Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 23, 5 June 1896 — He Kanawai Kue Kumukanawai io anei ke Kanawai Kakauinoa? [ARTICLE]
He Kanawai Kue Kumukanawai io anei ke Kanawai Kakauinoa?
Maloko o ka nupepa Ke Aloha Aina o ka la 23 aku nei o Mei, i ike iho ai makou i kekahi manao alakai e hooia ana he kanawai kue Kumukanawai ke
"Kanawai Kakauinoa Lahui a ka Ahaolelo i hooholo iho nei." I ko makou makaikai ana mai ka mua a ka hope o ua manao la, aole makou i ike iki i kahi a ua manao alakai la i kuhikuhi mai ai no ke kue Kumukanawai ana 0 ke Kanawai Kakauinoa Lahui. Ua pololei ke kuhikuhi ana i ka Pauku o ke Kumukanawai o ka Repubalika o Hawaii nei. O na mea ano nui i makemakeia o loko oia Pauku e lilo (paha) 1 mau pouhana no ke kukulu manao, oia ke "ola," ka "lanakila" ame ka "pono" * * * e oluolu ai ka noho ana. He oiaio, ke "ola" ame ka "lanakila," he mau pono pili paa loa ia i haawiia mai e ke Akua i na kanaka a pau loa. Pololei ka olelo ana, O ke "ola" ame ka "lanakila" o ke kanaka, aole loa ia e lilo i ke kailiia aku malalo o na kanawai, koe wale no, aia a ua "hana hewa ke kanaka."
E ninau kakou: Heaha ka hewa? Ina he ninau Baibala keia, alaila, eia ka loane pane no keia ninau: "0 ka 'hewa' oia no ke kue ana i ke kanawai." 1 loane 3:4. A ina hoi he ninau kanawai pili Aupuni keia, alaila, eia ka pane ano nui: O ka hewa—ofeni—oia ka hana ana i ka mea a ke kanawai i papa mai ai, a o ka hana ole ana hoi i ka mea a ke kanawai i koi (kauoha) mai ai i ke kanaka e hooko aku. He elua ano o ka "hewa:? (1) ka hewa iloko ona iho; a o ka hewa mamuli o ka papaia ana a kauohaia ana paha e ke kanawai. A o ka hana ana a hanaJ Qle ana paha i ka mea a ke kanawai i papa mai ai, a ». kauoha mai ai hoi i ke kanaka, he hewa no ia. Ua hiki paha ke oleloia, he uhai kanawai kekahi a he hooko kanawai ole kekahi. Nolaila, ke kauoha mai nei ke Kanawai Kakauinoa Lahui e hoopaa kela ame keia kane a ua kanawai la i hoakaka ai, i kona inoa, elike me na mea i kauohaia e ua kanawai la, o ka mea e hooko ole ana i keia kauoha kanawai, he hewa ia nona. A ma ia ku ana o ka hewa kue
a hooko kanawai ole maluna o ke kanaka i hana pela, ua lilo oia i pio na ke kanawai ana i kue ai a i hooko ole ai hoi, a kaa iho la kona noho "lanakila" ana he mea. pio malalo o ua kanawai la, a hiki i kona hoomanalo ana i na koi a ua kanawai la ma ke daia paha koi a ua kanawai la ma ke dala paha a hana ana paha.
No makou iho, he hauoli loa makou ina e hoea mai ana ka. la e kukala mai ai ka Aiia Kiekie he kanawai kue Kumukanawai io keia. A ina he mau kumii • kekahi e manaoia ai he kue Kumukanawai io keia kanawai, alaila, he mau kumu ia i loaa ole a i hoike moakaka ole ia mai ma kela manao alakai o ka hoaloha nupepa Ke Aloha Aina.
Ina hoi e manaoia o ka onouia ana iho o ka manamanalima nui o ke kanaka i paele i ka inika maluna o ka apana pepa ana e hoohiki ai, oia ka haila kue Kumukanawai, 'alaila, he mea pono'na na lehelehe o ke kanaka e umii iho i kana mau dala hookaa auhau a haawi aku i ka luna ohi, o lilo auanei ke kanawai hookaa auhau i kanawai kue Kumukanawai mamuli o lea upiki ana ae o kona mau manamanalima nui i ke dala a waiho iho'imua o ka luna ohi auhau, elike la me ka lilo ana o keia kanawai kakauinoa i kanawai kue Kumukanawai mamuli o ka hoopili ana aku o ka manamanalima nui i ka waiinika a kaomi iho maluna o ka apana pepa a ke kanawai i kauoha ai i ke kanaka e hoopili iho i ua manamanalima nui la ona i pulu i ka wai inika a kuni iho, me he mea la e kakau maoli ana no oia i kii hoailona o na moali mino.o na maawe kaha o kona manamanalima nui. 'Aka, o ka Pauku hea la nae o keia kanawai ke hoakaka ana e hoohanaia ka manamanalima nui o ke kanaka, i kuleana ai ke komo ana o na huaolelo "Hoailona manamana nui" iloko o ka palapala kumu hoohalike i hoikeia ma ka Pauku 10 o ua kanawai la? Heaha ke kulike o ke poo o ke kanawai me "Hoailona manamana nui" i hoikeia ma lea Pauku 10? Ma ka Pauku 1 i hoakakaia ai na'hana e hana ia ai e ka mea i kauohaia e kakauinoa; (1) ka nui o kona mau makahiki; (2) kahi i hanau ai;(3) kahi noho; (4) kahi i mare ai; (5) kona la i hiki mai ai'ma Ko Hawaii Pae Aina nei; (6) Hanauia ana ma ka aina e; (7) ke awa i haalele aku ai a holo mai i Ko Hawaii Pae Aina; (8) ka hana a oihana; (9) ka haku hana; (10) kahi i hoohanaia ai; (11) ke ano o lea hana; ame (12) na hoakaka e pili ana i kona kino i kupono no lia hoomaopopo ana. Mahea o "manamanalima nui?" Heaha kana hana i hoikeia mai e ke kanawai?
Aole makou i ike iki i na rula ame na hooponopono ana a ke Kuhina Kalaiaina i hoolaha mai ai i mea e maopopo ai na hana e pili ana ia "manamanalima nui" i mea e hooko pono ia ai na olelo ame ka manao o keia kanawai e pili ana ia "Hoailona manamana nui" i hoikeia ma ka "Palapala Hoike" i hoikeia ma ka Pauku 10.
O ka lioopae opiuma aole ia he hana hewa maoli iloko iho ona (mala in se), aka, mamuli nae o ke kauia ana lie kanawai e papa ana i ka hoopae a hookomoia ana mai oia mea he opiuma iloko nei o ka aina, ua lilo ia he hewa i hewa io mamuli o ke kauia ana o ke kanawai, a he mala prohibita ia. . Pela hoi ke puhi waiona, na kanawai i kauia e papa ana ia hana, i hoolilo ia hana i mea hewa, a ,o ka hooko ole ana i keia leo kauoha o ke kanawai, mamuli o ke puhi waiona ana, ua ku ae la ia hana he hewa.
Aka, aia ma ke Kumukanawai e leu nei, Mahele 3 o ka Pauku 1, ua hoikeia:
"Ua hiki no nae hoi i ka Ahaolelo ke hana i kanawai no ka> hooponopono ana, kakauinoa ana, hoomālu ana, ā hoomaopopo ana i na kanaka apau a i kekahi papa a lahui paha, &c., &c." Na keia mahele o ke Kumukanawai i haawi i ka Ahaolelo i ka mana e hana i ke kanawai kakauinoa e ku nei i keia wa, me ka loaa pu ana o ka mana i ka Ahaolelo e hoopili pololei i na hoohana ia ana o ke kanawai o ia ano i kekahi papa a lahui paha—elike me ka lahui Asia—ka poe no lakou ka manao nui i kauia ai keia kanawai kakauinoa. A no keaha la nae i hana ole ia ai pela? Aka, o ka hana ole ia ana nae o ke. kanawai elike me ia aole ia he kumu e lilo ai ke kanawai kakauinoa e ku nei i mea kue Kumukanawai. I ka nana ana i ke Poo- (Preamble) o ke Kanawai Kakauinoa e ku nei i keia wa, a nana ae i na hoike maopopo o keia Pauku he mea pono ke kauia ke kanawai kakauinoa no "ka hooponopono ana, kakauinoa ana, hoomalu ana a hoomaopopo ana (identification) i na kanaka apau," a o ke poo (Preamble) maikai nohoi keia e pono ai ke kauia ma ke poo o ke Kanawai Kakauinoa e ku nei i keia wa, ma kahi o na olelo wale no elike me keia: "He Kanawai e hoomaopopo ai no ke Kakauinoa ana i na kane e noho ana maloko o ka Repubalika o Hawaii." Ma keia Poo (Preamble) o "kakauinoa" wale no ka hana i kauohaia e ke kanawai, aole o ka hana "hoomaopopo ana" (identiiication) elike me kuni manamanalima nui, i ikeia ma kela kumuhoohalike ma ka Pauku 10 o ke kanawai. Me he la o ka manao (subject matter) o ke kanawai kakauinoa e ku nei i keia wa, oia no ke ka'kauinoa ana. A penei ka olelo a ka Pauku 63 oke Kumukanawai: "I hookahi no manao ma kela ame keia kanawai a e hoakakaia ma ke poo." Aka,o ka hana kuni manamanalima nui, elike me ia e kauoha waha ia mai nei na kanaka i keia wa, he manao kaokoa no ia mai ke kakauinoa ana ae, a oia no ke kumu i hoakaka maopopo ai ka Mahele 3 o ka Pauku 1 o ke Kumukanawai.
Mamuli o keia mau hoakaka ana, ke lokahi like nei makou me ka hoaloha nupepa Ke Aloha Aina e puana ae he kanawai kue K!umukanawai io no keia, a ua hookahua makou i keia manao maluna o na hoakaka i hoikeia ae la. Malia nae paha ua "kuhihewa makou. Aka, aole he mea e poino ai ke kanawai e ku nei i keia wa, ke laweia mai i hoololi no keia kanawai ma ke poo (Preamble) penei paha ke ano: "He Kanawai no ka hooponopono ana, kakauinoa ana, hoomalu ana a hoomaopopo ana i na kane e noho ana maloko o ka Repubalika o Hawaii."
Aka nae, oiai makou e manao ana he kanawai kue Kumukanawai keia, no makou iho ia manao, aole no ka Aha Kiekie; no ia kumu, aole ia he mea e kauohaia ai ka lehulehu e hooko ole i na koi ana a keia kanawai, oiai ia i ku-
kala ole ia ai e ka Aha Kiekie ma ke ano ne kanawai kue Kumukanawai ia, j aka, he mea pono ke kali ole ka lehu- | lehu no ke kakauinoa ana elike me na , kauoha a keia kanawai, ma ke ano he keehina ia no ka makaala no ka wa a ka Aha Kiekie e kukala mai ai, aole i; kue Kumukanawai keia kanawai ke laweia he ninau imua o keia Aha; a o; ke kakauinoa ana iloko o ka wa kupono ; he mea ia e paleia ae ai ka hoopai a ke kanawai e kau mai ai ke pau ka manawa a ke kanawai i kauoha ai no ke ka-; kauinoa ana, oia ka malama o Augate ; ae nei. A ina ua hooko mua ke kana- ] ka ma ke kakauinoa ana, a hoea.mai ka olelo hooholo a ka Aha e hoomao-. pepo ana he kanawai kue Kumukana-! vrai keia, alaila, aole no ia he mea e paa ai kela kakauinoa ana. Oka lawe ana i na keehina o ka malama palekana no ka wa e hiki mai ana, he rula naauao no ia e lawelawe ai. ;