Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 23, 5 June 1896 — Ke Kanawai Kakauinoa. [ARTICLE]

Ke Kanawai Kakauinoa.

Mamuli o ko makou hoomaopopo ana ma o na manao kuhihewa la e maau hele mai nei mawaena o ka lahui no ka mea e pili ana i ke Kanawai Kakauinoa i hooholoia iho nei e keia Ahaolelo e noho nei, ma ka hookaulanaia ana he kanawai hou loa keia akiihi no a ikeia ma ka papahele o ka Hale Kau Kanawai o Hawaii nei, a he kanawai hoi keia i ike ole ia kona mau helehelena, elike me ia e ku nei i nei manawa, ma ka wa e ku ana ke Aupuni Monakia, a no ia mea i ulu mai ai ka manao ana o kekahi poe i leeia wa, he kanawai manao ino keia i kauia ai.

Ma ko makou manao alakai i puka aku ai ma ko makou pepa o ka la 20 o Mei aku nei, malalo o ke poo hookahi i ano like no me keia ka manao nui, ua hoike aku makou, "ma ke Kau Ahaolelo o ka makahiki 1890, elike me ka hoike a kekahi hoa Ahaolelo ma ia Kau imua o makou, i laweia mai ai he kanawai i ano like loa me keia e ka Aoao Lahui, ma o Makuisa la, ke ole nae makou e kuhihewa." Aka, maloko o ka nupepa haole Pacific Commercial Advertiser o ka la 30 o Mei aku nei, aoao 8, i ike iho ai makou i kekahi hoike e hoomaopopo a*na, aia ka wa mua loa o ka ikeia ana o ka bila kanawai kakauinoa, elike me ke kanawai a makou i hoolaha aku ai ma ko makou pepa o ka la 24 o Aperila aku nei, a nona hoi ke poo e kau ae la ma ke poo o keia manao alakai, a ua' hooholoia hoi ua hila kanawai la e na hale elua o ka Ahaolelo e noho ana ma ia wa, a ua hoouna loa ia ua kanawai la no ke kakauinoa ana oka Moiwahine; N a ma ka hoike mai hoi" a kekahi hoa oia Ahaolelo ia wa, ua kakauinoaia no ua kanawai la ia wa; aka, malalo o kekahi kumu maopopo ole ua nalowale aku la kela kanawai i kakauinoaia e ka Moiwahine ia wa. Eia nae, ua loaa he kope o ua.kanawai la, a o keia kanawai e ku nei i leeia wa a e mana nei, ua like loa no ia me kela kanawai (o 1892) i "heewale" ai.. 0 Marsd6n e noho Komiaina Hooulu Laau nei i keia wa, oia Ka luaui o ua bila kanawai ia.

O ka manao hookumu mua i hooholoia ai keia kanawai kakauiru>a a hoopaa inoa lahui hoi ma ke Kau Ahaolelo o 1892 i ka wa no e ku ana ke Aupuni Monakia (alii), no ka lahui Aaia no ia e noho nei mawaena o kakou, oiai, ua hoomaopopoia oia poe ka lahui pohihihi o ka hiki ana ke hoomaopopo i ko lakou ano, ka -lakou hana, a pela waie aku. Aka, i mea nae e lilo oie ai ua kanawai la i kanawai kue i ke Kumukanawai mamuli o kona kauia ana no kekahi hapa wale no o ka lahuikanaka, eiike me na oleio o ka Pauku 1, Mahele 2, o ke Kumukanawai: "Ua iaweiaweia ke Aupuni no ka pomaikai o na mea apau, a aoie no ka waiwai, hanohano, a i ole ia pomaikai o kekahi kanaka hookahi, ohana a lahuikanaka paha;" he mea pono ke pahola akea ka hoohanaia ana o ua kanawai Ia maluna o na ano lahui apau e noho ana maloko nei o ka aina —oia ke kanaka Hawaii, Amerika, Beritania, Geremania, Potugaia, Farani, lapana, Kina, a pela aku —eiike no me na koi ana a ke kanawai kakauinoa e mana nei i keia wa. 0 ke kihapai mua loa nana i hooulu

mai i keia kanawai kākauinoa e noho mana mai nei maluna o ka lahui i keia wa, oia no ke' Aupuni "Moi" i pau. Na na 'Lii Ahaolelo ame na Lunamakaainana o ke au "nohoalii" i hoolilo i keia kanawai i mea ola. Na lakou i hoouna aku i ua kanawai la imua o ka "Moiwahine,"a ke ole makou e kuhihewa, ua kakauinoaia no ua kanawai la e ka "Moiwahine," aka, i ka hoomaopopo ana o Lonomuku i ka po mahinā poepoe ma ka wa i nakeke ai na huhui pāipu (pahupahu) ana, no kana mau mamo ka iv/ihilo i kamakamakaia ai keia kanawai.ia wa i nalowale loa ai ua kanawai la a lilo ole ai i mea mana maluna o ka lahui ia wa, oiai, aole i hoolaha nkea ia maloko o na nupepa, e like me ke koi aka Pauku ; — oka Mokuna 1 o ke Kanawai Kivila. Me he mea la o kahi like ole wale no paha o keia kanawai e kimei i keia wa me ko kela kanawai o 1892, oia ke kulana Aupuni; aka, ma na ano e ae apau, ua oleloia, ua like loa no na kanawai elua i kahi ame kahi. Nolaila, ina he ino keia kanawai kakauinoa e ku nei i keia wa, alaila, ua kupu mua mai keia ino mai ka wa mai e ku ana ke Aupuni "Moi;" a ina hoi he kanawai maikai keia, a no ia kumu maikai hoi i hooholoia ai e ka Ahaolelo o ka wa Aupuni "Moi," pehea la hoi i lilo ai ua kanawai la i hanau i ka mea maikai, ma ka wa Aupimi "Moi," he mea maikai ole i ka wa i hanauia ae ai—oia kanawai hookahi nb—e ke Aupuni Repuhalika e ku nei?

Aka, me ka hauoli nae makou e ike aku nei eia na kanaka Hawaii naauao ke pulama mai nei i na koi ana a ke kanawai. Ua loaa mai ia makou he olelo hooholo mai ka Apana mai o Kona Akau, Hawaii.no ka mea e pili ana i keia kanawai, a ,e ikeia no ua olelo hooholo la ma kekahi wahi o ko makou pepa o keia la. Ke ike pu aku nei hoi makou i ka hoaloha nupepa Ka. Makaainana e "kalaliea ana i na kanaka e hooko i ke kanawai, aole e kue aku.