Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 35, 27 August 1897 — Page 4

Page PDF (1.67 MB)

This text was transcribed by:  Tyana Akana
This work is dedicated to:  Awaiaulu

 Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HAAWINA

KULA SABATI.

HAAWINA X.-SEPATEMABA 5.

 

Ka manawalea o ko na Aina e i ka poe manaolo Iudaio ma leru@alema. 2 Kor. 9:1-1@.

 

       Aka hoi, no ka manawalea ana i ka poe haipule. he mea hana wale ka ʻ u ke palapala aku ia ouko.

 

       2 No ka mea, ke ike nei au i ka makaukau ana i ko oukou naau, oia ka ʻ u i kaena aku ai no oukou i ko Makedonia, ua makaukau no ko Akaia i kela makahiki manaua: a o ko oukou ikaika ka mea i ikaika ai na mea he nui.

 

       3  Aka, ua hoouna aku au i na hoahanau, o make hewa paha ko makou kaena ana i keia mea no oukou; i makaukau hoi oukou me ka ʻ u i olelo aku ai.

 

       4  Malia paha o hilahila auanei makou. (aole o oukou hoi ka makau e i aku nei,) i keia kaena ikaika ana, ke hele pu aku nei ko Makedonia me a ʻ u. a loaa aukou aoie i makaukau.

 

       5  No ia mea, he pono i kuu manao e noi aku i ua mau hoahanau la e hele e mamua io oukou la e hoomakaukau i ko oukou haawina i olelo e ia mamua, i makaukau ai ua mea la. me he haawina la, aole me he ohila ia.

 

       6  O keia hoi ka ʻ u, O ka mea lulu liilii, e hoiliili liilii no ia: a o ka mea lulu nui, e hoiliili nui no hoi oia:

 

       7  E like me ka manna ana o kela mea keia mea iloko o kona naau, pela ia e haawi aku ai, aole me ka minamina, aole hoi me he mea la i auhauia; no ka mea, ke aloha mai nei no ke Akua i ka mea nana e haawi oluolu aku.

 

       8  A e hiki no i ke Akua ke hoonui ae i na mea maikai a pau ia oukou; i lako mau oukou i na mea a pau, i mahuahua ka aukou hana maikai ana ma na mea a pau:

 

       9  Me ka mea i palapalai, Ua hooleilei aku la ia, ua haawi aku la na ka poe ilihune; e mau loa ana kona pono.

 

       10  A o ka mea nana e haawi mai i ka hua na ka mea lulu, a me ka ai e ai ai, e haawi mai no ia, a e hoonui hoi i ka oukou hua i luluia, me ka hoomahuahua i na hua o ko oukou pono:

 

       11  I lako oukou i na me a pua, i nui ai ko oukou lokomaikai, oia ka mea e hoomaikaiia ʻ ku ai ke Akua ma o makou la.

 

       PAUKU GULA.  No ka mea, ua ike no oukou i ka lokomaikai o ko kakou Haku, o Iesu Kristo, ua waiwai oia, a no oukou i lilo mai ai ai i mea ilihune. 2 Kor. 8:9.

 

       MANAO NUI.  E pono i ka poe manaoio ke manawalea aku ia hai mamuli o ko Iesu kumu hoohalike.

 

       OLELO HOAKAKA.  Ua paa ka manao o Paula e hoike aku i ke aloha manawalea o ko na aina e i koka ekalesia makua ma Ierusalema.  Ua ohi dala oia ma kela wahi keia wahi ana i noho ai. me ka iini kumau e loaa iaia he puu dala nunui.  Aka nae ua hoole oia e lawelawe i ua mau dala la.  Ua maka ʻ u oia o hoahewa kekahi iaia no ka hoolilo ana ʻ ku i na dala nona iho.  Nolaila, ua koho oia i mau hoaloha no lakou i malamapono ai i keia mau dala.  Ma ko Paulo leta mua i ko Koreneto. 16:14. ua kauoha oia ia lakou e hoana i wahi hapa o ko lakou mau loaa i mea e hoiliili koke ai i kona makaikai ana ia lakou.  Ua kaena aku o Paulo i ko Pilipi e pili ana i ka eleu o ko Korineto: aole nae i hooholoia ka hana me ka eleu.  Nolaila, ua paipai hou o Paulo i ko Korineto mai hoohilahila lakou iaia, ma ko lakou hooholo ole ana i kona kauoha ma ka episetole mua.  Ua hoike oia i na pomaikai maoli i pili i na hana manawalea kupono.

 

       1.  Haipule, - ua nui ka ilihune o ka poe manaoio ma Ierusalema, aole hiki ke loaa he wahi hanalima, a nui ka poe Iudalo e noho malihini ana ma Ierusalema.  la wa no hoi ua popilikia no ka we. a nui ka hoohaunaele no ke kipi mau ana i ke aupuni Roma.  Aole o Ierusalema he wahi kalepa, a uuku loa na loaa i na makaainana.  No keia mau kumu ua koikoi o Paulo i ka poe manaoio ma na aina e e kokua manawalea i ko Ierusalema.  2.  Makaukau, - aka nae ua hoomaalili e ia ko lakou aloha pumehana o ka wa mamua.  Makedonia, - malaila o Pilipi a me Tesalonike, Akaia, - oia no ka mokuaina o Helene, nona o Korineto, ke kulanakauhale alii.  3.  Hoouna, - ia Tito me no hoahanau elua e ai, Kor. 8:6, 16, 22, i hoeueu hou ai i ko lakou aloha manawalea.  4.  Hilahila, - no kona kaena ana i ka wa mamua e ili ana i ka makaukau o ko Korento; aka in a paha e hiki mai ana ko Makedonia me ia, e nui auanei ko Paulo hilahila, oiai hoi no ko Korineto ka hewa ma ka hiliili ole ana i na dala.  5.  Ohiia,- hukiia ʻ ku e like me na niho, aole i haawila mai me ka oluolu.  6.  Lulu, - mamuli o na kanawai paa o na mea kanu, Na Sol. 11:24-26, ohi ano like me ka lulu, ohi ano nui me ka lulu.  7.  Oluolu, - me ka hoihoi, aole me ka pi, Kanawai @@@@@  8.  Hoonui, - oia ko ke Akua hana e hoopomaikai nui ae i ka poe manawalea, haawi aku a loaa hou mai.  9. Mau, - Hal. 112:9.  like a like kona laki a me kona manawalea  10. Nana, - oia no ke Akua. e hoolako ana i ka mea manawalea.  11. Lokomaikai,  - oiai ua pau koke na waiwai a me na nanea o ka poe uhauha.

       I. Ko p@@@ o k@ @@@@@@@@, 1-5. Heaha ko Paulo kauoha i ko Korineto i kona @uanelio mua.  @ Kor. 16:14@ Heaha kona mea e hilahila ai?  No keaha la ka molowa o ko Korineto ma ka hoiliili ana i ko lakou mau moni jala manawalea?  Heaha ka Paulo mea i kaena aku ai ?  No keaha la keia lulu dala?  Ua kuono anei ka lulu dala pinepine?  Heaha ko Paulo kauoha e pili ana i ka hoana ana i kekahi hapa o ko lakou mau loaa?  Heaha ka hana maikai ae, ka haawi wale ana, a i ole paha ka haawi ana me ka noonoo pono a me ka malama pono?  Ua pono anei ke kauoha i kela a me keia hoahanau e haawi koke aku i ka hapaumi o kona mau loaa?  Heaha ke kumu no ko Paulo hoouna ana ʻ ku ia Tito ma e malama i keia lulu dala ma Korineto?  No keaha la ua hoole o Paulo, aole oia e malama i keia lulu dala?  Ua pono anei i na kahu ekalesia ke malama i na dala manawalea o ko lakou mau ekalesia?

       II.  Ke ano o ka mana@alea, 6-7.  Ua maikai anei ka manawalea mahope o ke koi wale ana no?  Ua maikai anei i kekahi luna ma ko lakou mau ekalesia e paipai loihi i ke anaina e haawi mai i na dala nui ae?  Oi aku anei ke kupono o ka lulu dala ma ke komo kauhale ana me ka palapala koho, mamua o ka waiho ana i ka moni dala ma ke eke paha, ke pa paha, ma na wahi noho paha o ke anaina?  Ua kupono anei ke kaomi i na hana hiikeike me ka hoonui ana i na iini manawalea?  Ua kupono anei ke haawi aku no ka pono o ko na aina e, oiai ua nui na kanaka ma keia pae aina aole i hookomoia i ke aupuni o ka Haku?  Ua kukuluia anei ne ekalesia no ka poe waiwai, a i ole paha ua hoowaiwai anei na ekalesia i ka poe imi pono?  Ua lawa anei no hoowina o ka poe hoahanau i keia mau la i ka hana a ka Haku?  E pono anei ke haawi manawalea aku, oiai hoi aole i hookaa pono ia ka aie?

       III.  Na hua o ka mana@alea,.  Heaha kekahi mau kumu kuono no ka haawi manawalea a nui aeo ka poe manaoio?  Ua maikai anei ka haawi wale ana me ka pule ole ana ʻ ku i ke Akua nana e hoopomaikai mai i ka haawina manawalea? O ka lulu dala no ke ola kino o ke kahu ekalesia he a@e anei paha ia, a i ole he haawina manawalea paha?  Ua ike pono anei oe i ko ke Akua hoolako ana i ka poe manawalea a loaa hou ai ai lakou na moni dala e haawimanawalea hou aku ai?  No keaha la ko ke Akua mahalo ole ana i ka poe pi?  Owai ka mea oi loa aku kona mau manawalea?

       MANO PILI.   1.  Owai kou mea nele?  2.  Nohea mai kou noho lako?  3.  Ua haawi manawalea anei oe mamuli o ka manao paa e kokua i ka poe nele, mamuli o ka noonoo pono ana, a i ole manuli o ka ae wale ana i ka poe koikoi?  4.  Ua makaukau anei oe e kokua i kekahi hoahanau mamua o ke kokua ana i kekahi mea mawalo o ko Ekalesia?  5.  Ua kupono anei ia oe ke kaupalena i kou mau haawina?

 

__________________________

 

HE PALAPALA KAMAHAO.

_______________

 

Ka Unuhina o ka Olelo Hooholo Hoahewa a Ponetio Pilato ia Iesu Karisto.

_________________

 

       Ma ka makahiki 1720, oiai e eli na kekahi komisina huli akamai o Farani ma ke kulanakauhale o Aquilla, ma Napela, loaa iho la ia lakou kekahi papa keleawe i hookamoia iloko o kekahi ipu pohaku mabala keokeo. Ma ko lakoa wa i haalele aku ai ia Napela, ua laweia ka papa keleawe a waihoia ma kahi kokoke i ka hale moneka o Chartreux,  a hookomoia iloko o kekahi pahu eboni.  O ke kope nae o na mea i kakauia iho maluna o keia papa ua laweia aku ia e na komisina Farani.  O ka olelo i kakauia ai maluna o keia papa, he olelo Hebera no ia, a ua unuhiia ma ka olelo Farani.  A penei ka unuhina Hawaii o na huaolelo Hebera maluna o keia papa keleawe:

       "Ka olelo hoopai i hoopukaia e Ponetio Pilato, hope kiaaina o Galilaia Lalo, ma ke ano e ku o Iesu o Nazareta i ka hoopai maluna o ka laau kea.

       "Ma ka makahiki 17 o ka noho Aupuni ana (Empire) o Tiberio Kaisara, a ma ka la iwakalua-kumamalima o Maraki, maloko o ke kulanakauhale hemolele o Ierusalema, o Anna ame Kaiapa, na Kahuna Nui ame na Mea Ku Mohai no na kanaka o ke Akua, o Ponetio Pilato hoi, ke Kiaaina o Galilaia Lalo, e noho ana ma ka noho peresidena o ka Proctorium (Aha Hookolokolo).

       "Ke hoahewa nei ia Iesu o Nazareta e make maluna o ke ke ʻ a mawaena o elua powa, mamuli o ka olelo hoike ko ʻ iko ʻ i a kaulana ma ka aoao o na kanaka:

       "Akahi - He mea hoowalewale o Iesu.

       "Elua - He hoala haunaela aia.

       "Ekolu - He enemi oia no ke kanawai.

       "Eha - Kapa wahahee oia iaia iho he keiki oia na ke Akua.

       "Elima - Kapa wahahee oia iaia iho o ke Alii o ka Iseraela.

       "Eono - Komo oia iloko o ka luakini me ka lehulehu o na kanaka e hali ana i na iau oliva ma ko lakou mau lima.

       "Ke kauoha nei o Ponetio Pilato ia Guiriher Koronelio, ka Lunahaneri mua, e alakai aku iaia i kahi o ka hoopai.

       "Ke hoike aku nei oia i ka poe apau, in a he ilihune a waiwai paha. aole e akeakea i ka make ana o Iesu.

       "O na hoike i kakauinoa i ka olelo hoahewa e kue ana ia Iesu. oia:

       "Ka mua - Daniel Tobani, he Parisaio.

       "Elua - Joannes Zorobabela.

       "Ekolu - Tuphael Tobani.

       "Eha - Capet. he makaainana.

       "E haalele iho ana o Iesu i ke kulanakauhale o Ierusalema ma ka puka pa aku o S@@@nea."

       Aia ma kekahi wahi lihi o kekahi aoao ae o ua papa keleawe nei, ua ikeia keia mau @usolelo:

       "Ua hoounaia aku he papa elike me keia i kela ame keia ohana."

 

 

HE MOOLELO NO KA

 

LEDE ISABELA,

 

KA MEA I KAPAIA

 

Ka Anela Nani o ka Ma@malama.

 

MOKUNA V.

 

       Iaia e nalu ana i keia mau mea, ua ike aku la oia i ka Haku kAbedina e hono hookahi ana ma kekahi wahi kaawale.  Ia wa ua haupu koke ae ia oia he mea pono iaia e hele e hookomo aku i kona mau manao iloko o ko ka haku noonoo, oiai ua maopopo no iaia he bilinai nui loa ka Haku Vine ia Abedina, a he mau hoaloha pili paa loa laua, a ua like no hoi ko Abedina manao nui no ko Isabela mau pono elike me ko kona luaui ponoi.

       Me ka hookaulua hou ole iho, ua ku ae ia oia, a me na minoaka hookamani ma kona mau papalina, ua hele aku la oia a noho iho ia ma kekahi noho e ku koke ana ma kahi a ka Haku Abedina e noho ana.

       "He wahi manao ko ʻ u ia oe e kuu haku maikai," wahi a ua Francis Levi sona la i kamailio koke aku ai i ka haku.  "Oiai, ua maopopo iau ua like kou manao nui a maikai no kuu causini, ka Lede Isavela elike me kou mau manao maikai no kona luaui makua kane, pela au i hele mai nei e nonoi aku i kou oluolu e hooikaika like kaua i ka hoopakele ana ae ia Isabela mai ka hehi ana ma kahi awaawaa.  No ka mea, ua ike au he minamina nui oe no kona inoa a me kona maluhia, a oia ka mea nana au i kono mai nei e hele mai ia oe e kuu haku alii, no ka mea, ua oi ae ka mana o kau huaole hookahi mamua o na tausai huaolelo a kahi mea @ ae ma Euelani nei," wahi a ua Francis la me ke ano pahee o ke Satana.

       "Heaha kou manao au i makemake ai ia ʻ u e hana?  E hoike koke mai!" Aka, ua maopopo no nae iaia ko Francis Levisona manao.

 

MOKUA VI.

 

       I ka pau ana o na hana apau i ka hooponoponoia o na mea e pili ana no ka waiwai o ka Haku Vine e ka loio opio puuwai waipahe Akibola Karaile, ua hoike aku la oia i kona manao i ka haku a me ka Lede Isabela, e haalele ana oia ia laua no kona home ponoi ma Line Komohana.

       E ae mai oe e kuu makamaka heluhelo e hoakaka pokole aku au ia oe no ke ano o kela mau kulanakauhale kaulana ma Enelani.

       He elua keia mau kulanakauhale i maheleia e ka muliwai-he muliwai, a i ole he lala no ka muliwai Temes, kela muliwai kaulana, oiai aia ma kona kapawai i ku ai a i kukuluia ai ke kulanakauhale alii o Beritania Nui, ke pookela hoi o ka nui ma ke ao nei; a aia pu no hoi ma kona kapawai i ku ai kela wahi kulanakauhale a na poe naauao apau i hoomaopopo nui ai, oiai ma ia wahi ke kikowaena o ka heluia ana o na meridiana o ka honua nei.

       Mamuli o ka maheleia ana o kela mau kulanakauhale e kela wahi muliwai, a oiai o na haku alii nana i hoala kela mau kulanakauhale i ke au ia Rikiki I, he mau hoahanau laua, he mua a he muli, a o ko laua inoa ohana o Line, a mamuli o ke ku ana o kekahi ma ka aoao hikina a o kekahi ma ka aoao komohana, ua kapaia laua o Line Hikina a me Line Komohana.

       He elua haneri a ai makahiki i hala aku nei ua hana iho la keha mau haku alii o ua mau wahi kulanakauhale la i kekahi karaima kipi i ka nohoalii o ke Aupuni.  He mau pua poni hoi na na haku alii nana i hookumu i ua mau wahi la, oia hoi ke au kipi kaulana o Cromwell, ke alakai kipi Aupuni kaulana o Enelani i ke au o ka Moi Kale III.  Mamuli o ko laua hopu pio ia ana e ke kupunakane kualua o ka Haku Vine, he aliikoa opio puuwai koa wiwo ole, a he naau hoi i kuni paa ia me ke aloha alii, ua aa hookahi aku oia ma kekahi po pouli, oiai ka ua e hiolo makawalu ana, a me ka ohu e aaki paa ana maluna iho o ka ili o ka honua, me ka maopopo no iaia ua paa pono ke kakela o ua mau alii la i ke kiai paa ia e na koa me ka makaala.  ua hele aku no nae oia me ke kuemi hope ole.

       He nui a lehulehu na aliikoa me ko lakou mau pualikoa i hoohokaia mai e ka ikaika a me ka eleu o ua mau haku alee kipi la, a he lehulehu o lakou i haalele mai i ko keia ola ana mamuli o ka oi o na makakila a na koa o ua mau alii kipi la.

       Nolaila, ua ala malu ae la keia aliikoa opio iwaenakonu o ka po me ka ike ole o kona mau ukali a me na koa kiai o kona pualikoa, a me na kapuai wawae palanehe, me ka lako me kana mau mea kaua, ua hele pololei aku la oia no ke kakela o ka haku alii o Line Hikina, oiai ua hoi mai ka haku o Line Komohana a noho pu me kona hoahanau ma kahi hookahi i mea e hiki ai ia laua ke paio like aku i ka enemi.

       I na poe apau e nanea ana ma ke kakela, a i kela wa hoi ua @iamoe ia na haku alii a o na kiai wale no o ka uw@@ po ke ala ana, me ko lakou up@ ole ae eia ae ka poino ke hele mai nei @oko o na kulu paka-ua eloelo.

       I kela wa ua hoohikileleia ka naau o ke kanaka kiai o ka ipuka pa o waho loa mamuli o ke kikeke ano hopuhopualulu mawaho mai o ke pani puka.  Ia wa ua ninau mai la ke koa-owai mawaho?  Pane aku la keia:  He hoaloha. i hele mai nei e hoike aku i kekahi mea ano nui loa i ke aliikoa kiekie o ka pualikoa o ke kakela.

       Me ka palaka o ke koa ua we@e mai la oia i ka puka me ka manao e ike maka mai owai la keia malihi@@.

       I lawa no a owaka ke pani puka ua inu koke aku la ka maka o ka pahikaua a ua aliikoa opio la i ke koko o ka puuwai o ke koa kiai.  a me ka leo hooho ole ua hehee iho la ke koa kiai a waiho lolii ana ma ka ili puanuanu o ka honua. 

       Me ka eleu ua hapai koke mai la ua eueu la i ke kino o ke koa kiai a mawaho o ka puka pa. a wehe ae la i ka aahu koa o ke kiai make, a o kona koloka loihi hoi ua hoaahu iho la oia ma ke kino o ka mea make, a me ka hookaulua ole ua hapai aku la oia a kioia iloko o ka muliwai, a o ka aahu hoi ana i wehe ai mai ke koa kiai ae na aahu iho la oia a hoi aku la a ku iho la ma kahi a ke koa kiai i ku kiai ai.

       Mamuli hoi o ke ano o ka papale o ua koa make la a me ke koloka loihi, me ke puloulou pu no@ke pio. ua hiki ole ke ikeia mai ko ianei helehelena, in a no ma kahi malamalama.  O ka mea hoi i @aki loa ai ua like no ko ianei ano kino ke nana aku me ko ke kiai i make.  Nolaila, ua hoomaopopo iho la keia aole no e hiki ana ke hoohuoiia keia e ke aliikoa o ka uwati ke hoea mai oia.

       Hookahi wale no a ia nei mea hopohopo o ko ia nei leo, malia paha e hiki ana paha i ke aliikoa ke hoomaopopo i ka like ole ke hele mai e kamailio pu me ia nei, aka, ua pau, koe no nae kela kanalua on a i kona hoomanao ana ae ua paa kona waha me kela poloulou. a he mea oiaio e ano e ana no kona leo e like me ko na poe e ae apau i paa ka waha me kekahi mea.

       Elike no nae me ke kulana koa iloko o kona naau,, a me kela aloha aiaio iloko o kona puuwai no kona mau Moi oiaio, ua lilo kela mau akeakea liilii i mea ole i kona noonoo.

       Aole i liuliu iho ko ia nei ku ana, ua lohe aku la keia i ke pahupahu mai o na kapuai wawae o kekahi poe, a mamuli o ka maa o kona mau pepeiao i ke kaina wawae o na koa, ua maopopo iho la ia ia nei he poe koa keia.

       I ko lakou kokoe ana mai, ua ike aku la keia he eono wale no ko lakou nui, a ike iho la keia he eono wale no wahi kiai ia loko o ke kahua o ua kakela la.

       Me na huaolelo pokole, ua ku aku la ko ianei pani a komo aku la keia iloko o ka laina o na koa no ka hoi ana e hooluolu.  no ka mea, ua huli ae ia ka uwati.

       Hoi pu aku la keia me na koa a hiki iloko o ke kakela, a mamuli o ko ia nei maopopo pono i na loina o ka oihana koa, ua hahai pololei aku la keia i na koa ana i hoi pu mai ai a komo iloko o ko lakou keena.

       Aole i liuliu, ua hoomaopopo iho la keia ua pau loa ko ia nei poe koa i ke kaiaia e ka hiamoe.  Ala ae la keia, a me ka eleu, oiai ua maopopo iaia nei he pokole wale no kahi wa kupono i koe ana e hana ai i kana hana, a he mea pono e hana koke ia, a i ole, in a e ao e ana.  he mea maopopo he luahi oia na kela mau alii puuwai eleele.

       Aia ma ka holo loihi o waenakonu o ke kakela he hookahi koa kiai e holoholo mau ana, a malaila pu no hoi ke aliikoa o ka uwati i kekahi wa.  Nolaila, i kona hoomaopopo ana o ke koa kiai wale no ke ku ana, ua oili palanehe aku la oia, a me kana pahikaua ma kona lima, ua lele aku la oia elike me ka lele ana a ke tiga ahiu maluna o ke kiai, a me na lima kohu umii haokila ua paa pono aku la ke kani-a-i o ke koa, a me ka leo hawanawana a me na onohi maka i like me ke kukui uwila ka uwila i ka ua mea he piha inaina i na hana a keia poe kipi, ua pane aku la oia:  "Ke ola, a o ka make, mahea oe?"

       "Ma ka inoa o na Lani!  E ola au!"  wahi a ke koa kiai me ka naka haalulu o kona kino holookoa i ka ua mea o ka maka ʻ u.

       "Ina he makemake oe no ke ola, alaila, i keia wa ano, me ka hookaulua ole, a me ka pane leo ole, e alakai pololei aku oe ia ʻ u ma ke keena moe o na haku o keia kakela!"

       Me ka pane leo ole o ua kiai la, ua kunou mai ia oia, a ia wa ua hookuu aku la keia i ke kani-a-i o ua koa la, me ko ianei olelo pu ana aku:

       "Ina oe e hoao iki ana e kolohe ia ʻ u, e lawe koke no au i koa ola me ke kali ole i hookahi sekona!  E hoomanao i keia!"

       Ua hoohiki mai la  ke koa aole loa oia e hoao iki ana e hana i kahi mea e kue ana i ka opio.

       Ia wa, ua alakai pololei aku la ua kiai la i ka opio ma kekahi alapii akea e pii ana no ka papahele maluna ae.  I ko laua hoea ana ma ia papahele, ua alakai aku la ke kiai i ka opio a hoea ma ka welau hikina o ke kakela, a ma kekahi puka nui i kinohinohiia me na poheoheo gula a me na morina wai gula, ua hai aku la ke koa i ka opio o ke pani puka ia o ke keena o na haku alii, oiai iloko o keia au kupilikii, ua moe pu ua mau haku alii kipi ia maloko o ke keena hookahi. a o ka wahine a kekahi o laua aia no ia maloko o kona mau keena ma ka we@au komohana o ke kakela.  O ka hanau muli hoi aole ana wahine, he kanaka mare wahine ole ia, a oia hoi kekahi kumu on a i hiki ai ke hoi mai a noho pu me kona kaikuana iloko o keia wa kupilikii o ko laua noho ana.

       O ka nui o na alii hanau apau o ka aina i komo pu iloko o kela mau hana kipi, ua pau lakou i ka hopu pio ia, a ua pau hoi ka hapanui o lakou i ka hoopaiia mamuli o ka liia ana ma ka amana li-kanaka, a he kakaikahi wale no o lakou i pakele mai ka amana ma@, aka, ua hoopaaia nae maloko o na halepaahao a hiki i ka wa e pau ai o ko lakou ola.

       O keia wale no na kipi i koe, a ua ane pau ka manaolana o ke

Aupuni no ko laua loaa.  Aole wale no no ko laua lako me na koa a me ka ikaika o na paia o ko laua kakela kohu papu, aka, mamuli kekahi o ka nui o ko laua mau kokua.  He nui ko laua mau waiwai, a ua hiki hoi ia laua ke kipe i na tausani o na kanaka, a o ko laua wahi i oi loa ai, he hoaloha ikaika loa kekahi o laua, oia hoi ka Moi o Farani, a e upaia ana e hoomahuka ma@u ia ana laua maluna o kekahi mokukaua Farani.  Inaa e hoea io ana laua no Farani, he mea maopopo e ne@e hou ana o Enelani me ka Moi a me ke kuokoa, no ka mea, ua paa ka manao o ua mau kanaka la e lilo ia laua ke alakai ana o ke Aupuni, a peia no hoi ke ake nui o ko lāua poe kokua.

       Mamuli o kela mea, ua noho ke Aupuni o Enelani me ka puuwai weliweli a ua maopopo hoi i ka poe aloha Moi apau he make mainoino ke kau mai ana maluna o lakou ke ko io ka manao o ua mau kanaka la.

       I kela wa, ua kauoha koke aku la ke koa opio i kona aiakai e kikeke koke aku i ka puka o ua mau haku hale la, me ka i aku ua makemakeia laua no kekahi mea ano nui a e wehe koke mai i ka puka.  Oiai hoi he koa kiai keia kanaka i hilinai nui ia, a i kamaaina loihi malalo o ua mau haku la, ua hiki ole ia laua ke kanalua i kana mau mea e oleo aku ai.

       I lawa no a hoike aku ua kiai la i kona mano (na mea i a ʻ oa ʻ oia aku e ka opio), ua ala like mai la ua mau kanaka ia, me ke kii kino ana mai o kekahi o laua e wehe i ka puka.   E like me ka imo ana a ka maka, pe@a ka hikiwawe o ka lele ana aku o ka opio maluna o ke kaikaina o ka haku, oiai o ka hanau muli ka mea nana i hele mai e wehe i ka puka, a me ka eleu o ka maka o ke kanaka e hiki ole ai ke ike pono aku, ua paa koke ae la na lima a me na wawae o ua kanaka ia i ke kupeeia me na hao hoopaa lima a wawe.  Ia wa pu no hoi i lele mai ai ke kaikuaana me ke ano pahaohao heaha la keia mau hana, aka, mamua o ka hiki ana iaia ke hoomaopopo pono ae i ke ano o keia mau hana, ua paa aku la kona mau lima i ke kupeeia.

       Ia wa ua kauoha koke aku la ka opio i kona kokoolua e pani aku i ka puka, oiai he makemake oia e kamailio pu me na pio.  I ko lakou noho pono ana iho, ua hoakaka aku la ka opio:

       I mea e holopono ai kana hana me ka ulu ole o ka haunaele, ua ao aku la oia i ka hoopunipuni:  "Oke kumu o keia hana hoopahaohao a ʻ u ia olua e o ʻ u mau haku, mamuli no ia o ke kauoha a ka Moi o Farani.  Oiai, ua maopopo eia olua iloko o ke kulana kupilikii loa, a oiai ua maopopo iaia ko olua kulana paakiki a ake no e paio aku me ke Aupuni, nolaila, ua hoounaia mai nei au e hele mai no ko olua pono iho, a me ka mea e hooko koke ia ai ko olu iini, ua haawiia mai ia ʻ u ke kauoha e lawe koke ia olua a hookau koke aku ia olua iluna o ka makukaua o ke Aupuni o Farani, a na ia moku e lawe pololei aku ia olua a hoea i ke alo alii o Farani, a ma ia wa e hui pu ai ke Aupuni o Farani me ko olua aoao no ka lawe ana ae i ke Aupuni o Enelani nei a waiho aku iloko o ko olua mau lima me ke kakoo pu ana mai o ke Aupuni o Farani no ko olua maluhia i na wa apau.  Nolaila, o ka wa keia ano!"

       "He oiaio anei keia?" i ninau mai ai ke kaikuaana.

       "E hilinai mai oia wale no ka ʻ u olelo i keia wa.  No ka wahine a olua, ka Lede Line, e waiho mai olua iaia ma ko ʻ u lima, a na ʻ u no oia e lawe aku me ka maluhia a hui aku oukou maluna o ka oneki o ka moku.  Aohe pilikia ana nona, aka, no olua wale no ka poino in a e loaa ana ia kakou na akeakea ma ke alanui."

       Ia wa ua pane mai la ke koa kiai: "Na ʻ u e alakai aku ia kakou, oiai ua kamaaina au i ke alanui huna e hiki ai ke puka iwaho o ke alaloa me ka hiki ole ke ikeia mai kakou e kahi mea hookahi."

       Me ka hooka ʻ ulua ole iho ua haalele aku la lakou i ke keena a puka aku la lakou ma ka holo o waenakonu o ke kakela.  Ma kahi e kokoke ana i ke alapii e iho ai, ua hele aku la ke alakai o lakou a kokoke ma ka paia, a i kona hoopa ana ʻ ku ma kahi wahi ua hemo ae la he pani puka a he alapii akea e iho ana ilalo.  Ma ia alapii lakou i iho ai ilalo me ke pani ana i ka puka mahope o lakou i mea e ike ole ia ai ko lakou wahi i puka ai.

       Mamuli o na kauoha a ka opio i ke koa kiai, ua alakai pololei oia me ka hoao ole e kolohe, a o kekahi mea no hoi o ua kanaka la i hoopono ai mahope o ke koa opio, no ko ka opio hai pololei ana aku iaia, in a oia e hooko pololei mahope o kana mau kauoha, e hoopakeleia ana oia mai na hoopai e kau mai ana maluna o na poe kipi, a e lilo no hoi oia i ukali ponoi no ke aliikoa opio mai kela wa aku.  Iloko no hoi o keia wa pokole o kona launa ana me ka opio, ua komo koke no ka makemake iloko on a no ka opio. a ua maopopo pu hoi iaia he koa keia o na koa, a wiwo ole o na wiwo ole.

       He wa pokole ua hoea aku la lakou nei ma kahi o na koa o ka opio e hoomoana ana, a ia wa ua haawi koke ia aku la na pio iloko o na lima o na aliikoa malalo iho o ka opio.

       Ia wa ua kau ae la ke aliikoa opio maluna o kona lio, me kona kauoha pu ana i kona ka@u lio e hoomakaukau pu mai i lio hou no kona ukali hou.

       Oiai e hoomaka mai ana e wehewehe kaiao, aia no hololio ke laweia la e ka holo o na lio no ke aloloa e moe ana no ke kulanakauhale alii o Ladan.

                                                              (Aole i pau.)

_____________________

 

HE OLA KAMAHAO NO KEKAHI HI MAU.

_________________

 

       Ma ka 1862, ia ʻ u i hookauwa  ai ma ke ano he koa no ko ʻ u aina hanau maloko o ke Kompane A. Mahele @67 o na Koa Pualu o Penesilevenia, loohia iho la au i ka hi mau.  A ua lilo loa ia i mea pilikia no ʻ u mai ia wa mai.  Ua hoao au he mau laau lehulehu ame na kauka kaulana nohoi he nui me ka loaa ole o kekahi oluolu.  Aole i loihi loa aku nei, ua hoouna mai la kekahi hoaloha o ʻ u he omole hoikeike no ka Laau Ola a Kamalena no ke Nahu.  Kolera ame ka Hi, a mahope oia wa ua kuai au a inu he emole 50 kaneta ke kumukuai; a ano, ua hiki au ke olelo ae ua ola loa au i keia wa.  He nui ko ʻ u mahalo ia oe no keia laau, a ke kono aku nei au i na poe koa kahiko e inu ia laau.  Ina kanalua kekahi, e kakau mai no ia ʻ u.  Kou haahaa me ka mahalo, HENRY STEINBERGER, Allentown, Pa.  E kuaila ana e na poe K@ai Laau Lapaau apau.  Benson, Smith & Co., na Agena no ko Hawaii Pae Aina.

 

Hoolaha Kumau.

_________________________________________________________

_________________________________________________________

 

Ola Nawaliwali

MAMULI O KE

KOKO INO.

_______ . _______

 

        E heluhelu iho i ka mea i hanaia e ka Ayer Laau Sarasaparila no ka Rev. Z. P. Wilds. he misionori kamaaina loa maloko o ke kulanakauhale o Nu Ioka a hoahanau nohoi o Lunakanawai Wilds i make.  he kanak kaulana:

       "No na makahiki lehulehu he luahi au na ka ma ʻ i pa-palahu ame na m@ ʻ i aai e ae, i puka noloko mai o ke koko ino.  Ono ole mai la ka ʻ u ai, a nawaliwali mai ko ʻ @ nui kino apau.  Mamuli o ko ʻ u ike ana i ke ola ana o kekahi poe e ae no ko lakou inu ana i ka Laau Sarasaparila a Ayer, ua hoomaka iho la au e inu i ua laau la. A ua

 

ONO AE LA KA ʻ U AI

 

mai ko ʻ u inu mua loa ana mai no i ua laau la; alaila, hoomaka mai la ka maikai o ko ʻ u ola.  He hane@i pa-kene-ta ka oi o k oʻu ikaika ae i keia wa. a ua loa mai keia mai ka LAAU SARASAPARILA MAI A AYER.  ka laau hoi aʻu e hoike aku nei me ka oiaio, oia ke pookela loa o na laau hoomaemae koko i ikela."

       No na maʻi apau i loaa noloko mai o ke koko ino e lawe @

 

Ka Ayer Laau

                     Sarsapailla.

 

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

 

KA  AYER  HUAALE Ka Laau Hoola no ka Maʻi

                                         :.: Awaawahia o ka Opu.

_______________

 

Ke pookela o na laau no ka malama

ana, ka hooulu ana me ka hoo-

nani ana i ka lauoho, oia ka

 

Ayer Laau

Hooulu Lauoho.

 

       Aole e kepia ke poo, ola na maʻi puupuu, aole hoi helelei ka lauoho.  Ina maloohaha mai ka lauoho.  hinawenawe a ano hina mai, aleila, na keia laau e hoʻihoʻi hou ae a kona ano mua, a hooulu lupalupa ae la i ka lauoho.  Ma na wahi apau, o keia Laau Hooulu Lauoho a Ayer ke pooke@a.  a ua lilo ia i punahele a i hoapili no na lede ame na keonimana.

 

Ayerʻs Hair Vigor

I homakaukauia e

Dr. J. C. Ayer, Lowell, Mass., U.S.A.

 

---------------------

 

Na Medala Gu@a mai na Hoikeike Nui o ke Ao

__________

Hollister Drug Co. Lt.

Na Agena ma ka P@@aina Hawaii.

 

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

 

KAKELA

 

ME

 

KUKE

 

Ka Halekuai Nui

___________ o @A ___________

 

WAIWAI LIKE OLE

NA MEA

HANA  KAMANA  A  PAU

 

Na lako pili hao kukulu hale,

       Na kepa,

              Na lei ilio,

                     Na kaulahao ilio.

                           Na Pahi,

                                  Na Upa,

                                         Na kopeh@l@,

                                                Na Pulupulu.

 

PALAU  LIO

 

                                                       Na mea mahiai,

                                                              Na au@@

                                                       Na @u ko@

                                                Na kua bipi,

                                         Na loi bipi,

                                  Na kaulahao bipi,

                           Na uwea pa,

                     Na kaa palala,

              Na mea pu@l@,

      Na ipuhao.

 

Makau me Aho Lawaia

 

Na Iliwai

       Na kula,

              Na hulu pe@a,

                     Na p@l@mi,

                           Na pena, me ka alia@

                                  Na kopa,

                                         Na aila ma@@

                                                Na pake@e

Na pakeke hao,

       Na kapu hao,

              Na pa@d@,

                     Na k@kaepel@,

                           Na @wiki, a me

                                  Na ip@kuku@.

 

Mikini Humuhumu aulana

 

Wilcox, & Gibbs Ho@khi Lo@@

 

ka Reminton, @lua Lopi

 

A me ua ukana he n@@ loa o kela ano a @ keia ano.

 

Kakela me Kuke