Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 34, 20 August 1897 — HE MOOLELO NO KA LEDE ISABELA, KA MEA I KAPAIA Ka Anela Nani o ka Malamalama. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE ISABELA, KA MEA I KAPAIA Ka Anela Nani o ka Malamalama.

MOKUNA V. Ia Lede Isabela ame ka lede mea hale e u ku kamailio ana maialo o ka huihui kukui nui nona ka malamalama i like loa me ko ke o. ua hoea mai la ka opio Karaile mai waho mai; a i ka nana aku a na mea pau he keu keia a ke keonimana hanohana a kilakila nui wale. He mea oiaio, he kanaka ui a maikai o ka oiwi o Francis Levlskna, aka, ma ke kulana hanohano a kapukapu o ka hiohiona aole e loaa aku ka opio ike kanawai o na aha hookolokolo kiekie o Ladana, ka mea hoi nona ke kaulanā e pii ae ana elike me ka oili ana ae o ka la ma ka hikina me ke kiola e ana ae i kona malamalama ma na paia o ka lewa luna. Oiai o ka mākamua loa keia o ko ka loio opio komo ana iloko o ke anaina o ka poai o na kaukaualii, eia nae ua lehia mua oia i na rula a me na loina 0 ke alo alii, nolaila, he mea hoopahaohao nui loa keia i na poe e nonoho ana. He lehulehu no na poe o loko o ua anaina la i iohe no ka loio opio, aka nae, aole paha kekahi o lakou i ikemaka iaia, koe wale no he mau keonimana ano kakaikahi, oia na Lunamakaainana o ka Aha Kiekie a me ka Haku Abedina, ke Kuhina Nui o ke Aupuni, aka, no na lede ame na keonimana opio e iho aole loa lakou i ike mua iki ia Karaile. Oiāi ka lede mea hale e hoolauna pono ia ana e ka Lede Isabela ia Mr. Karaile. ua hele koke mai la ka Haku Abedina me na helehelena hauoli a lulu lima pu me kaloio opio, me kona haawi ana mai he mau manao hauoli no kona ike ana i ka opio ma ia wahi. Ia wa ua ninau koke aku la o Isabela 1 ka Haku Abedina me ka puuwai hanoli, oiai ua manaoia ma Enelani o kekahi ia o na haawina hanohano loa i kekahi kanaka o ka lilo ana he hoalauna maikai no ke Kuhinā Nui, ka Haku Abedina: "E kala mai oe, e kuu Haku, ua launa mua no ka paha oe me Mr. Karai!e?" "Ae, e kuu lede maikai. He mea hanohano loa no kekahi kanaka ma Enelani nei ka lilo ana i hoaloha no Mr. Karaile, a ke haaheo nui nei au i ka loaa ana iau o kela kulana!" wahi a ka haku hanohano i pane mai ai. He mea e ka haaheo o ko Isabela naau i kona maopopo ana i keia mea, oiai ua manao wale oiā he wahi loio haahaa wale no o Karaile, aka, mamuli o ke ano hoomakaulii o kojia makuakane i loaa ai iaia he waihona dala nui, aka, aole loa oia i manao mua iki he hoku welowelo hou keia a ka lehulehu e kaulona mai ai i kona malamalama kupaianaha ma na pohai lāni. Ia lakou hoi e kuku kamailio ana malaila, ua hoea like mai Ia na lunakanawai kiekie o ka aha keikie a pahola like mai la I ko lakou mau manao hauoli no ka launa pu ana me kā loio opio ma ia wahi. I kela wa ua maopopo lea iho la ia Lede Isabela ke kulana o ka opio, he kulana kiekie i oi ae ka hanohano mamua o na poe i hanauia mai mailoko mai o na ohana kaukaualii, no ka mea, ua loaa kela hanohano ia Karaile mamuli o kona hooikaika ponoi ana me kona naauao ponoi. 0 kona. naauao ka mea nana oia i hapai a lilo i mea mahalo nui ia e na lunakanawai a me na kuhina o ke aupuni. He kanaka opio wale no nae oia, aka, ua like nae kona mau manao kalai aupuni me ko kekahi o na poe i hele a ulu ko kea a oi aku no paha ma kekahi maa mea. 0 ka poe e nonoho mai ana ua hele lakou a uluhua no ka maopopo ole ia lakou owai la keia opio malihini kulana kapukapu a kela poe kulana kiekie loa o ka aina e kamailio pu la me na : hiohiona piha hauoli. He mau minute pokole ma ia hope iho ua lawe aku la o Lede Isabela a me ka lede hanohano o ka hale i ka laua malihini opio, Mr. Karaile, e hoolauna me na makamaka e ae o loko o ka hale. Iwaena o keia hoolauna ana, ua hoolauna aku la o Lede Isabela ia Mr. Karaile ia Francls Levisona, ua lioomanao koke ae ia o!a i na hielehelena o kela kanaka ana i ike ai maloko o kā paka o ke kakela o ka Haku Vine, ka home nani hoi o ka ui nohea Jsabela; a i kela wa pu no hoi, ua hoomanao pu ae la oia i ka inoa o ua kanaka la i hoopuka ae ai me ka makemake e hoohaumia mamua o ka launa hou ana aku me Fanny Mirse. Eia nae ka mea apiki. ua maopopo iho la iaia mamuli o ka Isabela hoolauna ana iaia me keia Francis Levlsona he kaikunane hanauna oia nona, nolaila, he mea maopopo aole paha e aa ana kela kaikunane e hoohaumiā i kona kalkuahine. Nolaila, u& lilo kela i mea hoanoe i kona noonoo, oiai ma kana hoomaopopo mamuli o ke konane o ka mahina. ua hiki loa iaia ke ike pono i na helehelena o ke kanāka ana i ike al iloko o ka paka ua like loa me ko keia opio Ftancis Levisona, a o ka inoa hoi ana ! hoopuka ai, oia no o Isabela. No ka ikaika loa o kela mau mea iloko o kona waihona noonoo. ua 1 iho la oia iloko iho ona; "He mea oiaio anei he kao keia me ke, aahu o ka hipa? A i ole, he kepolo anei keia me na eheu a me ka aahu aliali keokeo o ka anela?" Oiai na le&lea e hanaia ana a me na ono eaiae inuia ana, aia no kela mea ke hoouluhua mau la i ka noonoo o ka loio opio, l na wa apau ana e ike aku al ia Francis Levisona, pela no e oi loa ae ai ka manao iloko ona ola no kela kanaka ana i ike ai ma kela po. Ela nae. ma ka hoomaopopo aku he keonimana maopopo o Francis Levisona, a he mea oialo aole loa paha oia e hoao iki ana e hana I kekahi hana puuwai eleele o kela ano. Ua maopopo ia kaua e ka makamaka, elike me ka hoike a ka moolelo, be kanaka naauao piha o Kar*ile. aka, elike me kona ano aole he hookamaoi iloko oea. pela oo oia i manao a! ua like na k&naka e ae pela, aole oia i maopopo lea 1 oa ino o kela mea he kanaka i loaa mailoko mai o ka puhaka o keia mea he wahine. Aole loa i ulu iki kela

I noonoo iloko iho ona he nai a lehuieha J aa kanaka o keia ao i kil e hoohaumia f t ko lakou mau kalkuahine ponoi. heaha ae oei hoi keia. he wahl kausini wale no «kaikuahiae hanauna na ke ■ kaikunane a kaikuahine paha o ka j makuakane a makuahine paha>. | Maanei eka makamaka heluheio. e ; hoi hou ae kaua a e nana a e kiiohi | i na hana maloko o ke keena ahaaina | o ka po lea o Halalii. J Aole paha he anaina hulahula a leai lea e ae i malamaia maloko o na pala : eehia o na kakeia uunui a nani o na alii i hanau o ka aina i like ka nani a me ka hanohano o ka malamaia ana elike la me ko keia po lea o HalaUi. Ua konoia na poe hanohano a me na poe kiekie apau o ka aina. Iwaena hoi o lakou ua hele mai na ui nohea like ole o na ohana koko kiekie a pau. aole wale hoi o ko Enelani ponoi iho. aka. o ko na wahi e ae kahl, e laa ko Gerei mania, Farani, Auseturia, Ualia, Husia I a me ko Denemaka. | Ika nana aku ka mea i maa nui loa ; ole i ke kilohi ana maluna o na ui like i ole. e hiki ole ana iaia ke hoomaopopo : aku i ka mea oi o ka ui a me ka mea | nani. a e koho koke ana oia he ui like i wale no, oiai ua hele a hiolo na waii nao'a a ke kehau i ka ua mea he hihiu o na aahu o na wahine a me na kane. E hulali anapa ana na pohaku daimana a me na rube o kela a me keia ano 0 na wahine, a o na kane hoi e hiolo { ana na pihipihi gula ame na hoailona alii o kela a me keia kulana; a i ka nana aku, hewa ka ike a ka maka i ka ua mea he hihimanu. Oiai na lealea e lealeaia ana me ka hoohehelo ana o na lede mamuli o ka puili pumehana ana a na keonimana • oiai ke anaina e hulahula Europa ana, aia hoi kekahi poe ke nana la me na maka hoomakaleho maluna o na ui nohea. mai na whhine a me na kane. He ui a he nani io maoli no ko ke ; kaikamahine kamakahi a ka hooilina Moi o Italia, a pela no hoi ke kaikamahine a ka Ela o Keneta, a pela no hoi na lede opio e ae he lehulehu wale i aku, aka, ua like nae ko Lede Isabela ui a nohea ke hoohalike aku elike me ke kukui uwila imua o ke kukui ihoiho. He ui hoi a ka holona e hiki ai ke ike i koke āku o ka hokuhele oi kelakela hookahi ia iwaena o na mano, na kini a me na lehu o na hoku ma ka ponaha ; lani. | E kau mai ana oia me ka Haaheo a ! me kona nani lua ole elikeme Venuse ma ke kukulu komohana o ka pohai ' lani i ka po lailai o ke kau Makalii. • Ua ipiki aku a iniki mai na poe apau me ka haawi like ana i ka lakou mau leo mahalo, me ka i ae o kahi poe o la- ; kou, me he mea la aole oia no ko keia ao, aka, he anela paha oia no ka ma- : lamalama; a o kahi hoi, laki wale ke ! kane ke loaa iaia ka Lede Isabela i I wahine nana. Aole wale no kona ui a me ka nani o kona mau helehelena ame kino, aka, ma kona ano pu kekahi. He lede oiaio oia ma na iniha apau o kona kino, a he lede hoi i hoonaauao kiekie loa ia. He mea oiaio, he tēde oia a Enelani holookoa e pono ai ke haaheo me ke ohohia nui. "Pomaikai na kualono o Enelani nei i ka loaa ana he lede nana e hehi i kona mau papalina me ka puu ole a me ke kee ole mai kona kino a me kona uhane!" Oka mea nana i hoopuka ae i kela mau huaolelo, oia no ka Haku Alii kiekie ke Kuhina Nui o ke Aupuni Abedina. Maanei he pono e wehewehe pokole aku au ia oe e ka makamaka heluheiu no kela kanaka, ka Haku Abedina. O ka Haku Abedina, e hoomaopopo oe, e -ka makamaka, oia no ka mea nona ka puuwai akea a makee i keia mea o ka pono kaulike. Mamuli hoi o kona manao hoopono i hoihoi koke ia mai ai ke ea o Hawaii nei i kela wa a Lo Keoki 1 kailiku ai iloko o ka makahiki 1546. Mamuli no hoi ona i hooko koke ia ai ke kuikahi Aupuni me Hawaii nei i ka wa a Haaiilio ma i holo ai e hana kuikahi me na mana nui o ke ao nei. Nolaila, e hoomanao oe e ka makamaka, he hoaloha oialo kela Haku Abedina nou e Hawaii, a aole wale hoi nou e Hawaii, aka, no ka pono kaulike kona iini nui. Maanei e huli hou ae kaua i ka moolelo a kaua. I ka Haku Abedina i puana ae ai i kela mau huaolelo, aia pu iloko o kona noonoo kona hoaloha opio, ka loio opio hoi. Aka, he hookahi nae mea nana i hookomo mai i ke kuihe iloko o kona j naau, oia hoi, he mea i maa mau a i pulama makee ia e na ohana alii apau aole he mea pono e mareia kekahi koko alii me kekahi koko makaainana. He mea hookae loa kela. Ina e mare kekahi keiki a kekahi alli i kekahi wa- ; hine a kane pahā o ke kulana makaainana, e hooneleia ana kela keiki i ka ; waiwai a nele pu hoi i ka inoa ohana aole e ili aku maluna oia keiki, a e nanaia oia ma ke ano he kuewa e kona ohana. | Mamuli o kela mea ua hooholo koke iho la ka Haku Abedina e hele kino oia e kuka pu me ka Haku Vine, ka luaui ' makuakane hoi o ka Lede Isabela. Oiai ' hoi, wahi iho a ua Haku Abedina la 1 iloko iho ona, aohe keiki e aku a ka Haku Vine, a he aioha loa oia i kanā kaikamahine, a ina no paha e make- : make ana o Isabela e mare ia Karaile, ; aole no paha e hoole ana kona makuai kane. i Ua maopopo ia Haku Abedina o Ka- ! raile ka Isabela kane kupono loa, aole ! wale no no kona waiwai nui, aka, he ; kanaka opio puuwai maikai a he oplo | hoi a Enelani e haaheo nui ai. He kanaka hoi e pii aku ana a kau i ka - panepoo o ka hanohano, a he mea mao- | popo he wa no e hiki mai ana e lilo 1 aku ana oia he alakai naauao no ka 1 lahul a me ke kalaunu. a o kona mare | ia ana aku me ka Lede Isabela oia • kona mea e pii hikiwawe loa ae ai. I I keia mau noonoo e hana ana !a - loko o ko Haku Abedina naau, aia hoi kekahi mau noonoo ano e iloko o ko Francis Levfeona naau. Elike me kona kulana paulehia i keia mea o ke koho ana i na manao o na wahine mamuli 0 ke ano ulumahiehie o ko lakou mau helehelena. ua hoomaopopo koke iho la oia ua makemake loa o Isabela ia Karai!e. Noiaila, ua hapai koke ia ka 1111 a me ka inaina iloko o kona aaau no Karaile; aka.ua lohe wale no nae oia he wahi keiki oia na kekahi wahi kanaka loio haahaa. aka, mamuU nae o ka hoomakaulli a me ke akahele ua waiho iho ola he puu dala nui na kana keiki mahope neL Me ka nau o kooa mau ku'U hoopuka ae ia oia; "Aole ]oa au e ae iki ana e toareia o Isabe!a me kela wahi ino! E hele ana au e ao aku i kona makuakane aole me ka ae hou ia Isab«la e launa hou me Karaile! O. e imi no au 1 na mea apau e hookaawaleia ai kela kan&ka mahaoi mai a Isabe!a mair* (Aole I pou.)