Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 40, 2 October 1896 — Page 4

Page PDF (1.66 MB)

This text was transcribed by:  Debbie Tom
This work is dedicated to:  Wendy Tom-Chan

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA BUKE KI @LA O NA MEA HUNA

 

Na Ouli Kupaianaha o ke Kanaka.

 

(Helu 6.)

KA POE I HANAUIA MAWAENA O

KA LA 21 O IUNE AME IULAI

22 O KELA AME KEIA

MAKAHIKI.

 

            O na poe i hanauia ma keia manawa he poe aloha loa lakou i ko lakou mau home ame na ohana. He nui ko lakou iini ma ka imi dala ana.  aole nohoi lakou he poe uhauha loa.  He oluolu me ka lokomaikai ko lakou ano, he aloha a he naau make wale i ko lakou mau io ponoi iho a e lilo ana lakou i poe kane  mare maikai, a pela nohoi  na wahine ke komo lakou iloko o ke apo o ka materemonio, a he poe makua maikai nohoi.  Ina iloko o keia wa i hanauia ai ka makuakane. alaila, e oi aku ana ke aloha o na keiki iaia mamua o ko lakou aloha i ka makuhine.  He poe ano makaala loa keia i ke kulana ame na ano o ka poe a lakou i pili launa aku ai. Nolaila. aole pono ke haawiia na keiki i hanauia iloko o keia wa. i ka poe e ae e hanai ia ai, oiai he mea ia e hoopilikia ai ko lakou mau ola kino. O ka poe i hanauia ma keia mau la. he poe hoopaakiki loa lakou ma ka hooko ana i ka lakou mau hana. aka nae, he poe lakou e hana ole ana malalo o kahi poe e aku, oiai he poe lakou e iini mau ana e lilo lakou i mau poo alakai no na hana a lakou i komo kino ai, a i kuleana ai hoi lakou, a no ia mea ua hoowahawaha loa lakou i na leo kauoha e hoea mai ana maluna o lakou mai kekahi poe e mai.

            O ka poe kupono a keia poe e mare aku ai oia na poe i hanauia mai ka ia 23 o Okatoba a ka la 22 o Novemaba, a mai ka la 19 o Feberuari a ka la 21 o Maraki o kela ame keia makahiki.

            O na la laki iloko o kela ame keia makahiki no na lawelawe hana ana, hoololi ana paha i na lawelawe pili oihana ana, oia no mai Augate 22 aku a Sepetemaba 23,  Aperila 19 a Mei 20, Feberuari 19 a Maraki 21, Okatoba 23 a i Novemaba 22.  O na mahele manawa mua elua. oia na wa oi aku o ka laki.

            O na la pa-ka-laki oia mai Dekemaba 21 aku a Ianuari 20, Sepetemaba 23 a i Okatoba 22, Maraki 21 a Aperila 19.

 

            KA HUAKAI POKOLE I KOOLAU OA.

 

Ka Moolelo o Kamehaikaua ko Aina Ulu--Ka Mailelo e ka Hilu ka I a No'ono'e--O Makuakaumana ka Iona o Hawaii ne'--kela ame keia mau mea ano nui i ikeia ma ko alaho e.

 

            "Aole au  i ike ia laua; aka. he pono hookapu wale iho no ka'u e hana nei, elike me ko'u maa mai ko'u mau kupuna mai a hoea mai i ko'u mau makua. I keia kakahiaka iho nei, hei iho la i na lawaia a Makalii kekahi hilu nui launa ole mai.  a pau ae la ko makou poe o keia wahi i ka hoi me na i'o o ua hilu nei, a koe hookahi wale no au o keia wahi, aole au i ai i ka i'o o ka hilu. oiai o ka'u mea nohoi ia e malama nei, elike nohoime oe i lohe mai nei i ka'u pule ana."

            He oiaio. i ua wahi elemakule nei i ike mua loa aku ai i ua kanaka nei. he kou a ke kanaka u'i. O kaua kamilio ana mai nohoi. he keu ka oluolu maikai o ka leo: aole nae ia i manao iki o keia kauaka u'i ana e ike aku nei me kona mau maka. oia no o Kaululena.  kekahi o na mea ana e hoomana ana.

            Mahope iho o ka pau ana o na olelo a kahi elemakule, ia wa i kamailio mai ai o Kaululena i ua wahi kanaka nei. penei:

            E auhea oe, e hoolohe mai oe i ka'u mau olelo e hai aku nei ia oe. E pa oe i kou wahi nei a puni i ka lepa: alaila. kii oe i ka poe apau i pili ia oe a houluulu mai ia lakou apau iloko o kahi au i pa ai a paa i ka lepa:  oiai. e kau mai ana kekahi hoopai weliweli maluna o keia aina. a maluna hoi o ka poe apau i ai i ka i'o o ka hilu. ke akua au e malama nei.  E hoea mai ana he wai hoee maluna o lakou apau a e uhipaaia ana keia aina holookoa."

            Ku ae la ua Kaululena nei a haalele iho la i kahi kahu, a hele mai la no e huli hele ana i kahi e loaa hou mai ai o na apanapana o ke kino o ke kaikaina.

            Pela ka ia hele ana a hiki i kona hoi ana i uka o ke kahawai o Kaipapa'u. He wahi ponaha keia aia iloko o ka pali. he ano kuono akea aku o loko. a he oolowi iki mai o waho. a e pii ana nae na paia pali ma kela ame keia aoao.  O ka inoa o keia wahi ola o Maakua. I keia wahi i moe ai ua "hilu" nei, oia hoi, ma ka nuku haiki o ua kuono nei o Maakua.  Ua nonoi ae la ia i ka ua o ka lani e haule pololei iho ma ua upoho pali nei.  kahi hoi nona ka nuku ana e pai ana. He mea oiaio ua haule ka ua ma keia wahi.  Elike hoi me ka pii ana ae o ka hohonu o ka wai ua e haule ana ma ua upoho pali nei, pela no i pii ae ai ke kino "hilu" o ua Kaululena nei, e alai ana i ke kahe ana o ka wai i kai.  Pela ka hele ana o ka wai a aneane e hoea loa i ke anapuni lihilihi o ua upoho nei ma ke ka'e o luna ia wa i lele aku ai ua "hilu" nei a kapoo ana iloko o kekahi wahi ana iluna lilo o kekahi aoao o ka pali a o ka wa ia i mokuhia ai ka wai e luku i na kanaka o ka aina.  O kahi i ku lepa ia elike me ke kauoha a ua Kaululena nei, oia hoi kahi  o ke kahu o laua.  ua pakele ia wahi, a pakele pu hoi me na kanaka e noho ana ma ia wahi. O ka hope o keia moolelo. ua ola hou o Maio, a oia ka "hilu" kapalapala o kona kino e ike ia nei.  O ke kumu ola kapalapia ana. mamuli la o ka mo'a ana i ke ahi o kekahi mau i'o o ua i'o la. a ua miko paakai hoi kekahi.

            I keia pule ae hoi ka moolelo o Makuakaumana., ka iona o Hawaii nei.

 

HE MAU HUNAHUNA ME HOU

NO NA  ALAPALAPA PALI O NA

HONOAPIILANI I MAUI

 

I ka nupepa Kuokoa,

            Aloha oe: Eia mai ke oili pulelo hou aku ia i ke ahi a ka Maile, na anoai poina ole o ua mau alapalapa pali nei ma na kolamu ou e ke Kuokoa.

            Nolaila, o kou oluolu e ae mai ia'u e kailima pu aku me oe ma kahi kowa kaawale iki ae ou.

            Ma ka Sabati, Sepetemaba 13, i newa malie aku la. a ma na hora poniponi oia kakahiaka nui huihui e iniki wela ana i ka ili o ke kanaka i hoonaue ae ai na olai elua mawaena o na hora 2 ame 5 oia wanaao.  I ko'u hoohalike ana i kela mea he olai, ua like loa no me ka waiu luiluli o Kaehakoni (Milk shake).  Aole nae he mau mea poino o na mau alapalapa nei. aka, he hoonanea wale no me he la he hanehane i ka po mahina lailai.

            Ma ka Poakolu. Sept. 16. i hele makaikai ae ai ko makou Luna Makai Nui ka Apana o Lahaina nei ma kona mau Apana liilii e hoomaka ana mai Honokowai a Kahukuloa no ka nana ana i ke ano a me ke kulana oia mau Apana.  Mamuli o keia hele makaikai ana ua loaa no kekahi mau mea maiki nona a me kona ukali.  Ua loaa ia makou he makua kupono a oluolu a kupono no ka malama ana i na apana me ka maikai a me ka maalahi.

            Ma ka Poalua nei, Sept. 15, i haha mai ai na lima o ke Aupuni ia Mr. Kihei a me Master Nahinu Elani no  ka haawina mau o na mea a pau o keia lahui Hawaii nei, oia hoi keia, "Ka ma'i hookaawale ohana (lepera)." Ua laweia aku laua ma Lahaina ia ahiahi.  Ma ke kakahiaka Poakolu ana ae ua nana ia e ka Ilamuku Willie Sheldon a me ke kauka C. Davison,  a ua oleloia he mahuna awa ko Mr. Kihei. He hu hoi ka aka o ka poe inu awa ke kuhihewa ia la e ka poe nana aku he ma'i lepera.  Mai inu nui oukou i ka awa o hopu ia oukou no ke kuhihewa ia he ma'i lepera.  He helehelena o ka aneane e hekau iho na alina maewaewa a ka ma'i maluna o Master Nahinu, aka, ua hookuuia mai laua a elua.  Ua hoi mai a eia me ka nui ohana kahi i luakaha nui ai.  Nolaila, na keia mau make elua e hoemi nei ia oe e Hawaii a lilo aku oe i mea ole ma keia mua koke aku.  E hooikaika e o'u mau makamaka e noi mau aku i na Mana Lani me ke pelu pu ana o na kuli iloko o na lehu ahi a hoi hou mai ke au i ko kakou mau kupuna.  Eia ka ka Baibala i a'o mai ai ia kakou ma o ko ka Haku olelo pene:  "E huli nui i ka Palapala Hemolele a e manao oukou he ola ko oukou malaila."

            Nolaila, me keia mau mea ae la ua lawa kaua, oiai ke kani kui-ke mai nei ka bele a ke kuene no ka aina ahiahi.  O ke aloha no ko oukou a nui e na keiki oniuniu hua matala o ua halepa'i nei o ke "Kuokoa," a me ka welina poina ole i kona mau Luna Nui ma ka oihana.

Ka oukou me ka haahaa,

            KIUMEAHOU.

            [Haawi hou ia mai ua mau mea ono oi loa aku o na pali olapalapa o ua Hono-nei-a Piilani. L. H.]

 

KA MANA O KE AKUA I IKE IA MA

O KE KANAKA LA.

 

            I kinohi ua hana ke Akua i ka kanaka noloko mai o ka lepo, a kapa aku la i kona inoa a Adamu.  Lepo-ulaula i hui ia me ka palolo).

            O ke poo oia kahi o ka noonoo, aia malaila ka lolo, ka pahu kani a me ka bele e lohe ai kakou, a me ka hookuina i like me ka nihoniho na-u o ka wiliko: aia no ilaila kekahi mau mea e ike ai kakou.

            1.  Ka pale o ka maka. 2. Kolonea o ka maka.  3. Ke poniu o ka maka. 4. Ka lene ike o ka maka. Aia no ilaila kekahi mau lala nui o ka ike o kakou.

1. Ka maka 2. Ka pepeiao. 3. Ka  ihu. 4 Ka waha. A ma ke kumu o ke poo, he hookuina ami malaila. Ka iwi hoehoe, ke kipoohiwi. ka iwiuluna a hiki aku i ka lima aia no lakou ma ka pa-e hookahi: aka, o na hookuina ka mea nana lakou e hookaawale.  Aia ma ka iwi hoehoe a me ke kipoohiwi, aia malaila ka hookuina-lewa, a pela no ma ka iwi uluna a me ka iwi lima ka hookuina ami, a pela no me ka iwi pulima he hookuina ami ano.

            Aia ka iwi kuamoo, a me na iwi aoao, aia nae maloko o laila na iwi na io ulaula, na olona keokeo kohu silika olinolino; aia hoi ke akepaa a me ke akemama, ka opu a me na au o kela ano keia ano; aia hoi ka haae, a me ke au, a me na mea a pau, na ke koko mai no keia mau mea a pau.

            O na aa, na mea i lawe i ke koko, a me ka puuwai nana i pauma i ke koko iloko o keia mau aa, ua hanaia lakou noloko ae o ke koko!  Nolaila ke holo nei ke koko mai ka puuwai aku a i na maka i ike kakou. a i na pepeiao i lohe ai kakou, a i ka ihu i honi ai kakou, a i ka waha i hiki ke ai i na mea paakiki a me na mea waliwali a pela aku.

            Ke holo kaapuni nei ke koko a puni ko kakou mau kino i keia wa a i keia wa me ka hoomaha ole: nolaila, maloko o keia mau aa, ua pauma aku ka puuwai i ke koko he kanahiku pauma ana ma ka minue hookahi, a pela i hiki aku ai ke koko ma na wahi a pau loa o ke kino  kakou.  Ma kela a me keia wahi o ke kino, he mau mea lawelawe he nui wale, na lakou i lawe i keia lako hana i waihoia ma ko lakou mau ipuka, a me ia lako. ua kuhikuhi lakou i kela a me keia mea.

            He poe hana iwi kekahi o lakoa. a he poe hana aa, hana olona, hana maka, a hana niho a pela aku.  O ka lima. oia ka elima o na ike elima a ke Akua i haawi ai i ke kanaka a kakou no e ike nei.

            Nolaila, o ke koko oia kekahi mea nui e hiki ai ke malama ia i mau ai ka maikai o ke koko a maikai no hoi ke ola kino. A pehea e malama ai? 1. Mai ai i na ai kupono ole. 2 Mai ina i na waiona. 3. E hoomaemae mau i ke kino. a me kou mau aahu a pela aku.

            Me ka maholo,

            S. H. P . KALAWAIAOPUNA.

            Kalaupapa, Sept. 24. 1896.

 

            Na loaa i hoahuia  mai na poe manawalea mai no ka la heihei waapa aku nei he 742: na dala i hooliloia no na makana i na poe heihei, he $460; no na lilo e ae he $195. a o ke koena ma ka lima o ke Komite he 87.00.

 

HE PALAPALA HOALOHALOHA

 

i ko makou papa i hoonele la i ka mama ole, ame oe hoike i hoonele ia i ka makua ole. ame  ua moopuna i hoonele ia  i ke kupuna ole.

            Aloha oukou:-O makou. o kekahi o kau mau keiki, i hoehaehaia. e noho ana iloko o ka aina, a ka ma'i lepera ma Kalaupapa nei.

            Mamuli o ka loaa ana mai ia makou o kekahi leta, ma ka ia 23 o Augate e hoike mai ana ua make o Mrs. Julia Malaea Kealoha. ko makou mama i aloha nui ia ma ka la 15 o Augate. 1896.  Ua haalele iho oia i kona hoapili he kane, he mau keiki. he mau moopuna a he mau hoaloha e noho u aku ana ma keia aoao.

            Nolaila, mamuli o ko makou ike ana i keia lona, ua hala aku ko makou mama i aloha nui ia, Mrs. Julia Malaea Kealoha, ma kahi mau o na mea apau:  nolaila ua ili iho maluna o makou. kana mau keiki e noho ana iloko o ka popilikia a ka ma'i lepera, ke kaumaha ame ka luuluu ame ka walohia. no ko makou mama i hala aku: nolaila. o ke kaumaha ame ka luuluu i kau iho maluna ou o ko makao papa, na keiki , na moopuna, ke komo pu aku nei makpi e uwe pu, a e kanikau pu iloko oia haawina o ka ehaea.

            Nolaila, ke pile nui nei makou i ke Akua Mana Loa e hoomama mai i na kaumaha ame luuluu i kau iho maluna ou e ko makou papa, ame makou na keiki i hoonele ia i ka mama ole elike me kana i hoike mai ai ma ka Buke Nui, penei: "Mai hookaumaha ia ko oukou naau, e manaoio aku i ke Akua, a e manaoio mai ia'u."

            Nolaila, e hoomaikai ia ke Akua.   Nana no i haawi mai, a Nana no i lawe aku, e hoonani ia Kona inoa.

            O makou iho no kau mau keiki iloko o ka ehaeha,

                        MRS. LUCY K. TITCOMB,

                        J. K. KAINUWAI,

                        MRS. LALE KAINUWAI.

Kalaupapa, Sept. 25, 1896.

 

E WAIHO OE A IKEMAKA PANE

MAI KO WAHA POLOEI

 

E Mr. Lunahooponopono:

 

            Aloha oe:-Aia ma ka aoao elua o ka nupepa ke "Aloha Aina," helu 185 Buke II, oia ke kumuhana a ke Kuhina o ko na Aina E, imua o na Komisa Hoonaauao, a ma ka lalani  ehiku oia kukulu manao ana, a oia keia, "Oia hoi ka hili ia ana o kekahi haumana me ka huipa, ma ke ano me he holoholona la, me na palapu maewaewa e kau ana maluna o ka poohiwi o kela keiki, mai ka lima kakauha."

Ua hili ia kela keiki ame kekahi mau keiki e ae elua he pakahi ili o ka mea hookahi, a o Ah Foo oia kekahi o lakou,  ua hili au iaia me kuu manao maikai e like me ka hoopai kupono, aole hoi me ka manao he holoholona a e maewaewa, a e palapu hoi- a e lima kakauha, oia hoi pepehi a pau ke ola e like me ka manao haanui o ke Aloha Aina ame kona hoa e pupue mai la i ka lanatana o Waikiki-waena; a oiai, o ka'u hana o ka hoopai kupono ke loaa ke kumu kupono e hile ai, a oia kumu a lakou i hana ai, oia ka nounou ana i ka hale me ke kinipopo. pohaku, laau, i mea e poino ai ka hale, ua loaa pono lakou ia'u e hahai ana i na mea i rula ia ia lakou, aole e hana pela, ua hoopai au, oiai hoi, ua maikai ka hale a ua wehe ia na olepelepe o na puka aniani o ka hale oluna a e nahaha ana ke hookuu aku e hana mamuli o ko lakou makemake, a ia hili ana, ua ulia iho la a oia kela wahi kiko iki ma ke kua o ke keiki, a elua keiki aole laua i lawe ia ae e ke Kahukula. ua huna loa ia ko laua inoa, heaha la ke kumu?

            E hele mai oe a ike pono, alaila ike i ke ano o keia mea, kukala ae oe me ka oiaio, aole me ko manao aku e lilo olua i luna nui no ke kula nei. ua kaawale au mai ia mau olelo ino ae.

            Aia ma kela lalani, e olelo ana, "E hoopau i kela kanaka limakoko," ma keia olelo ua piha i ka inaina ia'u me ka manao ua pepehi au a pau ke ola o kela poe keiki ma kuu hili hookahi ili pakahi ia lakou, alaila, ua pepehi pono ole au, e hele mai a ike maka i keia poe keiki, eia no lakou a pau loa ke noho nei me ka oluolu maikai mai ka hili ia ana, a mamua aku a i keia manawa no.  E waiho oe a ike maka. pane mai ko waha pololei. alole me ka hoopunipuni a piha ke ao.

            A eia kekahi o na olelo a ke Aloha Aina. "A mamuli hoi o keia pepehi ana a keia luna i kekahi keiki i ulu mai ai ka haunaele nui mawaena o na haumana me ke kumu," a pela aku.  Ma keia ke kamailio ike ole nei na makamaka mamuli ka o kela hili ana a'u i kela mau keiki i ulu mai ai ka haunaele o ke kumu ame na hauamana!

            I kela wa  i ulu ai kela haunaele, aia au me ke alanui e naue  ana no Honolulu, aole au ma ka hale a ike i kela haunaele a laweiawe i kekahi hana oia ano. a o'u mau makamaka e nou mai nei i na olelo kupono i ko laua ano, na'u i hooulu ka haunaele, he lili maopopo maoli keia no ko'u noho loihi paha ia nei. nolaila, e imi mai nei e pau au, a o laua. ke noho mai ia nei, pehea la e noho ai na "anee alii" i ka hana a ke Aupuni; a nolaila, no ia e olelo mai nei ia huaolelo kupono ole ia'u.  Ia olua no e kohu ai ia mau huaolelo e like me ka huina o ka lele ana mai o na olelo a olua. pela no ka hoi hou ana aku a pa i na lae o olua.  uwe o Kanepuniu i ka wela o ka la.  O ke kumu o ka ulu o ka haunaele o na keiki me ke kumu: oia ka hili ino loa o ke kumu Brightwell. ia Aki he keiki Pake, oiai ua hili ke kumu iaia he umi a oi ili me ka ikaika me ka wihi aku o kela keiki i kona hewa imua o ke kumu.  aole nae he hoolohe mai o ke kumu: nolaila. ala ae la ka manao aloha iloko o Kimokona. kekahi o na haumana. hele aku ia e owao ua kulai ino ia aku o Kimokona a hina ilolo, paa ia ka puu ai e Brightwell, ike iho la oia i kona pilikia. ia wa oia i kui ai. o ka ulu no ia o ka haunaele iloko o ke keena kula i ka manawa kula, aole na'u i hooulu i keia hauanaele e like me ka mea a ke Aloha Aina a me ka mea e pee mai la mahope aku ona e hooili mai nei na'u ia hana i lawelawe, e hai aku au, ina owau malaila. aole e oni na keiki. ua noho ami@@.   Mai ma keiki mai kela lohe maluna.

            A no ka pau ole o ke olua huha@ hoopuka elua i kekahi mau olelo me ke poo o ke kula no kona uhi ana i ke hoopii a ke Kahukula Nui ia'u. aole ia he uhi he hoike ana ia i ka oiaio. no ka mea . o ka hili oia wale no ka mea e malu ai lakou e like me ka mea kupono, oiai, o keia ka makaha o na keiki haihai kanawai a pau mai Hawaii a Kauai a mamuli o ka hili ana ua kaulana kekahi poe no ko lakou maikai oloko o keia kula Hoopololei. aole no he mea pono e hoopaa ia na lima o na luna o keia kula. o iilo auanei ke kula i mea ole. a oia mau hoakaka ana a ke poo o ke kula he hoike naauao ia oiai. oia kai ike pono i ke ano o ka hana. aole o ka poe ake kala. a i ike ole i ke ano o na keiki o loko o ke kuia nei, nolaila, ua rula aku oia i ke Kahukula Nui a me kona hope mamuli o ko laua hoomaopopo ole i ke ano o keia kula a me na hana manao uhi i ka mea i hana ia  no ka pono o ke kula a me kupono o na keiki ana e malama maikai nei. a oia ka laua la e paio mai ai i ka mea i lehia i na hana a pau loa o ke kula Hoopololei. he pono loa o kana ke nana ia e na hoa maikai o ka Oihana Hoonaauao. aole o ka makemake ino o laua ke hooko ia. oiai. ua ike ia ma ka manao o ka hope Kahukula Nui i pili ia'u ma ko Aperenake hoopii ana ia'u no kuu hili. heaha hoi kona mea i hoopii ole ai ia manawa?

            Eia aole i hana hewa ia ke kiai ia manawa, a aole nohoi i loaa kekahi punahele ana ia wa. aka. i ka manawa i loaa iho nei he kumukula pili iaia.  ua hoonoho koke oia i kumu no keia kula me kona onou mau i ke-poo o ke kula he kumu maikai, me ke noi pa mai i wahi e noho ai iloko nei o ke kula, ua ae ia e ke poo o ke kula, ua haawi ia hookahi rumi nona maloko o ka halekula, ua hoohalahala oia no ia rumi, me ke ake o kona manao o ko'u rumi me ka'u ohana nona, a oia ke kahua o keia hoopii ia'u e hoopau loa ia ka noho ana o ke kanaka Hawaii maanei, i lilo loa akua ia rumi iaia ame na hana apau a oia ke poo o ke kuia nei.  Ua manao au no ka ohana kue Aupuni keia haole, oiai, aole hoolohe pono i na rula o ke kula nei ma kekahi mau ano a he manao kiekie maluna o ke poo o ke kula.  Ua olelo hou ae no laua "no makou iho, ua manao makou, ua oi loa aku ka pono ke hoopau loa ia kela poe kumu:" e hoopau ia ke kumukula Brightwell, ke kumu o ka haunaele, aole o ka mea noho pono a hoomalu maikai i na keiki o ke kula Hoopololei nei,  e like me ka olua e koi hilahila ole nei e hoopau! e hoopau!! O hoopau hoi oe i ko manao kaua mai i ke Aupuni Repubalika o Hawaii, ka mea nana  oe e palau aku nana ko kani-a-i, eia no hoi oe ke pee mai nei me ka manao lili i ke Aupuni, ia hai oe palolo ka waha, i ko ke kino iho. uhiuhi hoonalonalo olua i ko olua kee a i ko hai ilaila olua e hue pau ai me ka oiaio ole, a haihai kanawai hoi ma ka hoino ana ia'u i na huaolelo ino maluna ae ame ke poo nui o ke kula, ka mea aole hewa ana i hana ai, lilo ia olua ka hookenakena ino e hoopua pu ia laua!  e hoopau pu ia laua!!   e koho hou i poe hou!!  i poe hou no ke kula!!

            Mahope iho o kela manao o na makamaka oia kahi e olelo ana-"Ua lilo na hana liilii, i rula paa;" ma kela wahi ua hooia laua he mea maikai ka hili, nolaila, nanahu no laua i ko laua alelo a pelu hou ilalo, lole lua ae la ka leo a lilo i hepa.

            O ka hili oia ke kahua o ka maluhia iwaena o ka oihana ao iwaena o na kumuao apau a puni ke ao  nei. a malalo o keia na hoopai e ae aole nae he malu pono.

            A nolaila i hooko ai na luna o ke kula Hoopololei i loaa i  na keiki ka malu o ka noho ana a lilo lakou i poe noho pono e nana ana ika pono o hai a me ka noho maikai, aole me ka manao ino, aka, me ka manao maikai, nolaila. ka hili ana i hookahi ili, a i na he manao huhu ua nui loa aku na ili i hili ia e ke kiai e like me ka hili ana a ke kumukula.

            No keaha hoi ko olua kamailio ole ia mau hili he umi, a no ke aha hoi ka hoopii ole o na kahukula i ua kumu la ia mau hili ana, ame ka ulu ana o ka haunaele?  Kai nohoi i hoopii ia'u no ka hili a o kana hili e huna no.  aole e hana ia e like me ke kanaka Hawaii.

            Ma keia ke hoike aku nei au, aole i pili mai ia mau hoino apau ia'u a i ke kumu poo o ke kula Hoopololei, a e ili iho maluna o ka lunahooponopono ame kahi manao ino e hoaki mai la ma o aku, ka uku o ka olua mau olelo ino ku ole i ka pono a me ka malu like.

 

            DANIEL A . KAIOLE.

            Kula Hoopololei. Sept. 24, 1896.

 

HE AHAAINA LA HANAU.

 

            Ma ka Poalua nei. hora 12 o ke awakea i haawi ae ai o Mr. G. W. Kualaku he ahaaina hoomanao la hanau no kekahi o kana mau pepe.   Ua nui na mea ai i hoomakaukauia-ka puaa hoolua. ka pipi hoolua. ka puaa liilii kalua paa ame na mea ai Hawaii he nui.  Pela nohoi na mea ai a ka haole. Piha pono kahi ahaaina i na poe i balota i@ ame na poe e ae he nui.  Ua loha mai akou. aole i hoea ilaila na paipu wai a Mika Kini ma, Mika Palani ma.  a Malaga Waina ma. O kekahi mea maikai loa keia i ikeia ma ia ahaaina.  Aka, ua lohe ia nae na leo hoomahui o kekahi  poe e hoomaoe ana.

            "Ua lako oe i na mea apau e Kaulaku. a hookahi nae mea i koe oia kahi wai hoohauoli manao"

            Ua nui ka mahalo o na kanaka i akoakoa ae ma keia ahaaina. Ua ai a ua lawa. a ua hoi no kela ame keia mea i balotaia. me kahi hoina o ke aloha o na makua o ke kama nona ka la.

 

HIKIWAWE KE OLA O KE KUNU HO.

 

            Mountain Glen,Ark.-Ua loohia ka maua poe keiki i ke kunu ho ma ka wa i loaa mai ai ka omole LAAU KUNU a KAMALENA.  Aole i emo o ke oia no ia.  F. A. Thorton. E kualia ana keia laau kaulana e na Poe Pa'pa'i Laau a Kuai Laau Lapaau apau. O BENSON SMITH & CO., na Agena ma Ko Hawaii Pae Aina.

 

HALAWAI AHAHUI EUANELIO O OAHU

 

            E halawai ana ka Ahahui Euanelio o ka Ahahui Euanelio o ka Mokupuni o Oahu ma Kaumakapili. Poakolu. Okatoba 7, 1896.

 

HOALOHALOHA A KA HUI KAU LEI

IA IOSEPA NAWAHI.

 

            Mamuli o ka oluolu i ke akua Mana Loa. ka lawe ana aku i ka hanu oia o Iosepa Nawahi, ka hoaloha oiaio o na kini o ka aina kulaiwi. nolaila:

            Ke komo pu aku nei makou me ka wahine-kane-make ame na kama i hoonele ia i ka makua ole, ame ka ohana no apau iloko na haawe kaumaha kuhohonu o ka u, ke kumakena me ka walohia kulipolipo i awaiaulu ia e ke aloha makolukolu no kona mawehe ana mai i ka pilina o ka noho inea ana ma keia ao mauleule.  Ua kuu ka luhi ua maha. a he kiahoomanao i makia ia me ka poina ole,kana mau hana akahele wiwo ole ame ke kaulike iloko o ke Aloha Onipaa no ke Alii, ka Aina Hanau ame ka Lahui apua.

            A ke uwalo ae nei ka makou ulono ana i ka Mana Lani e hoomama mai i kou mau luuluu e Mrs. Emma Aima Nawahi. ka hoaloha i hooko-o ia e ka hoapili he kane,. a e mawehe ae hoi i na he-kau ana o ka ehaeha me ka pilihua.

            A ina keiki hoi e haawi mai i ka maha me ka manaolana poina ole, e uhai i na keehina a ka Makua i holo ai a oi aku. a i koo hoi no ka lahui.

            A i na pokii ame ka ohana apau, e hooluolu mai i ko oukou mau naau i kiponaia e ka ehaeha.

            A e hoomaikai ia ke Akua, no ka mea. Nana no i haawi mai a Nana no i lawe aku.

            O makou iho no ka Hui Kau Lei, ma o ko makou mau Komite la,

            LULIA WAIANUHEA

            KEALOHA,

            ESTHER BAKER,

            KAULUALII,

            MARY KEALAKAI

            KAAIONOHI.

Honolulu, September 30, 1896

 

NA KUKUNA N MA KA OIHANA

KAUKA OKI

 

            Nu loka, Sept 11.-He mau manao mahiehie maikai ko A Edison @ kona mau kokua o ka Oihana Kukuna X kamahao i kela @ mamuli o ke kumu o kekahi hana lolo ono i hanaia e lakou ma ka @ Poaha nei. me ka ohe "neuroscope." O keia hana i hookoia me ka holopono oia no ka okilo ana i na peka @ iloko o ke kino o ke kanaka @ mea hoi i lawelawe nui ia e na kauka oki me ke ke kumu o kekahi hana holopono ia i kui haha (probe) iloko o ka i'o.  Ma ka auina la o kela Poaono aku nei, e paani ana o @ Denny me kekahi poe keiki e ae ma kahi kokoke i kona hale. He keiki oia na kekahi kanaka kalaiaina kaulana loa o Oranga nu lerose.  Ma keia wa a keia poe keiki e paani ana. maalo ae la kekahi kanaka kalia, a wahi ana ua olelo ino aku keia keiki iaia, nolaila ua lalau iho oia i kana pu-panapana a ki aku la iaia no hookahi manawa. Ua komo aku ia ka poka ma ke kauo o ka wawae hema o ua keiki  la.  Ua lawe koke ia oia i ka halemai. a no ekolu manawa pahua wale i hoao ai ke kauka e unuhi i ka poka ma ka huli ana i kahi i waiho ai ua poke la me kana kui haha (probe) aole he hiki. Ua manao ke kauka aia ka poka ma kahi e pili ana i ka iwi kano (tibia). Ua lehulehu ua manawa i honoia ai ia hana. aole no he loaa o ka poka: a ua ano nawaliwali iho la ua keiki la. Nolaila ua hooholoia he mea pono ke poloaua aku ka Mr. Edison kokua ana. Me ka hauoli i ae aku ai a Mr. Edison i keia noi.  Ma ke ahiahi nei. ua laweia aku o Denny ma ka keena oihana o Mr. Edison, a ua ukali aku kekahi kauka iaia.   I ka hoea ana ilaila. ua wahiia ka wawae o ua keiki la me na apana papa he aneane hapaha-iniha ka manoanoa ame na wa-hi lole he lehulehu loa.  Alaila, hoopiliia aku la ma ka aoao maloko aku nei o ka wawae ka ohe kukuna X. nona ka inoa "Roentgen Ray Tube."  a ma kekahi aoao ka ohe "neuroscope." I ka makaukau pono ana o na mea apau, ua hookuuia ae la na kukuna o loko o ka Ohe Roentgen e kekahi o kona mau kokua. a o kekahi hoi. nana aku la maloko aku o ka ohe "neuroscope." Iloko o ke sekona hookahi. ua nalohia loa ae la mai ka ike ana'ku a na maka na apana papa i hoopiliia aku ai i ka wawae o ke keiki. pela me na kahakahana lole i hauhoaia aku ai mawaho. a o ka mea wale no i ikeia aku. oia na holiolio moali o ka wawae o ke kahi ame na iwi o loko o ka wawae.  Aole i liuliu iho ike aku la o Mr. Dailey. ka mea e nana ana ma ka ohe "neuroscope." he wahi kiko eleele uuku i pili aku i ka iwi-hilo (femor). O keia ua poka nei.

            Ma keia Poalua ae e holo aku ai ka Loio Kuhina Kamika no Kohala Akua, Hawaii, no ka malama ana i ke Kau Kiure e noho ana ma ia Apana i keia mahina.

 

            He mea pono i kela ame keia ohana kekahi ana laau lapaau  @ ma'i o ka opu.  I laau lapaau nohili ole no ka o Moko ina loa o lepo? (diarhea) Napu, Umii, Kolera, ame  ua ma'i apana o ka opu.  aole he laau lapaau oia kino ka maikai. elike me ka PERRY DAVIS LAAU P NIKILA (Pain Killer). (Ua lawe laweia keia laau no na makahiki he kanalima, a ke @ mau ia nei i kela ame keia la, ma na aina apau o ka honua nei @ ka Hui Kuai Laau Lepaau.  O Hollister, ka Agena.

 

            O ka poe e manao ana, he ma'i ola ole ka ma'i hi mau, e pono e heluhelu i ka olelo a Mr. P. E. Grisham o Gaars, Mills, La., no ia mea, oia keia: "He mea au i loohia i ka hi mau mai ka wa mahope mai o ke kaua ana, a ua hoao au i na laau apau no ua ma'i la.  Mahope loaa ia'u he laau nana au i hoola mai @ a oia ka KAMALENA LAAU OLA no ke Nahu, ke Kolera ame ka HI." He laau kupono loa keia no ke nahu, cholera morbus, hi-koko ame ka hi maoli.  He maikai ke inu, aole nele ke ola.  He 25 a 50 keneta ke kumukuai.  E kaulia ana e na Poe Kawili Laau a Kuai Laau Lapaau. O BENSON SMITH & CO., na Agena no Ko Hawaii Pae Aina

 

Hoo'aha Kumau

 

Aole loa e maikai a olulu ke ela ana o kekahi mea @ @ ina he aaiole kona aku paa a @ ke lawelawe i kana mau @ ka hololea.  E haha ana ka@ a me na nawaliwali e ae ua @ ali o ka ake @ oaiao keia i hooiaio ia @ ua poai oluolu akau @ ha kenturia @

 

HUALE A AYERS.

 

oia wale no ka LAAU @ AKE maikai loa ikeia @ hoola ana i ka lepopaa, ka @ eha, na ma'i eloku o ka opu a @ ano LAAU OHANA aohe @ like ai.

 

            O ka Ayers Sasaparila oia ka Laau Hoomaemae Koko ki@ hawaai ai i ka ikaika a me ka @ ponopono ana ia loko o ke k@ o ka ili, e hoopau ana i na maluana u kanaka.  E pepehi a ulupa ana na PCHA, e hoola ana ina @ hi o ke oia ana a e kipaku @ na ano ma'i a pau.  O ka poe @ no ka wali pono ole o ka @ waliwali mau a ano ma'i @ he mai ke koko ino mai, he @pono e inu i ka laau.

 

SASAPARILA A AYERS

 

            He laau e hooikaika ai i ka nawaliwali, a e hoopuipui mai ai i @ Ma ka inu ana i keia laau, e h@ ono ia ai ka ai ana, oluolu  @ a maikai ke ola ana.

 

            O Ka Ayers Cherry Pectoral laau, aohe lua ma ka hoola awiwi ana i na KUNU, ANU a me @ PUU EHA.  E hoola  ua KUNU KALEA a me na ma'i pili i koike me ka hikiwawe loa.

            O na Huaale a Ayers, na Sasaparila a me ka Ayers Cherry Pectoral.@ kahi e loaa ai ma ka Hale kuai o ka

 

HOLLISTER DRUG CO. LT.

No Agena ma na Paeaina, Hawaii

25@

 

KAKELA ME KUKE

Ka  Halekuai Nui

 

WAIWAI LIKE OLE

NA MEA

HANA KAMANA A PAI

 

Na lako pili hao kukala hale,

Na kepa,

Na lei ilio,

Na kaulahoa ilio,

Na Pahi,

Na Upa,

Na kope@

Na @

 

PALAU LIO

 

Na @

Na @

Na @

Na kua @

Na lei @ipi

Na kaulaheo bipi

Na uwea pa.

Na kaa palala.

Na mea pioia.

Na ipahao.

 

Makau me Aho Lawaia

 

Na iliwai

Na kania,

Na haia pena,

Na pulumi,

Na pena , me ka @

Na kopa,

Na @

Na @

Na pakeke hao,

Na kapu hao,

Na pauda,

Na kukaepelo,

Na owiki @

Na ipakakai.

 

Mikini Humuhumu aulana

 

WILCOX & GIBBS HOOKAHI

 

ka Remington, Elua Lopi

 

@ mea na aka ua @ keia ino

 

Kakela me Kuke

 

3926