Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 28, 9 July 1897 — Liliuokalani Dominis ma Hawaii, Kue ia Liliuokalani ma Amerika. He Okoa ka Leo i ka Peresidena o ka Repubalika. A he Okoa ka Leo i ka Peresidena o Amerika. Haunaele na Hoaloha o Liliu! He Alahele Hupo Haalele Loa. [ARTICLE]

Liliuokalani Dominis ma Hawaii, Kue ia Liliuokalani ma Amerika.

He Okoa ka Leo i ka Peresidena o ka Repubalika.

A he Okoa ka Leo i ka Peresidena o Amerika.

Haunaele na Hoaloha o Liliu!

He Alahele Hupo Haalele Loa.

Ke hoopuka hou aku nei makou ma ko makou pepa o keia la i na palapala a Liiiuokalani i kakauinoa ai. ma Hawaii nei kekahi, ma ka la 24 o lanuari, 1595, a ma Amerika aku nei kekahi, ma ka la 17 aku nei o lune, o keia makahiki. l'a hoolaha hou aku makou i keia mau palapala aole me ka manao hoino i ke "Alii," aka, i mea e hoike maopopo loa aku ai imua o ka lahui Hawaii— Repubalika a Roiaiiti hoi—i ke kulana naaupo haalele i kukuluia ai oia imua o ko ke ao nei apau, e ka poe na lakou oia i alakai, a e alakai nei hoi iaia. Ma ko kakou hoomaopopo ana i na kulana elua i hoikeia ma keia mau palapala i kakau pono ia e ke "Alii," ua okoa loa ka leo o kekahi mai kekahi mai, a im hiki hololea hoi ke oleloia, "Liliuokalani Dominis ma Hawaii kue ia Liliuokalani (wahine-kane make a Dominis) ma Amerika." A ke ike pu nei hoi kakou, "He okoa ka Leo i ka Peresidena o ka Repubalika o Hawaii,'* a "He okoa ka Leo i ka Peresidena o Amerika;" a ma keia mau hana ana a ke "Alii." ua kukulu ae oia i kona poe hoaloha ma Hawaii nei, oia hoi na poe i kakauinoa ma ke ano hoike malalo o ka palapala ana i kakau ai ma Hawaii nei, e kue ia mai nei e Joseph Heleluhe, Wakeke Heleluhe ame Julius Palmer, na hoike i kakau malalo o kela palapala i kakauia ma Amerika, ma ka la 17 o lune aku nei. No keia kumu i olelo ai makou 4k Ua haunaele na hoaloha o Liliu," a o keia hana ana, "He Alahele Hupo Haalele" loa ia. O keia make o ke kumuhana a na Roialiti e koi hoomano nei, aole ia ia hai aku, aka, ia oukou ponoi no ia, mamuli o ka hawawa o na hana ana.

PALAPALA HAALELE A HOOKUU NOHO AUPUNI A LILIUOKALA NI DOMINIS MA HAWAII NEI. Mokupuni o Oahu, Honolulu, lanuari, 24, 1595. I ka Mea Hanohano, Sanford Ballard DoIe» Peresidena o ka Repubalika o Hawaii: Aloha oe:—Mahope iho o ke kuka piha ana mamuli o ko'u inau manao ponoi me ko'u mau makamaka ponoi ame ko'u poo kuhikuhi ma ka kanawai mamua aku a mahope mai nei o kuu hoopaaia ana mamuli o ke kauoha o ka Oihana Koa maloko o ka Hale Hooko o ke Aupuni; ame ka hahai pu elike me ka lakou ao ana mai ia'u, a mamuli nohoi o ko'u manaoio ioli o!e ame ka hoomaopopo ana i ka'u hana kupono i na kanaka o Hawaii ame ka Repubaiika o Hawaii ame ko lakou mau pono kiekie loa, a no ka pomaikai o na kanaka kekahi poe e ae i alakai hewa ia a i laweiawe iho nei ma ke kipi ana 1 ka Repuhalika ame ka hoao ana e hoihoi ia'u i ke kulana Moi i loaa ia'u mamua aku o ka la 17 o lanuari, M. H. 1893; a me ko'u manao ole e loaa ia'u kekahi pomaikai a kulana e ae mal ke Aupuni mai mamuli o na mea a u e olelo nei a e hana nei paha mawaho ae 0 na mea e loaa ana ia'u ma ke kanawai. 1 keia wa ano ke makemake nei au e hoomaopopo a e hoike aku a ma keia ke hoomaopopo a ke hoike aku nei ia oe ma ke ano o oe wale no ke poo o ke Aupuni 1 ku i ke kanawai a i ikeia, a i na kanaka apau o ko Hawaii Pae Aina, ina paha he poe kupa a kupa ote paha no ka R«pubalika, a 1 ole ia, he poe e hoopiii nei, a l ole ia, ua hoopUi mamua i ke Aupuni Moi mua iho aei, a peia nohoi i na iuna Auponi apau o na Aupuni e, e noho ana ma ko Hawaii Pae Aina, & ke nonoi aku nel au ia lakou apau i keia olelo a hana a'u me ka hakalia oie, elike me keia mahope iho nei: Akahi—l mea e paie ia aku ai kekahi m&nao kanaiua a kuhihewa p&ha ma ia mea, aka. aoie au i ma&ao e ioaa aua kekahi kanalua a kuhihewa paha, ma keia ke hoike piha a hoomaopopo aku nel au o ke Aupuni o ka Repubaiika o Hawaii oia wale no ke

Aupuni ku i ke kanwal o ko Hawiii Pae Aina; a o ke Aupuni Moi mu.\ iho nt?i o Hawuii ua pau loa uo ia r k o ki maaawa pau o!e v a aole he mana a kuieana i koe ma ke kanawai, a tr.a keia ke hookuu aku nei au no ka manawa mau loa i na kanaka o n<v ano apau. ina paha ma ko Hawaii Pae Aina a i ole ia. ma na wahi e ae paha. mn.i ko lakou noho ana malalo o'u. a i o!e ia. ma ko lakou pili oihana, a i oie (a, ma na hana a*u ame kuu mau hooiHna ame na hope no ka manawa pau o>. a me keia ke hoike aku nei au i na kanaka apau oia ano ma ko līAwaii Pae Aina ua manao au he mea kupono ia iakou mai keia wa aku e kokua a e kakoo i ke Aupuni Repubalika o Hawaii. Eiua—No'u iho a no ko'u mau ilina hope ma keia me ka hook» o o'e i kekahi manao ame ke ano piha. a no ka manawa pau oie. ame ka hiki ole ke hoololi hou. ke haalele. waiho a hookuu aku i ke Aupuni o ka lv ; :baiika o*Hawaii ame kona mau hop- ma ke kanawai. r.o ka manawa pnu -lo I na .kuloana a pouo o na ano a:..u: i ka nohoalii iho nei o Hawaii, a i olō ia. ke Aupunl Moi iho nei o Hawail. a i ole ia. i kekahi hapa. « i ole ia, i ke Aupuni e ku nei. a i oie ia, i kekahi Aupuni ma keia mua aku o Hawaii, a i ole ia, maialo, a i oie ia. mamuli i kekahi kumukanawai mua, kanawai, kulana, kuleana a kol pKha o kela ame keia ano a inoa paha, ina paha ma ke auo pono waiwai a kuiana a pomaikai kino paha, a ma keia no ka manawa pau ole, ke hookuu, haalele. hoolo a hiopau loa i na pono, na kuleana. na koi, na pomaikai. na hanohano amo mana o na auo apau malalo, i. i ole ia, mamuli o kokahi Aupuni nuia. a l ole ia, ma ke Aupuni e ku nei, kumukanawai, kanawai, a mea maa mau paha o ko Hawaii Pae Aina o na ano apau. koe wale no na kuieana ame na pomaikai i pili ia'u ma ke ano like mt> na kanaka apau e noho ana ma ka Ropuhalika o Hawaii.

Ekolu —Ma kela ke nonoi nei au nio ka mahalo no na kanaka amo kekahi poe e ae i alakai hewa ia iioko 0 ke kipi ana iho nei e kue ana i ka Repubalika o Hawaii, e ioaa ia lakou na haawina aloha e hiki ai i ke Aupuni ke haawi aku ia lakou ma ke ano kulike me ka mea kupono i ka pono o ka lehulehu. ame ka noonoo pono ana 1 na kanawai i uhakiia. Eha—o ko'u makemake io nat mai keia wa aku e noho wau ma ke ano kaawale a komo ole iloko o ka lawelawe ana i na hana o ka lehulehu o ko Hawaii Pae Aina. koe wale no ka h<jike aku elike pu me a'u e aku nei i keia manawa, a e hoik» 1 mau aku ai i ko'u manaolana oiaio no ka pomaikal ame ka holomua o Hawaii anio kona mau kanaka malalo o ke Aupuni o ka Repubalika o Hawaii. Eliraa~Ma keia ke waiho aku nel wau i ko'u hoohiki kokua i ka Repubalika o Hawaii i hooiaio pono ia. Eono —Ua kauoha wau e hana ia na olelo māmua ae nei a ua kakau inoa aku wau ia mea me ka loaa ole mai ia'u o kekahi olelo ao mai ka Peresidena mai o Hawaii, & i oie ia, mai kekahl lala a luna paha o ke Aupuni Hawaii, e pili ana ia mea. a 1 ole ia. i kekahi paha oia mea, a i ole ia. e pill ana i kekahi hana a manao paha o'u ma ia mea. Me ka hilinai i ke ahonui o ke Aupuni Hepuhalika ame kona hoomalu mai ia'u. Ua loaa mai ia'u ka hanohano e Mr. Pereaidenau Me ka mahalo, Kau kauwa hoolohe, LILIUOKALAKI DOMIXIS. Ma keia la 24 o lanuaii, M. H. 1895, ua heluheluia a noonoo akahele ia ka paiapaia mamua ae nei o Liliuokalani Domini3 imua o ko makou alo. a o Liliuokalani Domlnis i oleloia, ma ia manawa a Imua o makou ua hoike mal he hoakaka poloiei a piha no ia o koaa makemake ame kana mau haea ma ia mea. A oia palapaia ua hoakaka mal oia ia makou ua makemake oia e kakau inoa.. a e hooiaio imua o makoa oia no kana hana ponoi mamuli o kooa manao ponoi iho, a ma ia manawa ua kakau inoa oia ma ua paiapala nef imna o makou, a ua hoike mai oia no kana hana ponoi mamuii o kona manao ponoi lho. I hoike no ia mea ma ke kauoha o Liliuokalani Dominis i oleioia a imua o kona alo ke kakau nei i ko makoa inoa ma ke ano he mau hoike maka, ma ka Hale Hoeko o ke Aupunl ma Honolulu, Mokupuni o Oahu, ma keia la 24 o lanuaii, H. H. 1895. W. G. ĪRWĪS, H. A. W!DBMANN, J. KALUA KAHOOKANO. CHAS. B. WILSON. PAUL KEUMANN. Honoluiu. Mokupuni o Oahu, 1«.

Ma keia la 24 o lamiarf. M. H. 1895, ua hiki kino mai imua o'u o Liliuokalani Dominis i ikeia e a'u oia no kai oleloia maloko a i kakau, inoa i ka palapala mamua ae nei, a ua ae mai oia iiuua o'u ua kakau # lnoa no oia mamuli o kona manao ponoi iho no na hana anv- na kumu i oleioia maloko. (.-ila> W. L. STANLEY, N"otarr Public. Honolulu. Mokupuni o Oahu, Ko Hawaii Pae Aina, ss. Owau o Liliuokalani Dom!nis, ke hoohiki nei au imua o ke Akua Mana Loa e kokua no au i ke Kumukanawai, na kanawai ame ke Aupuni Repubalika o Hawaii, a aoie au e kokua ma kekahi ano i ka hoihoi hou ana a kukulu ana paha i kekahi Aupuni Moi ma ko Havaii Pae Aina. LILIUOKALANI DOMINIS. Kakauinoaia a hoohikiia imua o'u ma keia la 24 o lanuari. M. H. 1895. W. L. STANLEY. Notarj' Puhiie. KA PALAPALA Kt"E A LILIUOKALANI MA AMEKIKA. ' Owau. o Liliuokalani, o Hawaii. ma 0 ka makemake la o ke Akua, i kohoia ai i hooilina ma ka la 10 o Aperi!a, M. H. 1877, i Moiwahine no ko Hawaii Pae Aina, ma ka la 17 o lanuari, M. H. 1803, ma keia ke kue aku nei Au i ke aponoia ana o kekahi kuikahi, A'u hoi 1 haiia mai ai, ua kakauinoaia ma Wasinetona e Messrs. Hatch, Thurston a me Kinney, e haawi ana hoi i keia mau mokupuni i iihi aina a malalo hoi o ka mana o Amerika Huiia. Ke kukala nei au, o ua kuikahi la, he hana hewa ia i na kanaka maoli a hapa hol o Hawaii, he wawahi wale ana i na pono o na 'lii maoli e noho mana ana, he kue i ke kanawai lahui, i ko'u lahui ame na lahui hoaloha e ae, i hana kuikahi pu ai lakou, a he hoomau ana'ku hoi ia l.ka hana apuhi i hookahuliia al ke Aupuni kumu, a o ka hope, he hana hewa loa ia e kue ana ia'u nei. "Nokamea, o na palapala kue pili oihana i hanaia ai e a'u ma ka la 17 o lanuari, 1893, imua o ke Aupuni Kulkawa, ua kakauinoaia e a'u a apoia mai hoi o na Aupuni elua, me ka hooia ana mai e walhoia aku ana ka hana ia Amerika Huiia, no ka hooponopono kuikawa ana. "Nokamea hoi, ua hoike maoli ae ka'u mau paiapala kue ame ka'u mau palapaia e ae i ke Aupuni o Amerika Huiia mahope koke iho oia wa, ua haawi aku au i kuu mana i na koa o Amerika Huiia, i mea e kapaeia ae ai ka kookahe koko ana, a nokamea hoi, ua hoomaopopo au i ka waiwai o ka hakoko ana mo ia mana weliweli.

"Nokamea hoi, hoike *.e ka Pe» residenn o Amerika Huiia, ke Kuhina Nul' o ke Aupuni anie ka Elele i hookohuia e laua, ma na palapala pili Aupunl, ua hooweliweli kue kanawal ia ko'u Aupuni e ikaika, o ka Oihana Kuhina anie ko ka mokukaua o Amerika Huiia, a ma ia inannwa nolioi i lawelaweia ai na noii ana, owau no ka Moi Kumukanawai 0 ko'u lahui. "Nokamea hoi, oia oleio hooholo a ke poo kiekie i ikeia o Amei-īka Huiia, ua hnawi piii Aupuni ia mai ia ia ia'u ame Sanford B. Dole, a ua nonoiia aku hoi ko Dole haalele an& i ka oihana e Albert S. WUlis, ka agena i ikeia a Kuhina o ke Aupuni o Amerika Huiia. "Nokamea hoi, aole i loaa ka mana 1 ke Komiaina i hoikeia ae la. aole hoi i ke Aupuni nana i hoouna mai ia ka mana mai na poe koho balota o Hawaii i hoopaaia ko lakou mau inoa, aka. ua loan mai kona mana hookohukohu mai kekahi komite mai i kapaia, ke Komite no ka Maluhia o ka Lehulehu, i hoaiaia ma ua la 17 la o lanuari, 1593, a maloko o ua komite la he poe kupa Amerika ka hapa nui, aole hoi lie Hawaii, a lala o loko o laiia he Hawaii, a i komo pu hoi ma na hana hoomaikeikea hiki i kona ku ana. "Nokamea, hol. o ko'u lahui, he aneane 40,000 ia, aole loa lakou i kuka pu la aku e kela poe 3,000 ka heluna, ka poe hoi i olelo he kuleana ko lakou e wawahi ai I ke kuokoa o Hawaii. O ko'u lahui ka eha-hapalima o na poe kupono ma ke kannwai no ke koho halota ana ma Hawaii, a ina e kapae ia aku na poe i laweia mal he poe limaliana, elike ana no ka huina averika 0 na kanaka. "Nokamea, ua hoole loa ua kuikahi 1« i na pono lahui o ko'» poe kanaka; a pela pu hoi me na pono walwai pili paa o ko lakou mau alll. Mailoko ae o na eka he 4,000.000 i komo iloko o ka panalaau a ua kuikahi la e haawi nel no ka lioohui ana mai, he 1,000,000 a 915,000 eka paha.l hoomaopooo mau ia mamua aku nei. aole ma kekahi ano e ae, aka, ma ke ano he walwai ponoi no la no ke 'lii Kumukanawai. e hooponoponoia ana elike me na waiwa4~ ponoi e ae ona. <4 Nokamea, ua manaoia ma ua knikahi la, e ope'a wale ia ae ua walwai la, oia hoi na aina i kapala, na Alna Leialii, a o ka poe i kuleana ma ke kanawai i ua mau aina la, ma keia wa a ma ka lalani aku o ka nohoalii, aole 1 loaa ia lakou he kumukua! (kumuwaiwai) no ia mau aina, a o ko lakou kuleana ma ia mau aina, he kuleana la i hoopaapaa ole ia, a ua paa ia kuleana ma ke kanawai ma ko'u inoa i keia la. "Nokamea, ua hoole ae ua kuikahi la i na hoike ana apau o ka noho aioha pau ana ame ka manao maikai i hana Ja me Amerika Huila maioko o na kuikahi mua, e na Moi ma ka aoao o na kanaka Hawaii, a pela pu hoi me na kuikahi apau i hanaia e ia poe Moi me na Aupuni makamaka e ae, a nolaila Ua .A Ue * kanawai lahui. "Nokamea, ma o ka haoa &sa me na & oielo oei | wa he kulenaa ko lakou e panai mai ai I ua panalaau Ja o Hawaii, e lawe mai auanei ke Au- j puni o Amerika Huiia i ua panaiaau la i nmi »a lima mai o ka poe * ko AmeHfca luna poo kiekie (ka mea | koho pono ia e ka lahui o Amerika Huiia a 1 noho oihana ma ka makahiki | 1 puana al, he poe iakou i ioaa ka ! mana mamuii o ka epa a e hoomaiu ana I noi ia Hawaii me ke kue I ke Kumu- j kanawai V "Nolaila, owau, o Liliuokaiani o Ha- ! wail, ma keia, ke poloai aku nel au l

ka Peresidena o ka lahu a'n i hookuu mai ai i kuu waiwai ame kuu maea Aupuni. e unuhi aku i aa kuikahi la (e haawl ana i ka mokupuni i oieloia) mai ka aoonoo hou ia ana'ku. Ke nonoi &ku nei au i ka Aha SecaJe banohano o Amerika Huila e hoole : ke apono ana i ua kuikah; ia. ? V* ?j*?alo aku nei au i keia lahui uiana a maikai. ka poe hoi i ioaa mai ai i ko'u poe kupuna ka ike no ka hoomana Karistiano, e kakoo ae i ko :*kou mau wahaoleio ma na hana ku \ ka pono ame ke kauhke. e kuiike ana me na r!:Ia o ko lakou poe kupuna. a i ke Akua mana ioa hoi o ke ao apau. ka Mea e hooko poiolei ana, lala no au e waiho aku nei i ka'u koi ana. "Hanaia ma Wasinetona, Apana o Kolumehia, Amerika Huiia. i keia la 17 o lune. ma ka makahiki umi-kuma-mawalu haneri ame kanaiwa-kumama-hiku. "JOSEPH HELELUHE." * "LILIUOKALANI." Na Hoike: Wakeke Heleluhe. Julius A. Palmer.