Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 24, 11 June 1897 — Page 2

Page PDF (1.47 MB)

This text was transcribed by:  Minara Mordecai
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Hoolaha Mana Hooko

 

      @ oia ka ia i @wahine @ Kenenala @ @wahine ke hoolahaia @ keia @ ana no ia @ Aupuni. @ e paniia @ Oihana Aupuni apau o ka Repubalika o Hawaii ma ia la.

      J. A. King

      Kuhina Kalaiaina.

      Kuhina Kalaiaina, Iune @8, 1897.

----------------

      I keia la @ hookohuia aku ai o Messrs. F Wittrock ame M. H. Reuter i mau Komisina Pa no ka Apana o Hana. Mokupuni o Maui.

      Eia na hoa o ka Papa i keia @:

            J. K. Nakila

            F. Wittrock ame

            M. H. Reuter

      J. A. KING,

      Kuhina Kalaiaina.

      Keena Kalaiaina, Iune 1, 1897

      2653-3t

----------------

OLELO HOOLAHA I NA HUI I HOOHUNA.

 

      I kulike ai me ka Pauku 1441 o ke Kanawai Kivila, ke hoolahaia aku nei na Hui apau i hoohuiia e waiho mai i hoike piha a pololei o ka lakou mau hana i ke Keena Kalaiaina ma ka la 21 o Iulai ae nei, a mamua ae paha oia la, a oia hoike hoi no ka manawa ia e pau ana i ka la 1 o Iulai, 1897.

      E loaa no na Pepa Pa’i Hakahaka no keia hana ke nonoiia mai i ke Keena Kalaiaina.

      Ke hoike ole mai kekahi Hui i Hoohuiia i keia hoike, ma ka manawa i kauohaia, e hele kino aku no ke Kuhina Kalaiaina, a i ole, o hookahi a oi aku paha Komisina e hookohuia ana e ia, i ka Hui i hooko ole i ke kauoha, no ka hoikeia ana mai o na buke ame na pepa o ka Hui, a e ninaninau hoi i kona poe Luna no ka mea e pili ana i kana mau hana malalo o ka hoohiki.

      J. A. KING,

      Kuhina Kalaiaina,

      Keena Kalaiaina, Mei 20, 1897.

      2652-3t

----------------

OLELO HOOLAHA O NA AINA AUPUNI.

 

      Ma ka Poaha, Iulai 1, ma ka hora 12 awakea, ma ke @ iho o ka Hale Hookolokolo, e kuai kudala akea ia aku ai:

      Apana he ekolu eka ma ke kulanakauhale o Waianae, ma ke alanui waena, e kokoke ana i ka Hale Wili o Waianae.

      Uku oi aku mamua o ka $300.

      Kuike ke Dala.

      No ma mea i koe e ninau ma ke Keena Aina Aupuni, Honolulu.

      J. F. BROWN

      Agena o na Aina Aupuni.

      Honolulu, Iune 1, 1897                 2653-td

----------------

HOOLAHA PA AUPUNI.

 

      I kulike ai me ka Pauku 1 o ka Mokuna XXXV o na Kanawai o 1888, ua hookaawale aku au i keia la he pa no ka hoopaa ana i na holoholona aea wale no ka Apana o Waimea. Mokup@ o Hawaii, ma ka Apana Aina Hookuonoono He@u 17, e waiho ana ma ke kihi Hikina Akau o ke kulanakauhale @ Waimea, a he aneane @ mile ke kaawale mai ke alanui e holo ana i Hamakua.

----------------

      I kulike ai me ka Pauku 2 o ka Mokuna XXXV o na Kanawai o 1888, ua hookohu aku au i keia la ia George Bell Jr. @ Luna Pa Aupuni no ka Pa Aupuni maluna ae @

      J. A. KING.

      Kuhina Kalaiaina.

      Keena Kalaiaina, Iune 3, 1897.

      2654-3t

----------------

HOOLAHA O NA AINA AUPUNI.

 

      Ma ka Poakahi, Iune 21, ma ka hora 10 A. M. ma ke Keena Oihana o E. D. Balauwina Hilo, Hawaii, e weheia malalo o na olelo o ke Kanawai Aina no ke Kuleana Kuai Hoolimalima a Kuleana Alodio ma ke Dala Kuike, a malalo paha o na kumu hoakaka kuikawa, no ka hookaa ana ame ka hana hou ana ma ke ano he aina e noho ole ia ana.

      He 27 apana ma Kamaili. Opihikao ame Kupahua Puna, Hawaii, poe aina mahiai a hanai holoholona no lakou pakahi na eka mai ka @ a ka 130.

      E waihoia aku na noi ia E. D. Balauwina ka Hope Agena, Hilo, Hawaii, a e loaa i na poe noi apau na kumu i hoakakaia ma ke Kanawai Aina.

      E loaa no na hoakaka piha no na waiwai io i kohoia ka nui ke ano a pela ku mai ka Hope Agena aku, ma Hilo a i ole, mai ka Agena mai paha o na Aina Aupuni, ma Honolulu.

      J. F. BROWN,

      Agena o na Aina Aupuni.

      2653-3t

----------------

      He mau @ausani poe i koneia e hoao i ka Laau Kunu a Kamalena, ma ka heluhelu ana i na hana ana a ua laau la i kekahi poe e ae a mamuli hoi o ko lakou ho@ paka maoli ana no lakou iho ua lilo lakou i poe hoaloha pumehana ioa no keia laau i keia la. E kuai ia ana e na poe kuai laau lapaau apau. O BENSON, SMITH & CO., na Agena ma Ko Hawaii Pae Aina.

----------------

KA

Nupepa Kuokoa

No ka Makahiki          $2.00

No E ono Mahine        1.00

Kuike ka Rula.

@                    1          2          3          4          5          6

                        Pule     Pule     Pule     Pule     Pule     Pule

@Iniha                        $ 1.50  $2.00   $ 2.50  $ 3.00  $3.50   $ 4.00

@Iniha                        2.00     2.75     3.50     4.00     4.50     5.00

@Iniha                        2.50     3.50     4.50     5.00     5.50     6.00

@Iniha                        3.00     4.00     5.00     6.00     6.75     7.50

@Iniha                        3.50     4.75     6.00     7.00     8.00     9.00

@Iniha                        4.00     5.50     7.00     8.00     9.00     10.00

 

      O na Olelo Hoolaha a pau e hoounaia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a @ hookomoia.

 

HOOPUKAIA E KA

 

HAWAIIAN GAZETTE CO.

C. G. BALLENTYNE, Luna Nui

JOSEPH M. POEPOE, Lunahooponopono

      Honolulu, Oahu.

 

POALIMA     IUNE 11, 189

 

----------------

Ke Kulana o ke Kumuhana Hoohui Aupuni i keia la.

 

      He mea hauoli ia makou ka hoike ana’ku imua o ka lahui i na mea oiaio maoli e pili ana i keia kumuhana ano nui a ke Aupuni Hawaii e hooikaika nei i keia wa imua o ke Aupuni o Amerika Huiia, ma o kona Ahaolelo Nui la, oia hoi, aia no keia kumuhana waiwai nui ke ku la iloko o ka Ahaolelo Nui o ua Aupuni Repubalika pookela loa ‘la o ke ao nei, iwaena o kona mau hoaloha, oia hoi na Luna Senate, ame na Lunamakaainana, i haawi ae i ka lakou mau hooia ana no ke kokua ana iaia. Aole na Hale elua o ua Ahaolelo la i hoopuka iki i ka laua mau olelo hooholo no ke apono a no ke ahewa paha i ua kumuhana la. Nolaila, oiai e ka’ulua ana ka puka ana mai o kekahi o keia mau welau manao i hoikeia ae la mailoko ponoi mai o keia mau lala elua o ka Mana Kau Kanawai o Amerika, pela no auanei ka loihi e ku ai ke Kumuhana Hoohui Aupuni a Hawaii e hakoko nei maluna ponoi o na papahele o loko o ua mau hale la elua, me ka makaukau mau o kona mau hoaloha e paio no kona lanakila, a pela hoi makou e ku nei, me ka makaala i na wa apau, no ka hoike ana’ku imua o ka lahui he kumuhana ola, a ola loa ka Hoohui Aupuni a Hawaii e koi nei i keia la. Aole loa e hiki i kekahi enemi o keia kumuhana hoolaupai pomaikai ia Hawaii, -- maanei nei a ma Amerika paha – ke hoike mai, me ka oiaio, ua hoopuka ka Hale o na Senate ame ka Hale o na Makaainana, iloko o ka Ahaolelo Nui o Amerika, i ka olelo hooholo hope e hoole ana i ka hoohui ana’ku ia Hawaii nei me Amerika. Elike me ka hiki ole i na enemi o keia kumuhana ke hooia mai me ka oiaio i ka loaa io ana mai oia hopena maopopo mai na Hale elua mai o ka Ahaolelo Nui o Amerika, pela no ka hiki ole i na hoaloha o ua kumuhana la, maanei a ma Amerika ke hooia aku imua o ke akea, ua hoopuka ua mau hale kau kanawai la, ua hooholoia ua kumuhana hoola lahui Hawaii la, a ke Aupuni Hawaii e hooikaika nei. Aka, o ka mea oiaio, aia no ke ola la ua ninau la i keia la, a o ke kulana ola kana e paa la iloko iho ona. O ka pahu hopu nae i koiia ma o keia kulana ola o ua kumuhana la, iloko o ka Ahaolelo Nui o Amerika, oia ka hiki ana iaia ke lalau mai ia Hawaii Aupuni o keia la, me ka olelo ana mai. “Ano ua hoohuiia oe me Amerika.” O keia hopena ka na hoaloha o ua kumuhana la e kiai makaala la iloko o na Hale Ahaolelo elua: o keia hopena ka lakou e paio aku ai ma ka wa e kukuluia ae ai ua ninau “Hoohui Aupuni” nei o Hawaii, no ka noonooia ana, ma ka Aha Senate ame ka Hale o na Makaainana: o keia hopena ka makou e kali aku nei, a pela pu hoi me ka poe apau e makee ana i na pomaikai holomua o ka lahui Hawaii.

      O na lono hoonuinui wale i hoea mai iwaena o kakou, ua make kanu loa ka Hoohui Aupuni, he mau lono oiaio ole ia: oiai, ua hamau loa ka leo hooholo o ka Ahaolelo Nui o Amerika Huiia, aole i pane mai ia mea, elike nohoi me ka makou i hoike ae la. Aole nae o makou hoole aole e loaa ana he mau lono o keia ano mai na poe mai Amerika mai i lilo i poe kue i keia ninau Hawaii, oiai aole i nele keia ninau Aupuni pili lahui i na enemi ole. O na hoohuai olelo ana iho la no ia a na aoao paio kue i kahi ame kekahi: aka, aole nae o ka laua mau mamala-olelo kikiki kue i kahi ame kahi, oia ka olelo hooholo a ka Ahaolelo Nui o Amerika Huiia “i hoopuka” mai ai. Aole.

      Ma ka aoao o na hoaloha o keia ninau o Hawaii, aole no lakou i hoike mai i Hawaii nei ua hooholo loa ia ua ninau Hawaii la no ke aponoia ana, e ka Ahaolelo Nui o Amerika, aka, ua hooia mai lakou, aia keia ninau i keia wa ma ke kulana ikaika o ka manaolana no kona aponoia ana e ka Mana Kau Kanawai o Amerika Huiia. He elua mau manaolana e hookaukoo nei maluna o keia ninau; ka manaolana no kona hooholo loa ia elike me ka makemake o ua ninau la, oia hoi, e hui o Hawaii me Amerika; a o ka manaolana no kona hooholoia ma ka aoao e makemake @ ana e hoohuiia o Hawaii me Amerika Huiia. O ka manaolana mua, aia ia iloko o na @ o ko Hawaii mau hoaloha oiaio; a o ka manaolana hope, aia ia iloko o ko Hawaii mau enemi.

      E ninauia mai paha auanei makou: Pehea la i lilo ai ka poe e kakoo ana i ka manaolana mua i poe hoaloha aiaio no Hawaii: a pehea la i lilo ai na poe e kakoo ana i ka manaolana hope i enemi no Hawaii?

      Eia ka makou pane:

      O ke nipaa ana o ko kakou nohona maluhia, mamuli o ka loaa ana ia kakou he mana nana e hoomalu pono, he pomaikai ia no Hawaii.

      O ka pii mahuahua ana o ko kakou mau oihana mikiala, a ulu nui maai na loaa hoolimalima o na aina o na kanaka Hawaii he mau wahi okana aina ko lakou i keia wa, he pomaikai ia no Hawaii nei.

      Ka laulaha nui ana mai o na kumu hoowaiwai dala iloko nei o ka aina, i mea e hooulu hou ia ae ai he mau hana hou, a loaa nui na hana i na poe poo-la a limahana Hawaii maka’u ole hoi i nei mea he hana, he pomaikai ia no ka ohana Hawaii.

      Ka hoopuniia ana o kela ame keia o ko kakou mau mokupuni laukanaka e na alahao no na kaa-ahi lawe ukana, he pomaikai ia no na Hawaii mikiala mahiai a lawaia hoi e noho ana ma na wahi mamao loa aku mai ka makeke a mau mau makeke nui paha o loko o ka mokupuni.

      A he nui aku na pomaikai i hiki ole ia makou ke hoike nee papa aku ma keia wahi i keai wa.

      O keia mau hua pomaikai apau, e hoouluia mai ana lakou me ka puhili ole, ke hooholoia ke Kumuhana Hoohui Aupuni a ke Aupuni Hawaii e hooikaika nei; a e koiia nei hoi e ka mahele manaolana mua a makou i hoike ae la; aka. ina e ko ana na koi ana a ka manaolana i lilo i enemi no keia kumuhana, elike me ia a makou i kahoahoa ae la, alaila, aole e ulu mai keia mau pomaikai, a o ke kulana imi waiwai o Hawaii i keia la, he laki loa ke nee aku oia ma kona kulana e holo nei i keia wa, o ka mea maopono nae, e hookuemi hope ia ana ia me ka pilikia nui; a ina e make io ana ke Kuikahi Panailike, alaila, o na kanaka Hawaii ka poe oi loa aku o ka pilikia, aole o na haole waiwai a kuonoono. O na Hawaii he mau aina ko lakou i paa maialo o na uku hoolimalima maikai, e lele aku ana ia mau loaa dala maikai mai a lakou aku, a ma kahi o ko lakou ohi ana i dala mailoko mai o ua mau wahi okana aina la o lakou, elike me ko keia wa, a oi loa aku hoi i ka wa e hoio ai ka Hoohui Aupuni, e ohi ana lakou i na lau-lele ulu wale ae ma ua mau aina la, a ohi pu hoi i ka nele.

      Nolaila, o ka hopena a ke “Kuokoa” e alakai nei i ka lahui, ma o ka Hoohui Aupuni la, he hopena ia e loaa mai ai i na kanaka Hawaii, ka pomaikai oi aku i ko na pomaikai a lakou e ike nei i keia la; a o ka hopena a na poe kue i keia kumuhana hoola lahui a hoola aina a ke “Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii” e kakoo nei, he hopena ia e hoee mai ai ke “Kai-a-ka-Hinalii” e hoilihune i na kanaka Hawaii, a e hooulu ia kakou iloko o ka nohona uluao’a mawaena o kakou iho.

      O ka makou wale no e hoike aku i ka lahui, Aia no ke Kumuhana Hoohui Aupuni ke ku la maloko o ka Ahaolelo Nui o Amerika Huiia he kumuhana e noonooia aku ana e ia Mana Nui oia Aupuni, aole ia i make, aole no ia e make ana, e kau aku ana oia ma ke kulana o ka lanakila; a e hoohikiwawe ia auanei keia kulana ana o ua kumuhana ola nei o Hawaii mamuli o ko kakou lokahi ana apau, mai o a o, mai Hawaii a Niihau, mamuli o ko kakou ku like ana mai a kakoo i ke Aupuni Repubalika o Hawaii a Amerika Huiia i ike ai a hooiaio hoi, ina nae he mamina ka lahui i na pomaikai hoolaupai aina a makou i hoike ae nei, a makemake hoi e hoea mai ia mau pomaikai maluna o Hawaii, a o na pomaikai hoi i loaa ia kakou i keia wa e hoomauia aku ana ia,

alaila, e ko maikai auanei ka makia o ka hoaloha nupepa Ka Ahailono o Hawaii, “Ma ka Lokahi

ka Lanakila.”

 

----------------

Ka Ike Pili Aupuni o ke Kuhina Amerika.

 

      Aia ma ka aoao mua o ko makou pepa o keia la. e ike ai ko makou poe heluhelu i na panai olelo mawaena o ke Kuhina Amerika hou Harold M. Seewall ame ka Peresidena Dole o ka Repubalika o Hawaii, a pela pu hoi me ka palapala kakaulima ponoi a Peresidena McKinley i ko Hawaii nei Luna Aupuni Kiekie loa.

      Aia maloko o ka pane waha a ke Kuhina Amerika, ua hooia mai oia ua hoonohoia mai oia i Elele Kuhina Mana Nui no Amerika Huiia ma keia Aupuni, a o ke ano o ke Aupuni o Hawaii nei ana i hoonohoia mai ai e ka Palapala Hookohu Oihana a ka Peresidena o Amerika Huiia, he Aupuni “Repubalika” no ia. E heluhelu ma ka lalani hope loa o ka mahele mua o kana pane waha imua o Peresidena Dole.

      Nolaila, mamuli o keia pane a ke Kuhina Amerika, e hoopauia ai kekahi kanalua nui i noho loihi iho nei iloko o na houpo o kekahi poe Hawaii “Roialiti,” no ka ike ole ia ana o ke Aupuni e ku nei i keia la ma Hawaii e Amerika Huiia ma ke ano he Aupuni “Repubalika.” Eia ko Amerika Huiia “wahaolelo pili Aupuni” ke pane nei he “kokoolua Aupuni Repubalika” o Hawaii nei (sister Republic) no Amerika Huiia. Oia hoi, he kulana Aupuni Repubalika ko Amerika, a he kulana Repubalika ko Hawaii nei: a ke ike mai nei o Amerika Repubalika ia Hawaii Aupuni Repubalika: nolaila, hookahi no Aupuni a Amerika i ike ai ma Hawaii nei. he Aupuni Repubalika no ia.

      Aia hoi ma ka mahele elua o ka pane waha a ua Kuhina Amerika nei. ua hooia aku oia imua o Peresidena Dole i ka makemake loa o Amerika Huiia e hoomohalaia aku na launa pili kokoke loa ana mawaena o na lahui elua, a e hanaia aku nohoi ia keehina hana ma ke ano oia kahi hapa o ko Amerika Huiia mau hana kalai Aupuni, he hooia ana mai keia a ua Kuhina la, ua kokoke loa 77fmai ka wa e lawelawe ai o Amerika i ka hana “Hoohui Aupuni,” ka hana hoi a ke Aupuni Repubalika o Hawaii nei i hookumu ai ma kona Kumukanawai i mea kuhikuhi i kona mau luna Aupuni no ka hooko ana’ku ia kumuhana.

      Aia hoi ma ka palapala kakaulima ponoi o Peresidena McKinley ia Peresidena Dole, ua hooiaia mai o Sanford B. Dole ka Peresidena o Hawaii. Ua hoike mai nohoi ia, ua iini loa ia e hoomohala hou ia aku ma ke ana kiekie loa ka nohona launa makamaka ana mawaena o na Aupuni elua. Heaha la ka puana a ka moe? Eia: I ka hoonee ana i ke kulana launa makamaka e paa nei i keia wa mawaena o Amerika Huiia ame Hawaii nei, e loaa aku na anuu kiekie loa o kona nee ana, alaila, e halawai ana ia kulana hoomahuahua noho hoaloha ana mawaena o na Aupuni a i elua, ma ko laua hui ana i kahi ame kahi, a ma ia wa pau ka noho Aupuni Repubalika kokoolua ana o Hawaii nei no Amerika, aka, e lilo o Hawaii i i’o, i koko a i iwi maoli no Amerika Huiia.

      Nolaila, ke kukala aku nei ke “Kuokoa” ma keia la hookaulana o ka Nai Aupuni o Hawaii. “Ua hui na mokupuni mai Hawaii a Kauai i Aupuni hookahi, a he manawa wale no koe ame ka hapa o ka manawa a hui loa na mokupuni huiia o Hawaii me na mokuaina huiia o Amerika.”

      E na Repubalika o Hawaii, ke hooia aku nei ke Kuokoa imua o oukou apau, o ko oukou aoao kalai Aupuni ke lanakila ana.

 

----------------

Olelo Hooholo Aha Kiekie Waiwai Nui.

 

      Ma kekahi wahi o ko makou pepa o keia la, e ikeia ai ka makou unuhina o kekahi olelo hooholo i hoopukaia e ka Aha Kiekie, ma ka mea e pili ana i kekahi hihia waiona mai ka mokupuni mai o Molokai. Ke manao nei makou he pomaikai nui keia no na Lunakanawai Apana Hawaii, pela hoi na Loio Hawaii, na Hope Makai Nui Hawaii ame ka lehulehu Hawaii apau i ike ole i ka olelo Beritania. E ike ana lakou i kekahi mau hoakaka kanawai naauao a ka Aha Kiekie no ka mea e pili ana i ke Kanawai o 1892, Mokuna 108, a pela pu hoi me ka Mokuna 36 o na Kanawai o 1884.

      E hoomanaoia, ke kuhikuhi nei ka Aha. o na mea inu apau i hoawaawa maoli ia, a e loaa ana hoi ka ona ana ke inu ia mau mea. elike me ka uala i hoawaawaia, ka hala kahiki i hoawaawaia, ka panini i hoawaawaia, ka ohia i hoawaawaia, ame na mea like oia ano, aole lakou he mau waiona i puhiia (spirituous liquor): nolaila, ina e hoopiiia kekahi kanaka i hana i ka hia ohia. i hele a miko kona ona, malalo o ka Pauku 8 o ka Mokuna 108 o na a Knawai o 1892, manao makou aole oia e hoopaiia no ka hewa puhi waiona.

 

----------------

Kela Ninau Iapana.

 

      A hoea mai i keia la, aole no i loaa mai ia makou kekahi mau hoike ano nui loa no na mea e pili ana i keia ninau e ku nei mawaena o ke Aupuni o Hawaii ame ke Aupuni o Iapana, a ma ka hoomaopopo ana, me he mea la aia no keia ninau ke ku la ma kona kulana mua, elike me ka makou i hoike mua aku ai.

      Ua loaa mai nae he wahi makili iki o ka mahuihui lohe ia makou, ua hoouna aku nei ke Kuhina Iapana i kahi mau la i hala iho la he pane imua o ke Aupuni. He 38 paha ka nui o na aoao kanana i paa i ke kakauia no keia pane.

      Ua ninauia aku hoi kekahi o na Kuhina e kekahi mea kakau nupepa o ko makou nei keena, ina paha ua lawe ka Aha Kuhina, a i ole ia, o ke Kuhina paha o ko na Aina E a noonoo i ua palapala la mai ke Kuhina Iapana aku, ua pane mai oia (Kuhina Kalaiaina) aohe manawa o Kuhina Kupa e nana ai i ua palapala ia. Nolaila, ke ku nei no keia ninau pili Aupuni ma kona kulana mua.

----------------

Ka Bana Lahui Hawaii.

 

      Ua lohe mai makou e haawi ana keia Hui Puhi Ohe kaulana o Hawaii, ma keia ahiahi, ma ka Hotele Hawaii, a ke ole makou e koho hewa, o ka helu elua iho la keia o ka lakou mau anaina puhi ohe akea i haawi ai ma keia kahua o ka lehulehu, mai ko lakou huli hoi ana mai, mai na kaiauul mai o Amerika.

      O ko lakou haawi hou ana mai i keia pomaikai hoohauoli a hooulumahiehie imua o ko Honolulu nei anaina – na Hawaii ponoi ame na malihini – he makana hiwahiwa ia i paneeia mai imua o lakou. He poe Hawaii keia apau, he Hawaii ka mea alakai, a poe Hawaii ponoi nohoi na hoa lawehana a hoomanawanui. Aka, e ninau ka lehulehu ma ko lakou aoao iho, o ka oi loa aku nae o na Hawaii. E ku nana wale aku anei e hoolohe me ka hialaai hauoli o kuu puuwai i ka nani e hanaia mai ana i kuu houpo, e na mea kani a ka i’o o kuu i’o ame ke koko o kuu koko: a e haawi ole aku hoi au i ke kanaenae o kuu aloha no lakou? Aole anei hoi a’u wahi makana e panai aku ai no ka mohai leo i molia ia mai imua o’u? E ke kanaka Hawaii, e ka mea i kapa iaia iho he aloha aina, eia ka wa pono o kou hoike ana i kou aloha aina oiaio. E haawi i kou kokua ana i ka i’o ponoi iho.

      Manao makou he maikai i ke alakai o keia Puali Puhi Ohe ke hoomakaukau i wahi pahu waiho dala a kau ae ma kahi e hiki ai ke ikeia aku e ka lehulehu apau e muia aku ana malaila, i wahi hoi e lulu ai kela ame keia mea puuwai aloha. Aole nohoi e hewa ke hoakaka e ia mai ia mea imua o ke anaina e ke alakai a e kahi mea e ae paha o ka Puali Puhi Ohe, i maopopo pono ai ka hana i makemakeia ma ia ahiahi ma ka aoao aku o ka lehulehu.

      Ke mau nei no ko makou hoomanao ana i na olelo a kekahi poe i lawe mai ai imua o makou i kahi wa kokoke mahope iho o ke puhi mua loa ana o keia Puali Puhi Ohe, mahope iho o ko lakou huli hoi ana mai mai Amerika mai, i ka nui launa ole ka o ko lakou minamina ma ia po no ka maopopo ole ia lakou kahi e hoahu ai na hua o ke aloha. Ae – aole hoi o ka mea ua hala, ua hala ia; a eia iho ko keia wa i ke alo ponoi, nolaila, hoikeia iho ke aloha ilaila.

      No makou iho, he aoao kalai Aupuni okoa ko makou e ku nei, oia ke Aupuni Repubalika o Hawaii, a o na hoa apau o keia Puali Puhi Ohe, he poe “Roialiti” lakou, a ke mau nei no ka lakou “anee” kuhihewa ana ma ia aoao: aka, aole o makou nana ma ia like kalai Aupuni ole ana mawaena o makou ame lakou, o ka makou mea nana nui, oia ko makou haawi ana aku ia lakou, mai ko makou kulana Repubalika aku, i na kokua ana apau i loaa a i hiki ia makou ke hana i mea e hoaolo ia ae ai ka manewanewa o ka hana ana i ke mele maewaewa, oia o “Ai Pohaku.” Aole ia hai ko oukou “ai ana i ka pohaku,” aka, i ka oiwi iho no.

 

----------------

MA KA IPUKA O KA MAKE.

 

      Ma ka wa e waiho ai kekahi mea ma ka ipuka o ka make, ka mea hoi a kona ohana i haawi ai i ke aloha hope, a ua hoola kupaianaha ia nae oia, aole paha e nele ka ulu ana ae o na manao pahaohao kupaianaha no keia ola hou ana. O ke ola elike me keia ke ano, ua ikeia ia e kekahi mea kakau nupepa. Eia kana mea i hoomaopapa ai mamuli o na noii maoli ana. E noho pu ana o Miss Bessie Portlock me kona mau makua ma Parsonage Cottage, Frilsham, Bershire, Enelani.

      Aole kona he nanaina o ka mea ma’i. Me ka maikai o kona noonoo, hoike mai la oia i kona moolelo:

      “Loohiaia iho la au i ka ma’i,” wahi ana. @iloko o Iune, 1894, ua konota au e hoi mai ia nei. Ua hoouna kuu kauka ia’u no ka Halema’i o Newbury, a ua noho au malaila no ehiku pule, eia nae ua nui loa aku la ko’u ma’i mahope koke iho oia wa. Olelo mai la ko makou kauaka, aole hiki iaia ke hana i kahi mea no’u, a olelo ae ia i kuu makuahine e hoouna ia’u i Reading Hospital. He umi o’u pule o ka noho ana malaila. Ua hele hoi au ia wa a wiwi, koe na iwi, aole hiki ke hele holoholo ae a iho aku hoi i ka hale ilalo. Aole hiki ia’u ke ai, a ua pau maoli no ko’u manaolana. I kekahi la nae, heluhelu iho la o Mama iloko o ka nupepa no na hoola kupaianaha ana a na Huaale Ulaula a Dr. Williams. Hoouna aku la ia e kuaiia ona poho huaale. Mamua ae nae hoi o ka pau ana o na huaale i ka ai ia e a’u, ua hiki ia’u ke hele ma o a maanei. Hoomau aku la no nae au i ka ai ana a pii malie maikai mai la ko’u ola. Aole hiki iki i na hoaloha o makou ke manaoio i ka mea a ko lakou mau maka i ike ai i ko lakou ike ana mai ia’u, a ninau mai hoi ke kauka ia’u. “Heaha kau mea i lawelawe ai i loaa ai ia oe keia oluolu?”

      Penei hoi na olelo a ka makuahine: “Ua olelo mai ke kauka ia’u ma kona keena oki, ‘Hopohopo loa au no ka hiki ole ia’u ke hana i kahi mea no kau kaikamahine; he ma’i pala kela aia iloko o ka naau, a aole hiki ia makou ke hoopakele iaia.’ Ua huli hoi mai la kona poe kaikunane ame na hoahanau wahine ona apau e ike hope loa iaia: aole loa lakou i manao e ike hou ana lakou iaia. Ua piha hauoli loa au no ko makou hoao ana i ka huaale.” Kaulana na Huaale Ulaula a Dr. Williams no ke ola o ka ma’i anamia, anu, rumatika, alaala, pehu panee, ma’i mala o ka naau ame ke akemama. He nui nohoi na ma’i lolo, nalulu, St. Vitus dance, ame ka nalulu o ke aalolo, i hoolaia e keia mau huaale. He laau maikai loa keia no na ma’i wahine apau, a no na kane he laau maikai loa e hoopau ana i ka uiha ame ka maluhiluhi. E kuaiia ana e na poe kuai laau lapaau apau.

----------------

      A ka la apopo ike oukou i ka nani o Piledelepia.  

 

----------------

Ka La o Kamehameha.

Iune 11, 1897.

Hauoli Uluma@

 

      O keia la a “Ke Kilohana @ no ka Lahui Hawaii @ imua o kona poe heluhelu mai @ a Niihau, oia ka la “K@ hiwa a Hoomanao, no ka @ kaulana loa o ka Moana Kai @ (Pacific Ocean) nei, ka mea @ ka inoa i kukuni paa ia e ka @ ame ka hoopulakaumakaia @ wai Hawaii apau o ke @ o ke kino, oia hoi o Kamehameha I. O Kohala Akau ka aina hanau @ mea nona keia la e hoohiwahiwa@ e na puuwai Hawaii apau.

      Mawaena o na hana hoouluma@ he nui o keia la, o na hana @ “pai-kikala” (bicycle) ame @ ma Kapiolani Paka na mea @. E hoomaka ana na hana ma Kapiolani Paka ma ka hora 10 ponoi o @ kahiaka.

      O ka heihei mua, he kaa “pai-kikala.” Hapalua mile e holo ai. @ kana nona ka waiwai io o $20.

      O ka heihei elua, he kaa @ no. He hookahi mile, “ku @.” He makana o $30 ka waiwai io @.

      O ka heihei ekolu, he heihei @ o Honolulu, a i ole, “Ho@ Pohaku,” he huina o $ @. @ i ka holo nui keia heihei. @ mile ka pahu @. Noa i na @.

      Heihei eha, he heihei kaa @ a “pekipeki” keia. Ekolu @ elua holo lanakila loaa ka eo. @ kana a na Mekanika. He $150.

      Heihei elima, he heihei holo m@ keia. Hookahi mile e holo ai, no @ lio Hawaii. Ka makana, oia ke @ a Irwin me ka huina o $150 mawa@.

      Heihei eono, oia ka heihei o na “p@laama” (hoki). Hookahi mile e @. He $50 ka makana.

      Heihei ehiku, he heihei kaa keia @ me ka heihei 4 maluna ae. Eke @ Kapiolani Paka, he huina ia o $150.

      Heihei ewalu, he heihei holo @ keia. He ekolu hapaha mile ka p@ eo. Kiaha o ka Hui Mokuahi Oceanik@ka makana, me ka huina o $150.

      Heihei eiwa, hookahi mile @ hapaha ka pahu holo: noa i @ apau. Kiaha a Wilimana, me $150 @ waho ae.

      A ma ka la apopo (Poaono @) e hoopau loa ia ai ke koena o na @.

      He ehiku ka nui o na heihei o @la. Ua like na Helu i ame @ keia poe heihei me ko na heihei @ me 2 o keia la.

      Heihei ekolu, he elima hapa-walu mile e holo ai; no na lio Hawaii. Eke Dala a ka Hui Heihei Lio, he $150 ka huina.

      Heihei eha, he heihei kaa keia. H@ pekipeki me kiau. Noa i na lio apau Ke Eke Dala a ka Hui Puhi @. He $150 me $50 pakui hou aku.

      Heihei elima, he heihei holo @ keia. Hookahi mile. Kiaha Aa Pa@ Rosita.

      Hehei eono, he heihei keia @ lio akahi no a hooheiheiia. He @ lua mile ka pahu eo. Eke no $@.

      Heihei ehiku, he kuikawa keia heihei. He kaa me na lio holo kiau a pekipeki hoi. Eke Dala, $150.

 

----------------

KA PUALI PUHI OHE LAHUI

 

      Ma ke ahiahi o ka la inehinei aku@ (Poaha, Iune 10) i haawi ae ai ka @ Lahui he anaina Puhi Ohe @ akea ma ka Hotele Hawaii, mala@ alakai ana a Mr. Samuel K. @. A o na mele i puhiia mai e lakou @ iho keia malalo nei:

Mahele I.

March – “Dallas Taxes” (new)

Grand Medley – The Olden @ ............... Edward @

Polka Solo – Caiberien ................ Ch.@

Cornet Solo ................. Mr. Sam K. @

Waltz – Danube ..................@

 

He mau himeni hoinai@

Mahele II.

Overture – Rival .............. @

Variation – Trobadour ..................@

Mai Poina Oe .................. J. Li@

 

Na Mele Lahui.

Amerika – Beritania.

Iapana – Hawaii.

----------------

 

HE MOHAI, HE MAKANA NA KE ALOHA.

 

      Ua loaa hou he mau makana aloha mai kekahi mau makamaka mai @ ka lima o ke komite Mrs. Lilia K. @ lo no ka luakini o Wainee hou na keia mau inoa malalo iho nei:

James Halo .................... $@

J. K. Kahookano ............. @

Mary Adamu ................... @

Ihilani ......................@

Mrs. A .................... @

Mai ka Makua Rev. A Maka mai @

      Huina ................ @

      Nani no ka maikai ame ka @ ka noho lokahi pu ana o na hoa@ Wahi a Davida.

A.     PALI

      Honolulu, Iune 7, 1897.

----------------

      O ka la 11 o keia o Iune, ka o ka Hoomahiehie.

----------------

      Kani ka alae i ka wai, o Waialae @ Lele ka lupe i ka wai, o Wailupe la.