Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 24, 11 June 1897 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXXVL         HELU             HONOLULU POALIMA, IUNE 11, 1897              NA HELU APAU 2654

 

Hoolaha Loio

 

            @ kakela.

            @ Kokua ma ke Kana@

            @ HOOIAIO PALAAPLA.

            LYLE A. DICKEY

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

@ Kaahumanu, Helu 14. Tel.682.

            Hoko o ke Keena o ka Loio Kuhina mamua, a he Loio Hoopii ma ka Aha Apana o Honolulu.

            E hookoia na hana pili kanawai apau main a Mokupuni mai.

            O.A.F Tavares, Kakauolelo a Maheleoleo.     1 yr.

 

Hoolaha Humau.

 

PAPA! PAPA

 

AIA MA KAHI O

 

Lewers & Cooke

 

(LUI MA)

 

Ma ke kahua heina o Alanui Papa me Moi.

 

E LOAANO NA

 

PAPA NOUAIKI

 

O kei a me keia ano.

 

Na Paai Puka, na Puka Aniani,

Na Oiepelepe, na Pou, na O’a,

Na Papa Hele, na Papu Ku,

Me na Papa Moe he nuila

 

NV PILI HALE O NA ANO A PA@

A me na

WAI HOOHINUHINU NANA

@

 

Na Balakiona Ano he Nui Wal.

 

Ke nai ia aku nei nukou e na

makamaka a pau, na makaukao

keia mau makamaka o oukou

hoolawa aku ma na moa a pan

Ni ana ma ka laua oihana no ka

 

Uka haahaa Loa,

 

@

 

Heie Mai e Wae no Oukou iho

@

 

E Ala e ko na Kai!

Ua Ao Hawaii ke Olino Nei ka Malamalama.

 

                Ma ka Poakahi nei, hora 11, mamua o ke awakea, I waiho aku ai ka Mea Hanohano Harold M. Sewall, ke Kuhina amerika hou ma Hawaii nei I kona palapal hookohu Elele a Kuhina Mana Nui no Amerika ma kea lo Aupuni o ko Hawaii nei Repubalika, imua o ke A?upuni Hawaii, ma o kona Peresidena la; aka, mamua nae o ka haawi ana’ku o ua Kuhina la I ua Palapala Hookohu la, ua haawi aku la oia he mau olelo imua o ka Peresidena, a penei kea no nui:

“E Mr. Peresidena:

                “Ma ka waiho ana’ku I ka palapala a ka Peresidena o na Mokuaina Huiia, e hoomana ana ia’u I Elele Kuhina Mana Piha no ka noho ana ma kahi kokoke I kou ?aupuni, he hana I loaa ai ia’u ka hauoli o ka hooia hou ana’ku I na launa makamaka maa mau ma na wa elike me keia kea no, a, aole, hoi aia wale no, aka, o ka panai ana’ku hoi I na mahmaha ana o keia mau hooia ana ua hookaulonaia mai ia I ke kokoolua Aupuni REpubalika (sister Republic).

                “Ke iini nei ke Aupuni o na Mokuaina Huiia (o Amerika) e hoomahuahua ma ke ana kiekie loa I kona kulana makamaka kahiko me Hawaii.  He makahehi kulipolipo kona no ka pomaikai holomua o keia mau mokupuni a ua lilo hoi I waiwai hiwahiwa iaia ka launa pili kokoke ana mawaena o na kanaka o keia Pae Aina ame kona lahuikanaka iho.  O ka hoomahuahua ana’ku I keia noho makamaka ana, o ka hoomohala ana’ku I keia mau manao makahehi ma ka wa pono e hoea mai ana, ame ka pulama ana I keia launa makamaka ana, oia kahi hapa o kona kahua kalai Aupuni onipaa.

                “I ko’u hoea ana mai ia nei, aole ma kea no malihini me ka hoomaopopo kuhohonu ana hoi I ka manao maikai I hoikeia e kou Aupuni ame ka lahuikanaka o ke Aupuni a’u e ku nei he wanaolelo.  Ke manaolana kanalua ole nei au.  Oiai ko’u wa e noho lawelawe oihana ana maanei. E hoomauia aku no keia keehina hana no ka pomaikai kaana like mawaeua o na aina elua.”

                Ua pane aku hoi ka Peresidena o ka Repubalika o Hawaii penel:

                “He mea hauoli e Mr. Kuhina, ka loaa ana, mai kekahi mea mai, I kamaaina loihiia a manao maikai ia no hoi e komakou poe kanaka. O na hooia hou ana no ka manao aloha o na Mokuaina Huiia o Amerika ame ko iakou makahehi ana no ka pomaikai o Hawaii.

 

PERESIDENA DOLE, O KA REPUBALIKA O HAWAII.             PERESIDENA McKINLEY, O KA REPUBALIKA O AMERIKA HUHA.

HAROLD M. SEWALL

Ke Kuhina Noho hou o Amerika Huiia ma ka Repubalika o Hawaii

 

                “E ae mai ia’uu e hoike aku I na manao panailike ana, a o ka oi aku nae, ma ka pane ana’ku I kau I hoike mai nei, ua lilo I waiwai hiwahiwa na kou Aupuni ka launa pili kokoke mawaena o na lahui elua, ame ka iini ana hoi e hoomahuahua aku ia kumuhana ma kea no he hapa ia o kona kahua kalai Aupuni, ke hoike aku nei au, o ka hoomahuahua ana ia launa pilli kokoe, oia no ke keehina hanah pili Aupuni a keia Aupuni I keia wa a I ka wa nohoi i hala ae nei, mai ka wa mai I hookumu la ai ia. A o na kulana launa pili kalepa am eke ku ana o na aina elua, a pela pu hoi me na manao pili lahui a kalaiaiaina o na kanaka ua huiia lakou apau I mea e kokua ai I keia launa pili kokoke ana.

                “Ke hookipa mai nei au ia oe ma kea no o oe ka luna Aupuni Kuwaho o na Mokuaina Huiia o Amerika I ko makou Aupuni nei, a ke paulele nei au. e lilo ana kou noho ana maanei I mea e pomaikai ai na aina elua a e lilo ana nohoi ia I mea nou ponoi iho e oluolu ai.”

KA PALAPALA KAKAULIMA A KA PERESIDENA O NA MOKUAINA HUHA O AMERIKA.

“William McKinley, Peresidena o na Mokuaina Huiia o Amerika, I ka Mea Mahaloia Sanford B. Dole, Peresidena o Hawaii.

“E ka hoaloha nui a maikai:

                “Ua wae au ia Harold M. Sewall. Kekahi o ko makou poe kupa kaulana. e noho ma kahi kokoke I ke Aupuni o Hawaii. ma kea no Elele Kuhina Kiekie a Mana Piha no na Mokuaina Huiia o Amerika.  Ua maopopo pono iaia na pomaikai pili I na Aupuni elua ame ko makou iini oiaio e hoomahuahua aku ma ke ana kiekie loa I ka nohona hoaloha e paa nei mawaena o na Aupuni a elua.  Ma o ko’u ike maopopo ana I kona inoa ame kona makaukau kiekie, ua loaa ia’u ka paulele holoookoa ana, e hooikaika mau ana no ia e hooholomua aku I na pomaikai o na Aupuni elua, a lilo ia I mea nona e oluoluia ai e oe e ka Mea I Mahaloia.

                “Nolaila, ke nonoi aku nei au ia oe, e ka Mea I Mahaloia, e ap mai iaia me ka oluoluia a e manaoio piha hoi ma kana mea e olelo aku ai. ma ka aoao aku nei o na Mokuaina Huiia (o Amerika). a I na hooia ana hoi a’u I kauoha aku ai iaia e halihali aku imua ou, no na manao maikai loa o keia Aupuni no ka holomua o Hawaii.

                “E malama mai auanei ke Akua ia oe e ka Mea Mahaloia iloko o Kana malama naauao ana.

                “Kakauia ma Wasineotna keia la @ o Mei, ma ka makahiki 1897.

“Kou hoaloha maikai,William McKinley.”

Na ka Peresidena:

                John Sherman Kuhina Nui.

 

                Heanaina puhi ohe me himeni ka na haumana o ke Kula o Kamehameha e haawi ana ma ka po Poaano ae nei. hoia 8 o ke ahiahi.  He 50 kenets ka uku komo.

 

HE MOOLELO NO KA

LEDE ISABELA,

 

KA MEA I KAPAIA

Ka Anela N@ni o ka Malamalama.

MOKUNA II.

Na la opio.

                “E kuu makua aloha—ano, ke lohe nei au I keia lono ehaeha mai kou waha ponoi mai a ke hauoli nei au no ko’u lohe mua ana mai ia oe mai mamua o ko’u lohe ana mai a hai mai.  He mea oiaoi, aole kaua I hanauia mai me keia mau waiwai kikoola, oiai uo ko keia ao wale no ia mau mea, a pela no ia e nalohia aku ai.  Aole au e kanikau ana no ia waiwai, no ka mea; o ke ano iho la no ia o keia ao, he wa e waiwai ai , a he wa hoi e nele ai.  Nolaila, ke kau leo aku nei au ia oe e kuu makua,  mai hookaumaha wale I kou mau manao.  Ina o ko ke Akua makemake ia, alaila, ua hiki no.  He hookah wale no a’u mea minamina. oia hoi oe, e kuu makua! Ina no e laweia aku ana ko kaua mau mea apau loa a koe mai no oe, aole loa au e hookaumaha iki ana I ko’u noonoo; nolaila, e waiho aku kaua I keia mau mea ikolo o ka lima o ke Akua Mana Loa, a nana no auanei e hoohauoli mai I ko kaua naua,” wahi a ka Lede Isabela me ka haloiloi pu no nae o kona mau wa@ maka, aka, o kona hiohiona nae ke nana aku ua like loa paha ma ka hoohalike me kea no o ka aneia ui o ka malamalama.  He ui a be nani a na mamala olelo Hawaii e hiki ole ai ke wehewehe moakaka aku.

                Ia Isabela I puana aku ai I na huaolelo walohia maluna ae I kona makuakane alii, ua hoohiolo makawalu ia mai la na waimaka main a lihilihi maka mai o kona luaui makuakane, ka mea hoi a ia mau lihilihi I ike ole ai no na makahiki he iwakalua a oi, a oia hoi kana I pane mai ai me ka leo ku I ke aloha I kaoa kaikamahine:

                “E kuu lei, he mea e ka ehaeha o ko’u puuwai no Keia haawina poino I kau iho maluna o kaua.  Aohe a’u, no ka mea, ua hala ko’umau ia, a eia au ma ke ka’e o ka inakupapau; aka, nou iho e kuu lei ko’u kaumaha nui loa.  Ina he keikikane ke hakoko aku me na mea o ko keia ao, aka, nou e ke kaikamahine, he mea paakiki loan a paio ana’ku me na akeakea o ko kela ao lokoino, aoi loa aku hoi no kekahi kaikamahine o kou kulana, oiai ua hanai ia oe iloko o ka lakou amen a hoohiwahiwa ana o keia ame keia ano; nolaila, e noho aku ana oe me ka malama pu ana I ka inoa alii o kou mau kupuna iloko o ka nele, a ma ia mea e lilo ana ia I mea luuluu nui nou.  Nolaila, he mea mokumokuahua keia I ko’u naan. Heaha la ka’u hewa nui I hana ai I kau mai ai ke Akua i keia hoopai mainoino loa maluna o’u ame ka’u kaikamahine.”  Wahi a ka Haku Vineti me kea no pioo o kona mau nanaina, a he ku maoli nohoi I ke aloha ke nana’ku.

                I keia wan a kukuli ko@ @@ aku la pia I na lima o kona @ ka nana po’olei ana aku o kona@ maka nunui mohaha I na maka kaumaha o kona makua, ua puana aku ia oia:

                “E kuu makua aloha, mai hoehaeha wale oe I kou naau! Ua ao mai nohei oe ia’u I na olelo oiaio a ke Akua, a oia hoi ka’u e malama nei@ no ko’u kahuhipa oiaie, aole loa au e hooneleia!’ A ina oia ka mea oiaio alaila, heaha auanei hoi ka kaua mea e mak’u ai? No’u iho e kuu makua, mai hopohopo oe a kanalua hei, no ka mea, aole, no e hoonele iki ana ko’u makua lani I ka malama ana mai ia’u, a me ka hanohano o ka inoa o ko’u mau kupuna.  Mai minamina oe a kanikau wale hjoi no na waiwai popopo wale hoi o keia ao! Pehea, e hoike mai oe e kuu Papa aloha, e pau loa anei na waiwai apau I ka lilo?” i ninau aku ai ka ui Isabela.

                “E pau ana paha na mea apau, a he hookah wale no mea e koe mai ana ia kaua, oia joi ka home ponoi o ka ohana, kela kakela hoi a kaua e noho nei.  Aka,o na aina amen a waiwai e ae a pau loa e pau ana I ke kualia e na kahu waiwai a ka aha i kohoai.  O! He kupaianaha maoli no keia mau hana a ke kanawai!  He kumu ao nae keia I na poe mea waiwai e ae apau ma Pelekane nei aole e hana hupo elike me ka’u I hana ai—ka hoopaa wale aku no I kona waiwai mahope o na hana a kekahi poe maalea a ake apuka I ko haimau pono.” Wahi a ka Haku Vineti, me ka huila ana ae o kona mau onohi maka, e hoike ana na ho-a ia kea hi o ka inaina iloko o kona puuwai.

                “Aole nohoi ha kana e pilikia loa ana e kuu makua!  Oiai, ina no e pau aku ana ko kaua mau waiwai apa@ koe mai no ia kaua ko kaua home, alaila, ua maikai no kela I ko’u manao, no ka mea, o kahi minamina loan a keia, o kahi o ko’u mau kupuna I noho ai a hiki I ko lakou make ana, a o ko’u wahi nohoi I hanau ai, noloila, ua hiki no ia’u ken oho ame @ kua makua me ka hauoli I ka lokomaikai o ke. Akua, a ina e kokua mai ana ko.  Akua, alaila, e loaa ana la kaua na mea @ pono ai o ko kana noho ana.”

                O keia mau olelo hoolana a Isabela, ua lilo ia I mea e hookanaaho ai I na noonoo kupilikii o kona luaui makuakane.

                Ia laua e nanea ana I ke kamaillo, ua hoohikileleia ko laua mau naau mamuli o ke komo ana mai o ke kauwa lawe kauoha oloko o ke kakela, a mahope o ka haawi ana mai o na kauwa la I kana hoomaikai I na alii, ua pane mai la oia me ka haahaa.

                “Ua hoea mai la he malihini, a aia maloko a ke kaena hookipa, a ua nonoi mai nei oia I kou oluolu e kuu haku e ae aku iaia e kuka pokele pu me@ hanohano.”

                “Heaha ka malihini?” I ninau aku ai ka Haku Vineti.

                “He keonimana opiopio.”  Wahi a ke kauwa.

                “E alakai mai iaia maanei.”  I pane aku ai ka haku.

                I kela wa ua oili aku la ke kauwa no ka hele ana e hooko I ke kauoha a ka haku.

                “E haalele ana au ia oe e Papa,” wahi a Isabela, a me ka palaneho na oili aku la oia ma kekahi ipuka okoa maika ipuka a ke kauwa I oili aku ai @ la wa ua hoi loa aku la oia no kona keena pono@.

                He wa pokole hoi ua hoea mai la ke kauwa ame ka malihini imua o ka Haku Vineti.

                E ka mea heluhelu, e ahonuhiki mai kaua, a e hoakaka aku au ia oe I kea no ame ka hiohiona o kela malihini, olai e lilo ana oia he hoa kaunu@ no ka kaua nanea.

                He kanaka opio kino loihi maloeloe ko keia malihini, aoie no oia he kanaka ui loa aka, he helehelena maikai a oluolu kona a ka mea akahi a ike aku e makemake koke ai.  O kona mau onohi maka nae kona wahi uiloa no ka mea, he mau maka @ like me ke anapanapa ana a ka hoku ahiahi @ hoike mai ana he kanaka ola @ ka uwila o ka @ ame ka naa@.  He lae nui kiekie a akea me ka @ poepoe maikai, e hoika ana I ka maikai am eke akua o kona waihona lolo, a he maul ala nunui a puipui kona @ hoike ana he lawa olaio oia ma ka ikaika ame ke oolea a ke kolohe @ hiki ole ai ke apakau wale aku.  Ma kona kulana hoi mai luna o kona poo a hiki @ kona mau kapuai wawao, he kanaka a ka naan e haawi koae ai I ka mahalo.  Ma kana mau kuka ana hoi, he mikioi me ka malama makea mau I na loina o ke keonimana oialo, nolaila, ma kona mau ano apau he k@onimana o ke kulana naauao loa.

(Aole I pau)

 

                He mea pono I keia ame keia ohana ke loaa ona laan lapaau mama no na ma’I o ka opu.  I iaau iapaau puhili ole no ka “Moku ino loa o ka lepo” (Diarhea) Nahu, Umii, Kolera amen a ma’I apau o ka opu, aole he iaau lapaau oi aku o ka maikai elike me ka PERRY DAVIS LAAU PENIKILA (Pain Killer).  Ua lawelaweia keia laau no na makahiki he kanalima, a ke hana mau ia nei I keia ame keia ia, ma na aina apau o ka houa nei.  O ka Hui kuai Laau Lapaau o Hollister, ka Agena.