Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 31, 31 July 1896 — NU HOU HAWAII [ARTICLE]

NU HOU HAWAII

E wehe ia aku ana he Kula Aupuni Reretania ma Mana, Waimea, Kauai. I keia Poakahi ae e noho ai ke kau Kiure o ke Kau Kaapuni o Augate ae noi. O ka la hope loa keia o ka hoihoi ana i na Papa Hoike Auhau no keia nuikahiki. Ma ka la 6 ae nei o Augate e ku mai ai ka mokuahi "Kina" no Honolulu nfi. mai Kapalakiko mai. Kp ku mai nei ke alalaua i keia mau la. Ke hooho mai nei hoi kekahi poe, 'i'u-pu ke kai o ke alalaua!" He hale kuai kamano ko na kanaka Hawaii ma Laupahoehoe, Hilo, Hawaii. Ua pono ia. E liooikaika me ka hoomanawanui e pono ai. Ma ke kakahiaka Poaha nei, ua hopu ia o Kaelia e ka Makai Kiu Hawaii D. Kaapa, ma iika o ke awawa o Palolo, no ka liewa puhi "lemu hao." He waiwai nui ka moolelo Hawaii Kumuhonua a makou e hoolaha aku nei mai ka maka-peni manawalea mai a Mr. Kalai Opio o Honolulu nei. • Ua paa ae nei i ke penaia e Wm. Porter, he 15 nmu kii pena nani loa, no ka Haie Mele i hana hou ia iho nei. ew.ma iiaiam ai,n Kw etaio etaoi et O na waiwai o ka halekuai o "Painapa" i pau ai i ke ahi ma ke kakahiaka o ka Poaha o kela pule aku nei, ua hoopaa poho ia no ka huina o $20,000. He wahine haole ia e hoopahaohao nei i kekahi poe o ke kulanakauhale npi i keia mau po aku nei. Ua aahuia oia me ka aahu eleele, a he uhi maka eieeie nolioi kona. Ma ka auina la o keia Poaono iho, e ulele hookuku kipu ai he 20 kanaka o ka puali koa B, me 20 kanaka o ka pnn kipu pololei. O Makiki ko lakou kahua e paio ai. ' Kawkaweli" ka inoa kaulana o Lutanela Fernandez, o loko o ka puali makai i keia wa, no ka nui loa o na Pake puhi opluma i hopu mau ia e ia i keia mau la iho la. " ! He mau olelo hoolaha moraki kekahi e puka aku nei ma ko makou pepa | o keia la. Pela hoi me na hoolkha hf>oponopono waiwai. E nana ae o hala paha auanei ka pomaikai. He halepuie haole hou aku ana ko Hilo. E hiki ana kona mau lilo i ka $13.00. Aia ke kii o keia halepule maloko o ka nupepa haole Hawaiian f;.i7.ette o keia la (Poalima). O ka poe he mau pono wai ko lakou ina ka wai puna o Kunawai, he mea pono ke nana ae ma ko makou pepa i '» keia la i ka hoolaha a ke Komisina i 0 na Pono Wai o Honolulu nei. j , He mau la ku wale mai no keia o ka j Hiokukaua Aukekulia "Artemisia" no ' Honolulu nei. mai Kina mai. Ke hala ! 1 wa pokole o kona hookaulua ana j no onei. e holo loa aku ana oia no Kapalakiko. M.i ke ku ana mai o ka mokuahi :*•-!arīo ma ka Poalima o kela pule aku j i -i, i huli hoi mai ai ka Loio Kuhina ame Dr. Wood mai na kaiaiilu , • u" o Kina ame lapana. j Ua loheia mai, e weheia ana he Paka • Aupuni ma uka ae nei o Puunui, ma ! kahua o na apana aina i mahele- • • ' leia ae nei o kela aina o ka waiwai o ! Walakahauki i lilo ai ia Mr. Wong! 'A'a Foy no ke $30,000. j Ma ka Poalima nei i huli hoi aku ai o i Mr. Gasper Silver, no kona home ma i Waialua, mahope iho o kona uo ana j iaia iho a paa ma ka hipuu kaa-kolu i o ka mare me kekahi ouo hou loa o ka aoao palupalu, mawaena oia lahui. O i keia kekahi Pukiki waiwai loa o Ha- [ waii nei. O kona loaa makahiki, wahi a ka lohe ia, mai ka mahi raiki wale aiai no o Mokuleia he $9,000; aole ihelu *& koea mau loaa e ae.

-iiis«sra iott ia u taakott * -oheioh« | iīu. Iwi. rt- ;nai irtī»- i. Xviu j i :jlo. vut a»> ist. u I !=si ** R *&'**•• i*Wk 3as»-'fittH <o«t kou kakai. j e&e- -mwhma ■ 3te. a»3te&. nr. SL T*t£ t >iaa*fc a* *l ; -.'. 3*& 3® ftem wl ?«»* v <4fpte. ! mnfiiMS aaa lai S«ai>atßS^-j %ai 3N*eJ|fafe mwwiaua^ *e*Bt 3E3H 3lik 3&fc * io3 fctTifc" «i- iaawiaL ?e>nniinne & 3sfe. Irißif ī tw»h n«n \ - - .. ~ li Aana Aag?tīl& »na wa^_ nm. ia PanaaM a&& »£, lrihfi lbe waia sa īoāe =>&« © k« Vrrtagn*faßwflyya^, Hai» n» Haw«» ka In&a ēsi& ® |3s«SBl ra laEaQtei ae «a 3OL Dasa?3ni h-e man s»oāa3i£. lms9e Xotere o fca Leinlehu I k?aa sa i keia "«ra iio ka lairelawe asa ia iwm» e i3i a3rn 3 im laaiim © sa auo 3 oSte a3 lakou e boopi3Sa ma fce kama.'wai. No ia manawa. o itookaM iHile ke kokna ana o Mr. S. K. Mahoe i/ka nnpepa Ke Aloiia Ama., a waiiio mas la oia. tne tona kauoha mai ! ua poo o ua nupepa ia, e imi aka i mea kokua hou no ke pani ana ma kona waM. Ua haiia mal ia makou, mamua o ka pau ana i ke anaia e ke Ana-aina 0 na apana aina liilii o kela apana aina mauka o Puunui o ka waiwai o Walakahauki i lilo ai no ke $30,000, ua pau loa i ka lilo na aina i pau e 1 ke anaia. Ma ka wa o na keiki a ka Lunakanawai Kiekie i noho hooluolu aku nei ma ka mokupuni o Kauai, a huli hoi mai nei lakou ma ka la Sabati aku nei maluna mai o ka mokuahi Ke Au Hou ua ku ia lakou i ka pu he 19 pipi ahiu, a he 63 kao. Ua laweia mai imua o makou ka moolelo o MAIKA, ke Keiki Hapa Ilikini nona ka moolelo i puka ai maloko o ka nupepa Ka Leo mamua aku nei, a ke nana nei makou i keia wa, i hiki ai ia makou ke ike i ka maikai ame ka ole, no ka pono heluhelu o ko makou poe makamaka. I Ua hala aku ka Loio Paulo Numana no na kaiaulu o KapalakiJco ma ka Poalima o kela pule aku nei, a mai laila aku, e holo aku ai oia no Guatemala, kahi ana i lu ai i kekahi o kana mau puu dala mahuahua iloko o na aina ma ia mau wahi. Ua hoea kino mai kekahi "roialiti" oolea loa i ka wa kahiko ae nei, imua I o makou, a hoike mai la, ua pau loa kona puni hou ana i na olelo oiaio ole e paulu-a ia nei na kanaka no ka hoihoi hou ia mai o lee Aupuni "Roialiti". Aikena wahi ana i ka nui o ka palau ame ke kulolo. Ma ka wanaao o ka Poaha nei, ua lalama ae la ke alelo o ke ahi ma ka hale hana papa o Lucas. Ua hoea aku na kaa wai ilaila, mamuli o ke kuhea ake oeoe. Ua paahana iki ke kaawai kinaiahi no kekahi manawa pokole, a hoopauia ka pilikia. He mea maikai loa ke unuhiia a pai buke maoli ia ma ka olelo Beretania ka buke Moolelo Hawaii kahiko a David Malo i kakau ai. O kekahi no hoi, e pai buke maoli ia nohoi ia buke ma ka olelo Hawaii, a na ka Papa Hoonaauao e hana ia hana. i Hai mai na kiai Aupuni oka "I'a { hamau leo" o Ewa, aia ke au o ka milei nio ke hoalii la ma ua aina la. Aohe i ka, he ikea aku o na kakalaioa, na ki- | kania ame ka pua-kala e ulu mai ana | iloko o ke kihapai, ke aiai pu wale mai no a na huihui palaoa mohaha, ka mea ikea aka. \ E holo aku ana ko makou makamaka a hoaloha, oia o Mr. W. H. Tell, kana lede ame ka laua kaikamahine, Miss Annie Tell, no ka mokupuni kaili la o Kauai, i keia pule ae. Me he mea la e hoohemo loa aku ana i ka laua huakai no Niihau a hoea loa paha i ka mokupuni o Kuheimoana. ! " j Ma ka halawai ana aka Papa HooI naauao ma ka auina la Poakolu nei. ua hoike ae ke Kahukula Nui, ua haawi aku oia i ke kauoha ia Dr. B. D. Bond o Kohala Akau, Hawaii, e wehe hou ia j ka halekula e ku la ma ka apana o i Halawa no ke kula ana. E hoomaka ! ana ke kula ma ka malama ae nei o Sepetemaba. Ua loaa mai nei na lono mai Kauai | mai, maluna mai o ka mokupahi Ke , Au Hou ma ke kakahiaka Sabati aku nei, ua make o Koolau, keia kaeaea o na pali nihoniho o Kalalau, Kaūai. Ua oleloia ua make oia ma ka la 14 0 keia mahina, a ua kanu kana wahine ponoi iaia ma kahi a laua i noho kokoolua ai i ka naele o Alakai. Mamuli o kekahi ulia. ua puiwa ae la ka lio kaa o Mr. W. C. Aehi ma uka o Puunui, ma ka Poakolu nei, a holo pukalaki mai la ia mai laila mai no kai kai nei o ke kulanakauhale, me ka ahai aiwaiwa ana i ke kaa ona i hoopaaia ai. oiai hoi kona mea nana i hookeie i haalele aina ia akn ai mahope. Ua poino ke kaa, a pela nohoi me ka lio. No kekahi mau makahiki loihi loa 1 kaa hope ae nei, ka ike ole ia ana o ka opelu, ma na kai pili aina o Waialua, aka, ma kekahi mau Ia o ka pule i haia ua ikea ka maalo ana ae aia kumu hoola aina, ma ko laila mau kai; a ua ikeia aku hoi na kanaka lawaia o ko laila mau kaiauiu e kiai ana ma na lae kahakai, no ka wa pono e hoohei ai i ka malihini makamaka hou, me na upena kuu a ka lawakua.

l ko makou Ufi keeuii uuii o Mi Uour, iuuuxiduuwui upanu u Waialua. ma kii h'oaUu ntfi, hy umikai kunii v>lu kiuo. I kvtft a hu«u unii iii uu Hunoiuiu WM «W Ksfe&iu fcmUu k4UIH«&' u UA Xo«a» im*i it»«u .iwh mai ,\feui u. HHt«r<ui utnt. tto*tofc l; houkuu m&L tti o SB£sB£ i )BH»e llkumi pfc W& a& tattsa»jat <*. Ku> «&»*>- A aajfe &»& ijtefc * j|toit 4b 3a»&ftftfc &)&'!&* $&&& «ni <&fe «» os& 1» o*fc g&* * 3* tttt na£ *a£ <* aa* rafc»fettt& Wfelfieīiafci«meßto«at«era*riitoteiiflbei: a» «« i Im» 3U&. Bsfr 9«tt ?iwte «> ISt «%tte£& «i &gfc & ?b-~<&>fca&fe. , fe»eftfa&* asai Ss* afiB*mt&* >$ 3ai 9» f*«fc«fttt wn. *> 3Ē§sa= CL Jw»es « Kao adtinma. oae <e £31 553C « F*ēß» | 3&& -kaia ntrihe> ■« 3ai ncsasā»fL S«T- W, H. P£ri*3- -Ō 3ca ltottesja <& JL&TK?a&hi6S 5 )awfO£Tw- a berssa 3&«>rcL ?4£S}OJW 3in> •© 3sa niKPe aTta. aiiaMna 3 p3lia i 3m i&ea. m&3kal <■ ai lra jrirn 1 "k£ ■*\as a lea laEnln. Maloko o ka TJTsj)ejja AdT«ri3seT © kA" Poalia. nei, i ik-e iho aā mai®n i fca lw»fce a Miss Paris o Ka33m. ua malamaia Ik» j auaiua haipule hoomanao inaloko o ia . laakiui o Motuailraxra, Kai3tau Hawaii,! Hia ia va i loaa a3m aā ilaala ka lono no ka make ana o G. J- HoapHi, a nona nolioi iia anaīna haipnle le I malamaia ai. A ma ia halawai l haiolelo ai o Miss Kate Field inma o ke anaina. mahope iho o ana o ke anaina haipule, a na Mr. Muller i unuhi ma ka olelo Hawali.

Ma ka po Poaha o kela hebedoma aku nei i malamaia ai he Aha Mele maloko o ka luakini o Waialua e ko laila mau pukani, malalo o na hoohoihoi ana a ko laila kahu ekalesia, a ua noa ua Aha mele la i na mea apau me ka uku ole. Ua piha pu ka luakini i na poe ohohia ia mau hana. Ua lohe ia mai. he hana hoolauna a hoala hiamoe keia a ko laila kahu ekalesia iloko o kona kihapai. E haawi mau ia ana he Aha mele o ia ano i ka po Poaha ekolu o kela ame keia mahina. He- hana naauao keia. Pehea na kahu ekalesia e ae? \

Ma ka hora 8:25 minute o ka laSabati aku nei, haalele iho la o Charles Brede me Frank Aki, he mau limahana no ko makou halepai nei, me John Silva ame Oscar Wharton, ia Honolulu nei, maluna o ko lakou mau Velocepide a kamoe aku la no Koolaupoko. Hoea i Heeia i ka hora 10:50. I ka huli hoi ana mai, ua hookipaia lakou e ko Kaneohe poe opu aloha ma ka panee ia ana mai imua o lakou he papaaina maikai. Haalele ia laila he hapaha hora a kani ae ka hora 4, a hoea i Honolulu nei i ka hora 5:30 minute.

Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Belgic, ma ka Poalima o kela pule aku nei, mai lokahama mai. a oiai ua moku la e ku ana ma ke awa nei, ua makemake iho la kekahi ohua o luna o ua moku la e hookomo i kana poe palapala iloko o ka hale-leta, a no kona ae ole ia e lele i uka nei, ua haawi aku la oia i kekahi kanaka keokeo e ku ana ma ka uwapo he hapaha gula Beritania no ka hele ana i ka hale-leta e hookomo ai i na leta. O ka hope, aole i hoi hou aku keia haole o uka nei i ka moku, a no ia mea ua piena loa ka mea nana ke elala i haawi mai ai iaia. Ua hopuia ka haole i loaa mai ai ke dala me na leta, aka, ua olelo ae oia, he hookahi no dala i loaa mai iaia, aole i ka nui aku.