Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 29, 17 July 1896 — OIHANA KAHUNA HAWAII. Haiolelo a Mr. J. K. Kaulia imua o ka Ahahui Opio Hawaii. [ARTICLE]

OIHANA KAHUNA HAWAII.

Haiolelo a Mr. J. K. Kaulia imua o ka Ahahui Opio Hawaii.

( Koena mai kela ptile mai. ) Ma ka moolelo hoi o Paao ua oleloia, na Paao i lawe mai i ke kahuna maii Kahiki mai, a ua lawe pu mai keia, kahuna he Akua kii, a na keia kaliuna i ao aku i na kanaka i ka hoomana ana i na kii e lilo ai i Akua. Ua olelo

ka poe kahiko. o ka hoomana ana i na kii he hoikeana ae ia i ka mana o ke Akua i hunaia, a no ia manao i loaa ai ia lakou i olelo ai lakou he iaaiia ka pohaku, ka laau, na holoholona, a pela aku. Aole wale -o ma ka manao ana j ko lakou ike : uh . ka i: -r.a o ia mau mea, aka, mami.h <■ ko lu'.-.uu h j pono ana a oia ka moa nan:. i Vc>~ m'i ; mai i ko lakou e.anaoio no r a r a;ia o na mea i hoakiīai?; nku e ke kunaka. Nolaila, i ka hoouuol ana e Va 1:00,100 no kahi i loaa nai ai ka mana i na mef ; i hoomana a i r.';akuaia e ka lahui Ha- | waii i ke au kaiiiko, ke pane mai nei I ka lakou mau hana ma o na moolelo la, "No ke Akua ame na Akua mai ka mana ame ka ike i loaa mai i na kanaka o ke au kahiko e lawelawe i ka Oihana Kahuna." Ua olelo mua ae nei au i ka mahaeia ana o ka Oihana Kahuna, a mai a Ole m%i, ua hoomakaia ka maheleheleia ana o ke kulana o ka Oihana Kahuna ma na papa penei: 1. Papa Kahuna Wela (Ahi), a i ole Papa Kahuna Kiekie. 2. Papa Kahuna Noanoa, a i ole Papa Kahuna Haahaa. 1. O ka Papa Kahuna Wela, oia no ka Papa Kahuna Ahi, o ka Papa Kahuna hoi mai a Lihauula mai a hiki in Ole, o ke kahua hana o keia Papa ; - ua aia i keia papa, ka Papa-huli-lionua, oia ka Papa Kahuna kiekie loa iloko o ka lahui Hawaii i ke au kahiko. Aia iloko o keia papa he ekolu mahele o na kahuna, a i kapaia: Mahele Kahuna Kilokilo, o Kane kona Akua; Mahele Kahuna Kuhikuhi Puuone,*o Kamohoalii kona Akua; ame ka Mahele Kahuna Kakaolelo, o na Pooaumakua kona Akua. I ka wa e hana ai ma ka lakou oihana e akoakoa mai ai keia mau mahele kahuna imua o ke alo o ke alii nui me ka papa imua o ke alo, me he papakonane la ka hanaia ana, ame na iliili he 390 ua maheleia i na puu ekolu, e like me na papa kahuna ekolu, ma ka pa 130 iliili o ka mahele hookahi; he ulaula ko Kane iliili, he keokeo ko Kamohoalii, a he eleele ko na Pooaumakua. E kau like ana keia mau kahuna a pau i na iliili iluna o ka papa ma na kihi ekolu, a o ka ha o na kihi o ka papa no na Akua ia. A makaukau keia mau mea, alaila, waiho ka hana i makemakeia, a ina no ke alii'ka hana, eia na hana a na 'lii: Ka napa i na haawina e hiki mai ana maluna o na 'lii, ka aina ame ka lahuikanaka, ina no ka make. ke kaua ia mai, ame na enemi wale ia mai paha. A maopopo ka hana, al«iila, hoomaka kela ame keia kahuna e pule a e kahea i kona Akua, a pau ia hoonee na iliili, a e kahuna e komo e ana kana iliili i ka piko o ka Papahulihonua, alaila, aia ia kahuna ka hana, ina i ku i ke Kahuna Kilokilo 0 ko Kane ia, a nana e hai mai ina no ka maikai, alaila, e pane mai ana no ia pela, aohe ohumu alii, aohe makee aina, aohe enemi kanaka, alaila, ua pau ae la na hana o ia la, a pela aku no he la. A ina ma ia hana hou ana, a ike ke Kahuna Kilokilo a liai mai he ohumu alii, he kaili aina a hiki iho, alaila, he kaua ke ano oia, a o ka hana mahope iho o ka mahele i na hana a ke Kahuna Kilokilo, ka nana i na ouli lani no ka lanakila i ke kaua ame ka ole. O ka ke Kahuna Kuhikuhi Puuone ke kilo ana i ke kulana o ka aina 1 kahi kupono e hoomoana ai i ke kaua e lanakila ai; o ka ke 9fehuna Kakaolelo hoi ke kahea i na aumakua e hai mai i ka lakou ike. A ina e ike ke Kahuna Kilokilo aole e lanakila ana ke kaua, a pela me ke Kahuna Kuhikuhi Puuone, o ka haawi pio no ia o ke alii, a pau ae la ke kaua. "Na Poo-Aumakua Alii." Na Kane —O Kamohoalii, Kanehekili, Kaneuolonui, Kanekii, Kanelele, Oahaka, Kapaikuahiwi, o Kiei ame Halo. Na Wahine—-Kahai, Haumea, Pele, Hiiaka ka wahine ai laau o Puna, Kaukohola, Kalahiki, Kauwila, Kunaioho, Moehaune, na Wahine Makaakai, Laea ka wahine kua waa, Kamalei, ka Wahine o ke Komohana. He mau kahuna lapaau ma'i no keia, ma ka haha ana i ke kino e maopopo ai ka ma'i, a haawi i ka laau kupono o ke ola no ia. Aia pu no i keia mau kahuna kekahi oihana a lakou ka Anaana, ka Hoopiopio, ke Pahiuhiu, ke Ōneoneihonua, ka Ulaleo, ame na ano anaana e make ai ke kanaka, a oia lee ano o kona kapaia ana he Papa Kahuna Wela (Ahi),. no ka hiki e make ke kanaka ke anaanaia. 2. O ka Papa Kahuna No'anoa, oia ka Oihana Kahuna i hoolahaia mai e Ole. He papa kahuna laau ia. la Ole loaa ka mana o ka lawelawe ana i ka Papa Kahuna i na alii ame na makaainana, oiai mamua aku o na mamo wale no a Lihauula na mamo e pono ai ke lawelawe i keia oihana, a he kapu ke lawelaweia e na mamo a Wakea me Makulu ke ole e ao a ailolo ia, oiai o na Mamo a Wakea he mamo alii ia, a o na mamo hoi a Makulu he mamo kauwa ia. A ua manao ka poe kahiko ua pono ole i keia mau mamo ke lawelawe i ka oihana kahuna, no ka mea, aole lakou i laa no ka lawelawe ana i ka oihana kahuna mai ke Akua mai, ka mana hoi nona mai keia oihana kahuna. Aka, i ke au o Ole, ua hoopauia ia mau kapu a ua hoonoaia, a nolaila i kapaia ai he "Noanoa." A mai ia manawa mai ua hiki i kela kanaka keia kanaka ke lawelawfe i ua oihana la, a o ke kapu Wela o ka Oihana Kahuna mamua aku ua pau. A i ka loaa ana mai o ia pono i na kanaka, ia wa mai ka hoomana nui ia ana o na kii pohaku, laau, na holoholona, na manu ame i'a ame na mea like o ia ano, a ulu mai la na hana hoonohonoho akua, hoounauna, hookomokomo, na hoomanamana e make ai ke kanaka, a o ka loaa wale ana mai oia oihana lapaau aku i na kanaka i kela wa a Ole i hoolaha ai i keia oihana i kapaia aku ai ia poe kahuna ka Papa Kahuna Noanoa, oia hoi, ke kapu a ihiihi o ka Papa Kahuna Wela, ua loaa no ia i keia Pst)p '-.o'2i!r ro hei 1 l~rpaia ai ka Papa Kahuna Noanoa, o kona ano he haahaa na haawina lapaau i loaa i ka Papa Kahuna Wela, ua loaa no ia i keia Papa Kahuna Noanoa mai i na akua mal, a oia haawina i laha wale aku iloko o ka lahui i kapaia ai ka Papa Kahuna Noanoa. Pela keia, ua ulu wale mai na hana oihana lapaau iloko o keia Oihana Kahuna i ke au o Ole me ke kumu kupono ole, a i haawi ole ia mai a i ao ole ia mai e na mamo kahuna mai a Lihauula mai, no-

laila, o ka loaa ana o ia mana keiahoolaha kahuna ana i kapaia ai he Noanoa. O ke kahuna i ao a ailolo i keia mau mahele elua o ka Oihana Kahuna, oia hoi ka Ka Papa Kahuna Wela ame ka Papa Kahunr.. Noanoa, ua kapaia oia he kahun k:; Vie loa; ua loaa ina kaMir- o' i- "->.pa Wela keia mau ike. I e au he nui 110 na kaliuna i I a?; me ] eia muu haawina, o Kauao Moi. Nuakea, Luhaukapawa, Kapewaiku. Kapowalani, Maihea, Kapua a Maihea. Naula-a-Maihea iine Luahoouioe, he poe poo kahuna kiekie keia i ke au kahiko.