Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 5, 29 January 1897 — KA MEA HUNA POHIHIHI [ARTICLE+ILLUSTRATION]

KA MEA HUNA POHIHIHI

MOKUNA XII. HOOKO 0 ALAMIKA I KANA OLELO "La pono," wahi a Tereveliana i pane mai: "Nau no ia mea e noonoo. Ke ike nei au, aia he naauao ame ka noiau iloko o kou poo, e hiki ai ke hooponopono i ka mea a kou uhane i niakemake ai, me ka maikai ame ka maemae. 0 ke ano i haalele aku ai oe i kou home, ame ke kumu i hele mai ai oe mai laila mai. he mau mea ano e loa no ia, e hiki ole ai ia'u ke haawi aku i na oleloa'o kupono. Aka, ma ko'u manao ana nae, he keehina hana ku i ka mahaloia kau i hana ai, mamuli o na kumu au i hoike mai nei ia'u, no kou ohana. 0 ka hale-kakela hea ma Ladana, i lawelawe hana ai kou makuahine?" "Aole au i ike, e kuu haku, i ka hale-keaka ana e lawelawe hana nei. Aia ko makou noho ana, oia hoi, o Papa, owau nohoi ame o'u mau kaikunane, mawaho o ke kulanakauhale; a o mama hoi, e ho'i mau ae ana ia i kela ame keia pule. Aole oia i hai mai ia

makou i ka hale-keaka ana i noho hana ai. 0 kekahi nohoi, aole ona makemake iki e ninau aku makou iaia no ia hana." "Ina pela," walii a ka Haku Tereveliana i pane aku ai, "aole oia i makemake i kana poe keiki e hehi aku ma ia anuu o ke ola ana. Ua pono a ua pololei maoli keia. Aka; malia paha ua hai mai oia i kona inoa e lawelawe ai a e hana ai oia lloko o ka halokeaka." "Aole no. e kuu haku. Aka. e nai aku au ia oe, o ko makou makuahine, he kauwa-wahine ia. O Papa hoi, he Kauna Sepania oia. Aole au i ike i ko mama inoa o ke kahua hana keaka, "A-ha! Makemake loa au e ike iaia. E ninau paha au ia Adelo no na wahine hana kpaka kauiana ioa o Ladana—eia no nae, aole no paha he waiwai oia hana ana pela; oiai, aole oia i hele ikl i kekahi ma Ladana mai ka la ona i huli hoi mai ai mai na aina e mai. AKa, e kuu hoaloha opio, e kapae kaua i na noonoo ana no ia mea; a e ninau aku au ia oe: Pehea la kou manao no ka Haku Adelo?" I kela wa i nana pono aku ai o Alamira i ua Haku Tereveliana la a pane aku la: "Aohe au i noonoo iki i kahi mea e pili aua nona," "Makemake anel oe laia?" Aoie o Alasnira i pane aku. "Aha! M i hooho ae ai ua Haku Ter*reliana nei, "ke ike nei au, aoie oe i makemake iala. Ua ike nae au, ua hoanoe loa ia kona heieheiena ma ka wa mua ioa i ike ai oia ia oe. Me he mea la o ke kumu o keia ano e ana ona, oia kona ike ana i ke kulike loa o kou mau maka ame kou helehelena i ca maka ame ka helehelena o kahl mea 1

kamaaina kahiko ioa iaia, E kuu keiki. e nana pono mai oe ia'u. Makemake au e ike pono ]oa aku i kou mau onohi maka. " Ua hoohuli pono loa aku la hoi o Alamira i kona mau maka imua o ua Haku Tereveliana nei. I ka nana pono ana mai hoi o ua Haku Ia maluna o ka helehelena holookoa o Alamira, ua ano e ae Ia kona helehelena a haikea ae la hoi. A liuliu kona pane leo ole ana mai, aia hoi, olelo mai la ia: "Ua hoomaopopo au i keia like loa o kou helehelena me ko ka mea a ka Haku Adelo i hoohuoi ai, a ma ka la inehinei i hoomaopopo ai au i keia mea. He kupanaha nohoi keia like loa ana o kou mau maka me kona. Aole loa au i ike i kekahi mau onohi maka, mawaho aku o kou, i like loa me kona." Alaila, oni ae la ua Haku Tereveliana nei maluna o kona noho, me ka haalele ole nae o kona nana ana maluna o na helehelena o Alamira, a hoomau mai la oia i ka olelo ana; "0 kou ano, ma ka'u hoomaopopo, he ano hoopono ia. Ma ka hoike a kou mau maka, aia he uhane aiai ame ka maemae iloko ou. Ua manao nohoi nu, o keia no la ke ano maemae hookahi iloko o ka uhane o kela keiki a'u i aloha nui ai. E Miss Arevalo, e hai

aku au ia oe, ua ku au maluna o ka papahele o ka nohona puanuanu a hoihoi ole i ko ke ao nei apau, a i ua keiki nei nae paha ka oi aku; aka, e e hai aku no nae au ia oe, i kahi v/a ua loaa ka ikaika i kana mau mino aka mahiehie ana. ka nanahe maikai 0 kona leo e hoonioni mai i kuu uhane puanuanu. E haawi no au i kuu ola nei iloko o ka luakupapau koou, ina ia he mea e loaa ai ka nohona hauoii i ua keiki la; aka—" Maanei i kahuli ano e ae ai ka helehelena o ua Haku Tereveliana nei mai ke ano nanakea a ke ano ahiu okalakala o ka inaina, a hoomau mai la oia 1 ka paae ana: "Aka—no keia aloha o'u i hiipoi aku ai iaia, ua uku panai mai la oia ia'u me kekahi uku i oi aku ka eleele i ko ka lua po. Ae —he keu kela o ke keiki lapuwaie! Keiki iuo! He kauwa laepaa oia ma ka'u hoohalike! A he keiki puuwai hohe wale!" Ua ninini mai la ua Haku Tereveliana nei i keia mau huaolelo piha awahua, ma ke ano e hoino ana oia i ke keiki ana i aioha ioa ai. oia hoi o Geofere, ka mea au, e ka makamaka heluhelu, e hoomanao iho ai, oia no ka luaui makuakane o Aiamira e noho nei imua o ke kanaka nana na huoielo makona ana e lohe ana; aka. aole nae i maopopo ia mea iaia (Alamira). aoie loa oia i ike o Geofere kona luaui makuakane. a he keiki hoahanau hoi oia na ka Haku Tereveiiana. I kela wa i nlnau aku ai o Alamira i ua Haku nei: "Owai keia keiki au, e kua Haku, e kamailio mai neir' 1 "He keiki hoahanau oia na'u —oia ke keiki a ko'u kaikuaana i make.

0 ka inoa o keia keiki. oia no o Ge> fere Tereveli3na. Me wahi keiki makua ole keia nia kona wa i ho'i mai ai a noho pu me a'u: aka. he wahi keiki nae ia i piha me na haawina o ka hoihoi. He nui launa ole mai na manawa 1 haule iho ai kona wahi poo a hiamoe ma kuu poli nei, a ua nui kuu aloha nona. A hala he mau makahiki. ua pii ae la kona kino i ka nuū a ua mohala mahuahua mau ae ia nohoi koaa mau haawina maemae; aka. ua komo pu iloko o kona puuwai opiopio ka manao wiwo no'u nei. a ua hoao mau hoi au e hoauhee aku ia mea mai loko aku o kona houpo. Ua lilo ia i kanaka opio makaukau loa ma ka hololio ame ke kipu ana. Ua hiki hoi iaia ke himeni a ke hookani ma ka piano. me ka makaukau loa, i like me kekahi kumuao himeni a hookani pila hoi. Ua lehulehu loa na olelo o Europa nei i loaa ai iaia ka makaukau ma ke kamailio ana. Nui ke aloha o na kauwa iaia; ua liio oia i mea punahele ioa ia lakou. A e hai aku au ia oe, i keia la. aole loa i pau ikf ko Mrs. Pumetona aloha no keia keiki. "I kekahi la nae, hele mai la oia a nonoi mai la ia'u i dala; aka, ua hoole aku la au i ka haawi ana'ku iaia i kana mea i nonoi mai ai. Manao iho la au, he mea pono ia'u ke a'o iaia i ka hoo-

makaulii, oiai, oia akti ana no ka hooilina apau o ko'u waiwai. Aka, e Miss Arevalo, e hoolohe mai oe, me ke akahele loa, i ka'u mea e hoike aku ana ■ ia oe. I ka po mahope iho o ka la a'u i hoole aku ai i kana noi, ua hele mai la j ia iloko o kuu rumi moe, a wawahi iho 1 la ia i kuu pahu dala, a me kekahi pahi | puhaka e paa ana ma kona lima, ku iho la ia ma ka aoao o ka moe a'u e hiamoe ana, ma ke kulana o ke kanaka e makemake ana e hooko i kekahi haaa lima-koko. Ua hoao io no oia e hoo- , ko i keia hana puuwai eleele. Ua pahu , mai la oia i ka pahi ma kuu puuwai, ' aka, ua hala nae kana pahu ana, a ku j ae Ia ua pahi la ma kuu kipoohiwi. Ia . wa i ala ae ai au, a ike aku la iaia e ku I mai ana imua o'u; eia nae, o kona jno : a'u 1 ike aku ai ia wa, me he ano la o ke kanaka i punia ia e ka ona o kekahi mea ona hoomalule kino. I keia . wa nohoi i komo mai ai o Adelo, a mamuli o ka halulu ame ka nakeke iloko o ka rumi ia wa, ua hoalaia aku la i?a kauwa o loko o ka hale a hoio mal la lakou no ka hoopakeie ana ae ia'u. Auwe! nohoi kuu hupo i kela wa, oiai ua hookuu aku au iaia mailoko aku nei o kuu hale! He keu kela o ka moo amokoko lapuwale! Ka llma eleele o ka powa! Ae—kahi moo nahesa a'u i hoopumehana mau ai ma kuu poil. a i koua mahana ana, ua nahu mai la ofa ia'u!" "Aoie paha oe i ike hou iaia, ma- ; hope mai o ia manawa?" i ninau aku ■ al o Alamlra i ua Haku Terereliana i nei. j "Aole! Ua haaleie iho ola ia nei nei. a hoio aku la oia i Ladana e ike ai i kana wahlne hoopalau, oia hoi ka Lede Beatirlsia o Hamet<ma. He he mea la, ua haawi xoai ua Lede ia iaia t daia

a holo aku !;•. oia i Iv?raz:!a Amerik* Hema. a make oia malaiia. Ua hoouna aku no uae au i makai-kiu e hookolo i kona meheu. No'u iho hoi. ua mihi nui loa au no kuu hobkuu ana aku iaia me ka maalahi loa. Aka. ;>a laki loa nae oia no kona make ana. Ina oia i ola a loaa oia ia'u. e kauia no ka hoopai oolea loa a ke kanawai maluna ona. A e Miss Arevalo. i ka wa a'u i hoomanao ae ai no ko'u aioha iaia. aoie i kana mai ko'u inaina iaia." Ua hoike pu mai la nohoi kona mau onohi maka i ka inaina iloko o ia wa; a ua lilo ia mau nanaina kupikipikio o ua Haku Tereveiiana nei i mea e komohia ai ka maka'u hoj>ohopo iloko o Alamira. Aka, a haia kekahi mau sekona o ko Alamira noho mumule ana. ia wa pane aku la oia imua o ua Haku Tereveliana nei, me ka malie: "E kuu Haku. aole j»nei hoi oe i kuhihewa ma keia mea? Ua hai mai nei oe ia'u, pela ka'u hoomaopo{>o aku i ke ano o kau tuau olelo, aole o Haku Ad*lo he kanaka i hiki ke hilinaiia. Aoie hiki iaia ke lilo i hoaloha oiaio no Mr. Geofere, aole hoi i hoa kuka maikai nona. Aole anei na keia Adelo i hooj lala na hana apau o keia karaima ele- | ele i ikeia e oe, e kuu Haku, me ka j ehaeha? Aole anei i ikeia ka maikai ' ole o kona naau no Mr. Geofere ma-

muli o kana mau olelo hoinoino imua ou, no Geofere? Ua aloha oia i ka wahine hoopalau a Mr. Geofere, a ua hai mai nohoi oia ia oe, e mare aku ana oia i ua wahine la. Nolaua, aole anei he hana pono nana e hana ai 1 tnea e ko ai kona makemake, e hookaawaleia aku o Geofere mai keia ola ana'ku paha, a-i-ole, mai na kaiaulu aku nel paha o Enelani? Aka, e kuu Haku, aole au i ike i na hana o keia ano; eia nae, ua nui na mea kamahao a*u i heluhelu ai iloko o na buke i iike loa ka puana a ka moe me ka'u mau mea 1 hoike aku la imua ou." "Malia paha, e Miss Areralo. pela io no, elike me kau i holke mai la; aka. aole nae o'u manaoio pela. Aole o'u manao ua loaa ka noonoo elike me kau i olelo mai la, e Miss Arevalo, ia Haka Adeio—aole. He kanaka oplo poo paakiki kela. Aka, hookahi wale uo m?a i maopopo pono loa ia'u, ua hoao o Geofere e iawe i kuu ola. E iioea ma«i ana kaua i kela kieklena. ma na *a apau o ko kaua ola ana. e haawi ai kaua i na noonoo ana ma kela moa. Ua loaa pono maoli aku oia ia*u e hou maoli mai ana ia'u me kela pahi-pu-haka, aole hoi o Adelo maalila ia wa." I keia wa i olino ae ai ka uwila o ka hopo ole ma na onohi maka o Alamira. pua aai ula ohelohelo ae la ka ui mahiehie ma kona mau papalina. a ninau aku la oia i ka Haku TereTeiiana: "AJalla, e kuu Haku, e iho akn anei o« iloko o kou luakupapau me ka puuwai i nele I ke kala ana i ka hala a kan keiki i hana mai ai maluna oo? E ae kaua» na makemake loa ia, me ka oaao lokoiao, e Uve aku i kou oia. e kuo Haku. a, aole hoi e hikJ ia oe ka hooiauiea hou ta me ia. ma ke aoo, e

0t: r hou ma: ;ata nif iee aloha i ko : : po!i. .ik.i a.olc anei hffc( U o<- k? ka!a ak-: iaia * l a kala aku k* kakou Hoo!ajv\:;ai Hlwahiwu t ka po~ na lakou Oia i pep*hī. o: K kuu Hak*i e! Ina paha ela no kela keiki au i aloha loa al t kahi mau la o kou ou ana. ma kekahl wahi o ka peetxv fc o . nua nei. e huna ana hoi iaia n:ai ko: mau maka aku. aka. aūt nao ou k* noho ia ma ia wahi. mo ka n.ui:: m:hr. amo ka ohaeha. no ka howa »'Wi»- | v . a ana i hana mal'ai maiuna ou. koui makuakano. ka moa hoi t ].iw,< \K i makalua o kona luaui makuakan*" : hala aku i ka mako. ao!. .u\< io- o 'Z:. Haku, o kaia aku iaia *" K kuu makamaka h» ko ae la oo i ka ioo uwaio walohia o Ala mira e uwo aloha noi iniiiu .> k:i !fak-t Tereveliana. kona ktipunakano ana i iko ole ai. a ke kupunakan» hoi i k. : ole o kana moopuna uo koia imua onv Va puana ao o Aiamira i koia mau huaoleio me ka hoomao{K>po 010 ana. eia oia ke uwalo walohia nei no kon.i luaui makuakano ponoi. A. o kwu makamaka heluheiu, e hoolohe aku <><» i ka pane a ka Haku Ten?veliana no noi a Alamira, elike me kau i iko ao !a "Aole! Aole loa!" i hooho ao ai ka Haku Tereveltana, nie kona ku ino ani ao lluna. me ka noonoo ole t ka eha o kona wawae, a me na onohi maka e weweoia ana e ka lapalapa o ka inaina. pane hou mai la ia: "Aole loa! Ina no e nee mai oia imua o'u a oni mai oia lloko o ka lepo ma kuu mau kapuai wawae nei—a kuwo ae kona leo nnhi elike me ke aoa ana a ka Uio. a i >ie ia. e aahu oia i ke kapa kanikau o ka mihi, a oni iioko o ka lehu—aoie loa au e haawi aku i wahi huna a Ilhiiihi hoi o ko'u kala ana iaia! Ina oia ke ola nei, e lawe mal no au iaia imua o ke kanawai. Ina no oia ka'u keiki ponoi loa, ka hua mai ko'u puhaka aku, e lawe ana no au iaia imua o ka maka 0 ke kanaka, a ina no he moa no ko'u inoa e hoohilahilaia al, a make (vaha au no ka piha kaumaha. manuili o ke kau ana o na hoopai a ke kanawai maluna ona. no keia karaima ana l hana at, aole no au e ho'i hop»> ana ma ka hooko ana'ku ia nana. oiaio anei eia io no ola ko ola nei i keia wa" 1 kekahi wa. ua hoohuoi no o \<ioio. ma ka olelo ana. aol«> oia i make. N' >• laiia, e keia F! pan«- mai oe. Owai la oe? Pehea ia i loaa ai <a oe na onohi maka o Geofer<> Trr« veiiana? Nana anei oe t hoouna mai io'u nei i mea e makalahla ae ai au 1 kuu inaina nona? He kaikamahine anei oe nana?" Ua ku ae la ia me ka pololei pu o kona kino, elike me kekahl kia ma* bala. Ma ka Alamira hoomaopopo aku. me he mea la e hoopuka maoii mai ana na onohi maka o ua Haku Tereveliana nei i na okooko ahi o ka inaina. Ua haikea pu ae la kona mau papalina. A me ka leo h&alulu, pane hou mai al oia: "E keia wahi kalkamahloe! E pane mai oe. Heaha oe na G«ofere TerereUana?" MOKI'NA XIII. Olino ka Hauoll—Ke Alahele Hull i ka Makuahine—Hoea i Ladana. No keia kulana piha inaina a huha a ka Haku Terevellana i hoopuka mai ai imua o Alamira. no na huaoielo ana i kamaiiio aku ai imua o ua Haku la. me kona tke ole l kona pill i ke kanaje& i lilo i enemi mak&weiaweia loa no ūa Haku la. Aka, iloko oia mau aekona pokele. ua ulu mai la ka make« kulana iloko o kona a me ia manao hiwahiwa e lamalama ana iloko oni. ku ae la oia iluaa imua poeoi o ke Jiio o ka Haku Tereveliana, me ka hanohano ame ka hiehie kiiakila, a pane aku ia: <Aoh i pau )