Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 16, 16 April 1897 — Page 1

Page PDF (1.27 MB)

This text was transcribed by:  Rob Escuadro
This work is dedicated to:  ko'u kaikaina hanai Samuel Aukai Kea o Kapolei

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXXVI.        HELU 16        HONOLULU, POALIMA, APERILA 16, 1897.        NA HELU APAU 2646

 

Hoolaha Loio.

 

W. R. KAKELA.

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

HE LUNA HOOIAIO PALAPALA

1370

 

LYLE A. DICKEY.

Loio a ha Kokua ma ke Kanawai.

Alanui Kaahumanu, Helu 14. Tel. 682.

 

Koko o ke Keena o ka Loio Kuhina mamua, a he Loio Hoopii ma ka Aha Apana o Honolulu.

E hookoia na hana pili kanawai apau mai na Mokupuni mai.

O. A. F. Tavares, Kakauolelo a Maheleolelo.

1yr.

 

Hoolaha Kumau.

 

PAPA!  PAPA

AIA MA KAHI O

Lewers & Cooke

(LUI MA)

ma ke kahua hema o Alanui Papu me Moi.

E LOAA NO NA

PAPA NOUAIKI

O kel a me keia ano.

Na Pani Puka, na Puka Aniani,

na Olepelepe, na Pou, na O'a, na Papa Hele,

na Papu Ku, me na Papa Moe he nui loa

 

NA PILI HALE O NA ANO A PAU

A me na

WAI HOOHINUHINU NANI

O na ano a pau loa.

 

Na Balaki o na Ano he Nui Wai.

Ke hai ia aku nei oukou e na makamaka a pau, ua makaukau keia mau makamaka o oukou

hoolawa aku ma na mea a pau ili ana ma ka laua oihana no ka

Uku Haahaa Loa,

E like me ka mea e holo ana mawaena o Laua a me ka Mea Kuai.

Hele Mai e Wae no Oukou iho

2896-q

 

KA MEA HUNA POHIHIHI

@ @ @ @@ @@ @ @ @ @#

 

MOKUNA XIX.

     Haawi mai la ua Haku Tereveliana nei i ka palapala ana i olelo mai ai ia Alamira, mai kona makuahine mai ia; a ua lalau aku la hoi ua lede opio nei i ua palapala la me ka piha pihoihoi o kona houpo.

     Hele aku la ia a noho iho la maluna o kekahi noho e pili ana i ka puka aniani.  Wehe ae la la i ua palapala la a nana iho la me ka hialaai nui.  Ike iho la ia ia ka inoa malalo loa o ua palapala la o "B, Arevalo."  E hoike mai ana hoi na lalani huaolelo o loko o ka palapala e hoea mai ana kona luaui makuahine ilaila ma ka hora 8 o ke ahiahi.  I kona hoohuli ana ae ma kekahi aoao o ua palapala la, ike iho la ia i ka haule ana iho o kekahi wahi palapala uuku, a ma ia palapala he mau huaolelo e hoike mai ana ia Alamira, aole pono ia e pioo a e pihoihoi ke ike aku oia iaia ma ia ahiahi ma ke ano i maa mau ole iaia, oiai e komo aku ana ia he aahu ano e  a he mau hiohiona ano e hoi kana e halihali pu aku ana me ia.

     Hookomo malu iho la ia i keia wahi palapala iloko o kjona pakeke, a o kekahi palapala oia kana i haawi aku ai i ka Haku Tereveliana.  Nana iho la ua Haku la i ua palapala la a olelo ae: 

     "Ae = e hoea io mai an ka, ke Kaunawahine Arevalo ia nei ma ka hora 8 o keia ahiahi.  He kupanaha maoli ka hoi keia, oiai ua hai mai nei ka Haku Adelo ia'u, ma kana palapala, e hoea mai ana nohoi ia no onei mawaena o ka hora 8 ame 9 o keia ahiahi.  He keu keia o ke kanaka ulolohi nui wale i ka hele ana mai e huipu me a'u.  Ua ile no nae au i ke kumu o keia ano e ana ona ia'u, oia ko'u haawi maopopo ole ana aku iaia i waiwai nona."

     Oiai hoi ka haku Tereveliana e kamailio ana elike me ia, aia hoi ko Alamira noonoo ia wa ke hoopiolokeia la, no kona hoohuoi wale ana iho, e hui like paha auanei kona luaui makuahine me ka Haku Adelo ma ia ahiahi imua o ka Haku Tereveliana?  Ina laua e halawai like io ana imua o ka Haku Tereveliana ma ia ahiahi, e maopopo loa ana auanei i ka Haku Adelo, mamuli o kona hoolaunaia ana ae e ka Haku Tereveliana imnua o ka Lede Beatirisia, ma ke ano o kona (ko Alamira) makuahine ia, ka moali ana i hoohuoi wale ai nonoa elike me kana i hoike ku maka ai ma Tereveliana Pa.

     Ma ka hora 6 o ia ahiahi, hoea mai la ka Agena waiwai o ka Haku Tereveliana.  A mahope iho o ka pau ana o ka paina ahiahi, ua hoonee aku la o Wigby i ua Haku Tereveliana nei no kona keena ponoi iho, a he keena hoi ia e pili ana i ke keena hookipa, aka, mamua nae o kona haalele ana ia Alamira e noho hookahi iho ma ke keena hookipa ua pane mai la ia:

     "E Miss Arevalo, ina e hiki mai kou makuahine alaila, e oluolu oe e kikeke ae ma ka puka, a na Wigby nohoi au e hoonee hou mai iwaho nei."

     I ke kani ana o ka hora 8, aia hoi lohe aku la o Alamira i kekahi kikeke ma ka puka.

     Ia wa anehe ae ai oia e ku ae iluna ma kahi ana e noho ana, me ka palepale pono ana ae i kona lauoho i hope a haka pono aku la kona mau onohji maka i ka puka, me ka anehe ana ae hoi e kahea aku i ka mea nana ke kikeke e komo mai, aka, ua hemo e mai la nae ka puka a komo mai la kekahi wahine.

     I kela wa i ku hikiwawe ae ai o Alamira iluna e lele aku la imua me ka puana pihoihoi ana ae i ka huaolelo:

     "Mama - "

     Aka, ua hookahakaha loa ia nae oia ma ka wa a ua wahine la i wehe ae ai i kona uhi maka, i kona ike ana aku aole ia o kona makuahine; aka, he wahine ano okoa loa ia mai kona luaui makuahine aku.

     He mau maka aniani kona a he ano luahine kona helehelena.  He haehuehu kona lauoho.  He aahu silika eleele kona.  Eia nae, o kona kulana ame kona ano he hiehie no ia ame ka hanohano.

     Nana aku la o Alamira me na onohi maka piha pahaohao i ke ano o kela wahine e ku mai ana imua ona, ka wahine hoi ana i manao mua ai o kona makuahine no la ia.  Ike aku la ia i ka alawa ana ae o ua wahine la ma o a maanei o loko o ka rumi, alaila, wehe ae la ua wahine nei i ka maka aniani e paa ana ma kona mau maka.

     Ma keia wa i ike pono loa aku ai o Alamira i na onohi maka pono uliuli o kona luaui makuahine, a ia wa no oia i hoomaopopo iho ai o ka Lede Beatirisa no ia, kona luaui makuahine.  Nolaila, me ka houpo i lalapaia e ka hauoli, lele aku la oia a puliki aku la i ua Lede Beatirisia nei.

     A ia wa hoi i pane iho ai ua Ui nei a o Hametona i kana lei aloha:

     "Ae = ua hoohewahewa oe i kou luaui makuahine nei.  He oiaio , ua noanoe au i ko'u helehelena i keia ahiahi, a oia ke kumu o kou ike ole ana mai ia'u.  Aka, e kuu lei aloha, ano e maoli hoi kou helehelena i keia ahiahi.  Pehea la; ua poho anei kou manaolana, elike me kau i hoike mai ai ia'u i ka po nei, no ka mea e pili ana i kou hooikaika ana e loaa na hoolaulea ia ana o ka manao inaina o ka Haku Tereveliana no kou luaui makuakane?"

     "O! E Mama!"  wahi a Alamira i pane aku ai, "Aole loa i poho iki ko'u manoalana:  aka, ua ike no au o ka paio a'u e paio aku ai no ka pono o kuu luaui makuakane nou nohoi e kuu mama aloha ame o'u mau pokii kaikunana he paio ikaika no ia ame ke pohihihi.  Pehea la e hiki ai ia'u ke hooiaio no ko Papa hewa ole ana?  He pohihihi launa ole ke ala a'u e hele aku nei."

     Ia wa hele aku la ka Lede Beatitisia ame kana kaikamahine a noho iho la maluna o kekahi punee, a malaila ka mailio mai la ua Lede Pahaohao nei o Hametona Kakela i kana kaikamahine:

     "E kuu lei, ina ua hiki ole ia oe ke hoomaopopo mai ia'u i ka wa mua loa au i ike ae nei ia'u, oiai hoi ua hai mai au ia oe maloko o kuu palapala e hele mai ana au iloko o ka aahu ano e, alaila, aole no e hiki ana i ka Haku Tereveliana ke hoomaopopo mai ia'u i keia ahiahi.  Aka nae, i mea hoi e palekana loa ai au mai ka nana ana mai a kona mau onohi maka e houuku iho au i ka malamalama o ke kukui ea e aa nei."

     Hele aku la ua Lede Beatirisia nei a hoemi iki iho la i ka a ana o ke kukui, alaila, hoi mai la oia a noho hou iho ia ma ka aoao o kana kaikamahine a hoomaka hou iho la laua e kamailio:

     Pehea la," wahi a ua Lede Beatirisia nei i ninau mai ai i kana kaikamahine, "Ke mau nei no anei ka oluolu o ka Haku Tereveliana ia oe?"

     "Ae - ke mau nei no kona oluolu ia'u, a ua aloha maoli no oia ia'u me he mea la he moopuna maoli la au nana.  Aka, i keia wa nae a'u e noho nei, mai ka wa mua loa hoi a'u i lohe ai mai a oe mai i ka po nei, no ko'u ano oiaio maoli i pili aku, ai i keia elemakule, ua komohia makolukolu ke kuihe ame ka hopohopo iloko o ko'u houpo, eia au ke hana nei i kekahi hana maikai ole iaia;  a ina paha e maopopo ana iaia ko'u ano oiaio maoli e kipaku mai ana no oia ia'u me ka hooka ulua ole."

     "E kuu hiwahiwa, e kuu lei aloha e," wahi a ka Lede Beatirisia i kamailio mai ai ia Alamira, "Aole ka i komo ka maoio iloko ou no ke ku ana o kou luaui makuakane ma ke kiekiena o ka paumaele ole ana o kona mau liima me ke karaima eleele i hookauhihiia aku ai maluna ona?"

     "Ae - e mama - ua ike no au ia mea."

     "Alaila, aole anei ou manaoio, ua alakai hewa loa ia ka noonoo o ka haku Tereveliana, no ka mea e pili ana i kou luaui makuakane, a ina e maopopo ana iaia, aole na kou luaui makuakane i hana i kela hana maluna ona, alaila, e hookipa aku no auanei oia i kou makuakane me ka hauoli?"

     "Pela no ko'u manao, e Mama."

     "Alaila, nokeaha hoi e kapae ole aku ai oe, e kuu lei aloha, mailoko aku o kou noonoo, i na manao kanalua apau ame na manao hopohopo apau o kela ame keia ano, a e nee aku oe imua me ka naau kuihe ole, ma ke alahele hoopakele i ko oukou makuakane.  E kuu aloha, e hoomanao iho oe i ka hauoli au e hookau mai ai malunao makou apau!  E hoomanao oe i kou luaui makuakane e noonoo mau ana, me ka ikiiki o kona uhane, no kona palekana!  E noonoo iho nohoi oe, e kuu lei. no kou mau pokii kaikunane, e noho hoomanawanui mai la me ko oukou makuakane!  O!  E kuu Alamira aloha!  E nana mai oe ia'u, i kou makuahine e noho hoomanawanui nei me ka ehaeha ame ka pilihua, ma ke ola au e ike kumaka mai nei ia'u.  Ae - ke ola puanuanu - ke ola o kou luaui makuahine i kapaia ai, he wahine puuwai ole - he ui i piha i ka nbani, wahi a na kanaka, aka, he nani a he ui hoi i maloohaha a pamalo, oiai ua puanuanu ko'u puuwai.  E kuu lei - ae - he oiaio ia, a ua ike oe i ke kumu oia puanuanu ana o kou luaui."

     M keia wahi hoomaha iho la ua Lede Beatirisia nei, oiai hoi na kipona waimaka e haloi ana ma kona mau maka, a oiai nohoi o Alamira i hapai ae ai i ka lima o ua Ui Puanuanu nei o Hametona a muki iho la, me ka naau aloha makua, alaila, pane hou mai la ia:

     "E kuu aloha, i mea e hololea loa ai na hana o kau misiona aloha makua, hookahi mea nui au e pono ai ke imi a loaa, a oia kela:  I kela mau la kahiko loa, he kauwa lawelawe ka ka Haku Adelo, a wahi a ko oukou makuakane, o keia ke kanaka i ike i na mea apau i hanaia ma keia po.  O ka mea a ko oukou makuakane i hoomaopopo ai ma ia po, oia kona inu ana i ka wai o kekahi kiaha i haawiia mai e Adelo, ame kona ike ana i na wahi kauwa la e ku mai ana ma ka ipuika komo.  O ka inu ana io ko ke kiaha ame ka ike ana ku i ua wahi kauwa la, oia na mea hope loa a ko oukou luaui makuakane i ike ai a hoea wale i kona hoomaopopo ana aia no ke ku la ma ka aoao o ka moe o ka haku Tereveliana i hou ia me ka pahi ma kona kipoohiwi.  Ua noke nohoi au i ka imi i kahi e loaa ai keia wahi kanaka aole nae he loa iki.  Ua olelo mai ko oukou makuakane, aole loa i hoomaopopo iki o Adelo i ke ku ana mai o ua wahi kanaka la ma ka puka ma ka wa a Adelo e hoohainu ana ia Geofere i ke kiaha ma ia po.  Ua hoopuika au i mauolelo hoolaha nona iloko o na nupepa, aole no nae oia i hoea iki mai imua o'u.  Ua hoouna aku nohoi au i elele e hele huli no ua wahi kauwa nei a Adelo i ka okana aina o Wale, aole nae he loaa.  Ua make paha oia a i ole ua hala aku paha oia i ka aina e.  Ina ua hele oia i kekahi aina okoa aku alaila, e hiki ana paha i kekahi o na kauwa ma Tereveliana Pa ke hoike mai ia oe i kahi ana i hele aku ai."

     "Owai la kona inoa?"  wahi a Alamira i ninau aku ai i kona makuahine.

     "O negewina.  He kanaka oia no Wale.  O kona aina hanau ia.  E kuu lei aloha, ina loaa keia kanaka ia oe o ka pau no ia o ko kakou pilikia.  Manao au e hiki ana no ia kakou ke hana aku i na hana e hiki ai oia ke hoike mai i ka mea oiaio.  Ua hoike mai ko oukou makuakane e noho nei iloko o ka ehaeha, ua lohe oia i na mea i kamailioia mawaena ona ame ka Haku Adelo ma kela po i hanaia ai kela hana weliweli maluna o ke kino o ka elemakule e haawi nei i kona mau hoohiwahiwa ana o ke aloha maluna ou e kuu lei.  E hiki ana iaia ke wehe ae i ko oukou luaui mailoko mai o ka pilikia ana e auamo nei i keia wa.  Ma ka wa mahope koke iho o ka holo ana'ku o ko oukou luaui i Amerika Hema, uanalowale aku la ua wahi kanaka nei mai Ladana aku nei."

     Pane aku la hoi o Alamira i kona makuahine:

     "E kuu mama aloha. e hooikaika ana au e imi iaia ame kona wahi i noho ai.  Ke ike nei au ke ulu maikai mai la ka manaolana iloko o'u, e hiki ana ia'u ke hakoko aku no na mea e pono ai oe e Mama, ame Papa nohoi ame o'u mau pokii kaikunane.  E hana ana au i keia hana me ka naau koa ame ke akahele, a e makaala loa ana hoi au no ka Haku Adelo, elike me kau i hai mai ai ia'u i ka po nei.  A ina hoi e holopono ole ka'u mau hooikaika opiopio ana aku, alaila, e haalele no au i ka Haku Tereveliana a e hoi aku no au me kuu Papa aloha ame o'u mau pokii e auamo pu i na ehaeha o keia noho popilikia ana.  Aka, e Mama aloha, ke kikeke nei kekahi mea iloko o ko'u puuwai, a ke hooulu nei hoi ka mahiehie ohana o ka manaolana iloko o kuu houpo, e lanakila ana au, kau kaikamahine ne maluna o keia mea huna pohihihi a'u e uhaiaholo aku ai."

     I kela wa, me na waimaka eloelo e hiolo ana ma na papalina o ka Lede Beatirisia, lalau aku la oia i kana kaikamahine a puili aku la i kona poli, honi iho la a olelo iho la:

     "E hoomanao oe e kuu lei, aia ko makou pono apau, ko makou palekana, ka maemae o kainoa o ko oukou luaui makuakane, ka pau ana ae hoi o ka noho puanuanu ana o ko oukou makuahine, maluna o ka holopono ana o kau mau hooikaika hoomanawanui ana e kuu lei aloha, e hooikaika me ka pauaho ole, a na ke Akua no e koku ia oe."

     I keia wa i oni kapalili iho ai na papuhea o ka nohona hamau o ka puai leo ole mawaena o ka makuahine ame ke kaikamahine, oiai e hookuu ana laua i na kipona walohia a ke aloha iloko o laua no kahi ame kahi, a liuliu, huli ae la o Alamira a ninau ae la i kona luaui:

     "E Mama, aole anei e pono ia'u ke hoike aku i ka Haku  Tereveliana, ua hiki mai nei oe?  Ua maikai kou hoanoe ana ia oe.  Ua maopopo ia'u, aole, oia e ike mai ana ia oe."

     Ua ae aku la hoi ka Lede Beatirisia, a ia wa i hele aku ai o Alamira a kikeke aku la ma ke pani puka o ke keena o ka Haku Tereveliana i hoi aku ai.  Aole hoi i liuliu mahope iho, puka mai la oia iwaho, ma ka hooneeia ana mai o kona noho huila e kahi kauwa e Wigby.

     E kuu makamaka heluhelu, aia ma ka hapa hope o keia Mokuna i loaa ai he mnoali ano nui hou no ka mea e pili ana i keia nanea a kaua e uahiaholo nei, oia hoi ka mea e pili ana i kela kauwa a Adelo nona ka inoa o Negewina.  He mea oiaio ina aole oe i poina i na mea i hoikeia ma ka Mokuna IV, o keia moolelo i puka ai ma ke KUOKOA o ka la 12 o Iune o ka makahiki i hala ma ka aoao 3, oia hoi kekahi palapala i kakauia aku i ka Haku Adelo a i kakauinoaia hoi e "Geoki Negewina," a o ka mea hoi i hoi hou i kauwa na ka Haku Adelo i keia wa.  Ke maopopo la anei ia oe?  Owai la ia?

     (Aole i pau.)

 

MAI NA KONA MAI.

     Ma ka "Mauna Loa" alo-kehau o ka la 3 iho la o Aperila, hora 7:30 a.m. i laukanaka mai ai na ae one o Kamakahonu ame Kaiakekua i na maka malihini mai Honolulu mai a mai na Hono mai a Piilani, i holo mai lakou no ke kau Kiure:  a he mau hihia ka kekahi poe, a he mau kauka (loio) lapaau hoi kekahi.  A eia na malihini ke luakaha ae nei i ka lai pohu o

     "Kona Kaiopua i ka lai.

     Opua hinano ua malie.

     Hiolo na wai-naoa a ke kehau."

     Ua hookipa ia aku kekahi mau malihini e na kamaaina a o kekahi ma na hale hoolimalima.  Laki na kamaaina mea hale hoolimalima o Kailua, iloko o keia mahina.

     Ma ka la 4 ae, ua malama ia he Hoike Kula Sabati ma Kepulu,  Ilaila ae ke komite oia mau Ekalesia a me ke Kahu Kula Sabati Nui o Hawaii Komohana, a malaila ae ke keiki alii David Kawananakoa kahi i makaikai ai i na hana pono.  Nani na hana Kula Sabati, na himeni ame na haawina.  A ma ka panina o na hana, he mau manao paipai mai ia Hon. G. P. Kamauoha mai, David Kawananakoa, Alex, Lindsay ame Rev. W. N. Lono.

     A wahi a ke Keiki Alii:  "Nui kuu hauoli i ko'u ike ana i keia Hoike Kula Sabati: nui na pokii ame na opio a o keia hana oia iho la no ke kahua o ka pono."

     Nui ka mahaloia.

     He keaka Japani kai hoea mai i Kailua nei ma ka "Mauna Loa" o ka la 3 aku nei, a eia ke hoike mai nei i ka lakou mau hana ike i ao ai a lehiu.  Nui no ka poe i hoolei aku i ka lakou mau kenikeni no keia ano hana.

     Maluna mai o ka "Iwa" hoolai i ka lewa mai na Kohala mai, i pau mai ai ko laila poe no ke kau Kiure a piha-u no hoi ua wahi nene aukai nei o ka makani Apaapaa.  Malaila pu mai ka Hope Makai Nui o Kohala Akau, ka loio L. H. Nelekona ame kahi poe e ae.

     Ma ka la 7 iho la i weheia ai ke kau elua o ke Kiure ma Kona Akau nei, e like me ke kauoha a ke kanawai, a na ka Hope Makai Nui o Kona Akau i wehe me ka hoolaha ana ku @ua hoopaneeia ka Aha a noho ma ka la 9. i ka wa a ke Kahu o ka Aha e hiki mai ai."

     Ma ka hora 7 p.m. o ka la 10, e malama ia ana he aha himeni nui ma ka luakini o Mokuaikaua na kela mea keia mea i makaukau i na himeni kupono no ka imi dala ana no ka hoopau ana ku i na pilikia o ka puoa hele oia luakini a o kekahi hapa o na loaa oia po, na ka poe luhi.  Ala a ikeia na mea i loaa mai, alaila hoea aku.

     Ma keia kakahiaka, (ia 8) hoea mai la ka ilamuku o ka Mokupuni o Hawaii ma ke kahua o ka hana, a o ke Kahu hoi o ka Aha ma ka "Mauna Loa"  msi sns o kris ls msi r ksu msi si.

     He Hoike Kula Sabati hui ko na Ekalesia huiia o Kailua ame Helani ma ke Sabati la 11.  Pehea ana la na hana oia la.

     Eia no ka makai kiu kaulana David Kapaa ame kana lede ke hoonanea nei i ka makani kaulana la he eka.  Maikai no ua eueu la o ke kaona, a pela pu no me kana alii wahine.

     Oluolu no ke ola o ka Moiwahine Kapiolani e walea nei ia Kailua paka-ona, maikai pu no hoi ke ole o ke Keiki Alii David Kawananakoa.

     Oluolu ke ea o ka aina i kela mau la, no ka haule liilii mai o na pakaua o ke Kaukupalau, uliuli mai na mea kanu o ka honua, oluolu na maka i ka ike ana.  Ma ka la 2 ame 6. he mau la pepelu pu ia na ko Kailua poe ame Keauhou i ka i-o o ke akule.  "Ono" ka! wahi a lakou.

                                                                                    Me ka mahalo,

                                                                                    D. A. N.

                                                                                    Kona Akau, Hawaii, Aperila 8, 1897.

 

     O na poe Amerika o lakou na poe kanaka huli hana akamai o ke ao nei.  Ua hoopukaia aku la poe he 600,000 poe palapala sila no na hana akamai i loaa ia lakou ua oi aku la mamua o ka akahi hapakolu o na palapala sila ola ano i hoopukala ma ke ao holookoa nei apau.  Aole nae he hana noeau i oi aku kona pookela ma ka waiwai i loaa iloko o keia au hou elike me ka Laau Hoola a Kamalena no ke Nahu.  Kolera ame ka Hi aole he nohoi he laau i oi aku ka waiwai no ka hoola ana i ka eha elike me ia.  Penei ka olelo a J. W. Vanghu o Oakton, Ky.  "Ua hoohana mau au i ka Laau Hoola a Kamalena no ke Nahu, Kolera ame ka Hi, iloko o ko'u ohana no na makahiki he nui, a ua ike au o ka laau maikai loa ia a'u i hoohana ai no ka umii ma ka opu.  E kuaila ana e na poe kuai laau lapaau o na ano apau Benson Smith & Co., na Agena ma ko Hawaii Pae Aina.

 

GENERALA AZCARRAGA.

     {O keia ae ke kii o kekahi o na kanaka kaulana loa o Sepania e hoounaia mai ana e ia Aupuni no Cuba, ma ke ano oia ke Alihikaua Kiekie ae maluna o Kenerala Weyler.  O keia no ke Kupiha makaukau ma ka oihana kaua, hipa makaukau ma ka oihana kaua, a he noeau kuliu ma ke kalaiaina.  Ua oleloia, o ka hana mua a keia kanaka e hana ai, ma kona wa e kuene pono aku ai ma ka hana ma Cuba, e hookuu ana oia i na kanaka Amerika i paa pio la e na Sepania.}