Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 32, 7 August 1896 — HE MOOLELO NANI NO LUBIANA KASIMILA, KA NAITA O KA LIONA GULA O BOHEMIA. A I OLE Ka Hui Naita Eleele o ka Lima Ulaula. [ARTICLE]

HE MOOLELO NANI NO LUBIANA KASIMILA, KA NAITA O KA LIONA GULA O BOHEMIA. A I OLE Ka Hui Nait a Eleele o ka Lima Ulaula.

MOKUNA I. J Kalii Pupupu-hale ma ka Mauua—Ka oiwi nona ka nanea—Ka Naita Eleele —Ka hooliuliu hakaka. O ka wa i hooioaka ai keia moolelo, oia ka hapa hope o ke keneturia umikumamakahi. Aia ma ka palena komohana loa o Bohemia, malalo iho hoi o na kakaipali o ka iaiani mauna Bohemia Wolde, a iloko hoi o ka polikua ohuohu 0 hihipea, e ku ana he wahi pupupu hale, ma kekahi wahi kipuka ululaau, i hiki ole aku kona anapuni 1 ka hookahi mile. He wahi ili laumania keia, a maikai hoi kona waiho ana, a o kona kula mauu uliuli, e Haliela maikai ana kona waiho ana me he halii veleveta omaomao la iloko o kekahi halealii nani. O keia wahi kipuka ululaau i hoikeia ae la, he wahi ia i ike ole ia e na poe he nui loa, e maau hele ana iloko o ua ululaau la. O kahi pupupu hale hoi. e ku nei ma keia wahi i hoikeia ae la, he wahi hale laau no ia, a he pili mauu o luna iho o ke kaupoku. Ma ka auina la o kekahi la kalae a malie o ka mahina o Mei, ua ikeia aku la ka oili ana mai he elua mau kanaka mailoko mai o ua wahi pupupu hale nei. O ke kanaka mua o laua, he oiwi kino hiehie a kulana kilakila kona. He 60 paha ka nui o kona mau makahiki. O kona ano nae apau, me he le he kanaka ia nona na makahiki malalo mai o ke 60. E hoike mai ana kona mau onolii maka i ke koa ame ka wiwo ole. He nanaina kuoo nohoi kona; a maluna ae o na mea apau, e hoike mai ana kona hiohiona holookoa i ka waipahe o kona puuwai. Aia ma kona puhaka, he kaei ili; a ma ua kaei ili la i hoopaaia aku ai kekahi pahikaua nui. E paa ana oia ma kona lima, he papale muouou veleveta, a he bolu kona wai hooluu. 0 ka lua, he kanaka opio ia, akahi no oia a hehi aku i na makahiki o ke kanaka makua. He kilakila kona kino me ka maikai. E hoike mai ana kona helehelena i ka nani ame ka maemae. Aia maluna iho o kona papale muouou veleveta, o ka hooluu kai-ina, he hulu o ka manu Osetarika. He ano loihi iki ae kona oiwi kino i ko ka mua. He oolea kona mau lala a he puipui nohoi, a o kona hele ana he eleu no ia, me ka hoihoi ame ka mama. He mohaha maikai kona mau maka. e hoike ana aia iloko o kona houpo kahi i hoopunana ai na manao wainohia o ka maikai, ka maemae ame ka olu waipahe. Ia laua i hele ai a hoea ma kekahi wahi kaawale mai kahi pupupu hale mai. noho iho la laua mahma o kekahi pohaku i like loa kona ano, me ko kekahi noho e lawa ai na mea elua a ekolu paha ke noho iho. 1 ko laua noho ana ma keia wahi. ua pane mai la ke kanaka aoo: "E kuu keiki. i keia la i piha ai na makahiki o ko'u noho kumuao ana nau. I ka puka ana o ka la i keia kakahiaka. ua hiki ia oe ke olelo iho, ua hoea kou mau makahiki i ka iwakaluakumamakahi. Iloko o na makahiki i kaa hope ae nei i noho kumuao al au nau, a o oe hoi i haumana na'u, ua ike no oe. e kuu keiki ua hooko aku au i kuu hana. me ka paupauaho ole, a ua hiki nohoī ia'u ke hooia aku imua ou. he haumana oe i haawi mai ia'u i na haawina o ka hoolohe. ke akahai, ka eieu ame ka hooikaika. He elua no mau mahele nui o ke kulana hoonaauao a'u i hanai aku al ia oe. O ka mua: Oia na mea e pili ana i ka ike o ka malama ana i ke ola kino. ame ka naauao ike olelo ame ke kalai Aupuni. O ka. lua: 0 ka ike ma ke kakele ana i na mea kaoa Ma keia ike, ua ao aku au ia oe. e kuu keiki i kuu ike apau ma f ta ci?tana. Fa hiki loa ia*u ke kaena | ae. he loa na Xaita o loko l aei o ke Aupuni i hiki ke lanakila I maluna ou. ma ka oniu ana i ka pahiI kaua. ka hakoko ana me ka laan īhe 1 ame ka paio ana me ke koi kaua. Aole | hoi oia *sle no. aka. he umikumamaf ?ws isakahiM a"u i InOmi ai ia oe. me r 3S raaaarolana hauoli ame ke ohohia l &oL-" ! I kela *a i nana akn ai ke kanaka t opio i ke kanafca aoo. nooa na onohi •- maka e kifikdie ia *m> e na kiheai hea. waimaka» a pane alm b: "O lEana£»eda! Ka hauoli o kuu

mau la opio, ka oiwi hookahi a kuu puwai i hooili aku ai i na manao aloha makua! 1 Makemake loa au e hoike mai oe ia'u i na mea e pili ana i ko'u mau makua. K» hoomanao nei no au ua elelo mai oe ia'u, aole no o oe ko'u luaui makuakane." ' Pela iho ? e kuu keiki. E hai aku au ia oe. aole loa o'u pili ia oe ma ke l:oko —aole. He okoa loa oe mai a'u aku; aka, mamuli o kekahi hoohiki ]aahia a'u i hana ai imua o kou makuakane, oiai oia e waiho ana maluna o kona wahi moe, e kokoke aku ana ma ke ka'e o ka luakupapau. Nana aku au ia oe he keiki oe na'u, a owau hoi, ma kau nana mai, he makua au nou. 0 kou luaui makuakane. o ko'u hoaloha oiaio no ia; a oiai oia e waiho aua maluna o kona wahi moe e aneane ana e kailiia aku kona hanu hope loa, ua haawi mai la oia ia oe iloko o kuu poli, me ke kauoha ana mai ia'u e hanai au ia oe, me he mea la mailoko ponoi aku oe o ko'u puhaka. Kauoha mai no oia ia'u, e hooikaika au me ka hoomanawanui e' hookaawale ia oe mai loko mai o na wiliau o na nohona haumia o ko keia ao. Ua haawi aku au 1 kuu ae ana, a ua berita aku au imua ona, e hooko no au me ka ewaewa ole i kana kauoha hope loa i waiho iho ai i keia ao. Oka nohoalii ana ona hana eleele o ka haumia maloko o na keena pouliuli o ka halealii o ke Aliiaimoku 0 ka aina, he hanaia i hoowahawaha loa ia e kou luaui makuakane, ame a'u nohoi. O ka anai ia ana aku o keia mau hana hoopailua mailoko aku o ka aina, a hoalii mai ka maemae ame ka nohona makee ia o ka pono, oia ka iini o kou makuakane. Oke kulai ana 1 na hana haumia, o ka hoopau ana ae i na hana hookaumaha, o ke kiola loa ana aku i na mea pono ole apau mai luna aku o ka aina, a hookomoia aku ia iloko o na hookeleia ana me ka maemae, oia ka hana a kou makuakane i makemake ai e hookoia." Pane aku la ke kanaka opio: "Nolaila, e hoike aku.au imua ou, e kuu makua aioha, ke kali nei au, me ke pihoihoi nui, no ka wa a'u e unulii ae ai i kuu pahikaua mai loko ae o kona wa-hi a hooko aku i na manao laahia "E kuu keiki, aole loa i mamao aku a hemolele o ko'u makuakane." ka hora a hehi aku no oe ma ka papahele o ka halau hale e hooko ia ai na iini ana a kou puuwai i hoike mai la. Ina aole au e kuhihewa, alaila, i keia po no e komo aku ai oe iloko o kekahi pohai o na hoaloha ame na hoahanau i hoohui ae ia lakou ino, e hana aku i | na hana kilakila o ka hanohano. Nolaila, e kuu keiki, e ku oe me he koa oiaio la, mai kuemi hope, aole hoi oe e makau a wiwo. Ke ninaa nei au ia oe. E kuemi hope ana anei oe mai ka hana noōkelakela ikaika a kakele mea kaua a'u e onou aku ai ia oe?" "Aole," wahi a ke kanaka opio. "Ua pono. Ke kali nei au oka hoea mai o kekahi kanaka nana e alakai aku ia oe i kahi au i moeuhane mua ole ai, i keia po no. He hoaloha oia no'u, a he noaloha nohoi oia nou; a iloko o kona mau lima, ua hiki loa ia oe, e kuu keiki. ke haavvi aku i na hilinai ana." "O keia kanaka au,.e kuu makua e kali nei. r.o:e :.nei ia' o Mainiona, ka kanaka nana na hana kaulana o ke koa, au i hahai mau mai ai ia'u?" "Oia no." "A ua hoike pu.inai'nehoi oe ia'u, he Naita ia?" "Ae." I kela wa i pua aai ae ai ka ula ohelohelo m?. na pp.ra]ir>a o ua kanaka opio nei, a ninau aku ia oia i ke kanaka ana i nana aku ai, he makua hanai oia nona: "E Manafereda, e hev/a anei hoi au ke ninau aku ia oe; e 1510 ana anei au i Naita?" N "E kuu keiki, e hoea :.aai ana no ka la, e aahu ai kou mau kapuai i na kepa guia o ka oihana Naha kiekie loa. ?.lai hopohopo oe no ia mea." 'A! E kuu makua," wahi a ua kanaV:a opio nei i pane ae ai, "ina e hoea mai ana ka la e nele ai an, kau hanai nei, i ka hanohano o ke -ku ana ma ka poai o na Naita kaulana o kuu aina hanau nei, e olelo ae au i keia wa, ua hana mai oe ia'u i ka hana lua ole o ka lokoino." "Ma keaha iho la, e kuu keiki?" i ninau hiai ai o Manafereda. "No kou hooulu ana i na manao ohohia no ke kahua kaua ame ka rina hookahakaha o na mea kaua, a lilo ia mea i kumuhana hiapaiole na ko'u uhane e.lia mau ai." ' E kuu keiki, ua hoao mau au e punuku ia kou mau manao uilani apau." "Pela io kou makemake hoopono i kono ai ia oe: aka. e kuu makua, e hoao anei oe e kaohi i na manao uilani e hanupanupa ohohia aßa iloko o ka umauma o ka manu o ka pili o ke ae (lark) e ake ana e lele ma kona man eheu. a e haaiele hoi i kona punaua? He mea oiaio, ua houiuulu mau oe i na manao uwila iloko o ko'u puuwai. mamuli o na moolelo hiwahiwa a kaulana hoi i hanaia e na Naita lua ole oke koa ame ka hopo ole; ua poni oe i kuu inau lima, e loaa ia laua ka makaukau ma ka oniu ame ke kakele ana i na mea kaua he nui: ua hooulu oe i kuu kino iloko o ka ikaika: ua hanai oe i -kuu uhane me na iini no na hana kilakila a hookaulana: a eia nae, ke i mal nei oe ia'u. e kuu maku^, e punuku ka, au i na uilani ana a ko'u uhane!" Xo kei» mau huaolelo naauao a ke

kanaka opio i pane aku ai, ua nana mai la na maka o Manafereda no kekahi manawa a pane mai la oia: i "Mai hopohopo oe, e kuu keiki. O ' ka'u wale no e olelo aku nei ia oe, oia ; keia, e imi e oe i ka haawina o ka maemae ame ka maikai, a e uhai mai no : na mea e ae apau mahope. O ke kahua ia au e ku ai, a loaa no ia oe ka ' hanohano pookela loa i ikeia e ko ke ' ao nei." I A hala kekahi wa pokole o ka noho ! hamau an o ua kanaka opio nei a pela! nohoi me Manafereda, alaila, olelo hou j aku la oia: I "E Manafereda, ua hai mai oe ia'u no ka mea e pili ana i kuu makuakane, oia hoi, he Naita oia—" "Ae, e kuu keiki —he Naita oiaio oia. He koa wiwo ole, he kanaka makaukau ma ka lawelawe ana i na mea kaua, a he kanaka inoa maemae." "A pehea hoi ko'u luaui makuakane? Ua hamau loa au imua ou, ma keia i uinau; aka, i ka hiki ana mai nei o ka ! la e ku ai au no'u iho, elike me na heluna o na makahiki i loaa ia'u, a mamuli no hoi o kou makemake, e kuu makua, ua manao au, he mea pono loa ia'u ke ike i kahi mea e pili ana no ko'u makliahine. He mea oiaio, aole loa oe i hai mai ia'u, ua make ko'u makuahine. Pela io anei?" "Ae —ma ko'u manao ke ola nei no oia; aole no e liuliu na la mai keia wa aku, a ike no paha oe iaia. O ko'u ike hope loa ana iaia, he wa loihi no nae ia i hala ae nei, he maikai no kona ola kino; a ua hoomaopopo oia me ka hauoli no na mea pili ana nou. A! E kuu keilei!! E 'uina aku oe!!! He malihini hololio ae hoi keia e hele mai nei." Ua'huli koke ae la ke kanaka opio •ua kahi a Manafereda e nana pono ana, a e kuhikuhi ana hoi kona lima. Ike aku la ia i kekahi kanaka hololio e puka mai ana mailoko mai o ka ululaau. He naita kona kulana. He eleelfe nae kona aahu kila mai luna a lalo, a ua like ka uliuli o ka hooluu eleele o ua aahu kila la, me na eheu o ka manu koraka. E kau ana nohoi ia maluna o kekahi lio eleele, a o na pono apau o ua lio la, he eleele wale no. Aia ma ka makuu o ka noho, e paa kna kona paleila eleelo, a he w£hi papale muouou wale no maluna iho o kona poo. No ka mamao loa o kahi ana e hele mai ana, mai kahi aku o Manafereda ma e noho ana, ua hiki ole ke ike ia aku kona helehelena. Aka i ka hookokoke ana mai nae o ua Naita eleele nei i kahi a laua nei e noho aku ana, ua wehe ae la oia i kahi papale muouou mai kona poo ae, a papale iho la oia i kona papale kila hooluu uliuli, a pani iho la i ke poi maka o ua papale la. E kuuwelū ana me ka punohu, maluna iho o ua papale la, he mau hulu eleele. | I kona hele ana mai a hoea i kahi a | Manafereda ma e noho ana, kaohi iho | la oia i kona lio. He oiaio, ua nana aku la ke kanaka opio noho waokele i ua Naita eleele nei me ka hialaai nui, oiai, ua ike aku la oia i ke kulana hiehie a kilakila o ka malihini holo lio. He loihi kona kino a he puipui maikai nohoi. a e hoike mai ana hoi kona oiwi i na hiohiona o ka ikaika ame ke oolea. "Sir Manafereda," wahi a' ua Naita | Eleele nei i pane mai ai, oiai hoi ia i hoihoi iho ai i ka maka o ka laau ihe ana e paa ana a pili i ka honua, "ke alana aku nei au ia oe i kuu kanaenae 0 ke aloha." "Aloha oe, e Sir Naita o ka Aahu Eleele," wahi a Manafereda i panai aku ai. I nei wa me ke ano ohohia pioo, hawanawana aku la ke kanaka opio ia Manafereda: "Ea, kahea mai la keia malihini ia oe, ma ka inoa hoohanohano Sir. He oiaio anei, he Naita no oe; a ua loaa hoi ka lioolaaia ana ma ia oihana? "Ae, e kuu keiki. Ina aole au he Naita, aole'au e lilo i kumuao nau." "Ua ike anei oe i ka inoa o keia Naita Eleele?" , "Ae," wahi a Manafereda. •'Eia nae," i pane hou aku ai ke kanaka opio, "aole hoi oe i pane aku nei ma kona inoa?" "Aole hiki ia'u ke hana pela, ke ole oia e wehe ae i ke po'i o kona papale kila," wahi a Manafereda. Ma ka wa hoi a ka Naita Eleele i hoohuli ae ai i kona lio no ka lele ana iho ilalo, ike aku la ke kanaka opio 1 ka palekaua kila o ua Naita la, ua hoopaaia ma ka makuu o ka noho, a nana aku la ia me ke ake ana e 4Jse i ka hoailona maluna iho o ua palekaua la. Eia nae, aole hiki laia ke ike aku, oiai ua uhiia iho ua palekaua la i kekahi kahakahana lole eleele. (Aole i pau). Ua loohia o Mr. James Per<Jue, he koa kahiko e noho ana ma Monroe, Mieh., i kekahi ma'i rumatika oolea loa, aka nae, ua loaa koke iaia ke ola mamuli o ka hamo ana i ka LAAU HAMO A KAMALENA. Penei kana olelo: "I kekahi wa, aole 1 kana mai ka eha o ko'u kua a hiki ole ia'u ke ala ae lluna. Ina aole e loaa ia'u ka oluolu aole loa au e hoea ianei e kakau ai i keia mau wahi lalani. He nui ka pomaikai i loaa mai ia'u mai ka Laau Hamo mai a Kamalena, a ke hoomaikai ae oei au no ua laau la. E kuaiia ana e na poe kuai laau lapaau apau, ola o BENSON, SMITH & CO., na Agena ma ko Hawall Pm Aina •