ia o ka poina wale no aole e oi aku ia hoopai mamua o elima dala.

            Pauku 10.  E loaa no i kela a me keia mea i kakauinoaia malalo o keia Kanawai i kona manawa e kakauinoaia ai mai ka mea Kakauinoa o kona apana kekahi palapala hoike no kona kakauinoaia ana ma ke ano like me ka mea mahope iho nei. a i ole ia kekahi hooponopono ana o ia mea a ke Kuhina Kalaiaina e kauoha ai ma kekahi rula. oia hoi keia:

            "Palapala hoike no ke kakauinoa ana Helu................ Mokupuni o ................, Apana o .....................

            Ke hoike nei kela me keia la ......... o .................., 189........ ua kakauinoa o ........................... iloko o keia apana.

            Penei ka hoakaka ana o ka mea i oleloia:

            Na makahiki ....................., Ka Aina Hanau ......................, Wahi noho ....................., Ke Awa i haalele ai a holo mai i ka Repubalika o Hawaii .............................., Ka la i hiki mai ai ia nei ..........................., Mareia a mare ole ia paha ..............................., Ka hana .........................., Kahi o ka hana ........................, Inoa o ka Haku hana ..................................., Kahi noho o ka Haku hana ................................., Na hoailona a me na helehelena e maopopo ai .................................................... .............................. .............................. .............................. .............................. ...................................................., Kakauinoa .............................., Mea Kakauinoa Apana o .............................., Hoailona manamana nui.

            Mokupuni o ..............................

            Pauku 11.  O kela a me keia haku hana ina paha he mea hookahi, he hui, a i ole ia he hui i hoohuiia na lakou e hoo-