Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 19, 7 May 1897 — HE MOOLELO NO KEONIMANA KEO. KA EUEU PUUWAI WIWO OLEKA HOOPAKELE O KA MEA NAWALIWALI-A O KA WELI HOI A KA POE HAIHAI KANAWAI-A O KA MOI O NA LUA ELI GULA. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

HE MOOLELO NO KEONIMANA KEO.

KA EUEU PUUWAI WIWO OLEKA HOOPAKELE O KA MEA NA-WALIWALI-A O KA WELI HOI A KA POE HAIHAI KANAWAIA O KA MOI O NA LUA ELI GULA.

MOKUNA I. "Ua laki loa au no kou hoea ana mai la e Mr. Niwela; nolaila, me kou akamai lua ol". ua hiki ia oe ke kokua mai ia'u ma ka noii ana i keia hihia ano e. E ae mai ana no anej oe e haawi i kekahi mau miniue kakaikahi o kou mauawa no ka noonoo pu ana me a'u no na mea e pili ana i keia hihia?" wahi a ua Ilamuku la i nonoi mai ai ia'u. "Me ka liauoli. Eia nae ka'u ninau ia oe e Mr. Wiliama: He mea no anei kekahi i hiki ke wehewehe pono mai ia kaua mai ka mua a ka hope me ka moakaka?" wahi a'u. "Ae. he mea no kekahi," wahi a ka * 1 1 <* 1 o i pane koke mai ai. "Aia ihea keia mea?" wahi a'u. "Ei ae oia a hoea mai ma keia keena. kekahi ia o na malihini i moe ai ina kela hale i ua po la i hanaia ai kela liana karaima," wahi a ua elele la i pane mai ai. l'a maopopo no ia'u aole loa e hiki ana i kekahi o na poe i moe ai ma kahi o ka hewa i hanaia ai ke hoomaopopo mai owau keia o Hale Kole, ka mea i haaleie aku ai ia laila ma ka la mainua ae, oiai ua hilinai nui loa au maluna o ka maikai loa o ko'u kulana

ma ka hoolol! ano e ana ia'u iho. Aole loa o'u hopohopo iki no ko'u ikeia: o kekahi nohoi. ua paulele loa ka Ilamuku maluna o'u ma ke ano o Niwela au. ka makai kiu hanu meheu kaulana. Ua maopopo no iaia. aole au ma ko'u ano oiaio maoli, aka, elike no me ke ano mau o na makai kiu apau he kakaikahi loa ko lakou hele ana ma na huakai hele me ka hoololi ole i ko lakou ano. He kanaka opiopio wale no 0 Niwela. a he kanaka hoi nona ka oiwi kino i ane like loa me ko'u. nolaila. ua palekana loa au ma keia mau hnna apuhi ino loa a'u e hana nei, aka, ma kekahi ano nae ua ike iho no nae ko*u limaikehala ke hana 'nei au 1 kekahi hana maikai. oia hoi. ka hoike ana ae imua o ke akea i kekahi kanaka karaima maalea loa, ka mea hoi e powa ana no kona pomaikai pillkino waie iho no. me ka haawi ole i kekahi kokua ia hai. He kanaka pl a ma-ua haaleie loa ota? aka, he alelo nae kona i like ka pahee me ka aiia. Aole 1 iiuliu iho ko makou noho ana iho, ua hoea mal ia ka mea a makou e kakaii ana. Hoomaopopo koke aku Ja no au. o kekahi no ta o na malihini i moe ai maiaila I u& po ia. Mahope iho o ka panaiia ana o na aloha, me ka hooiaunaia ana mai o ua kanaka la me a'u, ka makai kiu kaulana, ua hoomaka koke oia i ka hoike ana mai i ka mooleio o ka powaia ana. He mea e hoi ko'u hauoli i ka iohe ana. aoie i make ioa o Heiena, ka ui nohea, oiai ua loaa koke aku la oia mamua o ka aaki pono ana iho a keia mea weliweli he "koioiefona" (iaau hoomoe). a hoomoe ioa ke ioihi loa ka moe ana o ka mea i hoohanuhanuia.

Me ka puiwa ka Ilamuku i nmau mai ai i ka malihini iaia e kamaiio ana: "Me ke 'kololei'ona' i powaia aku £i kela poe?" "Ae," wahi a ka pane. "Alaila. he kanaka i ike i ke ano o na laau lapaau ka mea nana i powa! Pela ko'u koho wale no," wahi hou a ka Ilamuku. "Oia hoi ka mea i manao wale ia e makou." "Alaila, ua manao oukou, o Hale Kole no ka mea nana i pepehi ea?" wahi a'u i ninau aku ai. "Pela no ko makou manao." wahi a ka malihini. "Ua olelo mai nei hoi oe ma kau hoike, ua haalele o Hale Kole i ua hale la ma ka hora ekahi o ka auina la, a ma ia po iho mawaena o ka hora ekahi ame elua o ka wanaao ae i hana ia ai kela karaima. Me ko hoike hou ana mai nei nohoi, ua hoike mai kahi mea kiai o ka hale hoolulu kaa-alii ia oe, ua ikemaka oia me ka maopopo loa ia Hale Kole ma ia ahiahi no ana i haalele aku ai ia oukou ua kau maluna o ke kaa-ahi e holo ana no keia walii a hala loa aku no ka Hikina loa. Nolaila. pehea iho la e hiki ai iaia ke hoi hou aku a hana i kela karaima, oiai aia oia ke laweia la e ka mama hikiwawe loa o ke kaa-ahi?" wahi a'u i kamailio aku ai. "Malia paha, ua kuhihewa kela kanaka kiai," wahi a ua malihini la. "Ina ua kuhihewa oia, pehea hoi, ua kuhihewa like no me kela poe au i hoike mai nei ma kau moolelo he lehulehu na poe ma ua wahi hoolulu kaa la i ikemaka i ko Hale Kole kau ana

ame kona kiani pu mai i kona hainaka i ka wa a ke kaa-ahi i haalele aku ai?" wahi a'u. Ia wa, ua hiki ole i ua malihini la ke pane hou mai. I kela wa. ua pane mai la ka Ikimuku: "Pehea la kou manao e Mr. Niwela no keia mea kupanaha?" "Aole i hookahuaia ko'u noonoo no keia mea i keia wa, aka, he mea pono nae e Mr. Wiliama e hqpka'uUia iki kaua i keia hana no keia wa, a e hana mua kaua i kela hana mua apau, aiaila hiki pono ia'u ke haawi i ko'u mau noonoo apau no ke kokua ana ia oe rna keia hana. Ke hoomaopopo nei au he hana ano nui loa keia a kaua e lohe nei, ame ke akahele wale no e hanaia ai, oiai ina e hemahema ana ka noii ana i keia hihia, e hoea mai ana he hopena ino loa, oia hoi ka ahewa wale ia o kekahi mea hala ole. Oia ka mea ino loa ma ko'u noonoo o ke kauia o kekahi mea hala ole ma ka amana li kanaka, a aole e nele ka II! mai o ke koko o kela kanaka maluna o ka mea nana i hookolokolo lalau ma kela hihia. Oia ka mea a'u i weliweli loa ai iloko o ko'u mau lawelawe ana ma keia oihana. He mea na'u i boohiki ai. aole loa au e hopu iki k ana i kekahi mea me ka loaa mua ole ia'u o na hooiaio ana apau e hiki ai ke ahewala.ua mea la. a oia nohoi kekahi o na kumu o na lunakanawai kiekie o Nu loka i pauleie loa ai i ka'u mau hana," wahl a"u me na hookohukohu ana apau me he la owan lo no kela o ka makai kiu kaeaea o ke knianakauhaie o Nu Ioka, a | ole, o Amerika ho~ lookoa no apau.

I "Ua pono! Ea! He lohe pepelao : waie no ko'u nou e Niweia. aka. ke ikemaka nei au no kou akahele me ke pihoihoi ole ame ka naauao. He mea oiaio, ke waiho aku nei au iloko o kou mau lima keia hana nui, a ma kau mau kauoha au e hooko aku ai me ka hauoli," wahi a ka Ilamuku. I kela wa ua hoi pololei aku la au no ua hotele la, a i ko'u hoea ana'aku ua makaukau ka paina awakea. a i ka pau ana o ka'u ai ana ua kamailio mua aku la au i ua ona hotele la: "Ina i hoea mai kekahi mea a ninau no'u, e hoole aku oe aole au maanei, aka, ina nae e hoea mai kekahi mea, a iloko o kona wa e ninau mai ai ia'u me ke pani ana i kona maka akau me he la he makapaa, alaila, e kuhikuhi pololei ae oe ia'u i ko'u rumi. oiai he makamaka oiaio oia no'u a aohe o'u hopohopo nona. Mai poina oe i keia kauoha a'u ea?" Ia wa ua onou malu iho la au iloko 0 kona poholima he apana dala. He mea e kona "hauoli. a me ka hoihoi oia 1 ae mai ai i ka'u kauoha. Ia wa ua hoi aku la au no ko'u keena no ke kakali ana no ka hoea mai o Mr. Wlliama ka Ilamuku. He hapalua hora paha ko'u kakali ana, ua hoea mai la oia. He mea e ko'u mahalo no ka maikai maoli no o kona hoanoe ana iaia iho. Aole loa e hiki ana i kekahi mea i kamaaina loa iaia ke ike aku oia keia wahi kanaka elemakule kuaaina me kona wahi aahu ano haahaa loa i hele a kinikini na pohopoho i pohoia me na apana lole like ole, me kona wahi papale kapu Kaleponl kahiko luheluhe o na kihikihi, me ke kaula kuwaina i houhouia

a puni ma kahi o ka lipine. O ua wahi umiumi ma ka auwae ua hina ka hapaiiui. aka.ua hele nae a lepo me ka lepo haulaula, a pela nohoi me kona lauoho. Aole loa e manao iki ana kekahi mea o ka Ilamuku no nei oia kulanakauhale. ka mea hoi i kamaaina nui ia he keonimana maemae a kulana kapukapu maoli nohoi, a o kekahi nohoi ia o na kanaka i hanau maoli ia mai no ma ke kulana he keonimana. Eia nae, ma o kona hoololi ana ae iaia iho, e koho koke aku ana no ka mea e ike aku ana he wahi kanaka kuaaina oia mai na wahi mahiai mai o waho aku o ke kulanakauhale. Nolaiia. mahope iho o ko'u pani ana i ka ipuka o ka rumi me ke ki ana a paa, ua pane akil ia au me ka leo haahaa: "He mea e ko'u mahalo ia oe e Mr. Wiliama no keia hoololi ano e ana mai nei au ia oe iho!" Akaaka mai la oia me ka pane ana mai: "Aole keia o ka mua o ka lilo ana o'u i wahi kuaaina ili lepo o pa kula wai olel" Ua hoolaha ae ka nupepa Westfield News 1 keia manao e pili ana i kekahi kamaaina kahiko oia wahi: 'Penei ka olelo a Frank McAvoy, i noho hana ai me L N. A. & C. Ry., maanei: Ta inu au I ka LAAU OLA A KAMALEN'A no ka Lepo paa. Koleni ame ka Hl, no 10 makahikl a oi—aole loa he kaawale aku ola laau mai ko'u ohana ako. Manao an. o ka laau pookela loa i& 1 hana ia. Ke hauoli nei au i ka hooia ana'ku Ia mea. He iaau kupono maoli ia no na ma'i o ka opu. E kuaiia ana e na poe kual laau lapaau'apau. O BENSON. SMTTH & CO., na Agena ma Ka Hawaii Pae Aina. *

Alaila. huli ao Ia ua elemakule ia a ninau ao la ia Mamiona: "E kuu keiki, heaha kau pane?" ; Ia jva hoi. me na helehelena o ke aloha e halii ana maluna o ka hiohiona holookoa o ua naita nei o ka aahu eleele, lalau mai la kona mau lima elua i ka lima akau o ka lede opio. nana pono mai la oia i ua lede nei. a ' pane mai la: "E Ariadane. mamuli o na kanawai ame na rula paa o ka oihana hanohano a'u e paa nei, a mamuli nohoi o na kanawai o ka pono io. he kaikunane au nou. Nolaila. mai keia wa aku, e nana mai oe maluna o'u ma ia ano, a pela hoi au e nana aku ai maiuna ou, ma ke ano he kaikuahine oe no'u." I keia wa, hapai ae la ua Naita Mamiona nei i ka lima o ua lede opio nei a hoopili ae la i kona man lehelehe a muki iho la ia, aiaiia, haawi ae la ia i ua !ede la ia Luhiana. la hoao ae ia ua Lede Ariadane nei e kamailio aku, ma ke ano e hoike akti i ka ntii o kona hauoli no ka ioaa ana | iaia he mau hoaloha oiaio loa, aka, aole nae hiki iaia ke kamailio aku r a o na waimaka eioelo nae ke hoopulu ana i kona mau papalina, a ua lawa hoi ia mau kuluwaimaka i mau hoike oiaio no na manao e hoopunana ana | iloko o kona puuwai. I Ua aiakai aku la hoi o Luhiana i ua Lede Ariadane nei noloko o kahJ pu- | pupu-haie. aiaiia, puka hou mai la ia | iwaho. mamuli o ka peahi maiu ana | aku o Manafereda laia. Ma ka wa i hni hou mai ai ua Nalta Opio nei o ka Liona Gula o Eohemla me Manafereda ma, ua ninan akn ia kona luaui hanai iala, ina paha ua ike

MOKUKAUA HAO NANIWA 0 IAPANA I HOEA MAI Al MA KA POAKOLU NEI ME KOMISINA AKIYAMA.