Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 21, 21 May 1897 — HE MOOLELO NO KEONIMANA KEO. KA EUEU PUUWAI WIWO OLEKA HOOPAKELE O KA MEA NAWALIWALI-A O KA WELI HOI A KA POE HAIHAI KANAWAI-A O KA MOI O NA LUA ELI GULA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KEONIMANA KEO.

KA EUEU PUUWAI WIWO OLEKA HOOPAKELE O KA MEA NA-WALIWALI-A O KA WELI HOI A KA POE HAIHAI KANAWAIA O KA MOI O NA LUA ELI GULA.

} MOKUNA I. | !, a|;., ke | f rrp- kn rr;nn.o <? hoonop.op'ino i | ! n?aM hnn3 n'.i keknhi ) j e afc?i ma ka hiK'inn ak*i ! ™ n kHa, aka. i Kona ho-a ana mai ; I ?7*;i Vf»a ho»ele. *m mnino oja ? i i iki a ma k»--kahi la ao aiaihi fee'e | ! lo' 7 oia no kona i-ahu hon'i. I ila nae i ; ! n7>- ai tna ua po la. a i knna a!a ana | a*». ik*> iho la ia h* pio oia naaloko c ; ! i-Aij koona. Ho leh'.'U-hu na wa a na ; I kan:'ka ona hoton? ]a \ ko> mai ai iaia : | e kakau aku oia i Mla kikoo da!a ma ; i kr-kahi Panekn no r.a '"a* ' he | hareri ta'isani a'aila hooku'iia oia. ak'» ; 1 ao>p loa oia I ao iki a ho»M wa!f i kona loaa ar.a a'" in'u. I'a lilo au i n.i ka-p-'i-. n ppH 1a i hoonna i'.i n 1 ?! ni.ai ka Inni mai. I'a hoik«- kok»*; ia ka loro i ka ohana «> ua kanakn 'a. | T*a honkip" maikai ia oia e ī r V : ? 5.,„. ? rvn o ni-'h'Hn o { -> : nnho ai n h.iki i ka la i hooko!«kolo vi ai o ko kanaka on" h.o'elo nnv kon-» pno kanwa. Aole v,'ahi kahun o na hn»ni.-v ).i v» i-:ki ai kf na.lo iaia ihn, njp.i i;a phiiw l !*'- k:ira mau rv.i i !iana ai. "\T.'iTnn!i o ko'u h'■»•->!*< >no~ipro mo ki *'a)r.na w*hs l:ou h mai b '":.i'i: mau «'nla nia ? 'oko '.ni o ka p'.'.hnhno wnH?o «inla a ua or.a. hn**->!.?> !a. 1 i»? hot)].*ahi la mahop»- m-ii n k-i h'«<~>pniia :h!o o '-v ona ho'elo In. oia hoi. ♦•• kanin oia ira ka 'i-.'nnnka a hiki i make ana. a o kekahi hoi o na kauwa. ke !.-•">nnkn kahn l'o a"'t" ko ; kunnknko. ho >\vakaHia mau makahiki ; ma kn hnlopnnimo. i 1 mn.oa a**a mn ia nh.iain ma Inuni o ko'u wahi noho liou ma : hn'n'p okon no. na !ioo,n nai !r. kokahi ( ka?iakn npionin a kauakn mn>'kai imua ; o'u. a mahono o kona hoohiuna nnn ; mai iaia ma kn ano o ko koiki ponoi ia ! n kp knn.nka ona miliona a'u i hoopn- ; k«"-!o ni. un ha.nwi mni !n oia i kokahi wa-lii !otn nui i kaknuin mnwnho: "Xa ka makn.i-kiu. ka moa nana i hoopakolo ' ko o!a o kekahi makua ohnna nui." He mea e ko'u puiwa i ko'u wehe ! ana ae. a ike koke iho la au ua pilia | rono me na lula fln!a nona kn huina ' hokanalimn tausani (Inla. ame keknhi mnu wahi lalani huaolelo pokole. e hn- ; awi mai ana oia i nn hooinaikai kiekie • nna no'u, nme ko ka ohnna mau ma- , Tiao hoomaikai pu ana ia'u. a -ma ke- : knhi mau mamala olelo e ae malalo !on o un wa-hi leta la. he mea e ko'u h.oiuiaukiuki ino no'u i!io. oini o ko'u wa keia e lilo ai i kanaka nui a ko'iko'i ina hoi aolo au i honuhopnalulu e i ka lawo nna i ke ola o I;oln knnaka ninikai. Ein ua mnu wahi olelo !a: , "Xn k;> lokomaikai o l;e Akua e hapni ae ia oe e ka opio nuuwn.i wiwo ole mn ke anuu o ke kiekie ame kn hanohano me ka liooloih.i nn-n i kou mau ln a kanikoo." Mnhone iho o ka haalele ana mni o ka opio malihini in'u, mo kela nau r!a!a nni ma ko'u poli, i hui pu in mo ka'u umi tnusani mua. ua ike i!io l.n nn ho kanaka waiwni lon au i keln wa. nka. mamuli nae o ko'>i kulnnn 1 >>io e l?el" ana m.ni nn lima unhoa mai o ke kanawai. ua hoopiha nui ia ko'u ' naau me ka hoonankiuki no'u iho. īke pono iho la au, aole o'u enemi e ae owau ponoi iho no ko'u enenii ino , lon. Nolaila. me ko'u hoike ole aku i kekahi mea. ua haalele koke iho la au i ia kulnnnkauhale no na mokunina o ke komohana nei. maluna o ke kaa-ahi e holo ana ma ia ahiahi molehulehu. I Malalo o na hoololi nno e hou ana ! ia'u iho ma ke ano he mea hanai holo- I holona no kekahi o na niokunina ko- ! mohann. »n. nnlo ko'n hele ann me k:i ; hoomnopono ole ia e kekahi mea i kni maaim in'n. ! ka hoea ana o ko kaa- ! ahi ma ke kulanakauhale o T,oko Paa- ! I kai. ka h: n k,n noe o ka hoomana ma- ! [mona. nn hooholo iho la ko'u naau e ! ' noho iki a>i malaila. ame ko'u manao n r > p hanlele koke no ia wnhi ke j hoea hou mai ke kaa-ahi n.o Kapalakiko. aka. aole nae pela ka mea i ho- 5 ana e ia no'u. He wn pokole ua loaa in'n na im iloha he lehulehu wale. a iwaena o h'kou ke alakai nui o ka poe mamonn j Berea:ani lana. ' He elua mahina mahope iho o ko'u jhoea ana mai malaila. ua mare iho la • au i kekahi kaikamahine ni opiopio. j a he ekolu mnhina mahope mai na ; mare hou iho !a au he wahine hou. j he wahine ia i oi ae na makahiki imua | o ka'u wahine mua. a he wahine kane make hoi oia. Mai kela wa mai ua ano maikai ole ! ko makou noho ana. oial o kuu wahine hou aohe ona makemake e hoi a noho pu me kuu wahine mua. aka. e noho mau wale aku no au me ia. nolaila. ua ulu man ka hakaka mawaeuo o'u ame ua wahine hou la a'u. >fa kekahi ja a maua e hoopaapaa ana ua pii ino loa ko'u huhu. ame ke kakali ole ua hili aku la au ma ke poo o ua wahine la me kekahi pauku laau. a mamua o ko'u hoomaopopo lea ana. aia hoi. ua make loa iho la ua wahine la a'u. O ka pepehi o ke kane i kekahi o kana poe wahine a make. oia kekahi 0 na kanawi ikaika loa ma kela wahi. a aole loa e kokna iki ana ka ekalesia 1 kela kane. a o kona hopena he li koke ia ma kekahi kumulaau e loaa koke ana nie ka hooka'ulua ole. Me ka hoike ole aku o'u i kekahi wahine a'n. ua awiwi koke ae la au i na mea e loaa ana ia'u o ko'u mau wahi aahu piiikino. ame na dala apau i !oaa koke ia'u. na hnalele aku la au i - ahi ma ia no no nnluna o kekah' i o '.o'u mau lio ikaika loa. ; He elua pulo m?J na ho<*> 1 ia au rrn h<-kr-V> wnhi kauh;r-' r-*iku ma kv komohnna !oa o Xevada. He wahi e!t kela. a mamuli o ko'u eleu ma k" kj!'? ana i kn'u oopa'.au falelo» na ioaa ?a'u he hoaloha nwikai. he kanaka.aoo i kamaaina nui i kela wahi. Mai iaia mai ua hoolaunaia a i me ke j>oo o ua wahi la. ka luna nui a hana ona'o ka hia *!i f ] a la. niai i ke'.a wa ua nele oia i ke kakauolelo. a ua hookohuia au ma >a wahi. Mamuli nohoi o ko'u akamai, ua lilo aui mea paulelenui ia e ua kanaka aoo la. l*a waiho loa mai la oia i ka hookele ana o na hana ma ko'u lima. He

:r.v.\ e ko'n l?.ki ma ?a lawelAwo ana ? a■.;. -,;a va!-;\ia k-;> P'n o r,i !ca,\ o X".\ *':a <rU .iala raai Ko'u wa i toonaKa at . -'• ! jWe!,lWe. ; M.-hor< n*;* i. v.:\ haah''.-' ifco ia *:a •< . ;i -... '; :•" " •• \• '• ».»i tx:a k°U h'ūo i.'. •"■?. v.o K.u ,iiAk; ā>> ■ ''' ā': "e k.l ; o *•:. J . v. r:; :*: ; - : :■. a~ < k :a h;« r r *.k. ! . ;. - • - '. . !; • >, r.:.-. v. -.:h; * ; "• f /: ;.7 a: *:•: nui. a;:.i : p.a t:a:a o ka - . I . :• -:. 4 oihaiui. i'o'ho ni'»*;- o kvia %v.». »ia hwa mai !a ir. he ; .::::ikn akamai !v.a < o:- j kpia mea he v--w-āiwai.. ,Mamua o ko'u hoonK-.otx>po ua hoea aku hi ka nr.i o ko'u lilo maw.iena o elua a • koi".! hanei-i tausf.ini dala. mailoko ir:. i ht>i o na ō:i::• ;i :;.i k.i::;ika ona 1 u e-li l:i. I kn hiki ar.a i na is t- kokoke niai ai ?;<> ka ho: ;-.r.a u:ai o ua iuna nui i.t. u:- hoomakaukau iho la au e haalele i ; kt'a wahi' me ka ike o!e ia. ko-. walo no l:e olua man kanaka. oiai ua ia !;-ua i ko koiia e a'u o h'ii i'U makou ma ka heie no kpov% v - >raa ; k?a lmvc ohua ame l?.we U ra mawaena 0 na wahi kuaaina o Ka«»'-p< - .ni. ame na lu-r.:i i'o*.» a •• :u\ O keia ia Uo'u hotr t uaka ana e lilo mao'i i r<o\va o ka oii.ana hae eleole. I ko nmkon haale].* ana. o kahi nuin n i::akou i hoea ai. oia uo o ' T'U U!aul.i." h" wani eli sr.:la no kela kanaka a knun e ):rU- n« i e hoao e powa. No'aila, ke hoike 1- u nei :m ia <:o r.;o ka ii 'on o K< oni. aole kvh; ho •:anakn e. nkv. o H::h M-v.in;i no ko'a' "O Ha!e >'a'iua n Auw» ' Oka opio •.v::iv.-ai r • ka kela i 'ka ?:\au ai : ia oe ir,a kc!a po nu i hono ai e !,i\\4> i kor.:- oU-*;" \v:>hi a kona kokot>tua i niii:i'' H:;:i ai r:o kn |>uiwa ino ioa. ",\o. oia no k«•]:•.. l'a i-nokoU) !*<"•> n:ni kela knnnka ia'u mai ke!a wahi !oa mai. No ?:a n:nl;ah.iki h.o umi kona liookolo ho!e ana maliope o ko'u melieu. nka. !;o nui na hana kaulana ana 1 hana ni. aka, o ka panepoo nae o kona iini o ko'u loaa p.uio iai.i. Nolaila, e helr kaua rne ko aka!ie!e loa. 1 ina v make ana oin ia kakon. ahiila. he kanaka lanakila nu nui keia hopo aku. Oia 'aookalii wale no ka mea i l'opo loa na'u i powa ko o]a <> Mr. Ward ame ka lehu!e!iu iho o ]oko o ka ha!e ma kekahi po okoa mai. Koe wale ; no nae o lUlenn. k» kaikaniahine a j \Yard. a kaikualiino lioi o ua opio la." ! walii a ua Ko]o fana la. * | I kela wa. ua hoomnka hou aku la na j powa o ka po e hele no kahi noho o i Kimo Paka ka :mo. Ve he la. o ka ' liora ekolu ia o ka wnn.'iao. I ko laua hoea aua'ku. ua mehamelin na meaanau. a e halii ana ka meha ma na wnhi apau. Ku ilm ];j o f-".o!e lana me kona h<v ma ka liakala o ka.hi hale, mo ka hoo]ii!i ana o ko laua mau pepeiao ma ka paia o ka halo no ka lioololie ana i ka nakoke o loko. aka. he meha wale i no. la w,-i. na pane aku !a o Kolo īana j i kona kokoolna: : "Me ]ie ia. ua '■ ūa loa ia laua iloko 0 ka hiamoe. a o ka wa pono wale no keia e " ; \oie ] p;vn pono la mau mamaia olelo a Kole la.na. aia hoi. elike me ka annI'U ana a ka uwiln. ua paa koke ae la na lima o Ko'e lann i ka puliki ia ka opea : 1 tunh oo <> ke kua. a nak<-ke ana na kupee ■ ; » ki!a. a pela nohoi me k<uia ko■<o.• i!i;; ,\ me ka leo h-awana-wana me ke oo nae. na pane koke aku la ka m< ; nana kela mau hana kohu uwila. me ]ip la. mai lalo ae o ka honua kona hoea ana ae. oiai aole loa j 1 ikeia n loheia hoi mahea la oin i hoea mai ai: "Aha! He nui na makahiki o ko'u 1 huli hele ana ia oe e Hale Kole. aka. ; nau no nae i hele mai nei a komo iloko > o ka upena i kuu.ia nou! E komo koko j olua iloko o keia hale!" ! "E Mr. Paka! E wehe mai oe i ka ! puka no makou?" wahi a Keonimana | Keo i kahea aku ai i kona kamaaina. i He mnnawa ole ua 1 i! o koke iho la o | Ko'e I.nna ame kona kokoolua i pio ma- ; lalo o Keonimnna Keo. Ia po no, mamuli o ke alakai ana a I Kole lana. mamuli hoi o ke kauoha a i Keon'mnna Keo. ua y>au loa iho !a na ho;i oowa o Kole lana i ka hopuia me '•a rul o ko lakou kahahn. i kn eu"?i hookn_hi o na kula mehameha o Kak- . poni. Keonimana Keo. j I ke kakahiaka am he mra e 1 kahaha o nn poe apn-. «•, \wawn r> ;,!a i keia mau hana a ka :::n! hini: n l .. !. i ko lakon hoomaopo*-. ar>;; '■;»<• <f < ?-•> o ko lakou haku oiaio no ka ka ; mea nona ia wahi. īa Keonimana Keo e nanea ana ni> 1 Kimo Paka ame na poe e ae o laila. ua hoea mai Ia he !pde i uhiia kona mau maka me ka uhi maka. Me ka leo nn- ; henahe. na ninau mai la oia. auhen la ka mea i kapaia o Keonimana Keo. I a kuhikuhi koke ia ae la oia e Kimo Paka. Aka. i ko Keonimana Keo ; lohe ana nae i ka leo o ka le<ie, ua hoopiha koke ia oia me ka puiwa. a.j.< ka hawanawana malu koke ana ae i kekahi mea e noho ana ma kona aoao. ua ninau aku la oia. owai la ua lede 'ia. a ua haiia mai la oia. o Fane Piliwniwai kela. Mamua nae o ka pau ana ae o ko Keonimana Keo kahaha. ua pane keke mai la ka lede iaia: "Ke ole au e kuhihewa. o Hale Man.? ke o ke aloha j oiaio?" me ka wehe pu ana ae o na le<ie la i kona uhi-maka a ike aku la o Keonimana Keo i ka helehelena ui nohea o Helena Ward. "Auwe! O oe no anei keia e Helena?" I i hooho ae ai o Keonimana Keo, a i ole. : o Hale Matina. ke kaikunane hoomanawanui. "Ua hookoia ka iini o ko'u puuwai. oiai. ua loaa ka mea nana i powa ke' ola r> Vr kaua maku3kane aloha." waai n Keenim.ma Keo. Xla :a -• s ua hoounaia he mau elele rtn ,;>nn I na hou ma ku!nraka:ihale nui o Kapalakiko. i; j ka hoouna ana mai i ke-kahi puali makp.ī no ka lawe ana aku i na pio no '.aila, ame ka hoihoi loa ana in Hn! ■ Ko!e no kona aina ponoi. a malaila o:a e hookolokoloia ai no kana mau karaima i hana ai me ka lokoino. He mau mahina mahope mai. ua ike hou ia o Hale Matina ma kona kakela nani ma ka hikina loa o Amerika n pela hoi me Helena Ward. Pau loa'ko laua roa na wahi mehameha « piha karaima o na moknaina komohana. (Ka Hopena. )