Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 30, 24 July 1896 — Page 2

Page PDF (1.53 MB)

This text was transcribed by:  Jennifer
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Hoolaha Mana Hooko

            I keia la, ua hookohuia o P. McLane i Lunahoomalu no ka Papa Alanui o ka Apana Ohi Auhau o Hana, Mokupuni o Maui ma kahi o W. von Gravemeyer i waiho mai. 

 

J. A. King.  Kuhina Kalaiaina.  Keena Kalaiaina, Iulai 23, 1896. 2608-3@

 

NA KOHO I SILAIA.

            E laweia no ma ke Keena o ke Kuhina Kalaiaina a hoea i ka Poaha, Augate 13, 1896, ma ka hora 12 awakea no ka hana ana i ke alanui ma kahakai o Kailua, Kona Akau, Hawaii.

            E ikeia no na Hoakaka ma ke Keena o ka Luna Nui o na Hana Hou, a ma ke Keena nohoi o Wm. G. Wait, Lunahoomalu o ka Papa Alanui o Kona Akau.

            Aole i hoopaa ke Kuhina iaia iho, e lawe i ke koho haahaa loa a koho e ae paha.

 

J. A. KING, Kuhina Kalaiaina.  Keena Kalaiaina, Iulai 23, 1896. 2608-3t

 

NA KOHO I SILAIA.

            E laweia mai no ma ke Keena o Kuhina Kalaiaina a hiki i ka hora 12 o ke awakea Poanono, Augate 15, 1896, no ke kapili ana i halekula o ekolu rumi ma Papaikou, Hilo, Hawaii.

            E ikeia no ke Kii ame na Hooakaka ma ke Keena o Messrs.  Ripley & Kickey, he mau Mea Kapili Hale, Honolulu, a ma ke Keena o Mr.L. Severance, ka Lunakula ma Hilo.

            Aole ke Kuhina i hoopaa iaia iho ma ka lawe ana i ke koho haahaaloa, a koho e ae paha.

 

J. A. KING, Kuhina Kalaiaina.  Keena Kalaiaina, Iulai 23, 1896. 2609-3t

 

HOOLAHA PA AUPUNI

            I kulike ai me ka Pauku 1 o ka Mokuna XXXV o na Kanawai o 1888, ma keia la ke hookaawale nei au i wahi e hoopaa ia ai na holoholona helehewa ma Hakalau ma ka apana oHilo Akau, Mokupuni o Hawaii, ma kela apana aina i ikeia o Honohina, ma ka aoao makai o ke Alanui Aupuni.

            I kulike ai me ka Pauku 2 o ka Mokuna XXXV o na Kanawai o 1888, ma keia la ke hookohu aku nei au ia Andrew Chalmers i Luna Pa Aupuni no ka Pa Aupuni i oleloia maluna.

 

J. A. KING, Kuhina Kalaiaina.  Keena Kalaiaina, Iulai 16, 1896.

 

KA

Nupepa Kuokoa

 

No ka Makahiki - - - $2.00

No Eono Mahina - - - 1.00

Kuike ka Rula

 

O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa e hoouna pu mai me ka auhau, a in a aole, aol@ hookomo ia.

 

HOOPUKAIA E KA

HAWAIIAN GAZETTE Co

C. G. BALLENTYNE, Luna Nui.

JOSEPH M. POEPOE, Lunahoo ponopono

Honolulu, Oahu.

 

Poalima - - - Iulai 24, 1896.

 

Ka Aha Elele Wae Moho Peresidena a ka Aoao Demokarata a me Peresidena Kalivalana.

            E ike ana ko makou poe heluhelu ma ka makou moolelo e hoolaha aku nei, ma ka pepa o keia la, no na hana a ka Aha Elele Wae Moho Peresidena a ka Aoao Demokarata i malama mai nei ma Jackonsville Park , Kikako, mokuaina o Ilinoi, ua lilo maoli ke kulana hookele Aupuni i lawelaweia e Peresidena Kalivalana a me kona Aha Kuhina i mea nanakee ia e keia Aha Elele; aole hoi oia wale, aka, ua poluku maoli ia no ke poo o ua Peresidena la e na hana i hooholoia e ua Aha Elele la

            O kekahi mea ano nui e hoomaopopoia ai, oia ka ike ole ia ana maloko o ka papa Alakai aupuni a keia Aoao Kalaiaina, kahi mea e pili ana no Hawaii nei, ma ke ano e kakoo ana paha lakou i ka Kalivalana mau hana i manao ai no Hawaii nei, elike me ko na la mua loa o kona noho ana ae ma ka Noho Peresidena no Amerika Huiia, elike me kana e paa nei i keia wa.  Ua hamau loa keia papa hana a na Demokarata ma keia mahele hana.  Paa loa ka waha a paa loa ka nuku.  Aka, o keia nae ka Aoao Kalaiaina a kekahi poe o Hawaii nei e upup aku nei e loaa mai ana na kuaua hoopomaikai a ko lakou mau lia ana Na lia nae a makou i hoike e aku ai i o-la-honua, he mau hoopoluluhi wale no ia no na upu palaualelo wale.

            Ua hoike mua aku makou i o kikilo loa, aole loa e holo Peresidena hou ana o Kalivalana no Amerika i keia kau koho, oiai, ua ike e oia i ke kumu nui e hiki ole ai iaia ke hana pela.  Ua ko keia olelo a makou, oiai, ua hoke maopopo mai ka Aha Elele Wae Moho Peresidena i noho mai la ma Kikako i ke kanaka nona ka hokua i kau aku ai na kakoo ana a ka hapanui a ia Aoao Kalaiaina.  Ua ikeia hoi, mamuli o ka Luna Senate David B.  Hill lave ana mai i kekahi manao e hookomoia iloko o ke kahua alakai Aupuni a ia Aoao no keia mua aku, oia hoi ka haawi ana i na mahalo an i ka Aha Kuhine e noho nei i keia wa, e helu pu ia ana hoi iloko o laila o Peresidena Kalivalana ma ke ano he poe hoopono, kupaa a wiwo ole hoi ma ka hoolele ana i na hana o ke Aupuni e haule ai, ka apo io ole ia na hana a Peresidena Kalivalana aole weie no ma na hana pili kuloko o Amerika iho, aka, o na hana pili kuwaho kekahi, elike me kana lalau nui i hana huhewa ai ma Hawaii nei, a i hoopuhiliia ai hoi e ko Hawaii nei, poe loea kalaiaina.

            Ua maopopo loa ma keia, ua pau loa ko Peresidena ohohia ia e ka lahui koho balota o Amerika.  O ka poe naauao e kaupaono pono ana i keia kulana i milimiliia ai ko Peresidena Kalivalana kulana hana iloko o ka Aha Elele a ka Aoao Demokarata i malama mai nei ma Kikako, e ike ana no me ka moakaka ame ka hoohewahewa ole, ua kapae aku ka lahui Amerika i Kalivalana mai loko aku a ko lakou mau pualele ana.  Nolaila, i ka nalohia ana o Kalivalana mai ka huina aouli aku o na hilinai hou ia ana e ka lahui Amerika i keia wa, oia ke kanu kupapau maoli ia ana o na manaolana makee kuhihewa o ko Hawaii nei poe i alakai kuhihewaia no kela wahi kumuhana kahiko no a ke Kuokoa i kukala mau aku ai imua o ka lahui, "Aole o Kalivalana e hoihoi hou mai ana i ke Aupuni Alii.

            O ke kanaka a ka Aoao Demokarata i wae ae la i moho hooheihei na lakou ma keia kau koho balota peresidena ae he kanaka ia noloko o ka Poai o na Demokarata i kue loa ia Kalivalana; nolaila, in a e puka ana keia kanaka i wae ia ae la i Peresidena Demokarata no Amerika, aole no oia e ae ana e hoopaumaele iaia iho ma ka lawelawe ana i na hana lalau loa a Kalivalana i hana ai, a o kekahi o ia mau hana oia ka mea e pili ana i ko Kalivalana hoao ana e hoohiolo me ka lima ikaika i ka Repubalika o Hawaii.

            Nolaila, ke olelo ae nei ke Kuokoa, in a e puka ana keia moho, a na Demokarata, aole ia he mea e kukala kaua mai ai o Amerika Repubalika ia Hawaii Repubalika e hoopauia ae ko Hawaii nei ku ana ma ke ano Aupuni Repubalika-aole; aka, o ka ninau wale no mawaena o na Repubalika elua, ko Amerika ame ko Hawaii, oia keia, "Eae ana ae anei o Amerika e hoohuiia aku o Hawaii nei me ia; a i ole ia, e loaa ana anei ia Hawaii REpubalika he hoomalu aupuni mai ia Amerika Repubalika mai?"  O keia ka ninau ola, mawaena o na Aupuni elua, aole kahi ninau e ae.  Ua hoike mua ke Kuokoa i keia mea.

 

HE MARE HANOHANO

 

Hookahi Hipuu a ke Aloha pau ole

            Ma ka po Poakahi o keia pule iho la, i hoohuiia ai ma ka berita hemolele o ke apo gula o ka mare o Miss Molly Atkinson, kekahi o na kaikamahine a ke Kahukula Nui Atkinson i pau, me Mr. S. G. Waila, maloko o ka luakini o Sana Aanru e ka Rev.  Alex.  Mackintosh.  O na poe hookipa maloko o ka luakini, oia no o Harry von Holt, Samuel Parker, C. P. laukea, C. J. Falk, George R.  Carter, George C.  POtter, John S.  Walker, A.  Berg, Neel Adams, Alex.  St.  M.  Mackintosh.

            Mahope iho o ka mare ana ua huli hoi aku la na mea mare no ka home noho o ke kane ma ke alanui Kauka, a malaila laua i hookipa aku ai i na makamaka laua i hookipa aku ai i na makamaka i hele aku e ike ia laua.  Ua hoonani ia ka hale me ka maiau ame ka nani.  E ku ana laua malalo o kekahi poepoe nui i hoohihi ia me ka maile ame ka palai.  E ku ana ma ko laua akau o Miss M.  Atkinson, Harry Whitney ame Walter Dillingham, a ma ko laua aoao hema, e ku ana o Miss Atkinson, Miss Kitchen am Robert Atkinson.  O na lede hookipa ma keia wahi, oia o Mrs.  S.  G.  Wilder, Mrs.  C.  L.  Wight, Mrs.  G.  P.  Wilder, Adams ame Mrs.  Sydney Ballou.

            He nani ka aahu o ka wahine.  He pahoehoe keokeo, i hoonaniia me na opuu rose.  O ka uhi ua omauia ia me ke pine daimana.  E paa ana oia he boke pua rose keokeo i nakiikiiia a paa me kakahi ribine aiai.  Pela no hoi me na aahu o na poe ku aoao, he nani wale no.  O na aahu nohoi o na lede pili ohana o na mea mare, ua nani no, oia o Mrs.  Alatau Atkinson, ka luaui makuahine o ka wahine; Mrs.  Wilder, ka luaui makuahine nohoi o ke kane; Mrs.  C.  L.  Wight, Mrs.  Gerrit Wilder,  Mrs.  A.  F.  Judd, Miss Judd, Mrs.  W.  C.  Wilder, Mrs.  J.  S.  B.  Pratt, Mrs.  H.  A.  P.  Carter, Mrs.  George R.  Carter me Miss Carter.

            Ua hiki aku i ka huina o na poe i hoea aku ilaila i ka elima haneri.

 

            KA AHA HOOKOLOKOLO KOA,

 

            ma ka poalua nei i hoomaka ai ka noho ana o kela hihia o Kapena Good imua o ka Aha Hookolokolo Koa.  Ua nui ka poe i akoakoa aku maloko o ka keena hookolokolo.  O Loio Kini ma ka aoao hoopii a o Loio Robertson ma ka aoao o ka mea hoopiiia.

            Hora 7 a oi laweia mai ana ka mea hoopiiia e Kapena Ziegler, a mahope iho o ko ka mea hoopiiia haawi ana aku i kona aloha imua o ka Aha, ua noho iho la ia ma ka aoao o kona loio.  Ua hoohikiia o B.  L.  Marx i maheleolelo, alaila, hoohiki aku la o Konela Fisher i na hoa o ka Aha.  Ua heluheluia mai la ka olelo hoopii, a penei ke ano nui:

            Kumu hoopii - Ka hana ana i i na hana i kupono ole i kekahi lunakoa.

            Hoakaka Ekahi - Ua olelo o Kapena Good imua o na kanaka he lehulehu o kona puali, maloko o ke keena oihana o ua puali la, i na olelo penei:  "Ua okiia ka uku ame ka haawina ai, nolaila, ua makee ole ia ka kakou mau lawelawe hana ana e ke Aupuni, a he mea pono ia kakou ke hana elike me ka hiki ia kakou no ia mau wahi dala.  E hana ana au i ka hana ma ka 10 hapa haneri ka emi iho, a makemake au ia oukou e hana pela."  Ma ka la 1 o Mei, 1896, i oleloia ai keia mau huaolelo.  (2)   Ua kamailio aku no o Kapena Good he mau huaolelo oia ano imua o Lutanela Coyne, Lulewig ame Schaefer.  (3) Oia ano olelo hookahi no kana i kamailio aku ai i na poe e ae o kona puali;  (4) No ko Good hoopuka ana i na huaolelo kupono ole no ke Konela o ka Oihana Koa, ma ka olelo, he paikau hapa luina moku ka lakou e paikauia ana; heaha la ka mea o ka hoonohoia ana mai o kekahi luina moku ma ke poo o ka puali koa; aole kakou e paikau i keia paikau hapa luina a ke Konela.  A he mau huaolelo pahenehene kekahi i hoopukaia e ia no ke Konela; (5) O ko Good kahea ana i kekahi kahea maikai ole i kona puali ma ka la 4 aku nei o Iulai; (6) Ka lawe malu ia ana o kekahi mea hoailona hoopololei mai kekahi aku o na pu nunui a nalowale, oiai ia mau pu malalo o ka malama ana aʻka Regimana Ekahi, a he hoike ana ia i ke kulana makaala ole oia puali; a no ia kumu i hoea ae ai kekahi palapala imu o ka Peresidena mai kekahi me mai i maopopo ole kona inoa, a hoihoi pu ia aku hoi ua mea hoopololei la o ka pu.  A penei ke ano o ua palapala la:

            "Ke hoihoi aku nei au ia oe i kekahi o na hoailona hoopololei o na pu nunui e waiho nei maloko o ka hale kiai, maloko o ka Pa Hale Oihana Hooko.  Iaʻu e hele ana ma ka po Poalima aku nei, a lohe aku la au i na kahea a na koa kiai, manao iho la au e hoike pu aku au ia oe i wahi haawina uuku o na mea maoli, a e hoike pu aku hoi i ka hemahema launa ole o ka malama ia ana o ka waiwai o ke Aupuni.  Komo aku la au i ka hale o na pu nunui a lawe mai la au i keia mea hoopololei.  Ua hiki loa iaʻu ke lawe i 200 kanaka a komo maalahi ma keia wahi, ʻeilike me kaʻu komo ana.  Ua hiki loa iaʻu ke hoolilo i mea ole i kela ame keia pu o keia poe pu.  aole pono e ae ia keia hana hemahema.

                                                            "NA KEKAHI HOALOHA O KE AUPUNI."

            Mahope iho o keia, ua kue ae la ka loio o ka mea hoopiia i ka olelo hoopii e olelo ana, "Ka hana ana i na hana i kuponon ole i kekahi lunakoa."  Wahi ana, ma ka moolelo o ke kanawai, koa, aole loa i ikeia he hoopii oia ano.  Ua hahana na hoakaka hanawai a na loio o na aoao elua.  Mahope iho o ka pau ana o ka laua mau ulele kanawai ana, ua noonoo ka Aha i ke kumu kue a ka aoao hoopiia i waiho aku ai.  Ma ka hoi ana mai o ka Aha a noho hou, ua hoopuka mai la i ka olelo hooholo, ua lawa ole ka olelo hoopii, a e hoihoi hou ia ka hoopii i ke Kuhina Kalaiaina.  I ka hooponopono hou ia ana o ka hoopii, oia hoi, ma ka hookomo ana i na hana i kupono ole i kekahi lunakoa a keonimana hoi."  Malalo o keia palapala hopii, ua pane ka mea hoopiia.  "Aole hewa."

            Ua laweia na hoike ma ka aoao hoopii, o A. P. Stanhope ka hoike mua, a o Neely ka lua

He Leta Mai Hivaoa mai.

            He leta keia i heluhelu ia i ke anaina o Kawaiahao ma ka po Poakolu, July 15, 1896.  Mai ka Makua Rev. James Kekela.

Aloha nui kaua:

            He malihini au i kaawale loa i ka ike ana a kou mau maka; aka, he kamaaina au no ia wahi au e noho mai la.

            E oluolu paha oe e hookipa aku i ka malihini mawaena o na laina o kau nupepa "Ke Kuokoa."

            E hoike au i kahi moolelo pokole no koʻu holo moana ana, a me ko ke Akua hoopakele an iaʻu, a me ka poe me aʻu mai ka opu o ka moana hohonu a me na iʻa ahiu o ka moana kai eleele.

            Ma Mei 6, hora 10, haalele makou ia Puamau, Hiwaoa a holo au no Uahuna ma ka waapa me eono kanaka no Puamau.  He 60 a 70 paha mile ke kaawale.

            Holo maiaki no makou, he maikai no ka makani, he hikina akau, a ma ke aumoe o ia paha ka hora 12 o ka po, hiki i Hane.

            Mei 7, kau aku la makou i uka o ia wahi, o Hane ka inoa, aia malaila kekahi poe no Puamau, he mahina okoa i hala e o ko lakou noho ana ilaila.  O Vaeaha, Toatahaani, me Tanahoapu kana wahine, a ua noi ia au e ko lakou poe makamaka e kii aku a e hoi i Puamau.

            Ua paipai au ia lakou e hoi koke ma Hivaoa ma ia la no.

            Ma ka hora 5 p.m. o ia la no haalele makou ia Uahuna a holo no Hivaoa he 11 ko makou nui, o Nehu, Muhau, Puiheti, Tinitoua, Mateia, Vaeaha, Toatahaani, me Tauahoapu kana wahine, Natupa, Panatawa a me aʻu pu no hoi.

            Ma ke aumoe hora 12 paha o ia no paha ka hapalua i pau a me ka loa i koe a kau i Hivaoa, pa mai la ka makani ino mamua mai o makou, me ka ua kualau a olelo aku la au i na kanaka Nuuhiwa e hoi hou kakou no Uahuna, aole kakou e hiki ke holo i mua, oiai mai Hivaoa mai ka makani.

            Ua hooholo ia kuu kauoha, oiai, owau no ka boti waapa.  Hohuli ae la makou i ka waapa, a hoi hou no Uahuna; a no ka eha o kuu poo, oiai elua hapalua po i ala ia e aʻu.  Nolaila kauoha pono au i na kanaka elua, o ka mea iaia ka hoe uli o ka boti, e malama pono oe ia kau hana, mai hiamoe, a lalau, o pau loa kakou i ka make.

            O Toatahaani teapu boti, ia Vaeaha ke kaulawaha o ka pea, malama pono oe i kau mai hiamoe, in a e hiki mai ka makani ino, kuukuu aku ke kaula o ka pea.  Ia olua ko kakou ola, a me ka make, e malama olua i kuu kauoha i ola kakou, i ole e pau ana kakou i ka make.

            E hiamoe au, no ka mea, ua mamae oko tuu upoo, a in a e aa ana tu au a oe e hiamoe iti au, e mate au i Hawaii (He olelo keia o ia aina).

            Eia ka unuhi ana:  "E hiamoe au no ka mea, ua eha loa kuu poo, in a penei au e ala ai e make no kuu kino."

            Hiamoe iho la au i ka hiamoe nui.  Ua hiamoe paha na mea ia laua ka haua?  I ke puhi ana mai o ka makani i ka waapa, huli aku la kekahi aoao o ka boti, paa loa paha ke kaula waha o ka pea, holo lalau ka hoeuli o hope, a piha loa ae la ka waapa i ke kai.

            Owau hoi i koʻu puoho ana ae mai ka hiamoe nui, aole hiki iaʻu ke hanu pono, oiai ua piha ae la kuu opu i ke kai.  Ala e na kanaka Nuuhiwa, lilo lakou i ka hookuu i ka pea, ke kia, pua na hoe, kia-o ame na pono o ka waapa.  Owau hoi, ke lana hele wale la no, me he apana pohue la i manao ole ia mai.

            Poina paha ko makou poe iaʻu, ke manao la paha, ua loaa iaʻu he hanu ola, ua piha kuu opu i ke kai, e aili wale ana no me keia, e-he, e-he.  Ua kaawale hoi ka waapa mai aʻu aku ekolu a eha paha anana, a mai aʻu a ia Tauahoapu ekolu paha anana.  Aole au i ike pono aku iaia, oia la paha kai lohe mai i kuu e-he.

            Kii mai o Toatahaani e kokua i kana wahine, pane aku o Tauahoapu ia Toatahaani, "o Kekela kau e kii koke aku a lawe koke mai, o make auanei ke elemakule."  Kii koke mai la oia iaʻu (Toatahaani) a lawe iaʻu a hiki i o Tauahoapu la, olelo mai o Tauahoapu "Elawe loa oe i ka makua Kekela iluna o ka waapa.

            Ke nana aku la au i ka waapa, ua lanakila ke kai maluna on a.  A o Tauahoapu a me Toatahaani, oia koʻu mau Anela hoola kokoke i hoouna ia mai e ke Akua, oiai au e aili ana, a palemo iho i ka opu hohonu o ka moana, a e ai ia paha e na iʻa ahiu o ka moana kai eleele.  Kau ae la au i luna o ka waapa, a ua mamao loa mai ka aina mai, oia hoi mawaena o Uahuna, a me Hivaoa.

            He pouli wale no ka lewa me na ao kaalelewa, me na huna ua.

            Ua hoomanao ae la kolu uhane i ka Haku.  "nou ka lani, a me ka honua, a me keia moana hohonu a makou e au nei, ke noi aku nei au ia oe e kuu Akua, kuu Hoola, e malam ia ke ola o kau kauwa nei, a me keia mau kamaaina, a e hoopae ola hou aku ia makou ma ka aina maloo.  O hoohenehene mai auanei na kamaaina naaupo, a me na haole aia mai na aina e mai.  Ka!  Auhea ka hoi a Iehova ke Akua mana o ua o Kekela, a lakou hoi e pule mau nei, a e hoomana mau nei i ka po me ke ao.  E pani oe i na waha o na aia, a me na hoomaloka a pau.  E i ana, ʻHe hana misionari anei ka ke Kanaka Hawaii?ʻ O kou makemake ke hana ia e ka Haku.  Ina e make ma keia moana oia no, in a hoi ma ka aina oia no."

            Ua hooikaika na kanaka e hoolana i ka waapa, a ua holopono, a ua pau ae la makou a pau iluna o ka waapa me ka maikai, aohe mea o makou i make, a o na wahi aahu iloko o na pahu, me na puolo oia kai lilo, a koe mai na wahi lole i ka ili.

            elua paha hora ko makou lana ana a kau hou iluna o ka waapa, alaila hiki koke mai la na ia ahiu hae o ka moana (mano).

            Ke uwe ʻia ka poe o makou i ka makau nui i ka pau i ka ai ia e ka mano, olelo aku au:  "Aole i ae mai a Iehova e make kakou i keia manawa iloko o ka opu hohonu o ka moana, a me na ia hihiu o ka hohonu.  Ke noho alii nei o Iehova maluna o ka moana."  Pela ka manao o Davida ka mea haku Halelu.  He oiaio anei ia manao o ua haku Haleleu la?  Hoolohe na mea a pau i ka leo o Iehova.  Lanakila ae la ka o Noa ma maluna o ke Kaiakahinalii, lanakila ae la ka lahui kanaka o ka Iseraela ma ke kai ula, lanakila ae la o Iona maluna o na ia ahiu o ka moana, a pae ola aku la i ka aina, lanakila o Kaniela maluna o ka Liona, kela puaa ai kanak, lanakila o Sakelaka, Mesaka, a me Abegenego maluna o kela umu ahi i pahiku ia ka enaena.

            Pela i maopopo iho ai iaʻu, ua hoolohe io na mea a pau i ka leo o Iehova, ko ka moana a me ko laila mau mea e piha ai.

            O tauahoapu. - He wahine kamaaina no ia iaʻu a me koʻu wahine oia kekahi lala o ka Ekalesia o ka Haku ma Puamau; ua hele mau no oia i na halawai haipule ma na Sabati a ua manao au, oia ke kumu o kona mau manao e hoola iaʻu mai ka make mai.  O Toatahaani, he kane hou ia nana, a he mau lima paahana laua noʻu ma Puamau.  O na mea e ae o ka waapa, he poe anela wale no lakou noʻu, oiai ua hooikaika nui lakou e lana ka waapa, a hoakoakoa pu mai i na pono a pau o ka waapa, na hoe eono, na pine, kia, o, na kaula a me ka pea; a me ke ka liu.

            Ua lana ka waapa, no Iehova mai no ko makou ola.  "He kokua kokoke loa i ka wa popilikia."  Owau no ka mea pule no makou, a o ka Tauahoapu a me Toatahaani na mea hoopakele iaʻu mai ka piholo ana aku i ka opu hohonu o ka moana, a e hooikaika ana hoi na mea e ae e lana ka waapa.  Nolaila, ke manaoio nei au i ka Haku, he mau anela hoola wale no lakou a pau noʻu mai ke Akua mai ka i kokoke mai ai ka make iaʻu aia no i ke Akua ka huina o kuu mau la, oia hoi, aole i hiki mai ka hope o koʻu mau la no ka hana a ke Akua maluna oʻu.

            A in a e lawe koke aku oia iaʻu iloko o ka opu hohonu o ka moana, owai la e pani ma koʻu hope?  Owai hoi!  O ke akua no kai ike i na mea huna.  Eia au ma Taiohae nei i keia mau la, mai Uahuna au a Uapou, a mai Uapou i Taiohae nei, e hoi hou ana au ma ka moku i Uapou, mai laila aku a Uahuna mai laila aku ma ka waapa no Hivaoa.

            Ua palapala mai o Rev. James M. Alexander, Samuela Alexander, oia na keiki a Annie Alexander, e holo mai ana lakou ma ka moku (Galilee) mai Kapalakiko mai, ma ka la mua o Sepetemaba, a e ku mua ana ma Taiohae, Nuuhiwa, a ua kauoha lakou iaʻu e hele mua i Taiohae mamua ae o ko lakou ku ana mai.

            E ike anuanei lakou i kahi a ko lakou mau makua i noho mua ai no ka oihana micionari, a e hauoli ana maua o Kauwealahoa ke launa me ka ohana o Rev. W. P. Alexncer ka maua kumu aloha.

                        Owau no,

                                    JAMES KEKELA.

            PALAPALA MAI NA AINA E MAI

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Australia, ma ka Poalima o kela pule aku nei, i loaa hou mai ai la makou ka palapala a ko makou mea kakau mai na Aina e mai.  Ke hoolaha aku nei makou i ua palapala la no ka pomaikai o ko makou poe heluhelu.

            My dear papa:  Aloha kaua a nui loa: - Ua halawai mai au me kau leta i ka la 7 nei o keia mahina, a ua hoohauoliia mai hoi au kau kaikamahine nei.  Ua heluhelu au me ka akahele loa, a ua kulu koʻu waimaka i ka nui o koʻu aloha ia oe, e kuu Papa hoomanawanui iaʻu.

            Ua haalele aku makou ia Oakland i ka la 23 o kela mahina aku nei, ma ka hora 2 o ia auina la, a hiki makou i Santa Cruz nei i ka hora 5 o ke ahiahi.  He 75 mile mai Oakland mai a hiki i Santa Cruz, oia hoi, Holy Cross, he kea Hemolele.  He olelo Sepania paha keia.  Ua like no keia me Vera Cruz, oia hoi.  True cross, Kea Oiaio.  Ua lohe au i keia mai kekahi Professor i hoolaunaia mai iaʻu maluna o ke kaa ahi e holo ana no kahi anau ma Santa Cruz.

            O kahi mua a makou i hoea aku ai, oia no o Alameda, kela wahi no aʻu i hoike mua aku ai ia oe, ma kaʻu palapala e pili ana i ka hele ana o makou e nana i ka lele ana o ka baluna.  Oia ike ana nae hoi aʻu, ma kahi mamao loa aku ia, aka, o keia, ua hoea pono maoli aku au i ua wahi la.  He maikai ka ea ma keia wahi, he oluolu ka noho ana.  O ka ululaau o keia wahi he apala, he pea, he piku ame na huaai he nui o kela ame keia ano.  He ulunahele ia mau mea no keia wahi.  I koʻu ike ana aku, ua ono wale aku la no au i ka memele mai a ka piku ame ka apala.  He ulu wale mai no ma kae o ke alanui:  he hiki i kela ame keia mea ke kii aku ia mau mea, aohe kapu.  Haalele makou ia Alameda, a holo aku la ma ia wahi aku, ma kekeahi kula.  He kiekie ka wela, aohe wahi koaniani makani mai.  He ano ole nohoi ka aina ke nana aku.  He ano ole nohoi ka aina ke nana aku.  Aohe nohoi he nui o na hale ma ia kula.  O keia poe hale, no na Pake.  Hala keia kula panoa ia makou, hoea aku la makou i kekahi wahi i kapaia o Newark.  He wahi maikai no keia, he oluolu no ka ea.  Aka, e Papa, he kiekie ka lepo.  Ua oi aku ko onei lepo puehu i ko kakou o Honolulu.  Ina no e pa wahi koaniani makani ia mai o ka puehu ae la no ia o ka lepo, e laa nohi ke nolo ae ke kaalio ame ka lio nohoi.  Haalele makou i nei wahi a holo hou aku la a hoea he wahi taona i ano like pu loa no ke ano me Newark.  Aole nae hoi he maka lep o keia wahi elike aku la me Newark.  Nui koʻu mahalo i keia wahi no ka nui o na mea ai.  ke nana ae oe ma o a maanei o ke alanui he hua-ai wale no kau e ike ai, oia hoi, ka memele mai o ka piku, a apala, ka alani nohoi, ka pea a pela aku.  Aohe o kakou alani elike me keia.  Oia no kela ano alani e kuaaiia ana iloko o na halekuai mea ai o Honolulu, i kapaia ka Alani Kaleponi.  He nunui hoi keia; hoihoi ka maka ke ike aku.  He hiki no ia oe ke lalau aku i ka alani, oiai e holo ana ke kaa ahi; ka hele ia a luluu ma kela aoao keia aoao o ke alanui.  E ulu ana keia mau laau huaai ma o a maanei o ke alanui a makou e holo nei.  Pela wale no ke ano a hoea makou i Alama ame Felton.  He maikai no keia mau wahi.

            Ma keia wahi i hoolaunaia aku ai au i ka Professoraʻu i hoike ae nei, nona ka inoa Dwight.  He kanaka ano aoo no ia, a he oluolu hoi, Ua kamailio no au me ia no ka mea e pili ana ia kakou, a pela nohoi me kahi mea e pili ana Amerika nei.  Nana au i hoike mai, aia he nahaha nui mawaena o ka aoao Demokarata, oiai ua lokahi like ole lakou ma ke kakoo ana i ke kanaka hokahi no ka holo Peresidena ana.  O ka poai ikaika loa mawaena oia poe, oia ka poe i kapaia he Silver Party, kue ana lakou i ka aoao kakoo i ke dala Gula.  Nana nohoi au i hoike mai o kekahi kau holo balota Peresidena ano nui loa keia ma Amerika nei.  He haole Demokarata no keia.  O keia ka mea nana au i hoike mai i ke ano o Santa Cruz ame Vera Cruz.  He maikai maoli no ka launa ana me ka poe naauao, e loaa ana na mea hoonaauao hou.  Pela kaʻu e ike nei iaʻu.

            Mamua o ko makou hoea ana aku i Sana Jose, ua holo aku la makou iloko o ka ulu laau a hiki i na kuahiwi, alaila, hoomaka makou e hol maloko o ke kuahiwi.  Ua komo aku la ke aʻahao maloko o keia kuahiwi i eli ia.  He 20 minute paha ka wa a makou i holo ai iloko o keia ana poeleele i paoia, a puka ma kekahi aoao.  He lohe olelo wale nohoi koʻu no ka holo o ke kaa-ahi maloko o na mauna i eliia, a ke ike maka io nei hoi au.  O kekahi he ku i ka hoomakaukau ke nana aku oe mawaho o ka puka aniani, ma ka wa e iho ana ke kaaahi ilalo o ka pali, me he mea la e walawala aku ana ke kaa-ahi ilalo a he ku @o@oi i ka weliweli ke holo iluna o ka poli.  Ua hoomau no makou i ka nolo ana a hoea i San Jose.  He keu keia o kahi maikai.  He kulanakauhale nui maoli no keia.  Ma koʻu hoomaopopo ua ano like no me Oakland, a i ole ia, ua oi aku no paha keia ia laila.  He maikai maoli no ke nana aku i keia wahi.  Ua hoike mai kekahi poe o keia wahi, ia neinei (san Jose) i lohe ai lakou i ka Bana Lahui o kakou, a lohe pu Lakou i ka lakou himeni ana.  Hoike mai lakou iaʻu, i ka nui o ko lakou mahalo i na keiki Hawaii ma ka himeni.  Mahalo loa lakou i kela himeni, "I love a pretty Maui girl."  Haalele makou ia Sana Jose, a holo mai la no Sana Cruz nei, iloko o ka ululaau.  He wahi oluolu no keia.  Ale no he kulanakauhale nui keia, he uuku no.  He wahi piha mau ia nae keia e na haole no ka auau i na la a pau.

            Ma ka la inehinei hele makou i ka auau kai.  Iaʻu i ike aku ai i ke kai, ha wale mai la no ke aloha i ke kai a kuu aina hanau.  Aloha no!  Hele mai la no kekahi poe a launa pu me aʻu.  Ninaninau mai la iaʻu no ko kakou mau wahi auau kai, a ua hoike aku nohoi au elike me na mea aʻu i ike ai ma Waikiki.  Ua hoike pu aku au, o ka h@enalu (surf riding) kekahi hana lealea loa ma ka wa auau kai o ko Hawaii poe, eia nae he kakaikahi loa ka poe i ike ia ano hana i keia wa, mawaena o na kanaka Hawaii.  O ka auau kai ma koʻu aian, wahi aʻu, he hana ia i kamaaina loa i na kanaka hawaii.  Ua hoike mai no lakou iaʻu, he makemake loa lakou e holo aku i Honolulu.  Ua lohe lakou i ka maikai o Honolulu.

            E Papa, ua nui loa koʻu kaumaha i kou hoike ana mai nei iaʻu aole au e hele i ke kula ao himeni ma San Francisco, elike me kaʻu i nonoi aku nei ia oe, aka, ua manao no nae au, he kumu no paha kou, e Papa, i ae ole mai ai i keia noi.  Nolaila, e kuu Papa aloha, o kau mau mea a pau e kauoha mai ai iaʻu e hana aku no kau kaikamahine nei.  He oiaio no, ua hai aku no au maloko o kaʻu mau palapala ia kuaana Mrs. Ane Kahalia Voeller, ame kaina, Mrs. Lilia Sandford, no ka holo loa o makou i Enelani.  He manao keia i hoolalaia e kuu Mama ma ke aloha, oia o Mrs. Waller, aka nae, ua ano kanalua hou nae ia i keia wa, no kona lohe nui ana mai no na pilikia ma na mokuaina hikina, a no ka nui nohoi o ka wela ame ke anu.  Ua manao ola (Mrs. Waller) e hoi hou makou i Oakland, a malaila no na keiki e hele ai i ke kula a hiki i ko lakou @@@@.  Aole no nae i maopopo loa.  @@@@@ aole au i hele mai@@@@@@ @@@ @ @@@@@ wahi e ae, aia a mahope hele au @@@ poe heluhelu o ke K@@@@ koʻu @@@ God be with you till we meet again.

            CECILIA KEALOHA POEPOE

Santa Cruz, California, Iulai @@@@@

 

Ka Make ana o Lunakanawai

A. Kukamana.

 

            Welina kaua: - Me ka luuluu @@@ @ e hoike awiwi aku nei ia oe i ka make ana o Mr. W. A. Kukamana ka @@@ kanawai Apana o Molokai nei.

            Ua hiki mai oia i ke kahua ma @@@pera nei, no ka malama ana i ka@@ hana, ma ka auina la o ka Poa@@@ haia, la 9 o keia mahina, me @@ @@ kino ano nawaliwali no.

            Ua noho kana Aha no ka hoo@@@ ana i kekahi mau hihia lehulehu hiki i ka hoomaha ana ma ke @@@@ Poaono iho nei, a ma ke Sabati @@@@@ kipa mai oia i ke anaina pule ma@@@@ luakiniHoole Pope o Kalaupapa @@@ a mamuli o kona koho ia na i Luna@@@ malu e ke Kula Sabati no ka hoop@@@ pono ana i na hana lalau a Rev. @@@@ Kealoha i kapulu mau ai @@@@ noho komite ana no keia @@@@

            Ua lilo ka Lunahoomalu @@@@@ kamana i mea kamalio nui @@@@@ la me ka hookina loa ana @@@@@ mamua o ka mea kupono @@@@@ ame kona wahi ikaika, a ua @@@@ iaia, ka mahalo nui ana a @@@@ Kula Sabati ma ia la, ma k@@@@ ka hoomalu ana, ame ka wiw@@@@@@ ka paniku ana mai i ka p@@@@ huhu naaupo ma ia la, me@@@@ naauaoa.

            Nolaila, mahope iho o ka @@@@@@ na hana haipule o ia la ua @@@@ no ka hale, ma ka home a @@@@ pena ma kalawao, a ma ia@@@@ ino mai la ke kunu ame ka ha@@@@ a ao ia po, me ka moe @@@@@@ hookahi minute.

            Ma ke kakahiaka nui ae o ka @@@@kahi, ua hele kino aku oia no @@@@ ke kauka, i laau e hooluolu @@@@@@ pilikia, a ua loaa mai no, a me @@@@ lohe ana i ka hihia pi@@@@@@@@ Thos. K. Nathaniel, ma ia la oia @@@@@ hihia hope loa nohoi ia, me ka @@@@ lana e haalele iho I ke Kahua Ma@@@ pera nei, ma ke kakahiaka Poa@@@@

            Ma ia po iho, ua hiki hou ma@@@@ enemi kahiko, me ka ikaika @@@@ aneane loa, e lawe maoli aku @@@@ ola ma ia po, a mamua o ke ao loa ae, ua hoao oia e holo poeleele @@@@ o ke kauka, no ka imi ana i ke @@@ mamua o kona komo ana aku @@@ ka pa o ke kauka, ua ano nui @@@@ mai la kona pilikia, ua hoo@@@ kapuai, a no ia pilikia ua hoo@@@ la oia i kona lio i hope a hookuu@@ la na ka lio ka hana me ka hoom@@@ wanui, a i ke ao ana ae ua k@@@@ kauka, a mamuli o ka nui ino loa @@ ikaika o ka maʻi, ua lilo i mea @@@ akamai o ke kauka, oiai, he ma@@@ ole no ka ha-no, i kekahi wa a @@@ loa ka poe akamai i hooh@@ ia.

            Ua manao ke kauka e loaa ana ola ma ka okioki ana i na aa ino @@@@ hooke ana i ke kileo, a holopono ka @@@ nu, ame ka hiki hoi ke kamailio @@@@ kai me ka ha-no hou ole @@ @@@ mau makahiki loihi hou aku @@@@@ ua make e oka mamuli o ka @@@@ wali loa o kona puuwai @@@@@ oiai, he mau makahiki loihi @@@@@ ilo loihi ana a keia maʻi i @@@@@ hala wale aku ia, i ke ala @@@ mea a pau.

            Ma ke awakea Poa@@@ @@@@ ia mai ai kona kino @@@@ @@ @@@@ nei, iloko o ka huakai nui makan@@@ o na hoaloha ame @@ @@@@@@ ana a na Luna o ka Papa Ola @@@@@ malalo iho nei ka hoonohonoho @@ o ka huakai hoolewa@

            Na Kahunapule Rev. D. K@@@ Rev. S. K. Kamakahiki, ka Luna N@@@ ke Kahua Maʻi Lepera, A. K. H@@@son, ka mea hana pahu kup@@@@ Martin, ka Paali Puhiohe ma@@@@ Prof. C. N. Kealakai, Ka Hui  @@@@ Maʻi Lepera, Ka Hui Naita o ka @@@@ Ulaula e huki ana i ke Kaa Kupapa ke Kaa Kupapau ame na Hapai Pa@@@ Ma ka aoao.  Me. K. Makaena ame @@ me kakau o ka nupepa K@@@@@ hope o ke kupapau, na Hoaloha ame @@@ makamaka he nui mahope mai ame @@@ lehulehu mai mahope loa.

            Ua hoopiha nuiia na alanui o K@@@@ papa me na kanaka he mau @@@@ ma o a maanei o ke alanui, a he ko@@@@ kulaia Aupuni maoli ka hoa @@@@@ ka hewa i ka wai o ua mea he @@@@.

            Ma ka luakini Hoole Pope @ @@@@ papa nei i malamala ai kona @@@@@ hoomanao maluna o kona kino @@@ na Rev. D. Kaai ame Rev. S. K. K@@@ kahiki, me ka mama o na hana @@@ hookahi mea ehaeha o ka naau @@@@ anaina, oia no ka himeni wale @@@ kahi mea me kona leo @@@@@@ kohu pipi e kaualako ana ma@@@ o ka emi ana iho o ka leo o na mea pau.

            Ma ka hora 5 o ke ahiahi i @@@@ ia ai kona kupapu ma ke awa @@@@ a kau iluna o ka oneki o ka M@@@ Pukoo ka pahu hopu, kahi a @@ e noho mai ana me ka moe@@@ ole, e hoi aku ana oia e like @@@@ ka Moi Kalakaua, ka hoi kino @@ka aina hanau.

            O. W. A. Kukamana kekahi @@ naka i aloha nui ia e keia K@@@@ Lepera, me ka nana ole ia @@@@ olelo hooholo hoopilimeaai @@@ lana hoohulaina, a kupono @@@ nohoi ma ka oihana Luna@@@ aka, i kona make ana ua @@@@ huhu mai ka naau aku o ka @@@@ ole na manao me Kona a o ka @@@@ ka mohai nui a ke aloha e @@@@ walu ana ma na papalina o kela i keia.

            Ua hapa ae ka have o na pah@@@@ na, a ua pauaho ole nohoi ka @@@@ i ke kiai ana iaia, a hiki wale @@@@@ ana o Mokolii i kana ukana @@@@

            Nui nohi ka mahaloia o @@@@ Puhiohe, ma ka huapala maoli @@@@ puhiia ana o na leo mele a me @@@ manawanui maoli no a ahiahi @@@ pauaho ole.

            I ka hooki ana o ka mea @@@@ keia episetole walohia ua @@@@ @@@@ nao e hoomama mai ana na @@@@ kakou mau luuluu a pu, no ka @@ @@@@ ka mana ame ka hoomama mau loa.  Amene,

                                                                                                J. A. Kaman@@@