Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 41, 9 October 1896 — KA HUAKAI POKOLE I KOOL-ULOA. [ARTICLE]

KA HUAKAI POKOLE I KOOL-ULOA.

Ka Moolelo o Knmohaikaiui ko Akua Ulu—Kn Moolplo o ka Hlln ka I'a No'eno'o.—O Makunkauaana ka lona o Hawnii ne'-K*la nme koia maa mea ano noi i ikeia ma ke alahele. KA MOOLELO 0 MAKUAKAUMANA. Mahope iho o ko'u lohe ana i ka mooielo kamahao a kupaianaha o Kaululena ame Kamaio (o keia ka inoa pololei o ka lua o ka i'a; aole o Maio). ua hahaiia mai la au i ka moolelo o Makuakaumana, ka mea a'u i kapa iho ai he "lona Hawaii" keia, no ke ano like loa o ke kulana ano nui o Ke kelln^a ke kaula o Gatehepera. Aia maloko o kekahi moolelo Hawaii kaliiko i paiia ai ma Lahainaluna. i ike ai au i kekahi wahi mea e pili ana ia Makuakaumana. Penei ka'u i ike ai: "Ua oleloia o Paao laua o Makuakaumana ame kekahi poe pu me laua, kai holo mai, mai Kahikijinai. ma ka wa kahiko loa; a noho o Paao ma Kohala i Hawaii. aka, hoi no o Makuakaumana i Kahiki." A maloko hoi o ka buke i kakauia e Kauka Emekona nona ka inoa "The Long Voyages of the Ancient Hawaiians," a i heiuheluia ai e ia imua o ka Ahahui Moolelo Hawaii, ma ka la 1S o Mei, 1593, i loaa ai ia'u he mea hoike hou e pili ana no keia Makuakaumana. A penei ke ano nui: I ka haalele ana aku o Paao i kona aina hanau, oia paha o Tahiki, a holo mai la ia me kona poe kanaka, a hoea malalo pono ae o kekahi pali-kahakai oia o Kaakoheo. a mai keia wahi mai hoio pololei mai la lakou i ka moana lipolipo. I ko lakou holo ana mai a ike koliuliu ia mai ka pe'a o ka waa e uka o ka aina. ia wa i pa-e puainawele mai ai ka leo kahea o Makuakaumana. oiai oia e kii ana maluna 0 keia pali o Kaakoheo. "E! Owau kekahi e holo!" Alaila, ninau aku la o Paao: "Owai oe?" 4, He makaula au." wahi a Makuakaumana. "Owai kou inoa?" "O Makuakaumana." "Ka! Ua piha ka waa." wahi a Paao. "o kahi wale no i koe, oia ka momoa." "O ko'u wahi ia," wahi a Makuakaumana. "E lele mai hoi ha oe," wahi a Paao. He oiaio ua lele mai la keia Makuakaumana a paa mai ia ka mauu hope o ka waa a kau iho la oia ma ka mo&moa o ua waa la. A o* keia Makuakaumana ka mea i hea i kekahi mele ia Lonokaeho ma ka wa e hekau ana na waa o Paao ma, ma ke kaikuono o Moaulanuiakea ma ka wa 1 hoi hou ai o Paao i Tahiti e kii ia Lonokaeho i alii no Hawali. Penei ua mele la: E Lono! e Lono! e Lonokaeho! Lonokulanl. alii o Kauluonana. Eia na waa. kau mai a-i, E hol e noho I Hawaii kua-ull t He aina loaa i ka moana. I hoea mai loko mai o ka ale. I ka halehale poipu a Kaoaloa, He koa-kea i haleio i ka wal. I lou i ka makau a ka lawaia. A ka lawaia nui a Kaapahu, A ka lawaia nui o Kapaheeuanuu-la. A pae na waa, kau mal; E holo e ai la Hawaii. he moku; He moku Hawaii. t He moku Hawaii no Lonokaeho e noha" EHke me ka mea i hoikela ae neL ; ua hoi hou o Makuakaumana i Tahiti; a o ka mea nana I kakau kekah! moo- \ kio Hawaii m&loko o ka Nupepa Kui okoa o ka makahiki ua olelo i oia ma ka helu o ka puka axta o oa ; moolelo la, penei: { "Ua lohei* ma o Makoakaumana la, | sa wahi kaulana o Hawaii nei; a ua l hele mal au e Ike maka." Ca olelola hoi ua pae maa o Paae

ma i Puna. Hawaii. Malaila oia < ktiai i ku heiau o Wahaula. a o ko akiu o ua heiau U o Kuk.\ilimoki: A niai laila mai ko IViao hele aaa a hoea i Kohala. a kukulu oia i ka heiau o Mookini ma Puuepa. Ma ka wa i hoea ai o Paao ma. tme he mea la 0 Makuakaumana no paha kekahi) 1 Koiiala. e nohealii ana o Lonokawai 1 no Hawaii. oia ke alii mahope uiai o Kapawa. O ka umikumamaouo ia o k;i hanauna alii. Ta hoikeia nohoi ma keki moolelo Hawaii i paiia ai ma Lahainaluna a'u i hoike ae nei. ua hoi hou o Paao ame Makuakaumana. ame ka poe e ae i Tahitf. ma ka va i hoea mai ai o i'ili. oia hoi o Pilikaeaea (PiH Kaalea» oia ka makahiki (A. D.) 109»). ua like ia mo makahik! mai a kakou aku nei. Ma keia mau hunahuna moolelo Ha- , waii i hoikeia ae la. ua ikeia ua hoi pu no o Makuakaumana i Tahiti me Paao. ame na kanaka i holo pu mai ai lakou a maluna no ona waa i hoi : aku ai lakou iiaila. a o ka makahiki (A. D.) 1090-92 paha ia: aka, ma keia inoolelo a'u i lohe ai no .Makuakaumana, ka mooielo hoi I lilo i hapa auo nui no keia huakal pokole i Koolauloa he okoa ioa ia mai ka mea i hoike ia ae la. Nolaila. e kuu makamaka heluhelu. j mamua ae o ko u hoike ana aku i ka | moolelo o Makuakaumana ma ko Hauula aoao o ke kuauhau ana, he mea pono ia u ke nonoi aku i kou oluoiu e kala mai oe i ka'u hoohele mua ana ia oe ma na mea i hoike mua ia ae nei. 0 ke kumu nui o ko'u hana ana pela. i loaa ai ia oe ke kulana i ku ai ka moolelo maa mau i ikeia ai o Makuakaumana. a ma kou wa auanei e heluhelu iho ai i keia a'u e panee aku nei imua ou e ike iho ai oe i ke ano kamahao a kupaianaha o ko Makuakaumana hoi aua i Tahiti, oia hoi. aole maluna o ka waa, aka. maluna o ke kohola kona hoi ana i Tahlti. (Aole i pau.)