Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 13, 26 March 1897 — Page 2
| This text was transcribed by: | L. A. Marchildon |
| This work is dedicated to: | Any Canadians calling Hawaii home...I'm so envious !! |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Hoolaha Mana Hooko
O keia mau hookohu mahope ae nei no ka Papa Alanui no ka Apana o Lihue@ Mokupuni o Kauai, ua hanaia ma keia la, oia hoi
William Henry Rice, Lunahoomalu@ ma ka@ o @ D G. Wa@ers i waiho mai.
F. W. Carter @ hea no ka Papa.
J. A. KING,
Kahina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Mar. 23, 1897.
2643-3t
I @ la @ hookoh@ia aku ai o TH. BRANDT ESQ., i Komisina no na Alanui ame na Pono Wai no ka Apana o Waimea, Mokupuni o Kauai.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Maraki 9, 1897.
2642-3t
I keia la i hookohuia aku ai o J. A. SCOTT, ESQ., i Luna Hoomalu no ka Papa Alanui no ka Apana Auhau o Hilo, Mokupuni o Hawaii, ma kahi o W. W. Goodale, Esq., i waiho mai.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Maraki 1, 1897.
2642-3t
I keia la i hookohuia aku ai o JOHN W. NEAL, ESQ., i hoa no ka Papa Alanui no ka Apana Ohi Auhau o Kawaihau, Mokupuni o Kauai.
Eia ka Papa i keia wa:
S. N. Hundley, lunahoomalu.
Daniel Lowell, ame
John W. Neal.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Maraki 5, 1897.
2641-3t
OLELO HOOLAHA NO KA HOOPAU A WEHE ANA I KA HUI ALAHAO HAWAII.
MA KA HANA O KA HOOPAU A WEHE ANA I KA HUI ALAHAO HAWAII.
I KA POE APAU E IKE MAI ANA I KEIA: OWAU O JAMES A KING, Kuhina Kalaiaina o ka Repubalika o Hawaii, Aloha:
OLAI, ma ka la 4 o Ianuari, A. D. 1897, ua waiho mai ka Hui Alahao Hawaii, he Ahanui e ku ana malalo o na Kanawai o ko Hawaii Pae Aina, imua o ke Kuhina Kalaiaina, he palapala noi, me kekahi Palapala Hoike, e hoike mai ana, ma kekahi halawai ana o kona Poe Paa Kuleana, i kaheaia no ia hana, ua hooholoia e ke koho balota ana a ekolu hapaha o na Poe Paa Kuleana o loko o ua Hui 'la, a ua kakauinoaia hoi ua Palapala Hoike la e Samuel G. Wilder, ka Peresidena, ame Charles Falk. Kakauolelo, ka Peresidena Nui ame ke Kakauolelo o na halawai la, a ua kopeia hoi ua Palapala Noi la ame ka Palapala Hoike maloko o ke Keena o ke Kuhina Kalaiaina.
A OIAI, ua haawiia ka hoolaha ana mahope ami oia wa, ma ka olelo Enelani ame ka olelo Hawaii no na la he kanao@o, maloko o ka Nupepa Hawaiian Gazette, he nupepa puka i kela ame keia hapalua hebedoma, a maloko o ka "Nupepa Kuokoa," i hoolahaia maloko o ke Kulanakauhale o Honolulu, oia hoi, mai ka la 5 mai o Ianuari a i ka la 2 o Maraki, 1897, maloko o ka Nupepa "Hawaiian Gazette" puka hapalua hebedoma, a mai ka la 8 mai o Ianuari a i ka la 5 o Maraki, 1897, maloko o ka Nupepa "Kuokoa," a ua waiho pu ia mai i keia Keena na Palapala Afedevita oia mau hoolaha nupepa ia ana, a ua hoopili pu ia me ka Palapala Kumu o ke Noi ame ka Palapala Hooia.
A OIAI, ua maopopo ia'u o ke koho balota ana i hooiaia maloko o laila, ua lawelawe io ia ia hana, a ua maopopo nohoi ia'u o na koi apau maluna o ua HUI ALAHAO HAWAII la, ua ukuia a ua hoopauia.
NOLAILA, ANO LA, E IKE AUANEI OUKOU, mamuli o keia mau kumu, a, aole hei i ikeia kekahi kumu kue, nolaila, ma kea ke kukala aku nei au, @a hoopauia, ma kela ua Hui la, oia hoi, ka HUI ALAHAO HAWAII, a o ka haawiia ana mai o kona Palapala Hoohui, ua hanaia ma ka la 5 o Iulai, A. D. 1880, ma keia, ua aeia aku ia, ma ka aoao o ke Aupuni Hawaii.
HAAWIIA malalo o kuu lima ame ke Sila o ka Oihana Kalaiaina, i keia la 8 o Maraki, A. D. 1897.
(Kakauinoaia) J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
2642-3t
HOOLAHA HUI I HOOHUIIA.
MA KA HANA NO KA HOOPAU ANA I KA HUI MAHIKO O PAUKAA.
Oiai, ua waiho mai la ka Hui Mahiko @ Paukaa, he Hui i Hoohuila, i kukulu @a a e ku ana malalo a mamuli o ka mana o na Kanawai o Ko Hawaii Pae aina, elike me ke Kanawai e pili ana ia hana, he palapala noi, ma ke Keena @ ke Kuhina Kalaiaina, no ka hoopau ana i ua hui la, me kekahi palapala hoike i hoopili pu ia me ia, elike me ke koi a ke kanawai.
Nolaila, ke hoolahaia aku nei ma keia i kela kanaka ame keia kanaka, @ a kanaka nohoi apau loa, i loaa na kuleana, ma kela ame keia ano, iloko o ua hui la, he mea pono ke waiheia mai na olelo kue no ka aeia ana o ua noi la, maloko nei o ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ma ka Poakolu la 14 o Aperila, A. D. 1897, a mamu@ paha oia la, a o kela ame kela mea e makemake ana e hooloheia ma ua hana la, e hele kino mai ia ma ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho nei ma ka Hale Oihana Hooko@ Honolulu, ma ka hora 10 A. M. o ua la @a, e hoike mai i kumu, nokeaha la e ae ole ia ai ia noi.
JAMES A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Feberuari 6, 1897.
2637-9t
HOOLAHA AINA AUPUNI.
Ke hoolahaia aku nei ma kela, aia he 34 mau apana aina, mai ka 10 a 50 eka, ka nui o ka apana hookahi, ma Kaiwiki, Hilo. Hawaii, e weheia aku ana no ke noi ia ana mai ma ke Keena o E. D. Baldwin, ma ka hora 9 A. M., ma ka Poalua, Maraki 30, malalo o na olelo o ke Kanawai Aina o 1895, no na Kuleana Aina Dala Kuike a Kuleana Kuai Hoolimalima paha.
No na mea i koe, e ninau ma ke keena o E. D. Baldwin, Hilo, a ma ke Keena Aina, ma Honolulu.
J. F. BROWN,
Agena no na Aina Aupuni.
Keena o na Aina Aupuni, Honolulu, Maraki 10, 1897. 2641-td
HOOLOHA O NA AINA AUPUNI.
Ma ka Poaono, Aperila 10, 1897, hora 12 awakea, ma ke alo iho o ka Hale Hookolokolo. Honolulu, e kuaiia aku ai he hapa o ka Aina Aupuni o Kapahulu, ma ka aoao Hema o Leahi, a i ole ia, o Diamond Head, maloko o laila he 346-100 eka ka area.
Na Kumu: Dala Kuike ma ke Dala Gula o Amerika.
Kumukuai oi aku maluna o $350.00.
No na mea i koe, e ninau ma ke Keena Aina Aupuni, Honolulu.
J. F. BROWN,
Agena o na Aina Aupuni.
Keena Aina Aupuni, Honolulu, Maraki 12, 1897. 2642-td
HOOLAHA KAKAUINOA KOHO BALOTA.
E noho ana ka Papa Nana i kohoia no ka Hoopaa ana i na inoa o ka poe kupono i ke koho balota ma ka Mokupuni o Oahu, maloko o ke Keena Ahaolelo kahiko, ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, mai ka hora 9 a. m. a ka hora 12 m., a mai ka hora 6 p. m. a i ka hora 9 p. m. o ka Poaha, Aperila 1, 1897, a ma na la e ae apau o ka pule ma ia hope aku, a hiki i ka hoolaha hou ia ana aku.
HENRY DAVIS,
JOSEPH M. CAMARA,
ROBERT HOAPILI BAKER.
Papa Hoopaa Inoa, Mokupuni o Oahu.
Honolulu, Maraki 24, 1897.
2643-1t
Nupepa Kuokoa
No ka Makahiki $2.00
No Eono Mahina 1.00
Kuike ka Rula.
PUKA 1 2 3 4 5 6
ANA Pule Pule Pule Pule Pule Pule
Iniha $ 1.50 $ 2.00 $ 2.50 $ 3.00 $ 3.50 $ 4.@
2 Iniha 2.00 2.75 3.50 4.00 4.50 5.00
3 Iniha 2.50 3.50 4.50 5.00 5.50 6.00
4 Iniha 3.00 4.00 5.00 6.00 6.75 7.50
5 Iniha 3.50 4.75 6.00 7.00 8.00 9.00
Iniha 4.00 5.50 7.00 8.00 9.00 10.00
O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna @a mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a ina aole, aohe hookomo@.
HOOPUKAIA E KA
HAWAIIAN GAZETTE CO.
C. G. BALLENTYNE, Luna Nui
JOSEPH M. POEPOE, Lunahooponopono,
Honolulu, Oahu.
POALIMA, MARAKI 26, 1897.
Na Ouli Haui no ka Hoohui Aupuni.
O ka Hoohui Aupuni me Amerika, oia ke Kumuhana Kanawai a ke Aupuni Repubalika e hooko aku ai a hiki i kona ko io ana. Ua paa keia kumuhana ma ke Kumukanawai o Hawaii nei i keia wa, elike me na olelo o ka Pauku 32 o ua Kumukanawai la, oia hoi: "Ma keia ua aeia a ua hoomanaia ka Peresidena me ka apono o ka Aha Kuhina, e hana i kuikahi hoohui aina, a i ole ia, oihana kalepa mawaena o ka Repubalika o Hawaii ame na mokuaina o Amerika Huipuia, malalo nae o ke aponoia e ke Senate." Ua hoonohoia kela pohaku kumu no ka Hoohui Aupuni ma ka la 4 i Iulai, M. H. 1894, ma ke ano Kumukanawai Aupuni maoli.
He mea oiaio, ma ka makahiki 1893 aku, ua hoomakaia na keehina hana e hookoia ai keia hana i lilo iho la i pohaku kumu maoli no ke kihi o ka hale Hoohui Aupuni o Hawaii, aka, mamuli o ka Peresidena Kalivalana mau keehina hana kue i ka holopono ana o keia hana, ua kaomiia ka on@ ana o ua kumuhana la iloko o kona mau la e noho pookela ana no ka lahui Amerika. Ua hala aku la ia, a eia kakou ke halawai aku nei me ka manawa e hoala hou ia mai ai keia kumuhana maloko o ka Ahaolelo Nui o Amerika Huila, nolai@a, aole hewa makou ke olelo ae, a ke hoopuka aku hoi no kekahi mau mea a makou i manao ai "Na Olin@ Hauoli no ka Hoohui Aupuni."
I ko kakou nana ana ma ke Kumukanawai o ka Repubalika e ku nei i keia wa, ua hookumuia ka Hoohui Aupuni, ma ke ano Kumukanawai maoli e Hawaii Repubalika, ma ka M. H. 1894. Ua lilo keia Kumukanawai o ka Repubalika o Hawaii, e halihali ana i keia mahele hoike no ke Aupuni a Hawaii i makemake ai e hoohuiia aku, i olelo hoolaha kanawai imua o na Aupuni apau o ka honua nei ana i noho makamaka ai, ma ka hoike ana aku imua o lakou pakahi a huiia hoi, aia ke alahele pili kalai Aupuni kuwaho o Hawaii Repubalika ma ka hoohui aku me Amerika Huiia. Ua paa kela olelo hoolaha a Hawaii nei imua o ko ke ao nei apau. Aole hoi hookahi Aupuni mawaena o ua mau Aupuni la i ike mai nei i keia alahele a Hawaii Repubalika i lawe ai no ka hoohui aku me Amerika Huiia, i kue mai ia Hawaii. Aole; aka, ua noho hamau loa lakou.
Ma ka olelo hoolaha hoi a ka Aha Senate o Amerika Huiia ma ka M. H. 1893, ua papa loa ia ko na Aupuni e ae maua'e ana mai ma na hana kuloko o Hawaii nei, a o ke Aupuni e hana ana pela, alaila, he enemi ia no Amerika Huiia. A hoea mai i keia la, aole loa i ikeia kekahi Aupuni e ae e maua'e mai ana i na hana kuloko pili Aupuni o Hawaii nei. Nolaila, papa o Amerika Huiia ma ka makahiki 1893 i na Aupuni e ae aole e maua'e ma na hana o Hawaii nei, a ua hooloheia kela leo e na Aupuni e ae.
Ma ke kahua hana hoi o ka aoao Repubalika i keia kau koho Peresidena mai nei, ua hoikeia ae la ka ae ana oia aoao kalai Aupuni o Amerika, maloko o ua kahua hana la, he mea pono ke "hoomaluia" (control) na Pae Aina o Hawaii nei e Amerika Huiia. A ua paa kela papa hana a ka aoao Repubalika i kumuhana e kakooia ai e na Luna Senate ame na hoaloha apau o ka aoao Repubalika, maloko a mawaho o ka A@aolelo. Nolaila, ke olelo nei o Hawaii ma kona aoao, ma o kona Kumukanawai la, makemake au e hoohui aku ia'u iho me oe e Amerika Huiia; a pane hoi na poe na lakou e hookele mai nei ka waa Aupuni o Amerika Huiia, oia ka poe Repubalika, ma o ko lakou kahua kalai Aupuni @a, he mea pono ia Amerika Huiia ke hoomalu (control) ia Hawaii nei. Hui ka welau Hawaii me ka welau Amerika, hookahi wai a ka like. Hele aku o Hawaii no ka hoohui Aupuni a ae mai o Amerika e apo mai iaia, i loaa ai ka mana hoomalu ia Amerika ia Hawaii nei, mamuli o ka hanaia ana he kuikahi mawaena o na Aupuni elua.
O ka mea i koe, o ka oili ae o ka hana imua o ka Ahaolelo Nui o Amerika Huiia.
Mamuli o keia mau olino hauoli i kakooia mai ai ko makou mau manao ulumahiehie no ke ko io ana aku o keia hana.
He Makahihi Koho Balota keia; aka, pehea ana @a na Hawaii?
Ua hoikeia ma ka Pauku 39, Mahele I, o ke Kumukanawai e ku nei i keia wa. "E malamaia ke koho balota nui ma ka Poakolu hope o Sepatemaba, M. H. 1897, a e malamaia na koho balota nui ma ka Poakolu hope o Sepatemaba o kela ame keia makahiki ma ia hope aku."
Nolaila, ma ka Poakolu hope o Sepatemaba ae nei o keia makahiki e hoouaiia mai ai keia pono makamae imua o ka poe apau i loaa ke kuleana, ma ke kanawai, e kaana aku ai ia pomaikai kivila i loaa i ke kanaka i kakoo i ke Aupuni nona ke Kumukanawai e hoakaka nei i ka la haaheo ana e kakele aku i keia pono, oia hoi, ka pono koho balota.
O keia pono ka makou i makemake ai e loaa like i na kanaka Hawaii apau o loko nei o ka aina. A maluna o keia pono e haawi ai kakou i ka kakou mau paio ana ma na hana hooponopono kuloko o ko kakou aina nei. He mea maopopo loa, aia no ka iini ame ka makemake iloko o ka houpo o kela ame keia kanaka Hawaii e kahiko hou ia kona oiwi kino me keia pono, a e paa hou kona poholima i ka mana pookela o ke koho balota ana; aka, mamuli nae o ke koi ana a ke Kumukanawai iaia, he mea pono iaia ke hoohiki e kakoo i ke Aupuni e ku nei, a e hoopaa hoi iaia iho, aole oia e hoihoi hou mai i ke Aupuni Moi, ua lilo keia i mea kaupale aku i ua kanaka la mai keia pono aku.
O keia Pauku o ke Kumukanawai nana i hookuha'u nui aku i ko na Hawaii maoli komo ana mai iloko o ka poai ka mana koho balota, oia ka Pauku 101, e olelo ana penei: "Ke hoohiki nei au imua o ke Akua Mana Loa e kokua no au i ke Kumukanawai, na Kanawai ame ke Aupuni o ka Repubalika o Hawaii, a, aole au ma kekahi ano e kokua ma ka hoihoi hou ana a hoala ana paha i Aupuni Moi ma ko Hawaii Pae Aina." Ma ka wa e noho ana ka Ahaolelo o ka makahiki 189@, i hala aku nei, ua hoike aku makou i ko makou manao e koi ana i ua hoa o ka Ahaolelo, he mea pono ia lakou ke hooikaika ma @ kau @ loaa ona hoololi kupono no ke@a Pauku P@ o ke Kumukanawai, i m@ loaa like ai keia mana kivila ano nui i na kanaka Hawaii, aka, ole nae i hoao iki kahi Hawaii o loko oia kau Ahaolelo e hana i mea e weheaia ai keia panipuka nana e hoohaiki a @ hoone@e maoli n@ i na kanaka Hawaii—ka hapa nui paha o lakou—mai ko lakou hoohan@ ana aku ia kuieana a pono kivila hoi.
A ma kekahi aoao hoi, oia ko kakou@ ko na Hawaii, hopu maoli ana i ka "pipi bulu" (mana koho balota) a paa pono ma kona mau kiwi, me ka maka'u ole ame ka hopo ole, i mea e loaa like ai ia kakou keia pono. Eia ko makou manao: E komo like kakou iloko o ka hoohiki ana e kakoo i ke Aupuni, elike me koi a ka Pauku 101 o ke Kumukanawai e ku nei. Ma ia hana ana, ua loaa ia kakou apau ke kuleana e hiki ai ke lawelawe i ke koho balota: a ina hoi ua pau ko kakou mau auhau pilikino no ka makahiki 1896 i ka hookaaia mamua aku o ka la 1 o Ianuari aku nei, alaila, ua hehi kakou ma ka papahele o ka hiki ana ia kakou ke hoopaa i ko kakou mau inoa ma ka Papa Inoa o ka po@ kupono i ke koho balota i keia makahiki.
O ke komo ana iloko o ke kahua hakoko pili kalai Aupuni ma ke koho balota ana, oia ke kahua hana maalahi maikai a ka lahui Hawaii e pono ai ke hana aku.
Ka Ninau Iapana.
Aole paha he wa e ae i hoea kino mai ai a i puka-a-maka maoli mai ai he kumuhana koikoi i hookahuaia maluna o ka ninau Iapana elike me ka ninau i ulu ae nei i keia wa kokoke iho la.
Ma ko makou hoomaopopo ana, o ke koi a na Iapana, aia no ia maluna o ke kuikahi i hanaia mawaena o ke Aupuni Moi o Hawaii nei ame ke Aupuni Imeperiela o Iapana, ma ka makahiki 1871. Aia maloko o kela kuikahi, ma ka Pauku elua, ua hoikeia penei: "Ua loaa no ka pono akeakea ole ia ame ka maluhia i na makaainana o kela ame keia aoao hana aelike, kahi ame kahi, e hele aku me ko lakou mau moku ame na ukana ma na wahi apau, na awa ame na muliwai iloko o na mahele aina o kela ame keia Aupuni, na wahi hoi i aeia ai ka oihana kalepa me na Aupuni e ae, a e noho no lakou ma ia mau aina ame ia mau wahi, e hoolimalima a e noho ma na hale ame na hale hoahu ukana, a e kalepa hoi ma na mea apau i hanaia ame na waiwai i ku i ke kanawai no ke kalepa ana, me ka loaa ana ia lakou i na wa apau o na pono like, elike me ko keia wa a e haawiia aku ana paha i na kupa a makaainana hoi o kekahi lahui e aku, me ka uku ana i na dute ame na auhau e auhauia ana maluna o na kupa a o na makaainana o nalahui e aku e lawelawe oihana ana a e noho ana maloko o na mahele aina o kela ame keia o na aoao hana aelike."
Aia ma ke Kau Ahaolelo o 1894, na kauia he kanawai e papa ana i ke komo ana mai o na kanaka o ko na aina e iloko nei o Hawaii, ina lakou he poe hupo, pupule, ilihune, aea haukae, poe karaima, he poe i loohia i na ma'i lele, he poe i nele i na mea e loaa ai ke ola ana ma ke ano kupono, a i mea e ikeia ai ka loaa ana o ka mea e kokua ana i ke ola o ke kanaka mai ko na aina e mai, a komo iloko nei o Hawaii, he mea pono iaia ke loaa na dala he kanalima. O kekahi kumu hookupoao e ae, e pono ai ke loaa i ke kanaka o ko na aina e, e komo mai ana iloko nei o Hawaii, oia ka loaa ana iaia he aelike paahana.
Nolaila, mamuli o keia kanawai i kauia e ka Mana Kaukanawai o Hawaii nei, elua no mahele e loaa ai ke kuleana komo mai i na kanaka o ko na aina e iloko o Hawaii nei: (1) Ka loaa ana iaia he $50 ma kona pakeke; (2) Kona paa ana malalo o kekahi aelike paahana no Hawaii nei.
O ke kuikahi a na Iapana e manao nei e loaa ko lakou pono o ka pae ana mai i Hawaii nei, me ke $50 dala ole ma ko lakou mau ekeeke, a aelike paahana ole paha, ua hanaia ia ma ka makahiki 1871, ka wa aohe kanawai e ku ana no ka hooponopono ana i ke ano o ke komo ana mai o na kanaka o ko na aina e i Hawaii nei; a o ke kanawai o 1894 i hoikeia ae la, aole ia he kanawai kue i kela kuikahi, oiai aole i kue ia ka pono o ke komo ana mai o ka lahui Iapana i Hawaii nei: aia no ia pono ke paa mau la me lakou, aka, he mea pono nae ia lakou ke hooko i kekahi o na mea elua i hoikeia ae la ma ke kanawai o 1894, i palekana loa ai kela pono i loaa mua ia lakou ma ke kuikahi o 1871.
Mamuli o ko lakou nele ana i kekahi o keia mau pono a ke kanawai i koi mai ai ia lakou, ua hiki ole i ke Aupuni Repubalika o Hawaii ke alo ae mai ka ho'iho'i hou ana aku ia lakou no ka aina a lakou i hele mai ai. A he mea oiaio, mamuli o ka mana o ke kanawai ame ka hopo ole o na Poo Aupuni o Hawaii, ua hoiholia aku la na Iapana i nele i na pono kanawai e hiki ai ke noho ma Hawaii nei no Iapana.
Keia Kakauinoa ana o Liliuokalani.
Aole o makou makemake e hoohio @ keia kumuhana i mea e ho@ mai ai na mano kakik@pa o ka ukiuk@ ame ka maikai ole mawaena @ k@ makou mau hoaloha. Aka, i mea e hoopania ai ke pohihihi o ko makou mau makamaka i hoomaopopo pono ole i ko makou mau manao hoakaka i hala ae nei, maluna o keia kumumanao, nolaila, ua manao makou he hana maikai ka hoike hou ana aku i ko makou aoao e kunei ma kela ninau.
Ua hoole ke aupuni Repubalika e ku nei i keia wa i ka lawe ana mai i kela palapala haalele pono Aupuni a Liliuokalani Dominis i kakauinoa ai. A penei ka pane a ke Aupuni ma o ka Loio Kuhina la:
"Aole hiki ke ae iki ia aku o na pono ame na koina au e hookuu kaokoa wale mai nei i keia wa@ he kuleana ku i ke kanawai e keehi iho ai, mai Ianuari 14 mai, oiai ma kau kukala akea, ua hoole oe aole oe i paa malalo o ke kanawai kumu o ka aina au i hoohiki ai e lawe i ka oihana, a ma kau mau hana o ka hoao ana e lawelawe elike me kou manao iho e kukulu i ano Aupuni hou, ua hoopau wale ia kela aelike e paa ana mawaena ou ame na makaainana, a o na pono aliiaimoku apau e waiho ana iloko ou ua make mai a oe aku."
Mai ka la 14 mai o Ianuari a ka la 24 o Ianuari, ka la i kakauinoa ai o Liliuokalani Dominis ma kela palapala haalele pono noho Aupuni, a hoea mai i ka la 29 o Ianuari i puka aku ai ka pane a ke aupuni Repubalika, ma o ka Loio Kuhina la, ua nana aku ke Aupuni Repubalika o Hawaii ia Liliuokalani—i huiia aku paha o Dominis—aole ia he Moiwahine no Hawaii—aka, oia o Liliuokalani i mare ia aku ia Dominis, a o ka wahine no ia @a ia "makamaka o Hawaii." Ua hooiaia mai keia kakauinoa ana o Liliuokalani, ma ka inoa Liliuokalani Dominis, ua lawe ae ia i ke kulana makaainana no ke Aupuni Repubalika: a ma ia inoa oia i hoohiki ai e kakoo i ke Kumukanawai ame na kanawai, ame ke Aupuni Repubalika o Hawaii, a, aole loa hoi ia e kokua ma kekahi ano i ka hoihoi hou ana a kukulu ana paha i kekahi Aupuni Moi ma ko Hawaii Pae Aina.
Ma ka aoao makaainana a Liliuokalani Dominis i ku ai ma ka la 24 o Ianuari, 1893, imua o W. L. Stanley, he Notere no ka Lehulehu, i ku ai na poe Hawaii apau i haawi i ka lakou mau hoohiki ana e kakoo i ke Aupuni e ku nei i keia wa.
O ka palapala haalele nohoalii a ke "Alii," he mea ole no ia; aka, o kana hoohiki ana e kakoo i ke Aupuni Repubalika, ame ka hoihoi hou ole ana mai i ke Aupuni Moi o Hawaii, oia ka mea nui koikoi a makou e nana aku nei ua hanaia e ke "Alii" Liliu.
Nele Paha Auanei i ka Pono Koho Balota?
Ua lauaheaia mai aole ka i hookaa kekahi mau luna Aupuni koikoi o ke Aupuni iko laua mau auhau pilikino o 1896 mamua o ka la 1 aku nei o Ianuari o keia makahiki. A o keia mau luna, oia ka Peresidena o ke Aupuni ame ke Kuhina o ko na Aina E.
Ina he oiaio keia, alaila, aole paha e loaa ana ia laua ka pono koho balota i keia makahiki, oiai ua kueia ka Pauku 74 o ke Kumukanawai. Mahele 6?
Mae Hanohano.
Ma ka hora 8 o ke ahiahi Poakolu nei i awaiauluia ae ai o Dr. Charles B. Cooper me Miss Katherine Christie McGrew maloko o ka luakini o Sana Anaru.
O kekahi keia o na mare hanohano loa i ikeia ma Honolulu nei. He nui na poe i poloaiia no ka hele ana aku e hoouluwehiwehi i keia anaina mare.
LUAHUNA MA KE KULAOKAIWIULA, OAHU.
Ia Mr. Koha e eli ana i ke kahua o kona hale ma ke Kulaokaiwiula, hu'ehu'e no ia i na pohaku, a iaia i ike ai i kekahi pohaku palahalaha, ua hooikaika loa iho ia oia e hu'e. Iaia e pahu ana i kana kolopa, ua poholo pu aku la a puhoho mai la ka makani mailoko mai o ka honua. Iaia i ike ai i keia mea hou, ua kii aku la oia i kekahi mau kanaka e hele mai e ike i keia mea. Hu'e iho la lakou nei i ua pohaku la a hemo. I ko lakou hoomaopopo ana, koho iho la o Mr. Koha he luahuna paha keia, oiai nae aohe ike pono la iho o lalo, no ka mea, he pouli. Mahope iho o ko lakou ike ana i keia mea hou anao nui, ua hoolaha ae la ua Koha l i mea e maopopo io ai he luahuna paha, aole paha. Eia no kekahi mea pili i ua luahuna la ke ola nei ma Hawaii, oia ka moopuna a ka mea nana e malama ua luahuna la mamua. I kona ike ana i ka hoolaha a Koha no keia mea, ua holo koke mai la oia e ike i ka oiaio o ka mea i hoolahaia. A hiki oia ma Oahu nei, noho pu oia me Koha ma ke Kulaokaiwiula, a oia no ka wa a ua kanaka la o Hawaii i hoike aku ai i na mea o loko o ua luahuna la. Oiai nae, o keia wahi a Koha e noho nei oia o Kulaokaiwiula, aohe wai ia manawa, he loihi kahi e kii ai o ka wai, aka, mamuli o ka hoike ana a @ kanak aia o Hawaii aia no he punawai iloko @ huna @a, ua hoopa@ ke@ me ke kuikui ane e iho @ ka wai
I kekahi wa ua h@ o K@ a kanaka la o Hawaii e he@ @a huna la. i ko lana hele a@ kuhikuhi mai la na kanaka la @ mana hele o ua l@ahuna la. Pe@ hoike@ O kekahi alahele, @hel@ puka i Kalalau i Kauai, a o k@ hele a puka i Kahana. Koola@ ke alahele e hele ana ma K@ aole ia @he alahele no na kanak@ ka mea, ua paa i ke kiai @a @ ka@ I kekahi manawa ua hooma@ laua e hele ma ke alahele @ h@ Kauai. I ko Koha ike ana @ alahele, ua hookahahaia kona @ ma kona ike ana aku i na iwi ka@ e waiho ana, oiai nae @he ma@ no na alii o ka wa kahiko," wahi @ kamaaina. E waiho pu ana n@ na @ hana, oia ka papa konane, k ki@ laaua kaka hula ame na waiwai @ Oiai, ke ano o na alii i ka wa k@ he poe alii lealea. Ia laua e h@ ua hoomaopopo iho la oia i ke@a @ e nakulu nei maluna, nolaila, @ aku la oia i kona kokoolua e ho@ ko laua hoi mai la no ia, aole @ pono.
He mau mea hou aku koe no @ luahuna, aka, o keia ae la na @ maopopo ia'u. S K
[Mahalo makou i keia mau hoike @ nao waiwai nui au e ka makama@ Owai hou ae? I ka wa hea la ke@a @ ana a Mr. Koha? L. H.]
KE AO PILIOLELE ENEI ANI.
III. NA PANIINOA NINAU—INTERROGATIVE PRONOUNS
O ke Paniinoa Ninau, oia no k@ niinoa i hoohnaia ma ka ninau @ Eia ua mau Paniinoa la: Who? Whi@ What?
Ua pili o "who" ma ka ninau ana ke kino kanaka. Penei: "Who" @ you so? Owai kai hai aku ia oe p@ Whose book is this? Nawai keia buk@ To "whom" shall I apply? la wai @ e nonoi aku ai?
O "Which" hoi, ua pili aku n@ ke kino kanaka ame na mea @ ina nae e ninauia ana ka mea o @ o ka puulu kino kanaka i makemake @ ai ia e ikeia, a pela hoi ka heluna @ a mea paha i makemakeia iwaena o k@ kahi puulu o na mea kino i k@ imua o ke alo. Penei: Which @ did this? Owai o lua (oukou) i ha@ keia? Which (thing) shall I take? @ ka mea hea ka'u e lawe ai?
"What " ua pili aku ia i na mea ka ma ke ano maopopo ole. Penei: Wh@ shall I say? Heaha ka'u e olelo a@ What do you want? Heaha kou mak@ make?
Ua pau ka mahele e pili ana i na Paniinoa. A ma kela pule ae, @ ho@ pukaia aku ana ka mahele e pili an@ na Haiano.
(Aole i pau)
NA MEA HOU O KOHALA HEMA
Ka Nupepa Kuokoa.—
Alohe oe:--He wa loihi ka hooma@ wanui ana o ko makou makamak@ Mr. William Hookuanui i ka hana @ i kona moku hou, a ma ka pule i ha@ ua wehe ae oia i mau paina no @ manawa no na makamaka @ kok@ aku ana iaia ma ka huki ana i na @ hine hou aukai la. Mai Kekaha @ kahi poe, mai Waimea mai kahi p@ a o no Kawaihae mai nei ka hapa@ Elua la me ka hapa i hukiia ai @ ana ua wahine hou aukai la iloko ke kai, oiai hoi e pa aheahe ana k@ makani Kauaheahe i na kapakai o k@ Kaihawanawana. Ua ai a lawa @ kohi ono a ua keiki lalawai la a @ malamala he mau lealea hulahula @ ole, me ke kani ana o na bila @ benjo, violin, a pela'ku. Mahope o k@ ai ana he maluhia na hana i lawelawe ia a hiki i na hora kuliu i ke au@ me na manao paipai a hoolana m@ mai na hoa mai no ka hooikaik@ ole o keia kanaka Hawaii o kak@ keia hana ano nui. O ka inoa o @ moku o "Schooner Niaulani." @ ane like ko ia nei loa me S@ Iwa, aka, he puipui a ka lawaia k@ E hoau aku ana paha oia ma ka ma@ ma o Aperila no ke "Kai Ma@ Ehu," a nona au e puana ae nei @ wahi hooheno penei:
"Huro e ke kini o na Kona
Ke ike mai e
Kulana hiehie ko Niaulan@
O Bila no e ka ona."
Ma ka la 14 iho nei i hala @ lamaia ka hoike o na Kula Sa@ Hawaii Akau ma Imiola, Kohala @ ma. He eono Kula Sabati i h@ Hamakua Hikina. Hamakua @ Waimea, Kohala Hema, Kohala @ ame kekaha i ka @a'i a Ehu. N@ au e poina ole nei i ka oukou @ haawina ame na himeni i aoia @ oukou mau alakai, he ku i ka na@ ka hoene o na wai lele, a o ka @ na lau laau, he oluolu i ka p@ Pela no na himeni ame na haa@ Baibala i hoikeia e na kula Saba@ ma ua la 'la, ua loaa ia haawina hookahi he oluolu i ka pepeiao. Huina @ na haumana Kula Sabati ame na @ makaikai i akoakoa ae ma ua la@la @ 297. Lulu dala no ke Kula Sabati @ $1.40 @ Hookahi no woi o ka like i na Kula Sabati apau: ua hanaia ka hana me ke kuio ame ka hoomanawanui, oiai he apuupuu ke ala.
E hoomau aku e na aiakai o ka ke Akua hana iloko o na Kula Sabati o Hawaii Akau, a na ke Akua Mana Oia Mau e kokua nui mai ia kakou.
Me ke aloha nui,
THOS. S. K. NAKANELUA.
Kawaihae, Hawaii, Mar. 22, 1897.