Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 28, 9 July 1897 — HE MOOLELO NO KA LEDE ISABELA, KA MEA I KAPAIA Ka Anela Nani o ka Malamalama. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE ISABELA, KA MEA I KAPAIA Ka Anela Nani o ka Malamalama.

MOKUNA V. I iho o ka pa;: ana o ea kuka ! ana, ua nonoi aku la ua opio maiihini ; la i ka Haku Eia Vineti ame ka Lede i Isabela e ae mai laua iaia e hookuu ! mai e noi no kona holele no ka hooma- ! kaukau ana iaia no ka lawe ana aku ; i ka Lede Isabela no kahi ona i konoia mai ai ma kahi o ka lJk!e Harisona T ; he wahine kane make o ke kulana kiei kie, ma ke ano he ukali ponoi no ka ) Moiwahine. Ua lilo hoi ka Lede oplo Isabela i jnea punahele ioa i ua lede la. He wahine keia (Lede Harlsona) ma kahi o kanaha paha mau makahiki, aka, o kona mau hiohiona nae mai luna a lalo, ua hiki loa ke koho koke aku ka mea e nana aku ana aole oia i oi aku maluna o na makahiki he iwakaiua me elima e eono paha. I ke kani ana o ka hora ehiku o ke ahiahi, ua hoea mai la ka opio Karaile me kona aaha piha o ke leulana keonimana. a ma ka nana ana he kanaka oia i hanau maoli ia no no kekahl kulana kiekie loa. E hoomanao e ka makamaka heluhelu i na mea a ka mea kakau i hoakaka mua aku ai ma ka wa kinohi o keia moolelo. aole o Karai!e he kanaka ui loa, aka, he helehelena nae kona au e ka makamaka heluhelu e makemake koke ai ke nana'ku iaia, aka, aia nae i kou wa e nana pono aku ai iaia e ike no oe he kanaka ui oia i nohoalii ia e na hiohiona o ka hoopono a me ka olu waipahe a puuwai hamama hoi. Aia nae i kou wa e launa pono loa aku ai me ia, ua like oia me he ume magenti la e kauo aku ana i kou puuwai i ona . la. 0 kona oiwi kino nae aole paha he kanaka ma Enelani holookoa nana e hoohaahaa iaia. Ua hana ke Akua iaia a lawa pono, a i ku paha i kona ano.

Maanei e waiho iki kaua e ka mea heluhelu i ke kamailio ana no ka opio puuwai hamama, a e huli ae kaua a e nana pokole ae maloko o ke keena nani o ka Lede Isabela, iaia e hookomo lole ia ana e kona kahu lawelawe. "Ke ike nei au e kuu haku aliiwahine maikai, ua ano pihoihoi ia paha oe, aka, aole ou wa nani e aku a'u i ike ai elīke la me keia wa ano a'u e nana aku nei," wahi a ke kauwa wahine i kamailio aku i kona haku. "Pehea oe i manao ai ua pihoihoi ia au e Nele?" i ninau aku ai ka Lede Isabela, me ka hoholo ana ae o ka ula ohelohelo ma kona mau papalina nohea e hoike ana ua pololei ka pahuna ihe a ke kauwa wahine ma kahi palupalu 0 ka puuwai akea o kona haku. ."Mai kou mau la opiopio mai, aole loa au i ike iki ia oe me keia mau hiohiona ulumahiehie, aka, i keia wa ano nae ke ike nei au ua loli ano e loa ae kou kulana. Ua ike au a ua hakilo mau au ia oe iwaena o na anaina i piha me na opio ui o ka aoao oolea a me na keonimana o na kulana kiekie, a ui no hoi, aole nae au i ike ia oe e ano e ae ana kou helehelena, oia mau no kou hiohiona ui aole nae ka ulumahiehie, nolaila, e hai aku no au ia oe me ka huna ole, ua hoopihaia kou puuwai me kekahi mea'au i hauoli loa ai! Aole anei pela e kuu haku?" "He mea oiaio e kuu Nele aloha, ke ike nei au he mea makehewa wale no ia'u ka huna ana iho mai kou mau maka mai. Mai ko'u mau la opio mai a hiki i keia la, akahi no a hoopiha ia ko'u naau me ka hauoli oiaio," wahi a ua lede opio nei. Mahope iho o kekahi mau minute, ua pane hou aku la ka lede opio: "Ua hoea mai ka mea nana e wehe ae i ke pani puka o ko'u puuwai." "He mea e ko'u hauoli, e kuu haku! Mai ko'u mau la opio mai, aole loa au 1 ike iki i kekahi kanaka opio hiohiona hamama elike la me ke keonimana opio i hele mai nei i keia la. He keonimana oiaio kela i ka'u koho aku. Ke ole au e kuhihewa oia paha ua mea la!" Aole i pane koke aku ka Lede Isabela no kekahi mau sekona, aka, ua kakali iho la oia me ka hoolalau wale ana no oiai ua maopopo iaia ina oia e pane koke aku ana, aole e nele ke ano haalulu o kona leo. A i ke akakun ana iho o ka mageneti nana e hoopihoihoi ana ia loko o kona naau, ua pane aku la oia me ke akahele: "I keia la ua hookomo mai na lani kiekie loa i kona lokomaikai palena ole maloko o ko'u noonoo, a ke mahalo nu! nel au! O ka mea hoi au e Nele e mahaio noi la, oia ka makana makamae a ke Akua I haawi mai ai na'u, a na'u wale no!" "Pehea, e kuu haku, ua like no anei kona kulana o ka hanau ana elike me kou e kuu hakn malkai?" "He mea ole wale no kela ia*u. O kona inoa maemae ame kona puuwal ham&ma ka mea nana i hapai ae iala a oi loa ae maluna o na poo kalaunu apau o ke ao nei. Ina e hele mai «n» kekahi alii kiekie loa a nonoi mal ia'u e lilo i wahine nana, aole loa au e ae iaia; a loa ua piha keia honua ame ka iani I kona waiwai, aole loa la he kumu no'u e ae aku ai. Ua lilo kuu puowai a

rrr uhane na keU mea, a aole loa h* 1 crar.l nnlalo iho ona lanl oana e oki ae i ka niea a ko'i; naau i hopa al!" wahi a r?ab€-la. Hē mau makah'ki loihi he ehiku nia la hcp<? mai. ua hoi hou mai keia mau olelo iaia rue he ak«a lapu !a mai ka lua ahi mai o G«;hena. I ka makaukau ana o ko Leee Isaheia mau aahu nani. ua like oia ise he nsanu pikake la o ka aluna ahiahi iaiiai o ke kau maka'ii. He nani hoi a ka onohi maka e loi oie aku ai. t'a iike hoi kona mau onohi maka me na hoku oka po kalae. Ua nele hoi ka niea kakau i na mainala olelo kupono e wehewehe pono aku al nae ka moakaka aku ai i ka ui a me ka nani o ka iede nohea. koe wale Iho no keia o ka puana ae, aole paha he wahine ui e ae ma na aupuni hui o Beritania Xui nana e hoohaahaa i ka ui a me ka nani o ka Lede Isabela. I ka hoea ana aku o ka opio. a loio opio kaulana a waiwai nui hoi ma ke kakela hoi o ka Haku Vineti„-ua hookipaia mai la oia e ka haku alii me ka pumehana maloko o ke keena hookipa nui o ka hale. Aole hoi i liuliu iho ko laua noho ana iho, ua hoea mai la ka lede opio me kona nani nui, a me ka helehelena i hele a ulumahiehie, ua hele māi la oia imua o kana kane hoopalau me na mino-aka waipahe e haiamu ana ma

koiia mau papalina» Me ka leo olu waipahe ua pane mai la oia: "E kuu Karalle maikai, e kala mai oe ia'u no keia mau hooluhi a'u ia oe." "E kuu lede kiekie, aole paha he mea hauoli e ae a ko'u naau a hanohano e ae hoi a'u e haaheo nui ai elike la me keia haawina au i papahi mai ai maluna o'u elike la me keia. Me he la eia au i ka honua uhane e noho nei, a i ole he mau moeuhane paha keia e hoopoluluhi nei i ko'u noonoo, oiai ua oi loa aku keia mamua o ka mea 'a ko'u mau noonoo i lia ai. He anela oe no ka malamalama! He mea a ke kanaka e haaheo nui ai i na la apau o kona ola ana," wahi a ka opio me ke ku i ka eehia a hiehielauna ole no hoi o kona kulana. He mau makahiki ehiku mahope mai. ua hoi hou mai kela mau huaolelo me he mau fiua palapala nunui la i kahakahaia ma ka paia o ka rumi imua o na maka o ka Lede Isabela. Ua ku okoa mai hoi na hiohiona o Karaile imua o kona mau maka me he la o keia po mua loa o ko laua hui ana maloko o ka rumi hookipa o kona luaui. Ua kukuni paa loa ia kela mea iloko o kona noonoo, a ua paa mau hoi a hiki i kona aho hope loa. Mahope iho o kekahi mau kamakamailio pokole ana a ke lede, ka haku ame ka opio, ua hoike mai la ke kahu nui o ke kakela ua makaukau ke kaa lio no na opio. Mahope iho o na hoomaikai a ka Haku Vine i kana mau keiki, oiai mai kela wa mai ua kapa mai ka haku ia Mr. Koraile ma ka inoa keiki. Me ka palanehe ua hoea aku la na opio ma kahi o ka Lede Harisona. Ua hoowehiwehiia ka home o ka lede kane make me ka nani lua ole r a ua piha hoi me na poe o na kulana kiekie. I ka hoea ana aku o ke kaa lio nani o ka lede Isabela, ua iho koke mai la ka lede mea hale ma ke ala anuunuu akea nani o kona home no ka hookipa ana'ku i ka malihini hanohano. Ua hele pu mai hoi me Sir Francis Levisona, he kaikunane hoahanau hoi no ka Lede Is£bela, me ka manao nana e alakai aku i ka ui oi kelakela o loko o ka hale, he hanohano hoi a kekahi keonimana e haaheo nui loa ai. He mea e ka nani ame ke alohilohl o loko o ke keena hookipa nul o ka home o ka lede hanohano, oiai ua hoowehiwehiia e na nani apau a ka noeau 0 ko ke kanaka akamai a ke dal& hoi e hiki ai ke unu mai a akoakoa. Mahope iho o ka hookipaia ana'ku o ka Lede Isahela, a. iaia hoi i komo aku ai iloko o ke keena akea nui a ka lehulehu e nonoho mal ana. ua kaulona like mal la na onohi maka o kela ame keia maluna ona. 0 na keonimana opio hot, ua apoapo ae la ko lakou mau houpo me he la e i okoa ae ana no: "Auwe ua mea he nani e- Nani wale no hoi ina e lilo oe 1 lei hoonipo na'u i na la apau o ko'u ola ana!" Oiai tia hele a olinolino ua mea he malamalama o loko o ua keena la 1 ka ua mea he lehulehu wale o na Ipukukui. a ia Lede IsabeU i ku iho ai no kekahl mau minnte pokole me ke kamailio pu ana me ka lede o ka hale, he mea e ka moakika pono o kona man helehelena mohaha me ka puapuai mau ana o ka tila ohelohelo ma kona mau papalina nohea, a o kona mau onohi maka nunui eleele poniponi me na lihilihl maka loloa e nana ana me ka oluolu me he mahina piha la i ka po o Mahealani. he mea e ka ilni o ka puuwai o kela ame keia e nana aku &na me ka makaleho. elike paha me ka hee 1 ka leho ula a ka lawala. O ka mea nae iloko o na naau o na lede opio e ae apau e naea aku an& he okoa loa ia mai ko na keonlmaea opio ae o loko o ua anaina la-—e I ana }$kou iloko iho o lakoa: u lna no hoi he like ko'a nl me ko la .la, he mea maopopo he alii aimoku ka'u kaee e mare aku al!" Ala nae iwaeoa o kela h<x>-

kah: mea i like oie loa kona mau noonoo ana eiike nie ko ea poe e se. a oia ro o Francis LeWsona. hanAuna o k;\ I>ede lsal>e!a. a o ka ipo hoi e manao nei e hoohaumia i ka maemae o ka anela ui o ke maiamalama. He mea oiaio nae. aoie paha he kanaka ui e ae raaloko o kela anaina holookoa elike ia nte ia, a aole no paha ma Ladana. a i ole ma Enelani no a puni e loaa ai kona lua ma keia mea he kanaka ui. Ma kona kulana hoi imua o na po« maikai, a iloko hoi o na anaina a ka pee hanohano, he keonimana oiaio oia a he paa ruia hoi, aka, maloko nae o kona naau he oi aku ka eleele mamua o ka po pouli konoele o ke kau hooilo. a nona paha ka oleio ana. "he keonimana i hamoia me ka puna." He nui a lehulehu na poe o ke kulana kiekie o ke alo alii o Enelani i noho me na manao kuhihewa no keia Francis Levisona. oiai ua manao lakou he opio maikai loa oia, a ua kohu pono kela inoa "Sir Naita" maluna ona. a ina e make ana kona makuakane hanauna, alaila, e malamaia ana maluna ona ka inoa hanohano o kona ohana. no ka mea, o keia Francis Levisona ka hooilina o ko lakou inoa alii a me ka waiwai nui i loaa mai me ka ikaika o ka malTakila o kona kupunakane kuakolu i ke au o Likeke, ka mea i kapaia "Ka Puuwai Liona." Aka, aia nae he nui a lehulehu na kaikamahine ui opiopio o ke kulana haahaa iho i hoopoinoia e keia Francis Levisona. Ua hoehaumiaia lakou, a mainuli o na hoopunipunl a me na pahele ua lilo he nui waie o lakou he poe makuahine me na keiki makuakane e noho ana iloko o ka u a me ke kaumaha mamuli o ka punihei ana i na huaolelo waimeli a keia opio. a mamuli no hoi kekahi o kona mau helehelena ui me kona oiwi kino maloeloe a nani ke nana aku, a ua ailiueia na puuwai he lehulehu wale me ke kali ole e kaana pono me ke akahele, aJca, ua hookuu koke mai lakou i ko lakou mau kino keia puuwai eleele e ulupa wale. Iwaena paha o na opio o ke alo alii o Enelani, aole paha he lua elike ai me keia Francis Levisona ma ka maalea a me ka lokoino. He nui na wa a keia Levisona i hoao ai e hoowalewale ia Lede Isabela. a oiai hoi he kaikunane hanauna oia no Isahela, ua noa iaia ke kakela o ka Haku Vine, a aole no hoi he ulu iki ae iloko o ka naau o ka Haku Vine lie mau hana ano e ka ka opio. Aka, no ka Lede Isa-

bela nae, ua Ike oia he makemake o Francis Levisona iaia a oi aku mamua 0 ko ke kaikunane. a ua hoopuka aku no hoi oia ia Tsabela i kekahi mau huaolelo e hooponiuniu ai i ke poo. a komo loa aku hoi malalo iho o na iwiaoao hema, oia hoi: "He oi aku ko'u aloha ia oe mamua ae o na mea e ae apau ma keia ao! He mea makehewa hoi ko'u ola ana ma keia ao ina elilo aku ana oe ia hai!" Mamuli o keia mau oielo a Francis Levisona ia Lede Isabela i kekahi la a laua e noho ana malalo o ka oluolu o na ululaau o ka Paka o ke Kakela, ua pane aku la o Lede īsabela iaia me ka malie, aka, me ke ano kuoo no nae: "He mea e ke kahaha o ko'u naau i kena mau huaolelo au e kuu kaikunane. He mea pono paha ia oe e noonoo iho me ke akahele. no ka mea, o kou makuahine ponoi oia no ke kaikuahine ponoi o ko'u makuakane; nolaila. he mea e ke kaumaha o ko'u naau i kou lawe ana a noonoo iho ia'u nei ma kekahi ano mawaho ae o ke kaikuahine. He mea pono e kapae loa oe e kuu kaikunane maikai i kena mau noonoo mai kou naau ae, a e hoomanao mau oe ia'u he kaikuahine aloha au nou i na wa apau!" Ua Kamailio aku o Isabela i keia mau olelo me ke kuoo', aka, ua hoike mai nae kona mau papalina i ka haikea, Nolaila, e ka mea heluhelu, e hoike aku au ia oe, he mea e ka ehaeha o ko Tsabela puuwai no kela mau mamala olelo ana 1 hoopuka aku ai. oial aia iloko lilo o kona puuwai, a i kela ajme keia pana ?na a kona puuwai no Francis Levisona na lia a me kuko ana. He mea oiaio iloko o keia mau la a laua e hoowalea mau ana i ka oluolu a ke ahe makani malalo o na lau laau o ka Paka, ua hoomahuahua mau ia ae kela I|a a me kela iini iloko o kona naau, a he lehulehu wale hoi na po i piii ole ia e kona mau lihilihi maka, no ka mea, aia mau ke akaku o Francis Levisona imua o kona mau onohi maka, a ua lilo hoi i mea hoehaeha nui i kona naau. Ua u)u mau ae na noonoo maikai iloko ona e kapae loa I kela mau noonoo mai kona naan ae, oiai he mea pono ole iaia ke mareia me kona kaikunane, aka, ua 01 aku no nae ka ikaika o na aa-huki a kela mea he aloha. Ua maopopo no iaiia aole loa oia e ae iki ana e mareia me Francis Levisona. aka. o ke kapae ana aku nae i kela mau noonoo aloha ua like no ia me ka poalo ana ae 1 kekahi o kona mau maka, a oi aku no paha. O kafta mea nae i makau !oa al. oia «o kona hei ana'ku paha Hoko o kela upena I weiiweli nui loa ia e ka poe m&kee I ka maemae o ka inoa. Ua hoonaauaoia o Lede Isabela me ke akahele loa, a ua maopopo lea iala keia mea oke kolkoi oka inoa. Nolaila, na paio aku oia me kela mau manao me ka ikaika. Nolaila, o kela mau huaolelo a Francls Lerlsona I hoopuka aku al laia. na like la me he pah) la e oki ana I na aa konl o kona puuwai a me ka hoomaeawanui otfc I hoopuka aku ai i kana man huaolelo pane. (Aole I pau.)