Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 26, 26 June 1896 — Page 4

Page PDF (1.14 MB)

This text was transcribed by:  Nikkole
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Paa molaki no ka ukupanee a i ole ia no ke kumupaa a me ka ukupanee pu. E like hoi ma ka mea e hoea ae ana ia wa. A o na dala apau i hookaaia pela e ka mea manwaena o ka mea hana molaki a me ka mea paa molokai.

 

UMI PAKENETA HOOPAI NO KA HOOKAA OLE

Pauku 29. Ina ua koe kekahi auhau waiwai me ka hookaa ole ia mahope iho o ka la umikumamalima o novemaba o kela a me keia makahiki, e huiia aku he umi pakeneta o ia mau auhau me ka huina o ia mau auhau ma ia la e ka luna helo. A e ohiia ma ke ano oia kekahi oia mau auhau.

Pauku 30.ina ua koe kekahi auhau kino a ilio paha me ka hookaa ole ia mahope iho o ka la 31 o maraki, e hookuiia aku he umi pakeneta o ia mau auhau me ia auhau ma ia la e kaluna helu, a e ohiia ma ke ano oia kekahi o ia mau auhau.

 

POE 1 HOOKUULA MAI NA AUHAU AE

            Pauku 31. O keia poe mahope iho nei e hookuuia no lakou mai na auhau kuloko apau.

            Ma Luna nui o na aina e a me ko lakou mau kakauolelo, i hoike pono ia aku ma ke keena Oihana o ko na aina e.

            O keia poe mahope iho nei e hookuuia lakou mai na auhau kino ae.

            O na kahunapule apau o kekahi hoomana karistiano e hana mau ana i ka lakou Oihana. Na lala mau o ka Oihana kinai ahí o hilo o na luna koa a me koa apau o ka puali koa kiai aupuni a me na puali ki pololei. He kuleana ko lakou e hookuia mai ka hookaa ana i na auhau kino, auhau kula a me ka auhau alanui.

            Eia nae hoi, i mea a loaa ai ia hookuuia ana e kaawai aku no ka luna nui o ia mau koa ma ka la ekahi o Ianuari, a mamua ae paha oia la, o kela a me keia makahiki, malalo o k a hoohiki ana i ka luna helu o ka mahele auahau i kekahi hoa kaka e hoike ana i na inoa o no koa i kūpono e hookuuia.

            Pauku 32. Ua hiki no i na luna helu ma ko lakou manao ana he pono e hookuu ae mai ka uku ana i na auhau kino, a i ole ia, mai kekahi hapa o ia mau auhau, i na poe nāwaliwali a ilihune paha i ikeia e lilo ana ka uku ana o ia mauauhaui mea hoopilikia nui loa ia lakou mamuli o ko lakou nāwaliwali a ilihune.

 

WAIWAI I HOOKUUIA MAI AUHAU MAI

            Pauku 33. Eia nae I ka auahu I hookahi pakeneka I kauia maliko nei maluna I no waiwai, e ohi wale ia no maluna o ka waiwai i oi aku ke kumu waiwai io mamua o ekolu haneri dala, ina he waiwai paa a he waiwai lewa paha ai.

            Oia hookuu ana e ae wale ia no ia iloko o hookahi apana auhau o ka Repubalika, a oia no ka apana i noho ai ka mea nona ka waiwai.

            A e homaopopo hou ia, aole e aeia ka hookuu ana mai na waiwai o na hui i hoohuiia na hui, na waiwai o na poe make a poe paha a noho ole ana maanei.

            A e  hoomaopopo hou ia no, a kekahi mea noho hoolimalima, mea hoolimalima a meanoho paha ma kskahi waiwai paa o hookuuia mai ka auhau ana, aole oia e hookuuis mai ka auhau ana, aka e heluia mno a e auhau mno e like me ka waiwai io o kona kuleana iloko oia waiwai paa.

HOONOHO ANA A HOOPAU ANA INA LUNA HELU.

            Pauku 35. Na ke kuhina waiwai me ka apono ana o ka Peresidena, a hookohu aku no kela a me keia mahele auhau o ka Repubalika i luna helu a ohi auhau, e kapaia ia mea o ka “Luna Helu,” a ina a male hoopauia paha kekahi Luna Helu, a i ole ia ua hakahaka paha ia Oihana. E hanaia no he hookolu hou ana ma ia ano like no.

            Pauku 36. Ua hiki no ke hoopauia kekahi Luna Helu a ke kuhina i oleloia me ka a pu ana Peresidena. I na manawa apau ana i manao ai ia mākaukau ole ia luna Oihana, a i ole ia, ua hewa a ua haule paha ma ka hooko kūpono ana i na hana o kana Oihana.

 

HOONOHO ANA A ME KA HOOPAU ANA I NA HOPE LUNA HELU.

            Pauku 37. Na kela a me keia Luna Helu hookohu aku, a e like no hoi me kona makemake ponoi iho hoopau aku i na hope i like ka nui ma mea ana i mano au, m e ke apono ana i ke Kuhina waiwai. Me ia i kūpono no ka hooko pono ana i na hana o ka helu a me Ka ohi ana i na auhau.

 

KA BONE A ME KA HOOHIKI O NA LUNA HELU.

Pauku 38. E haawi aku kela a me kia Luna helu iloko o unikumamalima la mahope ohi okona hookohuia ana a mamua ae o kona komo ana e lawelawe i na hana i kana Oihana o palapala hoopaa maikai i lawa kuponno i ke kuhina waiwai, i hoakakala no kona hooko pono i wawea ole i kana mau haha e like me ke kana wai; ma kekahi huina i emi ole iho malalo o umi tu sani dala. Me elua a oi ae paha mau hope kūpono, poe noho paa hoi iloko o ka Repubalika, a he poe ona pakahi o ka waiwai paa hihia ole  maliko o ka Republika, nona ka waiwai oi i emi iho malalo o umi tausani dala: a e hoohiki kela a e keia Luna Helu a kaka uinoa iho i kekahi hoohiki imua o kekahi mea i hoomanaia e hooko aku i na hoohiki. E hoko pono. Pololei a ewaewa ole oia i na hana i kana Oihana e waihola aku no mea ka kuhina waiwai.

Aole loa kekahi Luna Helu e hoomaka aku i kana mau hana. Aia a waihoia aku a aponoia mai kona bona a me kona hoohiki Oihana e ke kuhina waiwai.

 

KA BONA A ME KA HOOIHKI O NA HOPE

            Pauku 39. E koi aku no kela a me keia Luna Helu mai kela a me keia o kona mau hope i palapala hoopaa me elua a oi aku paha mau hope emi ole iho malalo o elua tausani dala i hoakakaia no kona hooko pono aku i kana mau hana. Oia mau hope he poe noho noho paa maloko o ka Repub;ika. A no lakoi pakahi hoy ka waiwai paa hihia ole o ka waiwai oi i heluia i emi ole iho malalo o elua tausani dala.

            E hoohiki kela a me kia o ua mau hope la a lalauinoa iho i kekahi hoohiki imua o kekahi mea i hoomamaia e hooku aku i na hoohiki ana, e hooko pono pololei a ewaewa ole ioa i no hana i kana Oihana. E like hoi me ka mākaukau i loaa iaia.

            Ua lilo hana na he kuhina waiwai a me na Luna Helu pakahi e nana a hoomaopopo no lakou iho i kela mamawa keia mamawa i ka lawa kūpono o na hope ma kekahi o na bona i kauohaia mamua ae nei; a ua hiki iaia a o lakou paha. A e ole ia o kekahi o lakou e manao ai aole i lawa kūpono na hope o ua mau bona la.

            Aole kakahi hope luna helu e hoomaka aku i kana mau hana, aia a waihoia aku a aponoia mai kona bona a me koma hoohiki Oihana e ka Luna Helu nana oia i hoonoho.

 

NA MANA A ME NA HANA O NA HOPE LUNA HELU.

            Pauku 40. Malalo aku o ka hooponopono ana o ka luna helu o kona mahele, e loaa no i kela a me keia hope, maloko a na ka apana i hookohuia ai oia na mana apau. A ua hiki iaia e hana a hooko aku i na hana apau a ka luna helu. Koe nae ke kuleana a hookohu aku i hope a mau hope paha.

            E kaa no hoi oia malalo o na hoopaa ana a me na hoopai I kauia maluna o ka luna helu.

 

NA PONO NA MANA A ME NA HANA A NA LUNA HELU.

            Pauku 41. Aia maluna a kela a me kia luna helu ke koikoi o na hana a kona hope a mau hope paha, no ka helu popolei a piha ana i na auhau maloko o kona mahele; no ka ohi ana a hoike ana o ia mea a me ka hookaa ana o ia mea iloko o ka waihona.

 

KAHI O NA KEENA OIHANA

            Pauku 42. E malama na luna helu pakahi i mau keena Oihana mana wahi iloko o ko lakou mau mahele oakahi. E like me ia e kauohaia ai e ke kuhina waiwai no ka pomaikai o ka hana o ka lehulehu, a e haawiia hoi he hoolaha akea ana no ia mea.

            Pauku 43. E hoomanaia no ka hope o kekahi luna helu a hope luna helu paha me na mana like. A e kaa no malalo o na hana a me na hoopaa ana e like me ko kona mua. A e ohi no oia i na auhau no i kekahi o na lawelawe hookolokolo ana i hoomakaia e kona mua.

            Eia no mae, ma na mea e pili ana i kona hopaaia e oi. Hoike aku a hookaa ae i na auhau, e pili wale no ia i na auhau i ohi ole ia i ka manawa ana i komo ai ma kana hana.

            Pauku 44.na na lunahookokauoha a me na lunahooponoponowaiwai, a mau hope pilikino paha o kekahi luna helu i make, a me na poe e ae e loaa ai i ko lakou mau lima kekahi papa helu auhau, na palapala o na ano apau. Na buke a mau auhaupaha, e haawi aku ia mau mea i ke kuhina waiwai.

 

UKU O NA KUNA AUHAU A ME NA HOPE.

            Pauku 45. E loaa no i kela ame keia luna helu ka uku e like me ka mea a ka ahaolelo e hookaawale ai i kela a me keia manawa. E loaa no i kela a me hope ma ke ano he uku piha no ka helu ana a me ka ohi ana, a me na hana apau i hanaia e pili ana me ia mea, ka uku pakeneta o na auhau o ohiia e ia, i huipuia me na auhau alanui a me kula, aole nae hoy a oi aku mamua o elima pakeneta, a like hoy me ka mea a ka luna helu a hooholo ai. Me ka apono ana a ke kuhina waiwai.

            Eia nae hoi, o na uku komiaina i ukuia pela e lilo no ia i kaki kaawale maluna o kela a me keia auhau.

 

NA KE KUHINA WAIWAI E HOOLAKO I NA PALAPALA PAIHAKAHAKA A PELA AKU.

            Pauku 46. E hoolako aku ke kuhina waiwai i na luna helu me na buke kūpono a pau. Na palapala paihakahaka. Na palapal hookaa paiha kahaka. No lako kakau ame metala ilio.

 

NA KE KUHINA KALAKAINO E HOOLAKO I NA PALAPALA AINA A ME NA MOOLELO.

            Pauku 47. I mea e kouaia ai na luna helu ma ka hoomaopopo ana i ka waiwai io o na waiwai e waiho ana iloko o ko lakou mau mahelepakahi. Ma keia ke kanohaia nei ke kuhina kalaiaina e kauoha aku e hooiliia i kela a me keia luna heli i ka hopena o kela a me kea hapaka i palapala palapala aina hoakakapiha. E like hoy me ma mea e hiki ana me na palapala hoolimalima waiwai paa e waiho ana ma kona mau mah ele. I waihoia aku hoy no ke kakau kope ana iloko oia hapahā ma ke keena kakau kope. E kanoha no hoy oia i kela a me keia manawa e hanaia no na luna helu i mau palapala aina hoakaka piha. E like hoy me ha mea e hiki ana me na mea i loaa i na mahele auhau p akahi, e hoike ana i na kuleana kumu kahiko a me ka nui o na ili aina. A pela no @ e like me ka mea i hiki no na kuleana aina @ nei wa. E @ lakou aku no hoi oia i kela a me keiaa a me keia mkahiki i kela a me @ luna helu i kope i hooiaia o na palapala hoike waiwai @ @ hui o hoohuiia no lakou kekahi waiwai maloko o kona m@ o waihoia o keia a me keia makahiki ma ke k@  kala@

 

E HAMAMA I KA LEHULEHU NA PALAPALA ANA A ME NA MOOLELO O NA LUNA HELU.

            PAUKU 48. Na kela a me keia Luna Helu ka hana o ka h@ akoa a hoonohonoho papa ana malalo o na poo kūpono @ o na buke kūpono o na ike apau e kūpono ai a i pono paha@ ka hoomaopopo ana i ka waiwai io o na waiwai maloko e @ lakou mai mahele pakahi; oia ano i ke a me na palapala a@ me na moolelo i loaa aku a i loaa mai paha i na luna helu @ he mau moolelo ia no ka lehulehu. A ina i kona make ana hoopauia a haalele mai paha. E kaa koke aku no ia malalo o ma malu a malama ama a kona hope mau: e hamama no ia ano @ na paiapala aina a me na moolelo i pili me ka helu a i ana @ na auhau. Oiai na hora hana no ka mamaia ana e ka lehu@

 

HOOLAHA A MA LUNA HELU I KA MANAWA A ME KAHI E HALULA AI.

            Pauku 49. Na ka luna helu o kela a me jeia mahele. A kona mau hope paha. Ke hana a ka haawi ana aku @ hoolaha akea iloko o ka mahina i Dekemaba i kela a me keia makahiki mauli o ka hoolaha i kakauia a i paiia pahu. A i ole ia ma na hoolaha paha i paiia no ke oai aku. I na p@ hookaa ana i ma namanea a me kahi makahiki. A am ia manao e waiho ae ia ua poe hookaa auhau la i ka luna helu a i kona paha o no waiwai paa a me na waiwai lewa a pau o lakou @ ole ia. Malalo paha o ko lakou hoomalu a malama ana ma ka la mua a Ianuari o ia makahiki. A me na holoholona apau @ i ka auhauia malalo o ko lakou hoomalo ana ma la la. A me @ poe apau e noho hana ana nalalo o lakou ma ia la.

 

HOOLAHA NO ME HEUIA ANA O KA WAIWAI HOIKE OLE LA.

            Pauku 50. E pakui aku no kela a me keia luna helu i kela a me keia manawa i kana papa hoike helu a auhau paha o me kahi kanaka a waiwai paha i haule e haawiia no hoi he hoo laha ana no ia i ka ona, ke akaka, maloko o na la he umi ma hope iho oia pakuiia ana. A o kekahi koolaha o ia ano i @ unaia me ja kakauia aku ma kona noa. No kahi ana i noho ai a ua hoounaia hoy ma ke eke keia i uku mua ia ka pooleta a lilo no ia i hoolaha lawa pono.

 

HOOLAHA NO KA HOMAHUAHUALA O KA HEKULA ANA I MA POE NOHO PAA OLE.

            Pauku 51. Ina ua hoomahuahua kekahi luna helu i ka helu waiwai io o kekahi waiwai maluna aw o ka waiwai i hoakakaia maloko ka hoike helu waiwai i hoakakaia maloko nei. I hanaia e kekahi koi e hookuuia hanaia e na mea noho paa ole la@ hoouna aku no ka luna helu ma ma ka ekahi o iulai a mamua ae paha oia la o kela a me keia makahiki. I kekahi olelo hoolala i kakauia ma ka hookomo ana i ua hoolaha la iloko a ka hale leta. Me ka ukua o ke pooleta i kakauia aku hoi ma kahi noho hope loa i ikeia o ia mea noho paa ole e hookaha ana i ke au o ka waiwai i hookahuahuaia ka helu waiwai. A me ka h@ pu aku i ka helu waiwai i mamaoia maluna o ua waiwai la@ i ole ia e hoakaka ana i ka hookuu ana i hookeia e like me @ mea e hoea ae ana.

 

KULEANA E NANA NO NA HANA AUHAU.

            Pauku 52. I mea e helu a e hoonohonoho pono ao i na waina no ka uhau ana e loaa no i na luna helu pakahi ke kuleana me ka mana.

            E hana a e hoomaopopo i na moolelo o na ke@a aupuni @ me ka uku ole:

            E komo, mahope o ka hoike aha aku i loaa manao i k@ a mea noho paha o kekahi wahi. A e nana pau pono aku @ me ka mea e hiki kūpono ai no ka hoomaopopo aku i k@ waiwai io. I n a kauhale. Na wahi a waiwai e ae paha apau @ koe na hale noho:

            E ninaninau uku malalo o ka hoohiki ana i kekahi mea @ paha ana e manao ai ua loaa ka ike ana i kekahi waiwai @ ka auhauia. A i ole ia, ua waihole aku am ko lakou m@ @ ma ke ano hoaku he dala @ waiwai paha.

 

UA HIKI I NA LUNA HELU A ME NA HOPE A HAWAII AKU I NA OLELO HOHIKI.

            Paukū 53. E loaa no I kela a me kela luna helu a mea @ a me kēia hope luna helu ka mana e hooko aku I na h@ a hoola kūpono ana paha a pau loa I kauhala e hanaia @ hikia paha malalo o kēia kānāwai.

            Pauku 54. E hana kela a me keia luna keia i helu i na oiaio a pau pono o na kanaka. Na hui a me na waiwai @ maloko o kona mahele i ki i ka auhau maloko o kela i ¡ keia apana a e hana i papa hoike o na loal@ a hoomaikai @ mai ka “a” aku, o ia poe a me nahui apau. A me na @ pilikino a waiwai i heluhelu ia lakou pakahi.

            Ua hiki e hanaia ka waiwai lewa ma ke ano kuina paa ame na mahele a pana hoi a ka waiwai paa. Me kekahi ¡ no ke ano e like me ka mea e hiki ana.

            Pauku 55. Iliko o kela a me keia makahiki ma ka la ¡ o Sepatemaba, a mamua iho paha oia a. e hana hela a @ keia hope luna helu. Mahope iho o ka hana ana i na @ i kauohaia e kekahi aha hookolokolo i loaa ka mana @ pela i elua kope o ka pepa hoike helu o ka apana i kak@