Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 21, 22 May 1896 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XXXV              HELU 21 HONOLULU, POALIMA, MEI 22, 1896  NA HELU APAU 2599

Hoolala Loio.

W. R. KAKELA,

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

2370

Hoolaha Humau.

WILDER & CO., (WAILA MA.

Mea Kuai Papa a me na Lako kukulu hale o na ano a pau, a me na mea e ae a  pau e pono ai o ka hale.

Kihi o Alanui Moiwahine me Papu.

396-o

 

PAPA!                        PAPA!

AIA MA KAHI O

Lewers & Cooke

(LUI MA)

Ma ke kahua hema o Alanui Papu me Moi.

E LOAA NO NA

PAPA NOUAIKI

O keia a me keia ano.

Na Pani Puka, na Puka Aniani,

  na Olepelepe, na Pou, na O'a,

    na Papa Hele, na Papu Ku,

      me na Papa Moe he nui loa

 

NV PILI HALE O NA ANO A PAU

A me na

WAI HOOHINUHINU NAN.

O na ano a pau loa.

Na Balaki o na Ano he Nui Wale

Ke hai ia aku nei oukou e na makamaka a pau, ua makaukao keia mau makamaka o oukou hoolawa aku ma na mea a pau ili ana ma ka laua oihana no ka

 

Uku Haahaa Loa.

E like me ka mea @ holo ana mawa@ o Laua a me ka Mea Kuai.

 

Hele Mai e Wae no Oukou iho

2@6-q

 

KA AHAOLELO.

Na Mea Ano Nui.

Ma ka Poakahi aku nei, Mei 11, aole he mau mea ano nui i hanaia maloko o ka Aha Senate. Pela no me ka Hale o na Makaainana. He mau olelo hooholo me na bila kanawai kai noonooia ma loko o na Hale elua a pau wale no ia la hana. E ikeia ana nae na mea i hanaia ma keia la, ma ka makou moolelo Ahaolelo mau.

 

Ma ka Poalua, Mei 12, o ka manao kanawai mai ka Aha Kiekie mai no ka mea pili ana i ka Auhau maluna o na kula pili hoomana kekahi mea ano nui maloko o ka Hale o na Senate. Oia ko ka Aha kiekie hoike ana i kona manao maluna o ka Pauku 97 o ke Kumukanawai, ina paha he mana ko ka Ahaolelo e hokuu ai i ka auhau maluna o kekahi waiwai (aina) i kukulu ia ai kekahi halekula pili hoomana a kuokoa paha, ua hoike ka Aha he mana no ko ka Ahaolelo e hana pela, oiai, o ka mea ia pauku o ke Kumukanawai i papa ai oia ko ke Aupuni haawi ana aku i ke kokua ma ke dala i ua mau kula la, aole o ka hookuu ana mai ka auhau aku; a nolaila o ke kanawai e hana ia ana, e kau ia ana a e hooholoia ana ma ia ano, aole ia i kue i ka Pauku 97 o ke Kumukanawai.

 

O ka mea ano nui, oia ka Olelo Hooholo a Laimana i waiho mai ai no ke Kumuhana Hoohui Aina me Amerika Huiia.

 

Oiai, ma ka wa i hala ae nei, o ke kumuhana maopopo loa i hoopukaia e ke Aupuni Kuikawa ame ka Repubalika o Hawaii, oia ke kokua ana i ka hana hoohui aina ia Hawaii nei me Amerika Huiia.

 

A oiai hoi, ke noho nei ke kau mau o ka Ahaolelo o ka Repubalika o Hawaii, aole hoi e liuliu a hoopanee aku no kekahi wa loihi.

 

A oiai hoi, he mea kupono e hoike ae na Wahaolelo o ka lahui (people) ia lakou iho, ma ka moolelo o keia Hale, no ka mea e pili ana i ka manao e ku nei i keia wa, mawaena o lakou iho ame na poe koho balota i kohia ai lakou, no kaia kumuhana.

 

Hooholoia e ke Senate ame ka Hale o na Lunamakaainana, e hoomau aku ana no ka Ahaolelo o ka Repubalika o Hawaii, elike me ko ka wa i hala ae nei, e kupaa me ka naueue ole ma ka aoao kakoo i ka hoohui aina me Amerika Huiia, a ma ko lakou kakoo ana i keia kumuhana, aole lakou i hoike ae i ko lakou mau manao wale iho no, aka, i ka manao no ia o ka hapanui loa o na poe koho balota ku i ke kanawai o Hawaii nei.

 

Ma ka Hale hoi o na Makaainana, ua noonooia he mau hoike komite. Aole no he mau mea ano nui loa i hanaia.

 

Ma ka Puakolu, Mei 13, ua ikaika na Hale a i elua o ka Ahaolelo ma ka paahana ana ma kekahi mau bila kanawai lehulehu ame kekahi mau hoike komite.

 

Ma ka Poaha, Mei 14, ma ka Hale o na Senate, ua waiho mai o Kikila Baraunu i ka hoike a ke Komite Wae i haawila ai ka noonoo ana i na bila kanawai aie dala, a e waihoia ma ka papa na Bila Kanawai Helu 20, 21 ame 36, a e hooholoia hoi ka panai a ke komite i waiho mai ia. O ka bila a ke komite i waho mai ai, e ae ana e aie ia ka huiaa o $752,600 ma ka 5 keneta a e hookaaia na bona i keia ame keia wa ma ka ukuia ana o 5 pa-keneta komisina. Aponoia keia hoike. Hooholoia he Papa Oia hou.

 

Aole mau mea ano nui ma ka Hale o na Makaainana, koe wale no ka haawi ia ana o ka Olelo Hooholo a Laimana e pili ana i ka hoohui aina me Amerika i ke Komite Hoonaauao no ka hooponopono hou ana.

 

Ma ka Poalina aku nei, Mei 15, ua hooholo ka Aha Seante i ka Bila Kanawai e ae ana i ke Aupuni e Aie Dala i hiki ka huina i ka $800,000 no na hana hou. O ka huina waiwai nae i ae ia he $886,600, a o ka huina o na lilo i ae ia ai ke Aupuni no ka hoohana ana aku i mea e loaa ai ia aie, he $23,400, ua like ia me $800,000.

 

Aole mau mea ano nui loa i hana ia e na Hale elua o ka Ahaolelo ma ka Poaono, Mei 18. Aka, ma ka Hale nae o na Makaainana, ua waiho mai o Bona ame Winesetona o ke komite i haawi ia aku ai ka Olelo Hooholo a ke Senate, no ko ka Ahaolelo hoike ana i ka manao kakoo i ke kumuhana hoohui Aupuni me Amerika Huiia. Ua like no ka manao nui me ko ka Olelo Hooholo o ka Aha Senate.

 

MA KE KAUOHA

KANAWAI 24.

HE KANWAI

 

E HOOPAU LOA AI I KA PAUKE 1331 O KE KANAWAI KIVILA, E PILI ANA I KA MEA NONA KA WAIWAI O KEKAHI WAHINE I MAREIA. INA UA HOOHOLOIA E OKILA KA MARE ANA NO KONA MOE KOLOHE.

 

E Hooholoia e ka Ahaolelo o ka Repubalika o Hawaii:

 

Pauku 1. O ka Pauku 1331 o ke Kanawai Kivila e hoopauia, ma keia ke hoopau loa ia nei.

Pauku 2. E mana keia Kanawai mai kona la e aponoia ai. Aponoia i keia la 12 o Mei, M. H. 1896.

            SANFORD B. DOLE,

            Peresidena o ka Repubalika o Hawaii.

 

KANAWAI 25.

HE KANAWAI

 

E HOOLOLI AI I KA MOKUNA XVI O KE KANAWAI KARAIMA E PILI ANA I KA AIHUE.

 

E Hooholoia e ka Ahaolelo o ka Repubalika o Hawaii:

 

Pauka1. O ka Pauka 15 o ka Mokuna XVI o ke Kanawai Karaima ma keia ke hoololiia mei, i heluheluia ai e like me keia mahope iho nei.

 

"15. He elua degere o ka aihue, o ka ekahi a me ka elua. O ka aihue i ka waiwai i oi ae mamua o hookahi haneri dala ka waiwai he aihue ia ma ka degere ekahi, a e hoopaiia ma ka hoopaahaoia ana ma ka hana oolea aole e oi aku mamua o umi makahiki.

 

O na aihue e ae apau aia ma ka degere elua, a e hoopaiia ma ka hoopaahaoia ana ma ka hana oolea aole e oi aku mamua o elua makahiki, a i ole ia ma ka uku hoopai aole e oi aku mamua o hookahi tausani dala."

 

Pauku 2. O ka Pauku 7 o ka Mokuna XVI o ke Kanawai Karaima e like me ia i hoololiia ai, me keia ke hoopau loa ia nei.

 

Aponoia i keia la 12 o Mei, M. H. 1896.

            SANFORD B. DOLE.

            Peresidena o ka Repubalika o Hawaii.

 

KANAWAI 26.

HE KANAWAI

E PILI ANA I NA HAKAKA A E HOOPAU ANA I KA MOKUNA XXXIII O KE KANAWAI KARAIMA E PILI ANA IA MEA.

E Hooholoia e ka Ahaolelo o ka Repubalika o Hawaii:

Pauku 1. O ka hakaka oia no ka pepehi aku a pepehi mai o na kanaka elua a keu aku paha ma kahi akea: a ua komo pu iloko olaila kekahi hakaka ao kekahi puu dala a me na hakaka e ae i hoolala mua ia, i lawelawe ole ia me na mea eha. O kela mea keia mea i komo pu kokua a paipai paha i kekahi hakaka, a i ole ia malaila oia mamuli o kona manao ponoi ma ke ano he mea makaikai a nana paha ma kekahi hakaka no kekahi puu dala a hakaka e ae paha i hoolala mua ia, e hoopaiia oia ma kekahi hoopai aole e oi aku mamua o elima haneri dala, a i ole ia ma ka hoopaahaoia ana ma ka hana oolea aole e oi aku mamua o eono maluma.

 

Pauku 2. Ma keia ke hoopau loa ia nei ka Mokuna 33 o ke Kanawai Karaima.

 

Aponoia i keia la 12 o Mei, M. H. 1896.

            SANFORD B. DOLE

            Peresidena o ka Repubalika o Hawaii.

 

KANAWAI 27.

HE KANAWAI

E HOOLOLI AI I NA PAUKE 2 A ME 3 O KE KANAWAI I KAPAIA "HE KANAWAI E HOOPONOPONO AI I KA HOOPUKA ANA I NA PALAPALA SILA." I APONOIA AUGATE 29, 1884. A E PAKUI AKU I ELUA MAU PAUKU HOU I KE KANAWAI I OLELOIA. ELIKE ME IA I HOOLOLIIA AI E KE KANAWAI I KAPAIA "HE KANAWAI E HOOLOLI AI I KE KA NAWAI E HOOPONOPONO AI I KA HOOPUKA ANA O NA PALAPALA SILA." I APONOIA MA KA LA 23 O IUNE, 1888. A E KAPAIA NA PAUKU 15 A ME 16.

 

E Hoololoia e ka Ahuolelo o ka Repubalika o Hawaii:

 

Pauka1. O ka Pauka 2 o ke Kauawai i kapaia "He Kana wai e hooponopono ai i ka hoopuka ana o na Palapala sila." i aponoia Augate 29, 1884, ma keia ke hoololiia nei ma ke kapae ana i ka huaolelo "Uni" a me ka hookomo ana ma kona wahi i ka huaolelo "umikumamalima," i heluheluia ai ka Pauku i oleloia e like me ia i hoololiia ai penei"

 

"Pauku 2. E komo iloko o kela a me keia Palapala Sila, kekahi inoa pokole a haina paha o ka mea hou i imiia a mea loaa hou, e hoike pololei ana i kaua hana me kona ano, a me ka haawi ana i ka mea i loaa ka Palapala Sila, kona mau hooilina a waihona paha, no ka manawa he umikumamalima makahiki, i ke kuleana kaokoa e hana, e hoohana a e kuai aku i ua mea hou nei i imiia a mea loaa hou mai paha, ma na wahi apau o ko Hawaii PaeAina, me ke kuhikuhi ana maluna o na hoakaka ana no na ike apau e pili ana i ia mea. E hoopiliia aku i kope o na hoakaka ana me na kii i kahaia i ka Palapala Sila, a e lilo ia i pana no ia mea."

 

Pauku 2. O ka Pauku 3 o ke Kauawai i kapaia "He Kanawai e hooponopono ai i ka hoopuka ana o na Palapala Sila," i aponoia Augate 29, 1884, ma keia ke hoololiia nei ma ke kapae ana i na huaolelo "Umi" a ma ka hookomo ana ma kona wahi i ka huaolelo "umikumamalima," i heluheluia ai ka P'auku i oleloia e like me ia i hooloiia ai penei.

 

"Pauku 3. O keia a me keia mea e hoohana ana i kekahi mea hou i ike ole ia mamua a i loaa paha kekahi oihana hou a ku i ka pomaikai, mikini, mea i hanaia, ano o ka hana ana o hoohui ana paha i kekahi mea, a o kekahi hoohana hou ana e hoopomaikai ai i ike ole ia a i hoohana ole ia e kakahi poe e ae ma keia aina, a i loaa ole hoi ka Palapala Sila (A i ole ia, aole i paiia na kuhikuhi ana me ka moolelo), iloko o keia aina a o kekahi aina e ae paha mamua o kona hoohana ana a me ka loaa ana paha o ia mea hou, e loaa iaia, ma ka uku ana i na uku i hooheloia e ke Kanawai, a me ke hoolawa ana i na hana kupono e ae, ka Palapala Sila no ia mea. Ina nae hoi o kela a me keia mea hou i imiia, a loaa paha kekahi oihana hou aku a ku i ka pomaikai, mikini, mea i hanaia, ano o ka hana ana a hoohui ana paha i kekahi mea, a o kekahi hoohana hou ana e hoopomaikai ai, a ua loaa nae ka Palapala Sila a mau Palapala Sila paha no ia mea mai kekahi Aupuni e aku, e loaa no iaia he Palapala Sila no ia me a iloko o keia aina, e like me ka mea i hoomaopopoia maluna, koe nae, ina o ua mea nei i loaa ai ka Palapala Sila na lawe mua ia mai iloko nei o ko Hawaii Pae Aina, a na hoohanaia e ka lehulehu no ka manawa i oi aku mamua o ka makahiki hookahi mamua iho o ke noila ana mai i Palapala Sila. Aka o na Palapala Sila apau e haawiia ana no na mea hou i loaa mua ka Palapala Sila ma kekahi aina e, e hoohaikiia hona manawa i ole e mau aku ai ka manawa mahope aku o ka pau ana o ka manawa i palapala sila ia ai ma ka aina e, a ina he lehulehu na aina i palapala sila ia ai alaila aole e loihi aku ka manawa mahope o ka pau ana o ka Palapala Sila nona ka manawa pokole mai e koe ana, a aole loa no e hoomauia aku kekahi Palapala Sila no ka manawa i oi aku mamua o umikumamalima makahiki."

 

Pauku 3. Ee pakauiia i pauku hou i ke Kanawai i oleloia, e like me ia i hoololiia ai e ke Kanawai i kapaia "He Kanawai e hoololi ai i ke Kanawai e hooponopono ai i ka hoopuka ana o na Palapala Sila," i aponoia Iune 23, 1888, a e kapaia Pauku 15.

 

"Pauku 15. I na manawa apau e hiki ole ai e hoohanaia a i ole ia e mana ole ai kekahi palapala Sila, mamuli o kekahi hoakaka hemahema a lawa ole paha, a i ole ia mamuli o ko ka mea nona ka Palapala Sila koi ana naua ponoi i imi aku a loaa kekahi mea i oi aku mamua o ka mea i kuleana ai oia e koi ma ke ano he mea hou, ina ua ulu mai ka paewaewa

 

(E nana ma ka aoao eha.)