Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 32, 7 August 1896 — Page 4

Page PDF (1.43 MB)

This text was transcribed by:  Jasmine Santos
This work is dedicated to:  To My Brother: Joshua Kainoa Santos, I love you & miss you dearly

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HAAWINA

KULA SABATI.

            III.  Aug. 9.  Ko Davida mau ia-@akila, 2 Sam. 10:8-19.

            8 Hele mai la ka poe mamo a Amona iwaho, a hoonohonoho iho la i ke kaua ma kahi e komo ai iloko o ka puka; a ku kaawale mai la ka poe Suria no Zoba, a no Rehoba, no Isetoba, a no Maaka, ma ke kula.

            9 A ike aku la o Ioaba i ke alo o na kaua, mamua kekahi, alaila wae iho la ia i ka poe ui a pau o ka Iseraela, a hoonohonoho aku la ia lakou e kue i ka poe Suria.

            10 A haawi aku la ia i ka poe i koe ma ka lima o Abisai kona kaikaina, i hoonohonoho aku ai oia ia lakou e kue i ka poe mamo a Amona.

            11 Olelo aku la ia, Ina paha e oi aku ka ikaika o ko Suria i ko'u, alaila, e kokua mai oe ia'u, aka, in a paha e oi aku ka ikaika o ka poe mamo a Amona i ko kou, alaila au e hele aku ai e ko-kua ia oe. 

            12  I nui ka ikaika, a e koa hoi kakou no ko kakou lahuikanaka, a me na kulanakauhale o ko kakou Akua: e hana mai hoi o Iehova e like me ka mea e pono imua o kona mau maka.

            13 Neenee aku la o Ioaba me na ka-naka me ia e kaua aku i ko Suria, a hee aku la lakouimua on a.

            14 A ike ae la ka poe mamo a Amona ua hee aku la ko Sura, alaila hee aku la hoi lakou imua o Abisai, a komo aku @a iloko o ke kulanakauhale.  A hoi hou mai la o Ioaba mai ka poe ma-mo a Amona mai, a hele mai la i @eru-salema.

            15 A ike ae la ko Suria ua pepehiia lakou imua o ka Iseraela, hoakoakoa ae lakou i kahi hookahi.

            16 Kii aku la o Hadarezera, a kai mai la i ko Suria ma kela aoao o ka muliwai; a helemai la lakou i Helama: imua hoi o lakou o Sobaka ka luna-kaua o Hadarezera.

            17 A haiia mai ia ia Davida, hoakoa-koa ae ia i ka Iseraela a pau, a hele aku la ma kela aoao o Ioredane, a hiki aku la i Helama: a hoonohonoho aku la ko Suria ia lakou iho e ku e ia Davida, a kaua aku la lakou ia ia.

            18 Hee aku la ko Suria imua o ka Iseraela, pepehi iho la o Davida i ko na haekaa ehiku haneri o ko Suria, me na tausani koa hoohololio he ka-naha; a pepehi aku la hoi oia ia So-baka ka lunakaua o lakou, a make iho la ia ilaila.

            19 A ike ae la ka poe alii a pau o na kauwa a Hadarezera, ua pepehiia lakou imua o ka Iseraela, a hookauwa mai la na lakou.  Pela i makau ai ko Suria i ke kokua hou aku i ka poe mamo a Amona.

            Pauku Gula.  Halelu 27:1.  O Ieho-va kuu malamalama a me kuu ola; owai la ka'u mea e makau aku ai.

            Manao Nui.  E pono i ka poe manao-io ke malama i ke akamai a me ka wiwo ole ma ka paio ana aku i ka paio maikai o ka pono i ka hewa.

            Olelo Hoakaka.  Ua noho e na ohana lahui o ka Ieseraela ma ke ano kaa-wale a hiki i ka wa a Davida i lilo ai i Moi maluna o ka lahui holookoa, e like me Kamehameha I. maluna o ka paemoku o Hawaii nei.  Ua iini o Da-vida e hooulu ae i ka lahui a hooika-ika ae.  Ua lili na lahui no pili, a imi lakou e hoopau koke ae i ko ka Iseraela hoomahuahua ana.  Aka nae ua hooponopono a hoomalu o Davida i kona aupuni me ka naauao a me ka haipule.  Ua hoonui ae i kona mau pa-ali koa malalo o na pukaua 30, a me na @lii pukonakona 600 maluna o na koa 300,000.  Ua paio aku ko Ameleka, Pili-setia, a me Moaba ia Davida, aka nae ua lanakila loa o Davida, 2 Sam. 8:2, 6.

14.  Aole oia ke alii pakaha wale i na aupuni; aka nae ua iini keia mau lahui e law pio i ka Iseraela a kue aku o Davida ia lakou me ka lanakila.  Ma keia haawina Baibala ua kakauia ka moolelo o ko Amona kaua ana aku ia Davida, a me ko lakou pio.  Ma keia mau lanakila ua ko ko Iehova olelo mua ia Aberahama, Kor. 15:18, e pili ana i ka aina o ka Iseraela e kamoe ana "mai i ka muliwai o Aigupita, a hiki aku i ka muliwai nui o Euperate."

            8.  Amona, -ka põe mamo o ke keiki o Lota nona no hoi ke keiki Moaba kin.  19:38.  Ua hoikeia ke kumu no ko lakou kaua ana, 2Sam. 10:1-7.  Oiai ua noho kuonoono ko Moaba ma ka aoao hikina o ke Kai Make, ua noho luhelelei wale ko Amona ma ka akau o Moaba ma ka aoao hikina o ka mu-liwai o Ioredane.  Ua uahoa a loko-ino lakou e like me ko Arabia i keia wa.  Ua kaua mau aku kekahi i ke-kahi keia mau ohana lahui Arabia 121.  O raba ko lakou kulanakauhale hoo-kahi, Kan. 3:11. Ua hoouka lakou ma kahi pili koke i ke kulanakauhale.  Ua ka kaawale na puali koa i hoolima-limaia, a mamua o ko lakou hoohui ana, ua eleu o Ioba e pai aku i ko Suria, no lakou he mau hana lahui aha, ko Ioba, kokoe i Euperate, ko Rehoba ma Galilaia Akau, ko Maach ma ka waipuna o Ioredane, ko Toba ma ka hi-kina hema o ka lokowai o Galilaia.  Ua hoomoana ko Suria ma ke kula pili i ke kulanakauhale o Medeba, he mau mile 20 mamao aku o Raba.  9.  Ioaba, ko Davida keiki hanauna, nona ka ma-kuahine Teruia, ko Davida kaikuahine.  He koa maalea oia.  Ua akamai oia ma ke kaua ana aku i ko Suria ka mua, oiai ua kiai aku o Abisai i ko Amona.  Ua wae oia i kona mau koa ui a ikaika ae, no ka mea oi aku ke akamai o ko Suria mamua o ko Amona.  Ua paiapai o Ioaba i kona mau koa e hookanaka a eo aku.  13.  Hee, -me ka makau huhewa aku i ko Ioaba wiwo ole.  14.  Hee, -pela no ko Amo-na imuo o Abisai, i ka wa a lakou i lohe ai i ka auhee ana o ko Suria.  Hoi hou, -no ka mea, aole hiki ia ia ke lawe pio i ke kulanakuhale paa, a kokoke na ino o ka hooilo.  16.  Hadaragera, (ka moi o Zoba, oiai ua nui ae na pana-laau he ino mamuli o kekahi akua o Suria, no hoi malalo o kona alii ana, p. 19).  Ua hoouka o Davida i ke kaua ma ko lakou ain.  Aole i kali oia a hiki i ko lakou komo hewa ana iloo o kona aupuni.  Ua kaua aku oia i ko Suria, ma Helama, ke ole e oi aku ka pololei ma ka unuhi ana i keia hua-olelo Hebera, "me ka ikaika piha."  Ua kii ko Suria i ka poe kokua ma ka aoao hikina o ka muliwai o Euperate.  Ua hoakoakoa o Davida i kona mau ka-naka a pau loa, a lakai oia ia @kou, oia no ke poo.  18.  Ua oleloia, 1 Oih. 18:3,4.  O Hama@@ ke kahua kaua; 1,000 halekaaa kaua i pio ai; 7,000 koa hoo-hololio; a me 20,000 koa helewawae.  Aole like na helu, no ka mea aole he mau hua helu ma ka olelo Hebera: ua hoikeia na helu ma na huapalapala ma na kaha.  Pau keia mau kaua ana ua nui ae na palena o ko Davida au-puni.  Ia wa e ae ua oi aku ka mana lanakila o Aigupita paha, ko Asuria paha: aka i ka wa o Davida ua nawali-wali keia mau aupuni nui.

            I.  Makaukau no ko lakou kaua 8-12.  Owai ka poe i makaukau no ke kaua ana aku ia Davida?  Owai ko lakou poe kokua?  Owai ka pukaua o ka Iseraela?  Pehea i maheleia ai kona mau puali koa?  Heaha ke kumu no keia mahele ana?  Heaha ko Ioaba olelo paipai i Abisai?  Ua kupono anei na kaua?  E pono anei i ka haumana o Iesu ke lawelawe i koihna koa?  He mau kumu kupono anei no ko Davida kaua?  Me na manao maikai a me na hana maikai anei ko Davida kaua ana?  He-aha kekahi mau kulana maikai o na koa?

            II.  Ka hoouka ana i ke kaua, 13-16.  Owai ka mea lanakila?  Heaha ke kumu no kona lanakila ana?  A auhee aku ko Suria, pehea ko Amona?  Heaha ke kumu no ko Ioaba haalele wale ana ia wa i ko lakou kulanakauhale?  Heaha ko Davida hana mahope, 2 Sam.  12:26-31?  Heaha ke kumu no ka emi ana ihope o ka Iseraela @ ka wa mahope, aole i mau loa ka noho lanakila ana?  E pono anei ke hoahewa aku i ka Ise-raela no kekahi mau hana punikoko ma ko lakou kaua ana, oiai ma keia mau la ua maa e hana maikai ku i n koa pio?

            III.  Na waiwai o ka mea lanakila, 17-19. -Mahope o ka auhee o ko Suria, heaha ko lakou hana hou?  Owai ko la-kou poe kokua?  Mahea ko lakou kaua ana?  Owai ke poo o na puali koa  o ka Iseraela?  heaha ka hopena o keia kaua?  Ehia ko Suria i pepehia?  Heaha ka hana o na 'lii aimoku o ka moi o Suria?  Heaha ka olelo kupono no ka poe manaoio ma ko lakou paio ana aku i na ino, Hal. 27:1?  Heaha  kekahi mau enemi o ka poe manaoio i keia wa e kaua aku?  Heaha na kulana ku-pono no na haumana o Iesu ma keia hana?  Heaha na mea kaua kupono, Ep. 6:13-18?

            Manao Pili.  1.  Owai na mea e pono ai ke kaua aku i na hewa?  2.  Pehea e hoomakaukau ai ia kakou no keia kaua?  3.  Mahea ke kahua kaua?  4.  Heaha na waiwai e loaa ai, 2 Tim.4:8:1 Pet. 5:4; Iak. 1:12?  5.  Ua kupono anei ke imi i ka maluhia ma ka ae ana aku i ke diabolo?

 

HE KANAKA AAHU ELEELE

 

Ka Hookalakupua Hou Loa i keia mau la.

 

            No kekahi manawa lehulehu wale i kaa hope ae nei i ke ao ame ka po i ike ia ai kekahi wahine aahu eleele e maa-lo ana ma na alanui o loko nei o ke ku-lanakauhale, ma na wahi kokoke i na pa ilina kupapau ame kekahi mau wahi e ae.  Ua nui ka poe i ike i keia wahine a i kamailio pu me ia.  Ma ke kaka-hiaka Poalima aku nei, ua ike kekahi kalaiwa (driver) kaa i ua wahine la e pii awiwi ana ma ke alanui Nuuanu.  Ua alualu oia iaia, eia nae ua pala-mimo iho la ua wahine la ma ke alanui Kahunapule, a i ko ia nei hahai ana aku hoi mahope pono aku o ua wahine la, ua komo aku la oia ma kahi alanui ololi o Frank Damon, a no ia mea ua holo loa mai la ke kalawaia kaa.

            Ma ke kakahiaka Sabati nei hoi, hora 4 paha ia, ua ike aku la kekahi mau kanaka opio elua maluna o kekahi kaa bage i kekahi kanaka i aahuia me ka aahu eleele, ma ke alanui kau aoao e hana hou ia nei ma ka aoao mauka o ke alanui Moi, e maalo ae ana ia ma ke kua aku o na puu one i hoopuu-puuia malaila.  I ka ike ana o ua ka-naka aahu eleele nei e nana pono ia mai ana ia e na kanaka elua o ke kaa bage, ua hoala ae la ia i ka a-i o kon kuka a ku pololei iluna.  Holo aku la keia mau kanaka maluna o ko laua kaa a ma ke alo mai o kahi a ua kanka la e ku ana, lele iho la kekahi o laua ilalo mai luna iho o ke kaa, a hele akula e nana pono i ua kanaka aahu eleele nei, eia nae ua holokiki aku la ua ka-naka nei a hoea i ke kihi o ke alanui a holo aku la i uka o ke alanui Alakea, oiai hoi he kanaka mai luna aku o ke kaa e alualu paukiki ana iaia.  Ua nalowale ua kanaka la.  Ma keia alu-alu ia ana o ua kanaka la, o ka paele nou popo kekahi, nona ka inoa o Wood, a o Willi Sumner kekahi; aka, he keu keia o ke kanaka aahu eleele mama nui wale.  Ua oleloia, he wahi kanaka kino pahaahaa wale no keia, he pilala-hi nae kahi kinno, aohe umiumi o ka auwae.  He kuka kanahai pihi palua kona, a he eleele holookoa kona mau lole apau.

            Mamuli o keia mau hookaulana pa-haohao e laha mai nei mawaena o ka-kou, ua hoomanao ae la makou i ka wahine aahu keokeo i ikeia ai ma Kau i kahi wa i hala lilo aku nei.  Ua alu-alu ia nohoi ia wahine e na paniolo hoohei pipi o ia mau kaiaulu aohe no he loaa, a oia ka wahine nana ka olelo wanana kaulana i hoike aku ai imua o kekahi poe ma Kau ma ia wa, me ka i ana: "E? aohe o kakou aina.  Ua lilo ka aina o kakou i ka haole."  A eia hoi i Honolulu nei keia mau ku-pueu e hoomaikeike mai nei.

Ina o ka hoolilo ana'ku ia $100 i mea e hoopaaia ai ke ola o kekahi ohana mai na umii ana mai a na ma'i o ka opu iloko o ka makahiki, alaila, e lehulehu aauanei ka poe e manao ana he hana ia i kau iho maluna o lakou, e uku aku lakou ia huina dala; oiai, aole hiki ia lakou ke hoomaunauna wale aku i ko lakou mau ola, a pela hoi me na ola o ko lakou mau ohana no ia huina dala.  E loaa ana i kela ame keia mea hoopaa ola no 25 keneta, oia ke kumukuai no ka omole hookahi o ka LAAU HOOLA KORELA A KAMALENA.  Aneane ma na wahi apau, ua make kekahi mea ma-muli o ka loohia ana i kekahi ma'i o ka opu mamua o ka loaa ana o kekahi laau, a o kekahi kauka paha.  E hiki ana anei ia oe ke hoomaunauna wale i kou ola mamuli o kou ole ana e haawi i keia wahi huina dala uuku loa?  E kuaiia ana e na mea kuai laau lapaau o na ano apau, oia o BENSON, SMITH & CO., na Agena ma ko Hawaii Pae Aina.

 

Moolelo Hawaii Kumuhonua

 

Hoomakaukauia e Z Kalai (Makua) i moke a i hoononopono hou ia e kana keiki e O. Z. W. Kalai (opio)

 

MOKUNA II.

            6.  O ka honua nui a kane,

            O ka honua nui i Kapakapauakea a Kane,

            O ka honua nui a kane i hoolewalewa,

            O ka lewa ka hoku, o lewa ka ma-lama,

            O lewa ka honua nui a Kane.

            I ka lewa o mole o opuu ka honua,

            Opuukahonua (k), o Lalohana ka wahine,

            Hanau ka lewanuu, hanau ka lewailani,

            Hanau ka inaina, hanau ka nalu,

            Hanau ke kaiula ke kuakoko,

            Ka inaina, hanau o Kini-akua,

            Ka poe keiki-akua lele i ka lani-

            7.  A laha ae la ka malamalama, a ikea iho ia ke keiki a he mau mahoe, lawe ae la o Pukuiakua i ka lani a hoonoho aku la ia Auikahulioleleka - lani i kahu hanai, a @ Haumea, o Uli, o Kanekikili, o Kaneikapohakaa, o Kanewawahilani, Kaneikauilanuima-kakehaikalaninui.  Hoopii ae la o Ulu i na nuu lewa a lilo ae la i moana uli-uli kiekie loa maluna o ka honua, a kapa ae ia o Pukuiakua o ka Lani Nui a Kane.

MOKUNA III.

            1.  A maopopo ae la ma ka make-make o ka Pukuiakua e hoomoe i ke kaikunane-lani na ke kaikuahine-ho-nua, alaila, hoolakolako iho la o Aui-kahuliololukalani i pono, a hoonani aku la, a kahiko aku la i ka moana laula o ke aouli i kapa nona, a hoai-lona iho la, hoomahuahua i ka loa me k@ laula, a hoonoho i mau hoa olelo, a ma na papa ka hoonoho ana, penei:

Papa akahi, o na ao-papanuu,

Papa alua, o na ao-papalani,

Papa akolu, o na ao-polohiwa pano-pano,

Papa aha, o na ao-melemele

Papa alima, o na ao-ulahiwa

Papa aono, o na ao-poni,

            3.  Hoohanau mai la ka Pukuiakua ma o kona lehulehu la i mau kini-lani, ma kela ano keia ano iloko o ke ao, ka makani, ka ua, a me ko laila lehulehu apau, a kapa ae la i ka inoa ma ko Kane mahele, ko Ku, ko Lono, a me ka nui akea o ka Pukuiakua, a o lakou no

Papa ahiku, o na ao-pakaku,

Papa awalu, o na ao-kaalelewa,

Papa aiwa, o na ao-kahaea,

Papa umi, o na ao-papaheana,

Papa umi'kahi, o na ao-ua,

Papa umi'lua, o na ao-hekili,

Papa umi'kolu, o na ao-anueanue,

Papa umi-ha, o na ao-makani,

Papa umi'lima, o na ao-uila.

            2.  Hoolilo aku la oia la lakou i mea hoonani, a i mau kini no ia wahi; alaila, kauoha ae la ka Pukuiakua i kona lehulehu (i hoikeia ma na anuu i hala ae nei mamua) e hooko aku la-kou i pono no ka lani a e hoopaa i kona mau aoao, a hoolohe aku la.

ka olelo a ke Akua ma@ka lani, penei ka mahele ana a me ke kapa ana:

            Kaneikeao-papanuu, Kaneikeao-pa-palani, Kaneikeao-polohiwa, Kaneike-ao-mele, Kaneikeao-ulahiwa, Kaneike-ao-poni, Kaneikeao-kilo; o Kuikeau-loa, o Kuikeaopoko, o Lonoapuakau, o Uli aku, o Ulu, o Hiku, alaila nee aku na papa malalo iho:

            Aoponi,

            Aopakaku,

            Aokaalelewa,

            Aokahaea,

            Aopapaheana,

            Aopoipu,

            Aopapalani,

            Aomele,

            Aohekili,

            Aouila,

            Aoua,

            Aokiei,

            Aohalo,

            Aokuhi,

            Aohaawi,

            Aoa'oa'o,

            Aoanuenue,

            Aoopuaikalani,

            Aomauna,

            Aohaleola,

            Aohikiikua,

            Aohikiialo,

            Aomihi,

            Aopuaa,

            Aohoolewa,

            Aohanau,

            Aomake,

            Aohee,

            Aohuliamahi

            Aokakaula,

            Aokawalii,

            Aokamakaena,

            Aoloa,

            Aopoko,

            Aopoloula,

            Aokamalii,

            Aoohumu,

            Aohului,

            Aokalawa,

            Aohiau,

            Aohoolono,

            Aoapu,

            Aoaku,

            Aopolakea,

            Aokanioeoe,

            Aonioku,

            Aomilipomea,

            Aoilio,

            Aomanu,

            Aoi'a,

            Aokaunaoa,

            Aomakaupena,

            Aomakalii,

            Aokahuna,

            Aoolelo,

            Aokaua,

            Aoone.

            Ua hanau aku a manamana i kela ame keia, e hoopiha ana i ka lani, a i ka lewa nui akea hoi, a pela i lilo ai lakou i mau kumu-hoohanaulani. 

MOKUNA IV.

Moolelo ame ke ano maoli o ka honua.

Ka hoonoho ana o Pukuikua i mau aupuni elua.

            1.  A i ka hanau mai o Honua-Lani maluna o na kuli o Opuukahonua kane me Lalohana wahine, he nani puaena kapalaumaewa hiwahiwa; omo iho la laua i ka nalu, hookaawale ae la i ka inaina, a holoi hoi i ka paumaele o ke keiki i ke kuakoko aka makuahine i hanau mai ai.

            2.  Penei ka hoomaemae ana: I ka wa i hanau mai ai ka Honua, ua opuu ae a mohala mai la, e waiho ana no hoi iloko o ka inaina wehewehe ae ia iaua a kapae ae ia ma ka @@@a o Kapa@@-lani me Kanewahilani, he mau kupuna no laua no ua keiki la.

            A o ka inaina o ua keiki la i wehe ia ai, ua kapa aku la o Pukuiakua ke Ao Malamalama.

            3.  A ikea ae la ka Honua (Keiki) ua paumaele a ua piha i -, ka nalu, ua huikau ke kino o ke keiki, ua pa-ke-pa-ke, he napenape, he palupalu; alaila, omo iho la o Opuuikahonua, Kumuhonua Lalohana, i ka nalu o ke keiki, a holoi hoi i ka paumaele. 

            4.  Lawe ae la o Auikahuliowelakaho-nua i ke keiki ma kona lima a ma kona poli, hoolewa ae la, hapai ae la, a o ka nalu a me ka paumaele, ua hiolo maka-walu aku la ma kela aoao keia aoao, a waiho kaawale iho la ke keiki a ikea ae la ka helehelena mohaha o ka Ho-nua, a ua pia loa i ka nani.

            5.  O ka paumaele, ka nalu, ka ae, ke kino huikau hoi o ke keiki, o ia no ka halupalupa pohopoho o ka Honua, ka waikea, ka waiula, ka nao, ka walewale, ka mea e kino iaau ae ana a lilo i mea-ulu; ka mea e kino i'a aku ana mahope mai, ka mea e kino ai, e kino holoholona kolo, e kino holoholona lele, a e kino ae i kela ame keia kino, a e kino kanaka hoi, a o na ano kino no apau; aka, he huikau hoi ke kino o ke keiki, ua palupalu a napele.

            6.  A i ka wa i hii ae ai o Auikahuli-owelakahonua i ke keiki, o ka wa no ia i hiolo aku ai ka waikea, ka waiula, ka nao, ka paumaele, ka nalu, ame na mea like, holomoku aku la na wai a hoi lakou a lokahi like, a hui na ohana wai ma kona iho, a lilo i moana wai, a kapa aku la o Pukuiakua ka Moana Nui a kane.

            O ka moana nui a Kane,

            O ka moana i kai oo,

            O ka moana i kai'a nui,

            O ka moana i ka i'a iki,

            O ka i'a nui hihimanu a Kane.

            A lawe ae la o Pukuiakua i ka moana a mahele ae la i mau oki nui no ka moana, a ma na papa he 11 ke oki ana a me ka inoa o na kai, penei:  O ke kai he Pohakahi na Kane ia o ke kai kukoae na Ku ia, o ke kai he Kamapele na Lono ia, o ke kai Awewae na Kanaloa ia, o ke kai Nuu na Maliu ia, o ke kai he Haiau na Kamo'wa ia, o ke kai o Hulahula na Kanalu ia, o ke kai o Wauke na Haumea ia, o ke kai o Walipuka na Walimu ia, o ke kai Mo-lina na kaleina ia, o ke kai Kua na Kapolei ia.

            8.  A maopopo ka huina wai he moa-na, a me na oki ma ko lakou mau inoa, aia hoi i oni ai na kai, a e uhi paa mau ana ka wale, ka nao; alaila, hoonoho aku ia o Pukuiakua ia Keaumiki e hoomimiki mai oia i ke kai, a o keauka hoi, e ka aku i ke kai, a nakele a nahaha ae la ka nao ame ka wale ma ka moana kai.

            9.  Hoonoho ae la ia i ohana no ke aupuni Wai, a o ka mua ma ko lakou papa ia, penei: Kane, Ku, Lono no ka walewale-hookumuhonua ia; o Kumulipo (k), o Poele, o Kanaloa, o Uli, o Hina, o Ulu a me Walinuu, o Waiololi me Waiolola, i poe alakai no ka hoolaha ana ma ka hoohanau aku i mau lehulehu no ka wai a me ka lepo, a hanau iho la lakou me ka lehulehu o ka Pukuiakua; o kela a o keia ma kona papa iho.

MOKUNA V.

Ka hanauia ana o ka aina-Ka moolelo.

            1.  Mamua ae ka noea ana mai he aina, ame kona opuu a mohala ae e kiei maluna o ka moana wai, penei no ia:  Law ae la o Pukuiakua ia Pelelapakuhonuamea, (Pelehonuamea), Kalaihonuamea, haumea, Kukapao, Kuhonuamea, Lonohonuamea, Kanehulihonuamea, hoolilo aku la i mau kumu-ahihonua, a na lakou e alakai a e hoomalu i na kini apau, ma ka hoohuai ana i ke ahi ma ka honua; na lakou no e hoonoho i nini-honua, paehumuhonua, e poai ana i ka loa me ka laula, i kela kihi keia welau, a hoonoho i mau paepae, a i mau pohaku kihi no ka honua.

            2.  Hoohanau mai la lakou i ka pele, a huai ae la ke ahi me ka ikaika nui, hoohhee, hoopalahalaha, hoakea, a pao iho la i ka nini, piki iho la; e pipa ana, e okomokomo ana, e hooke ana i o a ia nei.

            3.  A hoopii koke ae la no ke ahi honua i ka lepo e hoomaka ana lakou mai ke kumuhonua mai.  Komo ae la ke ahi ma ka papku olalo, hoohee a paa loa; aole lakou e popo o nakele auanei ka honua a helelei aku i ka lewa.

            Pela no ka hoopii ana e panee ae ana i ka aina a kiei ae la maluna o na wai.  ua hookumu ka Pukuiakua i ka lani me ka honua ma na mahele eha: Ka mua, ka moana lewa o ka wai; ka lua, ka papahonua me ka papalani; ke kolu, ke ahihonua me ke ahilani; ka ha, na ohana o ka honua me ko ka lani.

MAHELE ALUA.

MOKUNA I.

Ka moana lewa o ka wai me kona ano.

            I ka wa aole i noho na kini ohana ma ka wai, o ke ano o ka wai he nao, he walewale, he kaiaka a he huikau, loa ma kona ano; alaila, hookaawale ae la o Pukuiakua i ka walewale, i ke kai-aka, ka nao, ka huikau o ka moana; hoonoho aku la ia Keaumiki ame Keauka, e ka aku i ka nao, ka wawale, ke kaiaka a me ka huikau o ka wai, a o ke koena iho, e hana laua ma ke kuolo ana i ka moana a e kanana iho i ka wai i maemae, a hana iho la,a ikea ae la ka wai ua maemae.

            2.  A kaawale ka huikau o ka moana, alaila hoonoho ia iho la na kini o ka wai, a e lilo ia i aupuni no lakou, e hoohanau a hoopiha i na wai.

            3.  Lawe ae la ka Pukuiakua ia Kanewahilani, Kaneikapuahiohio, ame kona lehulehu ma ka lewa e hoohuai mai i ka makani, a hakui mai la ka lewa me ka halulu nui, oili mai la ka makani a pupuhi ae la i ka ilikai, opiopi iho la a lilo i nalu, pii ae la a hai iho la me ka ikaika nui, a po ae la ka ena o ka ehukai ma ka lewa; a o ua ehukai la, lawe ae la ka makani a ko malie aku la a hoopili iho la i ohu a i noe no ka aina; a o kekai hoi @@@iopi iho la kela iaia me ka ikaika.  hoolilo ia aku la ka noe i ao no ka paia lani.

            4.  A ike ka Pukuiakua ua maikai ka moana, alaila, hookaawale ae la oia i mau kai hou, i hoohanauia mai na oki nui mai o ke kai, e hanau lakou ma ka moana:

(Aole i pau).

            Ma ka heihei lio i malamaia ma ke ahiahi Poaono nei, ma Kapiolani Paka, mawaena o na lio Billy C ame Antidote.  Ua kaa ka lanakila ia Antidote. 

 

MEA HUNA POHIHIHI

 

MOKUNA V.

Heaha ka hana a ke Aloha?  Alamira ame kona luaui makuahine.

            Mahope iho o ka pau ana o ka paina, ua hoi hou aku la lakou, na makua ame na keiki, no ka rumi hookipa.  Malaila lakou i noho ai iloko o na kamailio ana me ka hauoli, a hiki wale i ka hora pule.  Ua hele aku la o Alamira a ma ka piano hookani iho la i kekahi o na himeni haipule maa mau, a himeni like ae la ka ohana apau.  I ka pau ana o ka himeni, ua pule ae la ke Kauna, e puana ana i na malama huaolelo pule me ka puuwai i hoopihaia me ke aloha ame ka walohia, e nonoi ana hoi, e haawi mai na Mana lani i na kiai maluhia ana maluna o ka laua mau keiki aloha, a e hoopakele nohoi ia lakou apau mai loko mai o na poino apau a na keiki a ka enemi o ko lakou mau kino, ame ko lakou mau uhane. 

            I kela wa ku ae la ka Lede Beatirisia iluna, me ka hii ana i kahi keiki uuku o ka ohana, no ka hoihoi ana aku iaia e hiamoe.  Ma ia manawa i hele aku ai o Mirande a kokoke i ko lakou mau makuahine, a i aku la:

            "E Mama, e ae mai oe, e noho hou iho oe ilalo."

No keia leo nonoi a Mirande, ua noho hou iho la ka Lede Beatirisia.  Alaila honi aku la ua keiki la i kona makuahine a hawanawana aku la:

            "E mama, aole anei e hiki ia'u ke ike ia oe, no kekahi wa pokole, i keia po?"

            Ua pane aku la oia i keia mau huaolelo i ko lakou luaui makuahine, me ke kuoo o na helehelena.  Nana mai la ka Lede Beatirisia i kana keiki, a ike mai la ia i kona kulna kuoo, e hoike ana hoi, aia hoi he mea ano nui ka kona puuwai e noonoo ana, heaha la nae ia mea, aole hiki iaia ke hoomaopopo.  Nolaila, pane mai la oia i kana keiki:

            "E hele mai no au i kou rumi, e Mirande; aia a moe o Jose, alaila, hele aku au e hui me oe."

            I kela wa nee ae la o Mirande ma kahi e, a o ko Alamira manawa ia i hele aku ai a honi aku la nohoi i ko lakou makuahine, me ka hawanawana ana aku iaia:

            "E Mama, makemake loa au e ike ia oe i kakahiaka nui.  E haawi mai anei oe i hookahi hora okoa no'u e halawai pu ai me a'u?"

            "Ae, e kuu aloha.  Nou ka hora holokoa mahope iho o ka aina kakahiaka.  E loaa no au ia oe maloko o ke keena huli palapala o Papa."

            Honi mai la ia i kana makahiapo, a hoihoi aku la oia ia Jose e hiamoe.  Noho pu iho la oia me ia a hiki i kona ike ana ua haule aku la oia iloko o na hookulipolipo ana a ka aina moeuhane, alaila, haawi iho la oia i na muki ana ma ka papalina o ka@a kamaiki a hele aku la oia no ka rumi o Mirande.

            I kona komo ana aku, ua ku ae la kana keiki iluna iaia i ike mai ai i kona komo ana aku, hele mai la ia a paa mai la i ka lima o kona makuahine a alakai aku la iaia a hoonoho iho la maluna o kekahi noho.  Ia wa i kukuli iho ai oia ilalo ma na wawae o kona makuahine.  Ua lilo keia hana a ua keiki la i mea no ua Lede Beatirisia nei e ano e ai, a ninau iho la:

            "Heaha keia, e kuu keiki?  Ua ma'i anei oe?"

            "E Mama-aole," wahi a Mirande i pane aku ai i kona makuahine.  "He maikai no ko'u ola; aohe pilikia malaila.  Aka, makemake au e kama@@o pu me oe no'u nei.  Ua ike no oe, e kuu mama aloha, ke kokoke aku nei au i ka umi-kumamalima o ko'u ma@ makahiki, oiai hoi, o Alamira ke hele nei ia i ka umi-kumamaono o kona mau makahiki, nolaila, ke ninau aku nei au ia oe, e kuu mama aloha, ua hoolala anei oe ame Papa no kahi mea e pili ana no'u, no ko'u noho ana aku no keia mua?"

            E kuu makamaka heluhelu, aia ma ka helu 14 o ka Nupepa Kuokoa nei, Aperila 3, ua ikeia he 13 makahiki o Alamira.  O ka pololei he 16 on a mau makahiki i keia wa.

            Mamuli o na olelo a Mirande i hoo-puka aku ai imua o kona makuahine, ua nana mai la oia iaia me na onohimaka pihoihoi.  Ike iho la ia ua hoea mai ka hora ana i hopohopo loa ai no kana mau keiki.  Ke hoomaopopo la ia, ua loaa na hoomaopopo kuio ana i ko Mirande uhane no ke ano e pono ai keia ola ana.

            Ia wa kamailio iho la oia iaia i ka i ana:

            "Ua hoomaopopo mua no au e ho@@ koke mai ana no ka la nou e Mirande e ku ae ai iluna a hilinai iho maluna @ kou ikaika ponoi, a e like ai hoi oe me na manu opiopio, e hoao ana i ko lakou mau eheu no ka lele ana aku.  Aole @@ i makaukau no ka pane ana aku ia oe no kau ninau, aka, i mea nae e hooma-oelielieia ai kou noonoo, e hai aku au ia o i keia mea:  O oe no ka hooilina o ko oukou makuakane, a maluna aua-nei o@ e kau ai ka ino hanohano o ko oukou makuakane, ke hoea mai ia inoa hanohano maluna ou.  E noho ana oe maluna o na aina he nui ame na hale hoolimalimaia no na uku maka-hiki maikai.  Aka, e kuu keiki, e huna loa oe i keia mea iloko o kou houpo iho.  Mai hai aku oe ia Alamira no keia mea.  E hoouna aku ana maua ia oe i kekahi kulanui ma Pelekane nei no paha, a i ole ia, ma kekahi wahi e ae paha.  O ka'u wale no e olelo aku nei ia oe, e kuu keiki, e hoomanawanui o i keia wa.  E hoomanao oe, aia imua ou he pomaikai nui."

            No keia mau olelo a Beatirisia i kana keiki, ua pane ae la ia:

            "E hoomanawanui io no au, e Mama, aka oiai ua ike oe i ka iini o ko'u naau, nolaila, ke waiho nei au i keia kumu-hana iloko o ko olua noonoo ana, me papa.  E hoike aku au ia oe, e Mama, ua ike au i kou hooikaika hookahi ana i mea no kakou apau e pono ai, a o keia ka'u mea i kaumaha loa ai.  Nui ko'u aloha ia oe, e Mama, no kou hooikaika hookahi ana."

            I kela wa i haawi iho ai ua hok@ nani nei o Hametona Kakela i ka ho@@ aloha ana i kana keiki, ku ae la ia a haalele iho la i ka rumi.  Hele aku la ia no ke keena o Alamira, aia hoi, ua hiamoe oia, kukuli iho laoia ma ka aoao o kona moe, a puana iho la oia he mau wahi huapule hoomaikai maluna o kana hiapo, ka hua mua hoi o kona puhaka.  Alaila, hele loa aku la ia a loaa kana kane maloko o ka rumi huli palapala.  Malaila i hoike aku ai oia i na mea apau a Mirande i hoike mai ai iaia i kana kane, a ua lilo ia mea na laua e nalu nui ai.

(Aole i pau).

 

Hoo'aha Kumau.

Aole loa e maikai a oluolu ke ola ana o kekahi mea kino uh@@@@@@ in a he aaiole kona akeaa a hik@@@@ ke lawelawe i kaua mau hana@@@ @@@ ka hololea.  E hahai ana ka nalulu a me na nawaliwali e ae @@@@@ ali o ke ake po@@@.  He @@ oiaio keia i hoo@@@@ @@@@ @@@@ @@@@@ na poai oluolu akau iloko @@@@@ ha keneluria, o na.

HUALE A AYERS,

OIA WALE NO KA LAAU HO@@ @ AKE maikai loa i @@@@@ @ hoola ana i ka lepopaa, ka nal@@@ eha, na ma@ @@@@ @@@@@ @@@@@ ano LAAU OHANA @@@@ @@@@ @@@ like ai.

            O ka Ayers Sasaparila, oia ka Laau Hoomaemae Koko kilakila e haawi ai i ka ikaika a me ka h@@@ ponopono ana ia loko o ke k@@@@@ o ka ili, e hoopau ana i na waluhilu@@@ ka.  E pepehi a ulupa @@@ @ na P@HA, e hoola ana i na pohapoha hi o ke ola ana a e kipaku loa ai i na ano ma'i a pau.  O Ka poe ma@ @o ka wali pono ole o ka ai, ka na-waliwali m@@ a ano ma'i e ae i ulu ae mai ke koko ino mai, he me@ pono e @nu i ka laau.

SASAPARILA A AYERS.  

He laau e hooikaika ai i ka nawaliwali, a e hoopuipui mai ai i ke k@@.  Ma ka inu ana i keia laau, e hoo@@@ ono ia ai ka ai ana, oluolu ka mua ana a maikai ke ola an@

            O ka Ayers Cherry Pectoral laau, aohe lua ma ka hoola awiw@ ana i na KUNU, ANU a me n@ PUU EHA.  E hoolu ia na KUNU KALEA a me na ma'i pili i ke ake me ka hikiwawe loa.

            O na Huaale a Ayers, na Sasaparila a me ka Ayer Cherry pectoral @ia kahi e loaa ai m@ ka Hale kual o ka

Hollister Drug Co. Lt.

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ @@@@@@@@@@@

KAKELA

ME

KUKE

Ka Halekuai Nui

WAIWAI LIKE OLE

NA MEA

HANA KAMANA A PA@

@a lako pili hao kuka@@ @@@@,

Na hepa,

Na @@ @@@,

Na kaulahao @@@.

Na Pahi,

Na Upa,

Na kope @@@@,

Na Pa@@@@@@

PALAU LIO

No mea @@@@

Na @@ @

Na @@ @@@@

Na kua @@@@@

@@@@@@@@@@

Na @@@@@@@

Na @@@@ @@.

Na kaa palu@@.

Na mea pinia.

Na ipuhao.

Makau me Aho Lawaia

Na Iliwai

Na kaula,

Na hulu pena,

Na p@iumi,

Na pena, me ka @@@

Na kopa,

Na a@@@ @@@@

@@@@@@@

Na pakeke hao,

Na kapu hao,

Na p@@@@

Na kukae@@@@

Na @wiki @@@@@@

Na ip@@@@@@.

Mikini Humuhumu aulana

Wilcox, & Gibbs Hookahi @@@@

ka Remington, Elua @@@@

            A me ua @@@@@@ @@ @@@@@@@ me keia ano.

Kakela me Kuke