Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 17, 24 April 1896 — Ko Kakou Kulana Kalai Waiwai. [ARTICLE]

Ko Kakou Kulana Kalai Waiwai.

Aole paha maoao pepa waiwai oui e »e a makou e pauee aku ai imua o ko makou poe heluhelu, e like ia me ka maoao hoakaka akea a ke Kuhina Waiwai i hoike aku ai imua o ka Aha Senate, ma ka Poalima, Maraki 27 aku nei, no ka mea e pili aoa i ke kulaoa o ko kakou Waihona Waiwai e ku nei i keia wa. Ua hoomaopopo no makou, a pela no ka poe noono» a pau mawaeoa o ka lahui Hawail, aole kanaka kupono e ae nana e hoike mai imua o ua poe hookaa auh<iu o ioko uei o ka aina, oo ke alahele kalai waiwai maalahi e ioaa aoa i ka Waihona Aupuni, e like la me ke Kuhina Waiwai, a no ia mea i 1110 ai kana mau olelo hoakaka i mau mea ano nui, oiai, o ka loaa ana he kalana ola mahiehie maikai i ka Waihona 0 ke Aupunl, he hoike ana ia i ke ola maikai o ka ke Aupuni hoonee ana i kana mau hana no ka pono a me ka pomaikai o ka lehulehu; a o ko ke Kuhina Waiwai ike ana, a hoomaopopo ana i na keehina e hoolaia ai na palapu i loohia ia iho | maluna o ka puuwai—Waihona Waiwai—o ke Aupuni, he mau mea ia i kupono loa ke ike ia e ka lehulehu, a hiki hoi ia lakou ke ike me ka hoohewahewa ole, i ke kumu i hoouluia mai al na keehina hana hou, e like me ia a kakou e ike aku nei i keia wa, ma ka aoao o ke Kuhina Waiwai e iike hoi me ka Bila Kanawai e haawi ana i ke Kuhioa Waiwai i na hana e hikl ai iaia ke hoolawa i na lilo mau o ke Aupuni 1 kele ame keia wa, ke Kanawai Auhau, ke kanawai hoohuihui i ka Aie Lahui ame ke Kanawai Laikini. A eia ka hoakaka a ke Kuhina Waiwai: ««Manao au, he mea maikal i kekahi wa, no ke Kuhina Waiwai ka heie ana mai imoa o ka Ah» Senate ma ke ano oia ka mana poloiei a ke Kumukanawai i haawi aku ai i na kiai ana no ka Waihona Waiwai o ke Aupuni, a hoike mai hoi ia 1 ke koiaoa waiwai io naaoli o ke Auponi e ku nei i keia wa. O ka wa oi ioa aku nae, oia no keia maoawa nei, ka wa hoi i iehoieho loa ai na haoa 1 poka aku mailoko ako o ka Waihooa Waiwai, e iike me ke kaoawai i hooholoia iho nel, oia hol Kaoawai e haawi aoa i ke Kuhina Waiwai i na keehina haoa e hiki ai iaia ke hooiawu i na illo mao o ke Aupuni; peU hoi ke Kanaw-i Aahau, ke Kauawai Aie Daia ame ke Kaoawai Laikini. Oiai he oui maoli na maa e piii anai ka Waihona Waiwai, ke lawe ia ae a noonoo po me kela mao biia kaoawai i holkeia ae ia, oa manao au, he mea maikai ntfu e hoike aku iaoukou 1 hoakaka pokole no ko kakou kuiana oiaio maoU i keia wa, a hoike aku boi Inma o oukou I ke kuianaoka Wai. liona Waiwal e ku nei i keia kak'a > «O ka nioau e piii ana, no ka pa* lekaoao ka Bepuba!tka, ma kona

itQlana wmiwni, manao \xx } u % hak hope aka la iuau*o hopohopo. Ok hoi.oka pUikia, epiUaoa q keehlna lawelawe dala ana t b Anpuii no ka pono o ka kakou a*, hana, oa hala ako ia i "muliwia.* Ua hoolaio pono ioa ia t ka hiki i ka Bepobalika o Hawaii, ko h% wai me ia mau koi apau, <imeki nhaln ole." Ua hoīke mai na k» nt ka o ioko nei o ka aina, i ko ohohla ana e auamo ae i mau hoa mainna o ko lakoa enaa hoka& i palama ia aku ai na h&na o lehaleha a hoomaa ia aku ai hot ko lakoa nee maa ana. No na hoi e pili ana i na hana o ka lehu, leha, ke manao nei au aa hiki U kakoa ke nana aku imoa, me manaoiana kuianalana oie, ua htli ae nei ia kakoa ka wa lkupllikii i aa hehi aku kakoa ma ka pap&he(e oka maha. Ua hookahma iho aa i keia maoaolaoa, eoamali o keia la. ma maopopo ioa, mai ka wa i kaku. iuia ai ka Bepabalika o Mawaii nei, ua iawe maoli ae no na kanaki o ioko nei o ka aina i na Bona Auponi 1 aneane hiki ka huina I ka $600,000. Mawaho ae hoi o keia, ua pii rati ke ola o ka Banako Ilaie Lvta, m&i ioko mal o kona kulana e hakoko i e paio ana no ka hiki ialtt e hooku i na koi i waihola mai imua una, a \ keia wa, mawaho ae o ka huina o $50,000 i ioaa iaia e like me ka ke kanawai i hoike mai ai, aia he hni. na dalaoi wale aka o $21,001« walho nei. Oka waihona dala aie, ua loaa īaia he huina o $44,000 ma koaa heiu iho. «O ka mea a'u i makemake ai, oi« ko kakou mau loaa a lillo kumaa. Ua hoike mai na Bnke Helu oke Keena Waiwal i keia knkahiaka, aia he Daia Kuike ma ka Waihooa Aupuni he $109,#00. A ma ka la hope o keia mahina, e hailawai aku ai kakou me na bila kikoo qo na oka luna aupuni ame na lilo paahana, a oia hulna, e like me ka Bil!a Haawi* na e ku nei i kein wa, me he mea la, he $89,000 ka nul o ia inau dala. A malalo hoi o ka Bila Haawlaa hou, he huina ia o $88,000. Ma ka la 1 ae nei hoi o Aperiia, e ku ai he ukupanee nona ka huina o $24,000. O keia ka ukupanee no ka aie dala i hanaia e ke aupuni mamua aku nei, a i aponoia hōi e keia aupuni. E oo ana ka ukupauee maluna o keia aie, ma ka la mu£ o Aperila ama ka la mua no hoi o Okatoba. Ona ukupanee hoi maluna o na dala aie lehulehu, ua kau liilii no ia ma na wa eae a pau ka makahiki holookoa, o na wa nui no nae no ka hookaa ana i na ukupanee, oia ka la 1 o lanuari, Aperila, lulai ame Oka. toba. A e like hoi me ka'u i hoike mua ae nei,. ma ka la mua o keia malama ae, e uku aku ai kakou he ukupanee nona ka huina o $24,505, nolaila, ellke ana me $104,000 a kakou e uku aku ai ma ia wia, a k»e iho la he wahi koena uuku loa iloko 0 ka walhona. He mau wahi la uuku loa hoi koe o keia mahina no ka hoopehu hou ana ae 1 keiahuina, aka, ua lawa no nae ite dala ma ka waihona no ka halawai ana aku me na koi e loaa mai aeia. "Ma na la mua o Aperlla ae nei, 1 manao ai au e uku aku i na bila kikoo o lanuari aku nei, a ina hoi e lawa ole ke dala maloko o ke Aupuni no ka hana ana pela, alaila, ua ! manao au e lawe aie dala mai loko | mai o ka Banako o Bihopa ma, malalo o ke Kanawai i hooholoia iho nei, no ka hookaa ana aku i ua mau dala la, a o ka huina he $15,000. He pono ke hookaaia n& bila kikoo 0 lanuari ma na la mua o Aperila. Oiai hoi au e kamailio ana no ke kumuhana e paahana ia aku ai ke Kanawai nana i haawi mai i ka hiki ana 1 ka Waihona W«iwai e lawelawe ina keehina e lom ai Ke dala mai na poe e ae mai, n« ka manawa, makemake uu e hoikeaku ua ike au maloko o na nupepa i na oielo e holke ana, malia mamuli o ka loaa ana o keia mana īa'u, alaila, e hoo. hana pu-lua ana au i ko'u kulana maiama banako a Kuhina Waiwai hoi a lilo i hookahl, a ma ii» aoo e hana Uke ai iaua no ka pomaikai o kahi ame kekahi. E holke tnku au, 1 kela kau •«Makalli'» aku eei, ka wa i loli ae al ko makou hui Banako, 8 Ulo mal La I na poe hou 0 ka hui e ku nei 1 keia wa aa hana mai a Mr. Bihopa mal, ua llie m&* koa, e nui ana na kauoha dala e komo mai ana i ke kau haiale lau mahope mai, no ka hooiako aiia aku 1 na mahiko ame na hana e a«s oiai, he halna dala mahoahua kai makemakeia maanei nei mawaena ona oo ko ana. A o kekahi nohol i mea e hoomakaukau ai no ka wa no i makemakeia ae al la mea—olai, aole loa kakoo i ike iki i na ulia e l -aa ana i nei mea he<lala, a oa pili llke no keia mia i ka Waihona Auponl. O kela kekahi kuma nul o ke'u hoolkalka ana, e lon&ooa waihooa daia hoahu. Ua hoolilo mal o Bihopa ma i ka lakoik maa Bona ame na hoopaa Aapuai ma Honoiala nei I hiki ka huio» i ka $170,000. NoUila, i keia wa, ke paa nei o Bihopa & 00. maaoiel ma na mea hoopea Aapuni he $15,000, ma ke aoo Nola Ato mai ka Lana Leta Hui aku, ame $4,600 eoa na Bona. Malaio o keia mao kumu ae ia, aeie o*a manao Iki e ahewaia ana ke Kahina Waiwal no kona kiooha* na ana I kona kalana hanako, ma ke ano e Iml ana ia I kooa pomaikai ponol iha Ina aoie I iawe o Bihepa A 00. I keia knlana ae la I keU