Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 25, 18 June 1897 — HE MOOLELO NO KA LEDE ISABELA, KA MEA I KAPAIA Ka Anela Nani o ka Malamalama. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE ISABELA, KA MEA I KAPAIA Ka Anela Nani o ka Malamalama.

MOKt*N A II!. "O ke aha la ka palena o keia mea he ui? • Kei ne o ka ui ia a ko'u mau maka 1 ike ai! "Eia ka ua oi aku a ua like me he anela !a o ka malamalama!"* Mahope iho o na hoolauna ana a ka malihini iaia iho imua o ka Haku Vin»ni. ua hooniaka iho ia laua e kukai oleio. "Heaha kou manao e Mr. Karaile°" tvahi a ka haku. ' l hele mal nei au e ki ka pu me oe no ke kuai o kou mau w«. wai. no ka mea. ua ike mai nei au maloko o na nupepa i ka oleio hoolaha a kou mau kahu waiwai. e kuai ia ana kela mau aina ou. oia hoi na apana aina e paa nei malalo o na hoolimalima a ka poe raahiai ame na lu .. eli lanahu: nolaila, ua manao mai nei au he mea maikai no'u ka hek- mua ana mai e kuka pu me oe e ka mea kiekie mamua o ko'u hui ana aku me kou mau kahu waiwal." l'a hoolohe malie aku la ka haku i na na olelo moakaka a ka opio malihini, a ua komo hoi ka mahalo iloko o kona naau nona mamuli o ke ano o ka ka opio hopuka ana i kana mau olelo me ka hoolauwili ole, a hoopeepee ole. aka. ua kamailio mai oia ma ke ano o ke kanaka ike oihana a kuokoa hoi, nolaila, ua ea ae la ka haku me ka noho pololei ana o kona kino me ka haka pono ana o kona mau maka maluna o ke kanaka opio a me ka leo i maa i ke ano o ke kanaka keonimana ua pane aku la oia: Kulou iki iho la ka Ela no kekahi mau sekona f a ea hou ae la oia me ka haka pololei ana o kona mau maka i ka opio malihini, a me kela mau kipona o ka oluolu kohu makua e haiamu ana ma kona helehelena, ua pane hou mai la oia: "E hai aku au ia oe e Mr. Karaile, ua hoea au i keia wa i ka pahuhopu o ke kahua heihei a'u i uhaiaholo ai; a he hookahi wale no mea kaumaha a ko'u puuwai e u nei oia no ka'u hanau kahi, l<e kaikamnhine a ko'u -puhaka, ka onohi hoi a ko'u mau maka! Oiai mamuli o ko'u hookele ana i ko'u mau waiwai . a mnmuli hoi o na lawelawe ana a ko'u mau agena a nie ko'u mau luna hookelo hana. ua poho ko'u mau waiwai a ua komo aku au iloko o na I aie nui hewahewa e hiki ole ai ia'u ke ; hookaa. Oiai eia hoi au iloko o ke ku- ; lana nawaliwali e noho nei. he mea e I ka ehaeha o ko'u naau. a no ia mea, i . ua hooholo iho au e lioolilo nku i ke- | kahi o ko'u mau waiwai no ka hookaa | ana i ka ukupanee o ko'u mau aie i | ole ai e pani koke ia mai ka ipuka o | ka noho ana malalo o ko'u kaupoku :' po-uoi i na !a o keia ola maewaewa ana ! iloko o ko'u mau la hapauea. Aka. he i mea e nao ka ehaeha o ko'u naau i ka iko ana ilio e kaawale aku ana ka noho | an:\ pumehana a lakou" mai ka'u keiki ' aku! A a'u. ua hala ko'u mau la, : o kei;. pua makamae paha. ka mea nana e hoo\>ilm nei i ko maua home nei ; me ka malamalama o kona mau papalii na nohea! Auwe. kuu keiki--e!" | Va hiki ole i ka malihini opio ke ' uumi iho i na hakukoi a ko aloha e hoaleale ana ia loko o kona puuwai no na ; o]e!o a ka haku. Ao!e oia i pane koke ; aku, aka. ua kakali iho la oia 110 kekai hi mau >ekona. oiai ua hiki o!e iaia | ke pane koke aku, no ka mea, ua piha ! oia me ka mageneti o ke eehia. Ma- | hope koke iho nae, ua ea ae la ka opio J a me ka !eo moakaka ua kamailio aku laoia: "E ka mea kiekie. he mea e ka mokumokuahua o ko'u naau no keia mau olelo walohia au. Aole loa i moeuhane rr;iia iki au e halawai ana me keia mau mamala olelo. I'a kuhi au he make- ! make maoli no oe e hoolilo aku i kela apana aina ou mamuli no o kou manao maoli iho me ke kauo o!e ia o kou lunaikeMala e hana pela: nolai'a. ina oia ]n īi;o !a kou kulana e kuu haku maikai eiike me kau i hoike mai nei. alaila e ohmhi anei oe e hoike mai ia'u i ka heluna nui o kou a;eT" He m> a ka puiwa ame ke kahaha 0 ka Haku Vineri i kona iohe ana i keia nin.au a ka opio. lloko hoi o kela wa. oiai hoi na keoninuina •• noho ana me ka haka pono ana »> kekahi i kekahi. ua lohe ole laua 1 ka hemo ana mai o ka ipuka a komo ar.a kekahi !ede opiopio nona ka oiwi j lahilahi pololei a ki!aki!a m- : ka hele- ! helena i !ike ka ui me kekahi o na uvea i hanau ole ia mai e ka wahine. aka. i hana maoli ia e ka noeau o ka lima o kvkahī mea mana kupua. He v.i uoi a na maka o ke kanaka e ai hoonuu ai me ka eehiu a maUūe i ka iini a kehi eha lima o!e. He aahu keokeo kona. a ■; i !ik«* oia ke nanaia aku me he !a ao!e "ia no keia ao. aka. me he ia mai kekahi mai o na wahi i kapaia he rar»--.!ai<o iani. !'a like kona n:au papa!;na me he io ia e ka niu waM hou. a o ka uia ohe!ohe!r. . r:iapuai ana iv.r he pu.aahiahi !a o ka wai!v:ia. O kona n:au maka hoi. ua like :va uli'a;i po'nipom me h.e hoku. a o kur.a laaoho hoi ua hk- ka a rae ka ilpoiipo me he paheehoe la ka hinuhinu.

Me ka leo i !tk« ! me ka be!e «UU ncsa ka olu wa;pah<? " san?« ai k» j pepeiao o me® & lohe akxi ana, ua ? pane iE2i ls oia nie ka hoohikiieleia o; aa keoeiinaea: ; : -E kala mai of ia'u e kuu niakua, ,■ no ka mea. ua kuhi au o oe «ale no ■fco !ako nei!" j Ea Hke ae ta na keonimana me ka ; nana pololei ana i ka opio. He ? mea e k>e pahaohao o ka malihinl opio.; oiai aole oia i moeuhaue īki mua e ike ana kona mau maka i kekahi mea Kino i loaa. na hiohiona ui a nani eiike me; keia ui e ku nei imua o kona a!o. Aole ; loa la i maeao he hiki i kekahi kino j kaiiaka i hanauia mai e ka puhaka o , ka wahine nona ka ui ame ka nani e j like me keia mea a kona mau onohi ; maka e ike nei. Ua manao ih-- la oia : he moeuhane keia ana. a he anela keia , ana e ike nei. nolaila. i.a anai koke ae ia oia i kona mau maka \ mea e hoomaopopo ai eia no oia ke ala nei. a ke ike nei hoi kona mau onohi maka i kekahi mea kino maoli. Na ka leo o ka haku E!a i hofhoi hou mai i kona mau , noonoo mai ka aina mai o ka hiohio a ke kahua o ka noonoo oiaio maoli. "E kuu lei aloha, e oluolu oe e hoo- ) launa aku au ia oe me keia keonimana ; opio maikai, Mr. Koraile. he loio opio a kaulana o Enelani nei. E Mr. Koraile. o ka'u kaikamahine keia. ka Lede { Isabela, a o ka mea a'u i kapa ai. o ka anela o ka malamalama!" : Ku koke ae la ka loio opio, a me ke kulou haahaa ana, ua lalau aku la oia i ka lima o ka ui nohea me ka hapai : malie ana ae a hoopa iho la kona mau ; lehelehe me ka muki malie pu aua iho. I ka Wa a ka opio i honi hoomau iho ai i ka lima o ka lede nohea. ua hoi holo ae la ka ula ohelohelo ma kona mau papalina, me he mea la e hoike j ae ana ua komo ka iini a loko, e hoo- ! niponipo ana me ka puuwai kapalili; a me ka leo i piha me ka eehia ua pane . aku la ka opio malihini: | "He pomaikai nui keia i loaa i kau | kauwa haahaa nei, ka ike ana a me 1 | keia hanohano nui i loaa ia'u ma ka! I ikekumaka ana a me ka launa ana me . j oe e kuu lede kiekie a hanohano o ka ! I aina nei. Nolaila, ke uwalo ae nei ka'u | pule i kela kahikolu mana loa e hoolo- i | ihi ia kou mau la a e lu ia hoi kou ala-1 ■ hele e na pua mohaha nani a kupaoa o ; ke kihapai nani o keia honua kupai- i j anaha nui wale a kela lima mana i ma- ; ! nawalea mai ai." j Me ka mino-aka waipahe ma na pa- i palina o ka ui nohea. ua pane mai la ai: i "Elike me ka haawina i loaa ia oe e "ke keonimana maikai pela ka hauoli i loaa ia'u. Nolaiia, mai keia la aku ua noa a e hamama mau na ipuka o ko maua kakel nei me k umauma hamama ia oe. E hoomanao hoi oe e Mr. Ko- ' ; raile, e lilo kau mau kipa ana mai i o maua nei i mea hauoli nui no ko'u puuwai. Nolaila, tnai kuiihe a kanalua no ke kipa ana mai i kela a me keia wa au manao ai no ka hele ana mai e ike ia'u, a i ole. i ko'u luaui aloha nei!" He mea e ka hauoli o ka opio no keia mau mapuna oluolu i puana ia e ka Lede Tsabela iaia. Ua oi aku ka makamae o kela mau mamala olelo i kona puuwai mamua o na momi makamae loa. ī kela wa ua kamailio pokole iho la ka ui Lsabela me kona luaui no kekahi mau mea e pili ana'i kona hooholo . ana e he!e no ia ahiahi no kekahi ahaaina a kekahi poe kaukaualii o ka aina i kono mai ai iaia. I ka lohe ana o ka makuakane i ka manao o kana kaikamahine. ua ninau ku la oia: "Nawai oe e lawe ana i kela ahaaina?" li l*a kono mai o Sir Francio Levisona ia'u nana au e lawe. nolaila, e hoea mai ana oia maluna o kona kaa i keia ahiahi mawaena o ka hora ehiku me ewalu." wahi a ka Lede Isabela me ka puapuai mau no nae o ka ula ohelohelo ma kona mau papalina nohea. "Ina aole oe i haawi i kou ae iaia. ua oi loa aku ko'u makemake na Mr. Koraile nei oe e lawe a hoihoi mai, ke oluolu ia nae e ia," wahi a ka Ela Vineti. "Aohe a'u mea hauoli e ae, a he hanohano hoi a'u e haaheo ai me ka poina o!e a hiki i ka haalele ana mai o ko'u hanu i keia kino. ke oluolu ia nae e ka !evie kiekie," wahi a ka opio ma\ihini. "He aip nui loa kela a'u e poina ole ai a hiki i ko'u luakupapau! īna pela. e hoouna aku n-i i kekahi kauwa e hele koke aku me ko'u lera i o ?ir Farancio l.ovij!ona la e hai aku ana iaia aohe me k? kii mai ia'u. oiai ua loaa no ona keonimana nana au e lawe ma ko'u kaa ponoi." i kamailio mai ai ka ui Isabela ro n kn mino-aka ma kona mau papalina e hoike ana ua hoopihaia kona puuwai me ka hauoii no ka ae oluolu ann mai o keia opio malihini e hooknuwa iaia ma ka hr-l»~- pu ana me ia ma ke!a u-ahi. Mahopeiho o kekahi mau kukakuka ana mawaena o lakou. ua haalele iho la ka ui nohea i na keonimana no ka hoi ana ma kona keena ponoi no ka kakau ana i ka !ern ana e hoouna aku ai \x Farancio ī.evi?ona. ī ka ha!a ana'ku o ka I?abela. u.i pane koke mai !a ka Haku Vinetj i ka onio: kou i ke kulana o ka Le :e ī<ah#»la. ka onohi o ko'u mau m.ikn ?" "E kuu haku maikai! He mea e ka rrahrilo o kn'u nanu no kau kaikamahlne. a k»» o}o a «i e kuhihewa na hanau ia oi 3 -hp moiwahine maopono' A.ol« naha ona lua e'ike ai ma Enelani n*i a ru:r ; K v a En-'nni nei' Aole ma keia honu;i ho? rv.sk oa!" ? nane aku ai ka opio m.e ke k?ioo o Vara mau olelo. "K- ?.k*i v.+\ au ī Vo'u mahaJo <a oe Mr. Korat!e no kou ma« manao mahnlo i ka'u kaikamahine: aka. elīke me ka u i hai mua aku nei ia oe,- oia

hoL k'pia poino nui e hekau nei maluna | o'u no ko'u mau waiwai. No ka mea. j ua maopopo ia'u. he manawa wale no | koe a e Uio aku aea kona noho kuono- ; ono ana a lako mai ia aku. alaiia. he- ; aha aku aea la kona hopena. Oiai ua | hanai au i ka'u kaikamahine me ka | mai'ani nui. a no ia mea he mea paa- | kiki !o-a paha iaia keia mea o ka no- | hona haahaa." wahi a ka haku. i **E ka!a maī ia*u e kuu haku maikai. j aole oo i pane mai nei no ka'u nir.au. . oiai ia'u i ninan aku ai ia o»> ua kahaniahaia kn kaua mau kamailio ana ma- ! muli o ka hoea ana mai nei o ka Lede \ l?abela. nolaila. e oluolu e hoike j mai i ka r.ui o kou mau aie. ke ole ia e i !i!o s mea hoehaeha i kou naan?" wahi j a ka onio. | * Heaha ia kou mea i makemake aī e \ maopopo i ka nui o ko'u a!e?" i ninau j koke mai ai ka haku. i "0 ke kumu o ko'u makemake vxna e | maopopo. malia he mea hik! no paha ia'u ke kokua aku ia oe e kuu haku , maikai. aole wale hoi nou wale iho. aka. no keia ane!a maema»» ipio a kela mana kiekie loa i haawi mai ai ia o»\" . wahi a ka onio. ī'a like keia mau olelo a ka opio me ' he mau poi wai la i nininiia iho ma!una o ka haku alii. Ua maopopo koke ihi> la iaia ua loaa iaia he hoaloha oiaio. a he lima akau o ke aloha. aka. ; ao!e nae ! moeuhane mua iki oia he opio keia i loaa ke kuleana waiwai e hiki ai ke hookaa i kona mau aie. aole hoi ka hokahl haopaumi o kela puu da!a nui. Mahope iho o ka nana ro!o!ei ana aku o ua hako aoo la i ka opio. ua pane aku !a oia me ke akahele: "He aie nui hewahewa loa ko'u a kekahi mea e ano hiki ole ai ke hookaa Aka. he mea hiki no nae ia'u ke hoike ' aku ia oe. O ka nui o ko'u aie ke hui ■ pu ia me ka ukupanee a hiki i ka la mua iho nei o keia mahina. he elua ; miliona me kanalima tau?ani ilala!" Aole i pane koke mai ka opio. Ua haka pono aku nae ka haku aoo ma na helehelena o ka onio me kona manao e i ike aku ana la oia i ke ano puiwa a hikilele ae paha o kona mau nanaina. aka. ua hooneleia nae kona manao. oiai oia mau no ka nanaina mohaha maikai o ka opio me he mea la he mau mea ano o!e wale no kana i lohe ai. ! Me na huaolelo moakaka ua pane aku !a ka opio imua o ka haku me ka ; unuhi pu ana ae mailoko ae o kona poli he buke kikoo haneko: "E oluolu oe e kuu haku maikai e ae ' mai ia'u e kakau aku maluna o kou pa- ! kakau no kekahi mau minute pokole?" l T a haawi mai la ka haku i kona ae j me ke ano pahaohao no keia mau hana • a ka loio opio. Oiai ua hooholo iho no ! oia iloko o kona naau aole i loaa kela : puu dala nui i kekahi kanaka opiopio 1 elike me ke kulana o ka opio imua ; 0 kona alo. aka, ua mnopopo no paha iaia aole keia he opio ilihune. aka. aole nae i hiki aku kona waiwai i ka hookahi hapaha o kela nuu dala nui. I ka pau ana o ka ka opio kakau ana, ua momoku ae la oin i ka hila kikoo ana i kakau iho ai a haawi aku la i ka haku me ka pane haahaa ana'ku: "E loaa no kei huina dala ia oe ma ka Baneko National o Enelani nei ma ; na hora apau o ka la mawnena o ka hora 10 a. m. a me ka hora 4 p. m.. a ke lana nei ko'u manao e hoomamaia kou mau manao kaumaha!" I ka lieluhelu ana iho o ka īīaku Ela Vinoti i ka hila kikoo. he mea e ke kahaha o kona noonoo i ka ike ana iho i ka huina o ka hila kikoo. a ua hiki o!e ' hoi iaia ke pane koke mai. a haawi mai hoi i kann man hoomaikai i k.q opio. He lokomaikai keia'i hala a.hu wale aku mawaho o na nalena o ko ke kanaka uhane kulana. He mea hoi ana 1 halawai mua ole ai mai kona mau la oniopio mai. Nolniln. ua hoohaaluluia kona man lehelohe. a me he mea !a ua hikiiin kona alelo ma ke kaunoku o kona waha. Aolo hoi iwaena o na alii hanau o ka aina i iike ke kulana me ia. a i ai a hauoli nu me ia i na la i hala ae. Aka. ua lioea mai nae keia keiki opio malihini ana i kamaaina mua ole loa. ai i mea nana e hooluolu mai i kona mau manao kaumaha. nolaila. he mea maopopo na ke Akua mai keia anela i hoouna mai ma ke ano he kino kanaka. "E kuu makamaka a hoaloha oiaio. ua nele au i na huaolelo kupono e panai aku ai i ka'u mau hoomaikai ia oe. He lokomaikai keia i hala mawaho 0 ko ke kanaka ano i hanauia mai e ka wahine; nolaila. ke ike nei au he mea ano e !oa keia i ko'u noonoo. Pehea. e pono paha e kauoha ae au i ko'u loio e hele mai e hoopaa ae i palapala hoopaa moraki o ko'u mau waiwai ia oe e Mr. Koraile?" wahi a ka haku. "Eia ko'u manao. mahope iho o kou hookaa ana i kou mau aie apau a loaa mai hoi na palapala apau e pili ana i kou mau waiwai. he makemake au e hana oe ke kupono hoi ia i kou manao, i 1 palapala e hooili ana oe i kou mau ' waiwai apau maluna o kau kaikama- * hine ka Lede Isahe!a: a e hooki hoi oe i na lawelawe kalepa ana o kela ame keia ano. oiai o na loaa hoolimalima o kou mau waiwa! ua lawa kela a oi wale aku no ko olua noho ana a me ka malama ana i ko olua hanohano alii. īna hoi e hookohu ana oe i kekahi loio maikai a hoopono. e pii aku ana ka waiwai o kau kaikamahine a oi wale i aku maluna o na alii hanau e ae ma ' Enelani nei. O kou hoopau koke i kela ' loio ou kekahi o na hana naauao loa | au e hana ai. oiai ke ole au e kuhihewa : o kela no <!aimonio nana i hookau- I hihi i keia mau poino apau maīuna ou. ' E hoomanao w e ka mea kiekie. eja ke ku nei kela kanaka maluna o kekahi nuu dala nui hewahewa au i moeuhane mua ole ai. Mai hea mai kela waiwai ona? He mea maopopo, aole ; mai kana mau hana maoli mai' ī'a I omo ke!a kanaka i ka waiu mai kou j umauma aku a rna keia !a ua maloo ' kA]a nunawai a ke hemikaika mai nel I oia e kinai ia oe a hele aku oia imua o j ke ao me ke!a nno rr ra papalina o | ka hookamani! E kala mai nae oe i keia mau olelo a 'u eka mea kiekle. aka 1 aoie * hiki ia'u ke uumi iho i ko T u mau manao." "īīe mea e ko'u mahalo ia oe e kuu ' hoaloha oiaio, E hooko ana an i kau mau ao maikai e Mr. Koraile. Ke ike nei au ua loaa i ka'u kaikamahine he oiaio i hanania mai e ke!a makua kiekie loa a lokomaikai palena o!e! N'oīaila. aohe a'u mea kupono e ae e manao aku ai no ke kokua ana ia « a me ka'u kaikamahine mawaho aku ou e kuu hoaloha." wahi a ka haku. "Eia hou kfia aonoi a'u ia oe e Kuu makamaka kiekie, oia hoi. mai oie oe e hoike iki i keia maa hana a kaua ia Lede Isabela," (Aoie i pau.l