Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 40, 2 October 1896 — NA LOLI ANA I MANAOIA NO FARANI. [ARTICLE]

NA LOLI ANA I MANAOIA NO FARANI.

Ke hoolaha aku nei makou i ka mar.ao akea o J\iles Ro':he. kekahi o ira Kuhina Wai»vai o Farani i kahi wa i hala ae nei: a ua manao niakou he La'ai-nianao waiwai nui keia na kn poe heluhelu e haawi iho ai i na noonoo ana. A eia iho ua manao la: ' I ka .va e kamailio ai kakou ro nr. I '..huikanaka. e kamailio ana kakou no ī:i {>oe. ma ke ano o ko lakou ku ana a jvjho ana i ka wa i hala. O Farani. Kne'ani, Rusia, Geremania. ke ku mai neī keia poe lahui apau imua o ko kanou mau iioomaopopo ana, ma ke ano he mau mea kino kanaka, i ku ma ko lakou mau kulana iloko o na makahiki lehulehu i hala ae nei. Aole i hoololiia ae ko lakou mau inoa, a ke nana aku nei nohoi kakou maluna o lakou ma ke ano, me he mea 'la aole i hooioliia ae ko lakou nui, ko lakou mana, ko lakou waiwai ame ko lakou poe kanaka, anie ko lakou ikaika kaua ame ka ikaika kalepa. a pela hoi me ko lakou mau launa aua aku i kahi ame kahi m na ano he nui. a ua hiki paha ia kakou ke keha ae ma na olelo a Pei'eulei'ika ka Nui e i ana: 'ina owau ka Moi o Farani, aoie loa e ki ia hookahi poka-pukuniahi ma Europa, me ko'u ae ole ana/ Aka, i ka naua kaholo ana ae nialuna o ka ili-hualaia o ko kakou poepoe honua nei, i lilo i mea nui a i mea uuku nohoi, e ike auanei kakou i ka nui o na loli ana ma na kulana nohona Aupuni o na lahui iloko o ka wa pokole loa. Ke lawe kakou i kikowaena no ka knkou nana ana aku i keia kulana loli aiio e ana mawaena o na lahui, e loaa ana ia kakou o Farani, ma. ke ano ma na makahiki hope o ka nohoalii ana o Lui XIV, ua kau o Farani ma ke poo o ko ke ao holookoa, oia hoi o Europa. E noho ana kakou ia wa he lahui i hoea aku ka heluna i ka an'eane ana e piha ka iwakalua miliona; a o keia lahui, ua lokahi like loa lakou i kahi ame kahi, a ua oi ae ko lakou nohona kuikahi ana i ko na lahui e ae apau. O Enelani hoi, wahi a ka mea kakau moolelo Macauley, he eono miliona wale no ona poe kanaka, o Geremania, nona na inokuaina kau liilii, a e kuee ana hoi i kahi ame kahi, aole no i-oi aku kona mau kanaka i ko Farani; a o Auseturia holookoa hoi apau he umi a he umikumamalua miliona wale no ona poe kanaka. O Perusia hoi, i hapaiia ae nei i keia wa koke aku nei i Aupuni Alii, a lilo ae la kona Alii i Moi no Perusia, he elua miliona wale no kanaka ana e nohoalii ana. I keia wa. aole i heluia o Rusia maloko o ka poai o na Aupuni kalaiaina o Europa. Ma ka makahiki 1765 ua hoikeia, ma ka makahiki 1724, ua ikeia he 6,640,000 poe kauaka o ka aoao oolea, a ua like paha ia me umikuniama'ua a umikumamakolu miliona kanaka. Aka, ua olelo nae o Voltaire. he iwakaluakumamaha uiiHona ko lakou nui; a o ke Aupuni o Polani. he umi a umikumamakahi niiliona ka nui o kona poe kanaka; Sepania ma kahi o ka ewalu miliona; a o Ualia—ka mea e noho kau-liilii ana iloko o 1,000 mau kino Aupuni kaokoa—he umi a umikumamakahi miliona ka nui o na kanaka, a o keia ka panina o lakou.

Ma ke ano nui, o Europa, oia no ke ao hoiookoa nei. 0 na lahui i iilo i mau lahui poo, ua hiki ko lakou nui i ke kanalima a kanaono miliona; a ma Eiuopa holookoa apau, aia mai ka akahi haneri me ka iwakalua miliona, a ka akahi haneri me kanakolu miliona na kanaka. Mawaena o ia poe apau, o Fnrani no ka lehua o lakou apau, ma ka nui o na kanaka, ma ka waiwai, ma ka mana, a nia ka naauao, a o ke kulana hooka'i like o na lahui, ua uuku loa kahi ioli i ikeia, mai ka wa mai i hoomaka ai ke kaua kuloko, o ka heluna nui o lakou kai ikeia ma keia loli ana. Va pii aku ia ko Faraui heluna iahui a hoea i ka iwakalua-kumamaiima milioua, oia mau no o Geremania, iioea aku ia o Rusia i ka eono miiiona, a o B<eritania Nui I ka umikuuiamalua miiiona. Aka, o Faraui nae, ua mau no ka mahuahua o kona lahuikanaka, a mau pu uohol me ka nohona lokahi, aole loa i ioaa he wahi kumu e hooiaia ai ka lahui Favani e kuee aku i ko Europa hoiookoa apau. Mamua aku o ke kaua ana ma ka luakahiki 1870. ua mau uo ka papahi ana o keia kulaua hanohano maiuna o kakou. a koe wale no o Rusia, oiai. o ka nui o kona poe kanaka ma Europa a ma Asia. ua hiki aku i ke TS miliona. 0 Farani no nae. ke pookeia ma ka heiuaa lahui ma Europa, oiai he 3S miliona ka nui o kona poe kanaka. o Auseiuria-Hunegaria, aole i ioaa ioa ia laua ka hehma o '36 miUona, a ke hoohuihuiia ae hoi ua kauaka apau o ua okaua aina iiiiii i iilo ae nei ! Aupiml hookahi no Geremania, aoie no i !o;\a mai ka heluna nui o na kanaka o Farani. Q ua kanaka apau o ke Aupuni Hui o B*»ritania Xui ame Irelani, he wahi keu iki ko lakou maluua o 30 mlliona. O ka uui hoi o oa kauaka o Amerika Huiia, ui Uke no ia me ko kakou. Aka. ua ioli ae nei ke au o ka iuanawa me ke aiwaiwa. Ma Europa, ua haule ioa kakou nei a hoea i ka papa hfiu elima. oiai. aoi? l loaa bou mai ia

kak /U kaiiika :i !::o aieu 21 mai a kakou aku. o ka h?mo ana aku mai a kakou aku na Apuna Aina o Aisaee ame Lorraiiie. 1 ' hoi e piha hou ai ka heluna ;abu: o ; kanako'u-kumamawaīu lii:iena i j sakou. A ke ike aei kakou ia Ru--ia. me kona lahui o hookahi aauen :alhvud o na kanaka ma Europa; o 1 »Jeremaaia me kekahi iaāui i aiki aku. . keia 7-a i ke kanaUma-kumamalua ni'.iona: Ause:uria-Hunegaria. me ke- i K«?hi :ahui i oi aku mamua o kanaha- : kumauiakoiu miliona; o ke Aupuni Huiia o Beritania Nui he kanaha miiion'a; iiaiia me kanakolu-kumamakahi ' miiiona. l*a haule iho mai ka papa ; aeiu eiua a ka papa heiu elima. i ■ Aka. aoie wale no i pili keia mau ioii j ana i na kulana pili lahui o kela ame keia Aupuni: aka. ua piii kekahi i na kuiana hoopalahalaha maua Aupuni ana aiaiuua o ku poepoe honua. Ua ikea ka onou poo ana ae o na moho hakoko a paio ia lakou iho maloko o ke kaua. nalo iho la kekahi a ulu ae la kikahi. a ke ulu mau uei kekahi' mau. I Aupuni oia ano i keia ame keia la. Oia: j kakou i pii ae ai a hoea aku i ke 50 ! Lutpa-haneri ko kakou nui i ka hapa au..e o keia keneturia. aia hoi ua pii | ps-pa-h£. aku !a o Enelani. a ke nooiiaiikeiikeia ae me kakou, ua pa-hiku a pa-waiu ka oi aku o kona ikaika i : <4 kakon. Ua pa-kolu ka nui oko Ruāia kulana i keia wa i ko ka wa 1 hala: ua pa-lima ko Oeiemania; a ua pa-iua iho hoi ko iialia heiuna lahui i keia wa. A mawaho ae o keia, aia o Amtrika Huiia, mamua aku uei he mau heheuoma ko-liuiiu kona ka-iilo loa i iiope mai a kakou aku nei, aka, i keia ia, iioko o ewalu la wale nohoi, ke iiuiia me ko iakou mau ulakolako kuloko iho ame ka 70 miiona kanaka piha hoihoi a makaaia, he mana ia e ku uei. Eia nohoi o Inia ame Kina ke nee nei iloko o ko laua mau naele 0 ka huikau. Aia nohoi na poe kalepā o Livapulu ame Manehester, ke nouo pioo nei he ka hopohopo no ka anoano a lakou i lulu ai a i kanu ai mawaena o 7ūu miiiona kanaka, ma ko iakou v.a e ala iike ae ai a komo ae maloko o ka i'ina hakoko o ke leaua ame ka hakaka, a kulai i ko lakou mau.haku wua, ka poe hoi na-lakoii i hoilihuue ia iakou. "Ma ka wa hea la i ikeia ai kekahi inea i like ioa me keia e ka maka o ke kanaka? E noho ana ko kakou poe kupuna iloko 0 kekahi puukiuki o aneane S0 a 100 miiiona kanaka ka nui, a o lakou apau, e ku ana lakou ma ke anuu o ka lilo ana na lakou e paa ka hae o ka lahui hoiomua, e komo ana iakou ma na kahua kaua hookelakela inoa a makee aina, e aahu ana i ka hanohano ame ka waiwai, aka, i keia wa he hapaha wale no ia e ku nei ke hoohalikeia aku-me ko kela. Aoie i pau ka lua o ka hanauna, aoie nae ia hanauna i ike i ka nani kilakiia 0 keia nohona hanohano o ko lakou mau kupuna elike me na mea i lioikeia mai ma na moolelo. I keia la, aia ke kahua hakoko o ko ke ao nei mai kahi welau a kahi welau o ka lionua. O na pualikoa e ku nei i keia wa, ka poe e paio ana, a e hakaka ana me ke aloha oie, a e paio ana hoi no kahi inai ai. ua hoea aku ko lakou nui maluna aku o 600 miliona; aole nohoi i mamao loa aku ka la e pa-palua hou ia iho ai keia heluna inamuli o na lioeueu ame na hoolala ana mai a Asia Hikina. "Ae, ua hala ka wa pono, no ke kaniuhu ana, no ka noonoo ana, no ka hiamoe ana, a hoomaunauna wale i ka ikaika o ka oiwi a waiho wale aku i ka aina makua iloko 0 ke kuiana maopopo ole 0 ka nohona naaupo wale, ka hoopaakiki naaupo ana, ame ke alakai hehena ana a ka poe makapo ame ka inaina enaena a ka poe hehena kuhalahala. A ua hala hope loa ka wa ma ka hoopoina ana iho. o ke kahua nui e kii ai ka ikaika o ka īahuikanaka, ka laupai ana o ko lakou uiakolako oia uo ke kanaka iloko o ka lahui.