Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 44, 30 October 1896 — Moolelo o JULIUSA KAISARA Kakauia e Hoonaueueihe-Ka Haku Moolelo Kaulana loa o Enelani. [ARTICLE]

Moolelo o JULIUSA KAISARA

Kakauia e Hoonaueueihe-Ka Haku Moolelo Kaulana lo a o Enelani.

| j ( Unnhiia e J, t *. X. A" j MOKUNAI. , Kasaca. He wahi kauwa—ua ka- . maaina no oe iaia—ua kau ae i kona I lima hema iluna, e lapalapaia ana me ; he la he iwakalua kukui i hoohuiia, ] aka aole nae ike o kona lima i ka ; wela, a be oia mau no. 0 kekahi mea •: hou ae—a eia no kuu pahi ke paa nei— ; loaa mai nei ia'u he liona e pili ana j ma ke Kapitola. nana pono mai ia'u a i hala a ku me ka hoopoino oie mai; a I j e ku lalani ana na wahine ua hele a haikea no ka makau, e olelo ana ua ike maka lakou i na kanaka e lalapaia ana e ke ahi e iho ana i uka i kai ma na alanui. A i nehinei iho la no, ua ikeia ka manu leie-aumoe (pueo) e kau ana ma ka Makeke e ke-u a e kani ana i ke awakea. Ina e huipu keia mau hana hookalakupua i kahi hookahi, aole hiki i na kanaka ke olelo ae a oia hoi ka lakou kumu pale,—he mau mea maa mau no ia; oiai he manaoio ko'u, he mau kahoaka keia no na mea ano nui e hoea mai ana maluna o kahi a lakou i hoea kino ai. Cicero. He oiaio, he wa piha kamahao keia; aka e koho no nae na kanaka e like me ko lakou manao ponoi iho i kulike ole me ka mea i manaoia. E PllClCi »■ - * Kasaca. E hele mai ana; oiai ua kauohaia aku oia ia Anatonio e hoike aku ia oe i kona hiki ae ilaila i ka la apopo. Cicero. Aloha aumoe oe e Kasaca; aole he wa holoholo ka wa e ulupuni ana ka lewa. Kasaca. Aloha oe e Cicero. (Puka iwaho o Cicero.) Kasiusa. Owai kela? Kasaca. He Roma. - Kasiusa. O Kasaca oe ma kou leo. Kasaca. Maikai kou pepeiao. Heaha hoi ke ano o keia po e Kasiusa. Kasiusa. He po oluolu kupono no i na poe manao maikai. Kasaca. Owai ka mea i ike i na lani e haluku ana e like me keia? Kasiusa. O na poe i ike i ka piha hewa o ka honua. No'u iho, ua maa au i ka hele ma na alanui e molla ana ia'u i na po inoino, a me keia olohelohe no au e ike mai la e Kasaca, ua waiho wale aku i ko'u opu imua o ka hua-hekili; a i ka wa a na uwila omaomao huhu i hoao ai e wehe i ka umauma o ka lani, ua hoolei aku au ia'u imua ponoi o kahi a ka uwila e anapanapa mai ana. Kasaca. A heaha kau o ka hoonaukiuki wale ana aku no i na lani pela? He hana kupono ma ka aoao o na kanaka e makau a e haalulu I ka wa a na akua ikaika ma na kahoka e hoouna mai ai i na elele weiiweli e hooj puiwa ia kakou. j Kasiusa. Ua ano poluluhi kou noo- | noo e Kaaaea, a o na mea olino o ke I ola iloko o ke kanaka Roma ua nele | oe, a i ole aole ou hoike mai. He haij kea kou maka ame kou nanaina, a he ■ ano makau kou, a ua hoaahu hoi ia I oe iho me ka pihoihoi, i kou lke ana i na hana hoouiuku a na lani: aka ina ' oe e noonoo pono iho i ke kumu maoli , i hoea mai ai keia mau ahi» na akua iapu e holoholo ana, na manu ame na holoholona o na ano apau, ke kumu i hiki ai i na elemakule, na poe hupo, :ime na kamaiii e noonoo i na mea pohihihi, ke kumu o ka loli kamahao ana o kela poe mea mai ko lakou kuUma maa mau ae. i hauaia ai lakoo, a i na kulana pahaohao. alaiīa e hoomopopo oe na na lani no i hoopiha mai ia lakou me keia mau ohane ano e, ; hoollloia ai lakou i mau eleie e hooveliweli a e uwao no na hiona kamahao e hoea mai ana. Ina no hoi he hilcf ia'u ke Uoike aku ia w e K&saca i ka inoa o kekahi mea i kuiike me keia po weliweli, he kohu hekiii. uwiia, hoohamama i na iuakupapau. a Vi-xo e iike me ka iiona | ke Kapilola: kanaka aole i ol ae kona ikaika aiamua ou ame a*u na oa hana a ke y.ao. aka ua alu kamahao an? ne? oia

! weiiwel'.. o iikt me ke-ia mau hionn | kupaianaha * huaiia ma; nei. | t\asaca. O F\aisara kau ? manao ai. aole anei pela e Kasiusa? Kasiusa. Aole nana ia mea: no ka mea he aa-koko a he mau Hma no ko na Roma i keia wa e like no tne ko !n: eu poe kupuna. aka auw e kai ou e: ua hala aku na «oonoo o ko kakou poe a e-ia kakou ke noho manaia nei e na uhane o na makuahine: o ko kakou ano i na akua-kii amo na pilikia ko kakou mea i kohu wahine ai. Kasaca. He oiaio, ua lohe wale au. e manao ana na Senate e hoonoho mai ia kaisara i ka !a apopo l alii; a e !el no oia i kona leialii ma ke kai a me ka aina. ma na wah: apau koe o Itaiia nei. Kasiusa. Alaila. ua maopopo iho la ia*u ka*u wahi e ho-o aku ai i keia pahi kakaka nei; na Kasiua ponoi no e hoopakele' ae ia I\asiusa mai ka heokauwa kuapaa ia aua. Ilaila. e na akua, o hoopio ai oukou i na kipi. Ao!e iov>*era pohaku. aole pa i awiliia me ke keleawe, aole keena pouiiuli malalo o ka honua, aole hoi he mau apana hao \ oolea, e hiki ke hookuemi hope mai l ka oni ikaika o ka manao; aka, o ke ola, mamuli o ka maluhiluhi i keia mau keakea o keia ao. ua hiki no'ke hoopau iaia iho. Ina au i ike i keia. ame ko ka honua holookoa pu.ua hiki wale no ia'u ke kapae ae i kela manao haakei o'u ke makemake au. Kasaca. Ua hiki no ia'u; ua loaa no ka mana i na kanaka noho pio apau me kona iima ponoi iho e hoopau i kona noho pio ana. Kasiusa. Alaila, pehea i ku ai ka Kaisara mau hana hookaumaha wale? Auwe ke kanaka ilihune! Ua ike no aole a ola e { filo iio na Ina "aole *he mau dia wahine na kanaka Roma. Me'na opi.la liilii e hoomakaia ai e ho-a a lalapa awiwi na ahi nunui: he opala 0 Roma, he puu opala, he io pelekunu. ke lilo la i mea e hoomalamalama ai I kekahi mea ino e like me Kaisara! Atwe ke kaumaha e! Ihea oe e alako nei ia'u? Malia paha ke kamailio nei an i keia Imua o ka mea 1 aa e noho pio; alaila ua ike au e koi ia mai.ana au e pale no'u iho. Aka ua iako au i na mea kaua, a he mea ole ia'u na polno. Kasaca. Ia Kasaca oe e kamailio mi-i nei. a imua ona he mea i maa ole 1 ka niania. E pa i kuu lima; e manao paa i moepuu no keia mau hana hookaumaha, a e keehi no au i keia kapuai wawae o'u a mamao e like me ka mea i mamao loa. Kasiusa. Ua holo lea ae la kela. Ano e hoomaopopo oe e Kasaca, ua J hoeueue mua au i kekahi o na poe koikoi loa o na Roma e hui pu me a'u e komo kino iloko o kekahi hana ano nui a e poino ai me ka hanohano; a ua maopopo lea ia'u ke kakali mai la lakou ia'u ma ka puka-pa o Pomape: oiai hoi„ o keia po weliweli. ua meha | aole mea hele ma na aianui, a o ka

nanaina o ka lewa he kokua nui ia no ka kakou hana e paa nei —he iima koko, he ula kohu ahi, a he oi kelakela o ka weliweli. Kasaca. E nee mai a pili, a eia ae he mea e hele awiwi mai nei. Kasiusa. O Cina no hoi; aoie e naio ia'u kana heie ana: no ko kakou poai oia.—lhea oe e hele awiwi nei e Cina? Cina. I huli mai nei au ia oe. Owai kela? 0 Metelusa Cimeber. Kasiusa. Aole, o Kasaca; he mea i hui pu me ka kakou hana. Aole anei ke kaliia mai la au. e Cina? Cina. 0 ko'u lealea ia. He keu hoi keta oka po wellweli! He eiua a ekolu paha o makou i ike mai nei i na mea kamahao. Kaaiuea. Aole anei ke Kakaliia m?J la au? E hai mai.. Cioa. Ae. oia no boi. —E Kasiusa. *ina eo fcoi e huli mai ana ia oe o Baru(usa maikai iioko o ko kakou puali! Kasiusa. Mal hopohopo oe. E Cina maikai» e !awe i keia pepa a e waiho pololei oe iluna o ka noho o ke kiaaiea, kahi hoi e loaa ai ia Barutusa; e kiioi i keia iioko o keaa puka aiaiaaf: e hoopipili i keia me ke ker*o ir.fttuna o ke ka hooma&ao o ua Barut asa eei: ina e pau ia, hoi ae oe a ioaa makou i ka puka pa oPomape. Ais anei iiaiia o Deciusa Bantt«tsa ame Tereboniusa? Ctna. O na mea apau koe waie no o Jlet«losa Cimeh«fa: a ua he)e ae nei oU e huii ia oe i kou hale. Nolaila.

j € hol* au. a p waiko { k«a puulu e like me kaii kauoha. Kasiusa. Ke p.ui ia hoi a-e «.k t k*hi ,o PoruaiK\—< Puka o Ctna t K rua» e Kas-aca, o oe am<? a'u uianuia o ka wehena kaiao e leua o Barutusa ta k;,ua i kona ha!r: U t > hapa-kolu ona i:n liio ?ui W j a k:nja, ac> kt» kanuka h"!*.K)koa kot< r- !i!o l: , A \ hou akr. kaua. Kasac:i. Ea. he ir.::fmīli oīa i Ka piiuwai o na kanaka apau a o na uiea p inainaia ai ina na kakou iho o hana. 110 kona mau hiona auanei. e lik<> nukn wai pa'iiw i gu!a makamae !o;i. *•' heoauhee a hooliio ao i men hanohano a makoo nuiia. Kasiusa. l'a koho pono loa ot» iaia. kojia waiwai io. ame ko kakou ako nui iaia. E hele kaua. oiai eia kaua i ka pili oke ao. :i mamua oka wehena 0 ke nlaula e hoala no kaua i kona hiauioe a e loaa innio no ia kaua. MOKUNA 11. Mahele.—Ka Mala Wr.!na a Barutu*a ■ ma Koma. Barutusa. Ea. e I.uciusa hoi!— Ao!" hiki ia'u ke koho ma o ka nee aua t> na hoku, pehea la ke ano kokoke aku ii ka pili oke ao.~E Luclusa hoi e! — Me.he la no lioi no'u ka hewa i nioe loa ai oe.J —Ahea hoi oe aia mai e Lueiusa? E nla hoi! Ea. e Luciusa! Lueiusa. Ua kuhea ae nel oe ia'u e kuu haku? Barutusa. lawelawe i iholho kukui mai kuu keena hana mai e Luctusa. Ina e a lawe pololei mai ia'u. Luciusa. E hookoia no e kuu haku. Barutusa, Aia wale no a make oia: a no'u iho, aole o'u manao lili piiikino nona. aka no ka pouiaikal o ka lehulphi) fc KnAi«t i. molaelae nae hoi e puka ai iwaho ka moo niho-awa, a e heie nihi.malie ai oe. hoolei alii iaia?—oia,—Alaila e aho e hou kakou iaia me ka .hueloawa, i hoopoino wale.aku a! oia o lik« 3 mo kona makemake iho. 0 ka mea e hoolapuwaieia ai ke kulana kiekie oia n < ke ku mamao o ke kulana iko i ka h> wa niai ka ikaika mai: a e jlti ana no Kaisara he oiaio. aole au i ike i ka wa 1 i>ili wale ai kona noonoo aloha hoak; naka mamua ae o kona noonoo maikai. Aka he mea i maa mau, oke kulana haahpa. he alnpii i: no kn opio ake hanohano. ilaila hoi ka mea pii 'ana e haliu aku ai i kona mau kii onohi: aka i kona wa no e hehiku ai i k«' anuu i ka wekiu loa. hoohuli ma la oia i kona kua i ke alajui. kilohi aku-la i na ao, a aiawa kuoki:e-makanui miu ia i ke ala haahaa ana i |>ii aku ai. Pela auanei o Kaisara. A i mea e hana ole ai oia pela. e omu'o. A oiai ma na hoopaapaa aole e nanaia na waihooiuu o ke kanaka ponoi iho, nolnila me nei e hoohalikelike ai: ina e hoopuipui hou ia ae kona kulana e holo niniau ana oia i kela ame keia kihi o k& aina; a nolaila e hoomaopopo iaia he hua na ka naheaa, i ka wa hoi e kiko ae ai, e ulu mau kona kulana awahua, a e aho e umi iaia iloko o ka iwi-hua. Luciusa. Ua aka ihoiho iloko o kou keena hana. la'u i huli aku nei 1 ahikoe ma ka puka aniani, ua ioaa aku ia'u keia pepa ua silaia me keia, a h« manaoio ko*u aole maiaila ia'u f hoi a! e hiamoe. Barutusa. 0 hoi hou e hlamoe; aole lao ae. Aoie anei apopo ka la mahlna piha o Maraki e ke keiki? Lueiuaa. Aoie he maopopo ia'u. BarutuBa. E nana iloko o ka alemanaka. a e hoike hou mai ia'u. Lueiuaa. E hooko no au. Barutuaa. Mamuli o na ahi e puapuai mai nei i ka iewa. ua nui ka malamalama e hlki pono ai ia'u e heluhelu. (Wehe Ika leta.) Ke hiamoe la oe e Barutusa; e ala. & e ike ia oe Iho. E noho auanei o Roma, a pela aku. E olelo. t uhau, e panai aku! Ke moe ia oe e Barutusa; e ala! Ua loaa pinepine no ia'u na ieta hoohuahualau o keia ano ma kahi no o keia ioaa aku nei ia'u. E noho aaanei o Ronta, a pefa aku' Me keia nei au e puana loa ae al: E noho auanei o I Roma ina!a!o o ka weli o ke kanaka I hookahi? A?iw#>! E Rpma? N'a fcmt | mau kupuna i kip&ku ia Takuina tTar- ! f|uin, he moi haakei» mai na aianui aku i o Homa, i kona w-a i !Ho al 1 mot. E : eīelo. e uhau. e panai aku' Ke konoia | mai nei aa e obio & e uhau* Roma. , ke oleie paa nei au ia oe, ina e hoea io { mai ka panai aku i ka ino no ka ino. | e loaa no ka hooko piha ia o kou makei make mal ka iiaa aku o Baru?usa. | L«c!ui?a. H«? un ikumaeii- lima ae ! nei taau ta o Maniki i pau. ' Barutusa. Maika. 1 . E hele aku oe I : ka puka; he mea kikeke. —Mai ka wa niai a Ka»itisa 4 hoouluku mai ai ia*t» no Kai?ara, aole o'u moe pono Ikl. Mawaena o ka wa e hoomakaukau ai • hana t kekahi hana *fli*tli ame k« keehi tnt»a e hooko ad. ua like ke kowa mawa*na me kekahl hthio pahaohao • w#liw*ii: e kuka pu ana ka naauao me m Ike e ae o ke kan*ka. a o ke kulaaa o ke kanaka !a wa, na like me kekahl aupuni uukn. e pahola aaa ke kaaa kuleko. (Aoie i pan.)