Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 10, 5 March 1897 — HE MOOLELO NO KEONIMANA KEO. KA EUEU PUUWAI WIWO OLEKA HOOPAKELE O KA MEA NAWALIWALI-A O KA WELI HOI A KA POE HAIHAI KANAWAI-A O KA MOI O NA LUA ELI GULA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KEONIMANA KEO.

KA EUEU PUUWAI WIWO OLEKA HOOPAKELE O KA MEA NA-WALIWALI-A O KA WELI HOI A KA POE HAIHAI KANAWAIA O KA MOI O NA LUA ELI GULA.

! M'OKUNA I. ! ■ | I kela wa, me fca palanehe loa, ua : nalo aku la kela a me keia nialoko ! aku o na keena liilii o ua ana la. a koe wale iho la no, ua Lona nei. He '• niau minme j)okole wale no, ua hoea j mai la he heluna nui o na kanaka i inakaukau me na lako kaua, a ua hoano 9. ia hol ko lakou mau helehelena. a i ka nana aku. me he la he poe e wale no keia, oiai aole loa he wahi lihi lik'e iki o keia-poe me ka poe i akoakoa mua iho i na minute pokole i hala ae, a he hookahi wale no kanaka i hoololi ole ia kona hiohiona, oia no o Keaka Lona ke alakai. Ika pau pono ana*mai o kela a me keia, ua paHe aku la o Keaka Lona. "E kakali malie oukoti maanei me ka makaala loa. a ina i hoea ole mai au me Keoni nei (kuhi ae la oia i ka men nana ka lono \ lawe mai) i ko kakou kahua nei iloko o ekolu hora mahope iho o ko maua haalele ana ia oukou, e hele koke ae oukou me ka awiwi loa no ke kahua eli gula, ma kahi hoi o Kiino Paka. E hoomanao hoi oukou he huakai hookahe koko ie, a ina i loaa ia oukou kekahi kanaka no'e no ko kakou puali e make koke in mea me ko oukou kaukai ole ae ia'u. Ko haawi aku nei au ia mana ia oukou. e make kela ame keia mea mawaho ae o ko kakou puali!" I ka pau ana o ka Keaka Lona mau kauoha ana, ua ku ae la oia a hele aku 1a maloko o kona keena. a iloko o ka wa pokole loa. ua oili liou mai la oia, a i ka nana aku, he kanaka' e loa oia. oiai ua loli anoe loa ae kona hiohiona mai ko ka wa mannia iki iho. me ka paue leo hou ole. ua oili aku 1a 'oia mailoko aku o ke ana me- ka ukali ana o Keoni mahope oponoi o ua alii powa !n. mea maopopo, ina e halawai aku ana laua me kekahi o na kamaaina o lalo o kahi puuhi kauhale. aole loa ia mea e manao iki mai ana o Keaka l.ona keia ka Luna nui hou o kahi eli gula aka e koho koke no lakou ho kanaka malihini loa keia. a pela nohoi nie kona kokoolna. 0 keia ke-

kt»hi o na hana akamai loa a Keaka 1 I.ona. o ka hoololi anoe ana iaia iho ! anie kona poe «kali. Pela iho la i hoopuhili inau ia ai na niakai kiu. ka i poe hoi i hoao e hopu iaia. Iho aku la ua mau raea hele la o ka po ma kekahl alahele oololi ma ka aoao o ka pali kuhoho. a he alahele hoi i ike ole ia e kekahi poe. koe wale no na lala o ka hui powa a Kole lana (Keaka Lona). I ko laua hoea ana i ka hapalua q ka pali, ua huli ae la o Kole lana a pane aku la i kona kokoolua: "E Keonl. he inea kuapanaha loa keia ia'u." "Heaha ia mea'?" i ninau koke mai ai o Keoni. ke kokoolua o ua alii powa la. •*Ua ike oe. a pela nohoi me na poe e ae a pau. he kanaka hopohopo ole an i 11 a inea a pau ma keia ao. aka no kela kanaka nae, Keonimana Keo. ua hiki ole ia'u he huna iho> he maka'u ano* ?oa au nona, Xo keaha la? Aole e hiki ia*u ke hoomaopopo. Mai kela vra mai o makou i hopu pio ia 8i eia, a pakele mahnoahuna mai ai au. tnai aliia mai ko'u inaka'u anoe i kela kanakii. Ua iike oia me he Akua la i ko'u manao; oiai. ma na wa a pau e hoopukaia ae ai o kona inoa e iele e wale aaa no ko'u oili. Nolaila* e l>ono e nmke e oia 1 keia po ano mamua o ka loaa ana he wa iaia ekn makaukau «nai ai imua o ko kakou*aio. oiai iua e !oaa ana iaia he wa e paio maoli mai ai me ka makaukau he alo a he alo, he mea maopopo, e nanali au a he lehulehu o kakou i ka lepo. iKe ano oia huaolelo 4'nanaU I ka lepo" he make). a i ole T he mea maopopo oie ka hopena, no la mea. e paa pio mua

ia kakou i kona wa e nio® ana r ahiila he mea maopopo na kakou aea hnakiia." "Aok- no ka o kana mai kela kanaka! H»? mea oiaio. ua ike maka mai nei au i kana hana ia makou maloko o ka hale kuai i-ama o Mr. Kuke. aka aoie loa nr<2 a;i i moeuhane iki, he hiki iaia heokahi ke paio a lanakila maluna o kekahi puali elike me ko kakou?" wahi a kahi kokoolua o Keaka Lona. "Aoie au he malihini ia Keonimana Keo. he kanaka oia i weli nui ia e na poe a pau. Aole o ke akamai wale i ka lawehiwe ana me na mea kaua kona mea i maka'u loa ia ai, aka aia kekahi mea kupanaha iloko ona i kapaia e na poe akeakamai he uwila, oia hoi. he mana ma ka hoomalule ana, a me ka hoopepe ana mai i kou lunaikehaia. He mea kupanaha, aia i kona wa e hoopuka mai ai i kekahi mau huaoieio iioko o ka wa e uluaoa ana, tia ilke kona leo me he uwila la e hoopiha koke ia mai ana ka naau o kela poe me ka weliweli nui, a hiki ole ia lakou ke hana aku i kekahi mea, a ia wa nohoi, ua ane hoka wale iho la no ia poe, a maopopo ole ia lakou ka lakou mau mea e hana ai, aiaila oia iho la ka wa a kela kanaka kupanaha e hopu pio mai ai, alaila, o ka hopena ua kaa ka lanakila ma ko ia la aoao. 0 kekahi mea ona i weli ia ai, o ka ikaika palena ole o kona mau lala. a ke ole au e kuhihewa, aole ona lua ma ke ao holookoa nei. Ua maopopo ia oukou owau kekahi o na kanaka oolea loa ma keia mea he hakaka, a ke ole no hoi au e kuhihewa, aole no paha hekanaka ma keia aoao o ka moana Pakipika nana e pa'i i ko'u poo, aka ua like loa au me he huamoa la iloko o na lima o kela kanaka," wahi a Keaka Lona. "Ua paio mua no ka oe me ia?" i ninau mai ai kahi kokoolua. "Mamua o ko'u hoike ana'ku ia oe e Keoni, he noi mua ka'u ia oe, a ina oe e ae ana, alaila, hoike aku au ia oe i na mea a pau," wahi a Keaka Lona. Aole loa au e hoole i kekahi mea aii. e kuu haku, e nonoi mai ai. ina no o ko'u ola n?i, ua ae au me ke kanalua ole," wahi a Keoni me ke pihoihoi o koua mau maka. * "Ina pela. ua hiki, e hoike aku ana au ia oe i kekahi wahi moolelo, he mea hoi a'u i kanu kele loa ai xna ko'u umauma no na makahiki he nui. Oiai ke hele nei kaua no ka paio ana me k'a mea uona keia moolelo, a he mea maopopo ole ia'u ka hopena e hoea mai ana, nolaila. e pono e lohe kekahi mea a'u i liilinai ai. I kou lohe ana mai ka mua a ka hope. e hiipoi oe ma kou naau 1 kela mea au i lohe ai. me ka hoike hou ole aku i kekahi mea ola kino uhane. E ae ana anei oe ?" wahi a Keaka Lona.

' Ke hoohiki aku nei au imua ou, e kuu haku, a imua hoi o ka mea ike ole ia. aole loa au e hoopuka i kekahi hunahuna oia mau mea a'u i lohe ai a uhi ka makuahine lepo maluna o ko'u kino," wahi a Keoni me ke ano pihoihoi a haikea o kona mau papalina, e hoike ana i ka oiaio o kona paulele i kona haku o ka poai haihai kanawai. (Aole i pau.) E nana ae i na olelo hoolaha e puka aku nei ina kb makou pepa o keia la. Xui loii hou no ko makou mau manao i hoopnneeia mai ka pepa aku o keia pule. E awihi iki ae oe i ko makou maoao o keia la, a nau nohoi ia e noonoo maikai iho. 0 ka nui o na loaa Aupuni uo na Aina Aupuni, ma ka hoolimalima a ma ke kuai. iioko o 12 niahina o ka makahiki t hala. mai lauuari a Dekemaba, 1896. he 5118.9 «8.23; o na lilo hoi he $27.435.94: 1 a ioheia mai e pa'i buke maoli ia aku ana ka moolelo o Kamehamehal, a ka hoaloha 'Ke Aloha Aina Oiaio*' e hoolaha nei. Nahoahoa ke poo o kekahi lapana i ike?a aku ai ma ka Poalna nei e puka mai ana ma ka aoao mai mauka o ke Alanui Beritanfa, e kokoke ana i Kaumakapili, E hiolo ana ke koko. a he ku i ka manaonao. He iioikeike o m haea akamai ma na kaa hehihehi wawae ke maiamaia aua mt Paka Kuokoa raa ka po o ka 1 apopo, mai ka hora 7 aku a ka hora 1L