Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 31, 31 July 1896 — HUAKAI POKOLE I KOOLAU He Moolelo Lealea no ke Daimana. NA WAHINE NOHO ANU O NUUANU Kahi i Hanaia ai ke Kanaka mua loa o Hawaii nei. [ARTICLE]

HUAKAI POKOLE I KOOLAU

He Moolelo [Illegible] no ke [Illegible] [Illegible]

NA WAHINE NOHO ANU O NUHANU

Kahi i Hanaia ai ke Kanaka [Illegible] loa o Hawaii nei.

I anaioaa iiaki ama i lcabī hoopiī- | nx * &oea ako ai 1 k€ loekieaa e kaa»e aku ana £ 3«aa fea uuka o Namnu. ; olelo h<Hi mai Ja ua wahi hoa haihai olelo maamaalea nei o*«: : "E l Aia malalo lā o kela wahi, ka home noho o na 'liiwahine kaulana loa o keia uka waokele, Oia o Hauola a ine Hapuu. He mau wahine, kupua keia." Ia wa hele aku la makou no ka ia 'la wahi o ke kuhikuhi ana mai. Ike iho Ia au, maiuna koke iho o ka niao

kipapali o ke alanui aupuni kahiko, malalo aku o ke alanui hou i keia wa, a mauka pono iho hoi o ka ulu hau. he elua mau pohaku. Hookahi he pohaku ioihi, nemonemo maikai kona kua, aneane 3 paha kapuai kona loa, a hookahi pohaku ano poepoe kihi-

kihi. O ka pohaku loihi, aia ma kai nei, a mauka aku kekahi pohaku. O ka mea ma kai nei, oia o Hauola; a o ka mea aku ma uka, oia o Hapuu. Ike iho la au, ua hoonohonohoia ka lau palapalai a puni ka pohaku i kapaia o Hauola, a maluna aku hoi o kekahi pohaku, oia hoi o Hapuu, he wahi pua lehua e kau ana. Oiai au e makaikai pono ana i keia mau kia hoomanao o na moolelo kaao kahiko a na kupuna o Hawaii nei, pane mai la kuu wahi kakaolelo:

"Eia i keia wahi e pii mau mai nei kekahi poe me na piko o ka lakou mau keiki, a kanu malalo o keia mau pohaku. A me he mea la, ina no kaua e eli iho ana malalo nei e loaa ana no ia kaua na hoike e hooiaio mai aaa i ka'u mea i olelo aku nei ia oe." Aka, aole au i ae aku i kana, no ka mea, 'he hana awahua wale no ia a maua e hana aku ai. I kela wa a'u

e ku ana me ka noonoo nui ana no na manaoio ikaika i komohia iloko o na kanaka o ka wa kahiko ame ko keia au nohoi, a i ko'u alawa ana ae la luna o ke kakai mauna e ku ana ma-ka aoao akau o ke oawa nani o Nuuanu, ike aku la au i ka halii pukalaki ana iho a ka ohu-leolo me ka awiwi nui, a i ka nana ana aku hoi i ka huli Koolau, e po mai ana ia wahi i ka ehu aka ua. Ia wa i apoapo ae ai ko'u oili e loaa ana ka paha makou i ka ua. Nolaila, kupu mai la keia manao hookolohe ilokp o'u, a oia keia Ua hookaukau iho la au i ua mau waliine pohaku nei o Nuuanu, no ka mea e pili ana i ke ku-a-ua e nee mai ana imua o makou, e loohia paha auanei makou i ke anu a ka ua, a e maeele hoi i na hoopulu elo ana a kona mau omaka wai. Ia wa haalele iho la au ame ko'u hoa i ka makaikai ana i na wahine kupua o Nuuanu, a kamoe aku la ma ke alanui a hoea ika nuku. Nana ae la i ke alo o Lanihuli, e oni kapalili ana no ke Kawelu, ka mauu kaulana oia koa-uka. Oiai makou ma ka nuku, kahi kaulana ma ke mele a ka Hawaii, i lohi a ka makani, ua aumeume iho la makou me na wiliau ahiu a ka makani; alaila, kupopou aku la makou, me na houpo e noonoo nui ana i na hana kolohe iho a Kanepohakaa maluna iho, oia hoi na pohaku helelei wale. I ko makou hoea ana aku i kahi punawai kaulana o "Siloama M a maluna iki mai, ike iho la makou e waiho- ana ma ke alanui he pohaku makamaka hou he mea la, aole i koliuliu loa na hora kona haalele ana aku i kona home pili kuahiwi, ma ka mauna kahiko, e malu iho ana maluna o makou. Ia wa i olelo aku ai au i ko'u hoa me ke pihoihoi: "E! He pohaku oili keia e waiho nei. Pakele maoli kakou." . Mamua nae o ko makou hoea ana mai i keia wahi, a ma ko makou wa hoi e kaalo mai ana ma keia aoao o ka nuku, ma ka huli Koolau, aia makou ke ike aku Ia i ka nee mai a ka ua maluna o ka lalani puu ma ka huli o Mokapu. O ka nee mai la no o ka ua a tehi iluna o ke kula kuawa. a nee loa ae la ma ka ulu hala o Kekele, oiai hoi ka eheu akau o ua bata!iona uhl*-wai la e kapeku ae ana ia uka o Luluku. Ke haupu wale la au i na kanaenae hupo a'u i mahamaha ai i kahi ona wahine noho uka. Aohe he huna ua i lalama mai ma kahi a makou e kupopou aku ana.

Ia makou nohoi e iho ana, kaalo ae la makou ma ke alo o ka punawai o ke ike aku la kou mea kakau i na maka o Kana e nunui mai ana ma kai ae o ke kula o Puuuhi. I ka huli ana ae hoi i kahi kula hapapa mauka o ke alanui, a i kahi uwapo uuku I ke oihuihu pali ma ka aoao

uohui iiwi kw k.umu o Kv .ttuuui * \*ii j tiia i<i.t uv U.ty4piUi 4ivW, Uum4H4 i 11.n» iiivti i H*- kahu* U-.iii* s >■' wekeihi ' kuian lua o \±is Wu&M : suu lu», KiiolliU. <%*/. U. .ui I j i\i>U4 iuUHW»ti ifc« kuma ii%tituvfc« !k«.i ii4 Uaukouu', Ki> 1&.U» ī i»a iK» lu«i « i u UMM*. K,&j hi»uiiwl 44t5k o • *»*<*. i • U<l .*vU. V ■ laMii Hilū *ii-< - 4* u,- >'. iw*k 1 .»■: • -• -V %»l »> V> V V HI?V-' <lllH & lUki'U, !-• HHt V W ■t<^i k jH v*4* BwftfltkUi \ l 4A »hsfc.i ■■; ■•' «V»*. i , ■ *«*+>• sfek. giU kii*. tJta. UtV«<iMUs &t '. MeUilk < «at t &k : K* &*. **•£ *£fc «'«OKk v> ■ 'i» 4aaa% &* «tfc * Km&k I <*««% t &* aat& >~ fctttli «Ett» &fct£M&t vr %31. • «ttti *m* ' tettt*&i *m «**. « tot-; <* &K& %&»&». i ttxt Ktaeftitt a»t. AA> vmt <: &xr «. «» «sa» lbit3afe& & g %a&ī «ae* »«* 2 9*3*. * feMbi* &* tai 9saik«m &a*fc*s w& <* a&*lv*s iiaaii i m* t& «BM H«KB(M*« »*t. &«d <6 sa*. 1 *b*SKWI l>o«& «as* s**s3aL. m s&n l* ir<a> «ust a&« i* S $4tS; •O 3loio3«&l e Jna CBtt3 MUL. * fe<W<®BiS*C *f 5a aa i S*kk?<M<* « fc* « Hamūi aei ott oS. S|. K*ma.lmxi. i h&ike mai aī k*ln i ■fci o ~kr scaraka mak& raw& it\a t> Haa<;. A p^s«:

O Mokapu kahi Ai*finokr», o M«VUv lani kahi anekuah:TGi Kualoa a Kaneohi\ oia kc kiī o na aina o k* honua n« i hooialaia, a i c ke koh: Akua. * * * ,\ia ma ko nio hikina o Mololani. o hu!i ana i • ka hikina a ka la. e pili ana i ka ae kai. he lepo ulaula ka lepo i huipuia me ka lepo hauliulithaeleele>. Malaila i hanaia ai ke kanaka mua. l*a kapaia kela wahi o Kahakahakea i ka wa kahiko, a o Pahonua i keia manawa. Malaila o Kane i kahakahaai i ke ana o ke kanaka i ka lepo. ma ke ano o ua poe Akua nei i kahakaha ai i ke kii o ke kanaka i ka lepo. ♦ * * Ma ka wa i pau ai ka kahakaha ana i ke kii lepo, olelo mai o Kanaloa, 'Aole e loaa ka oukou kanaka, aole o oukou mana; owau ka mea mana.' Alaila, hana iho la ua Kaualoa nei i ke kii kanaka a like pu rac ka Kane ma i kahakaha ai. Olelo aku la o kane.ma iaia, 'Hooliloia kau lepo i kanaka.' Eia nae, aole i loaa ke kannka; aia no ke <Jtii kanaka a Kanaloa ke waiho la ma Pahonua.ua lilo i pohaku. "Nolaila, olelo aku ]a o Kane i kona mau hoa Akua, ia Ku ame Lono: 'E hoolohe olua i ka'u mau olelo. O ka'u mau olelo e pane aku ai, oia ka olua e malama a e hoolohe.' Alaila, olelo aku la o Kane: "Hiki au e ola." Pane o Ku ame Lono: "Ola." "Ia wa i lilo ai ka lepo i kanaka ola. I ka wa i loaa ai ke kanaka mua, ua lawe ua poe akua nei a i ka hale a lakou i hana ai, o Halekou ka inoa, a malaila ke kanaka makamua i noho ai, aole i loaa ka wahine. Aka, ua ike nae ua kanaka nei i kona aku, e liele pu ana me kona kino, ke puka iwaho, a ke komo iloko o ka hale, a ke holoholo i kahaka.i o Nuufia me Oneawa, aka, ua haohao nae oia i ka pili mau o ke 'aka iaia. "I ka wa i loaa ai ua kanaka nei i ka liiamoe, a i ka hikilele ana mai e noho ana kekahi wahine maikai ma kona aoao, a manao iho la oia, oia ke <iku e pili mau ana ma kona aoao, ua hoolilo mai ke akua i kona aka i wahine nana, nolaila, kapa aku la oia i kona inoa o Keakahulilani." A ua manao au ma keia hope aku, ina e loaa ia'u he wa pono, e hele hou ana kou mea kakau a hiki pono i kela wahi i oleloia ai e S. M. Kamakau oia kahi i lianaia ai ke kanaka mua o Hawaii nei, oia hoi o Pahonua i keia wa, a o Kahakahakea hoi ia j ka wa kahiko. Oiai makou ma ke kula o Alele, hu mai la ko'u lioomanao ana no na hanu hookaulana aiwaiwa a na "lii kahiko o Hawaii nei. Ka hoopaipai ana o Lonoikamakahiki me Kakuhihewa—ka hale a Kakuhihewa i kukulu ai a ikeia kona kaupoku e ka poe e noho ana ma Kulaokahua ae nei—kahi mua loa i kukuluia ai o ka hale "Naua;" a«»pela wale aku. Kou mea kakau, Huli-moolelo-kahiko.