Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 41, 8 October 1897 — Page 4

Page PDF (1.73 MB)

This text was transcribed by:  Laura Efurd
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HAAWINA

KULA SABATI.

HAAWINA III. -- OKATOBA 17

Ko Paulo hai @uaneli@ ana imua o ke

@aaina @oma. Oih@ 24:10:@5.

 

            10 Kunou ae la ke alii ia Paulo e olelo mai ala@a i mai la ia.  No kuu ike ana he nui na makahiki ia oe, i lunakanawai no ko keia aina, no ia mea, ua oluolu loa wau e olelo aku i na mea no'u iho.

            11 E hiki no ia oe ke hoomaopopo, he umi ae nei la wale no i hala, a me kumamalua, mai ko'u pii ana aku i Ierusalema e hoomana.

            12 Aole hoi au i loaa ia lakou maloko o ka luakini, e hoopaapaa ana me kekahi, aole hoi e hoohaunaele ana i ka lehulehu, aole maloko o na halehalawai, aole hoi maloko o ke kulanakauhale:

            13 Aole hoi e hiki ia lakou ano ke hooiaio i na mea a lakou e hoopii mai nei ia'u.

            14 Aka, ke hai pono aku nei au ia oe i keia, ma ka aoao i oleloia'i e lakou, he aoao ku e, pela no wau e hoomana aku nei i ke Akua o ko'u mau kupuna, e manaoio aku ana i na mea a pau i kakaula'i ma ke kanawai, a ma ka na kaula.

            15 Ke lana nei ko'u manao i ke Akua, ua ae mai no hoi lakou i keia, i ke alahouana o ka poe pono make, o ka pae pono a me ka poe pono ole.

            16 Malaila no hoi au e hooikaika nei e loaa mau ka lunaikehala hewa ole imua o ke Akua a me na kanaka.

            17 A hala na makahiki he nui, hele aku la au e lawe i ka waiwai manawalea, a me na mohai, no na kanaka o ko'u aina.

            18 Loaa iho la au maloko o ka luakini i kekahi mau Iudaio mai A@ia mai, au huikalaia, aole me ka lehulehu, aole hoi me ka hoohaunaele.

            19 Ina i loaa la lakou kekahi hewa no'u, e hoopii mai ai, ina ua pono o lakou kekahi pu mai imua ou.

            20 E pono no hoi ia lakou nei ke olelo mai, ina paha ua loaa ia lakou ko'u hewa, ia'u i ku ai imua o ka ahalunakanawai;

            21 No keia leo hookahi wale no a'u i hea aku ai, i ko'u ku ana iwaena o lakou. No ke alahouana o ka poe make, oia ko'u mea i hookolokoloia mai ai imua o oukou i keia la.

            22 A lohe o Pelika i keia, hoopanee aku ia lakou a ike maopopo aku ia ola i na mea o keia aoao, i ae ia. A iho mai la o Lusia, ka lunatausani, alaila, e hoomaopopo lea ua i ka oukou.

            23 Alaila, olelo aku la ia i ka lunahaneri e malama ia Paulo, aole hoi e paa maoli, aole e papa aku i kekahi o kona mau makamaka, ke lawelawe nana, a e hele mai hoi ia ia.

            24 A hala kekahi mau la, hiki mai la o Pelika me kana wahine, or Derausila, he Iudaio no ia, kii aku la kela ia Paulo, hoo@ohe aku la ia ia no ka manaoio iloko o Kristo.

            25 A i kana kamailio ana no ka pono a me ka pakiko, a me ka hookolokoloia e hiki mai ana mahope, haalulu iho la o Peika, i aku la, O hoi oe i keia wa; a loaa ia'u ka manawa kaawale, e kii hou aku no au ia oe.

            PAUKU GULA. Isais 41:10. Mai makau oe, no ka mea owau pu no me oe.

            MANAO NUI. E pono ke hooholo i na manao mamulii o ka noonoo pono, aole mamuli o ke ake e hookaulua ai.

            OLELO HOAKAKA.  Aole i ka ahahookolokolo Iudaio e hooholo i kekahi olelo hoahewa ia Paulo, a i ole, hookuu paha.  Alaila, us hoihoi hou is oia i ka halepaahao.  Ia po us hooikaika o Iesu iaia ma ka hihio, a hauoli o Paulo i ke ko ana o kona iini e hai euanelio ma Roma.  Aka nae, ua hoohiki kekahi poe Iudaio e pepehi ia Paulo.  Nolaila, ua hoouna'ku ka lunatausani ia Paulo i Kaisareia.  Malaila ua noho oia he mau makahiki elua, a ikaika ae no keia wa hoomaha.  He mau la elima mahope o kona hiki ana mai i Kaisareia, au hookomoia oia imua o ke kiaaina i mea e pale aku ai i na olelo hoohalahala o na kahuna Iudaio. Eia kona haiolelo ma ke ano he kumupale

            10 Alii, -- Pelika, kona inoa, "nanea" ke ano o kela huaolelo Latina.  O Anania ke kahuna nui, a me Teretulo ka loio, ma ka aoao hoopii, Ua hoomalimali ka loio i ke alii me he alii noho pono la, oiai ua alunu a me ka lokoino oia.  Ekolu na mahele o ka palapala hoopii, kipi, mokuahana, aia.  Ma keia olelo pane a Paulo ua hoohanohano oia i ke kiaaina roma ma ke ano pihaluia, aole hoomalimali.  Ua noho kiaaina o Pelika he mau  makahiki ehiku, a nolaila ua kamaaina oia i ka hooomana Iudaio.  He kauwa kuapaa oia i kona wa opio no ka makuahine o Kelaudio ka Emepera. 11. Umikumamalua. -- ua hiki mai o Paulo i Ierusalema Mei 17, ka la Penetikoka.  I ka la 30 o Mei, ua haiolelo oia imua o Pelika.  O kona manao ma ka makaikai ana i ka luakini, oia no ka hooholo ana i kekahi hana hoomana, aole he kipi, aole he hoohaunaele.  12. Aole, -- oia no ko Paulo olelo pane.  Hoole loa oia i wahi hana hoopaapaa, hoopihoihoi, hoohaunaele ma ka luakini, na halehalawai, ke kulanakauhale.  13. Hooiaio, -- hoohalahala wale ka poe hoopii, aole nae i hookomoia he wahi hoike e hooiaio ai.  14. Aoao, -- Ua kapaia ka pono Karistiano I ka wa mua loa o ka hai euanelio, "kela aoao."  Aka nae, ua hoole o Paulo i keia aoao, he aoao kue, hookahuli, hoaia kipi.  Hoomana, -- malama pono, pela ka olelo pololei.  Eia ko Paulo mau kumu hooialo: ua hoomana oia i ke Akua oiaio hookahi o ka lahui Iudaio, he Iudaio ola iho: ua malama oia i na kanawai o Iehova, i hookoia ma o Iesu Kristo la, aole i hoonoaia: ua hoolana oia i kona manao e kuhao imua o ke Akua Hookolokolo i ka la nui hope loa.  Kue, --heretika ma ka olelo Helene, e hahai ana i kekahi kumuao, lalau paha, koikoi paha.  15. Alahouana, -- a hooponono o Paulo i kona mau hana a pau loa i mea e kuhao ai me ka makau ole imua o ke Akua Mana Loa nana e hookolokolo i na kanaka a pua loa mamuli o ke ano pono a pono ole paha o ka lakou mau hana.  Lana, -- ka wanana ano nui o na Iudaio oia no ko ka Mesia.  16. Hooikaika, --aole hiolani wale o Paulo, aka nae ua hoao oia e imi mau, hoomaa mau i ka pono.  Lunaikehala. -- ka noonoo ana i ka pono a me ka pono ole.  17.  Mohai. -- pehea e hooiaio ai i na olelo hoohalahala oiai ua moakaka ma kona mau hana ua nui kona aloha aina, a pili paa oia i na hana hoomana kahiko o kona lahui? 18. Hoohaunaele. --no ka poe hoopii ka hoohaunaele, aole no Paulo mai.  Huikala ia. --hoomaemaela mamulii o ka hoohiki Nazarita.  Nahelu 6:1-2@.  19. Imua. --aka nae ua noho kaawale lakou no ka makau o moakaka ke lakou hewa.  20. Olelo.--mamuli nae o ko Epeso, ka poe lawehala maoli.  21. Leo.--aole nae he hoohaunaele keia, he olelo hoomaloka, a lilo ia i mea e mahele ai a e hookueai i na aoao mahuahua elua o na Iudaio.  22. Hoopanee.--me ka manao e loaa ana iaia he kipe mai a Paulo mai.  I mai la o Pelika, aole moakaka ka oiaio; no ka lunatausani e hoike mai ai i ka wa mahope.  23. Malama, -- me ka maalahi a me ka oluolu nae, aole me ka uahoa, a me ka oolea.  24. Derausila. --ke kaikamahine o Herode Ageripa I. Oih. 12:23. Ua mareria oia i kona makahiki 15 ia Azizo, ke alii o Hamata.  Ua onou wale o Pelika e haalele i kona kanemare a noho haiawahine me ia.  He elemakule oia nona na makahiki he 60, oiai no keia wahine he mau makahiki 18 wale no ia wa.  25. Kamailio, --aole, hoohalahala hooweliweli o Paulo: aka, ua paipai oia i na hana pono, ke kaulike,  ka hoomalu pono, ka noonoo ana i na hua o ko kakou mau hana.  Hoi.--kaawale ka mea hai euanelio, aole nae i hookaawaleia ka hewa.  Kawale. -- oluolu iki ae; aole nae i hiki mau ua wa la.

 

            I. Na olelo hoohalahala i hooleia me na kumupale kakoo kupono, 10-13. Mahope iho o ko Paulo haiolelo ana imua o ka aha Iudaio, heaha ka hana aka lunatausani i hana aku ai?  Owai ka mea nana i hooikaika ia Paulo? Heaha ka hana i hoohaulua i na Iudaio e pepehi ia Paulo?  Pehea i hoopakeleia ia oia? Owai ke alii imua ona i hookolokolo ai o Paulo?  Owai ka poe hoopii?  Heaha na hoohalala ekolu? Heaha ko Paulo olelo pane?

            II. Ka manaoio i hoike akea ia. 14-21. Heaha ka manaoio ana i pili paa ai o Paulo?  He aoao kue anei ia i ko Mose, he aoao hooko paha? Ua haalele anei o Paulo i ka olelo a ka Akua ma kona hahai ana ia Iesu?  Ua haalele anei oia i kona aloha aina ma kona hookipa ana i ko na aina e?  Heha ka manao oiaio, ko Paulo manao hoakea ae paha, ko Anania manao hoohaiki paha i ko ke Akua aloha?  Heaha ka manaolana nui o na Iudaio?  He Akua Hoolapanai anei o Iesu ina hoopunipuni ka moolelo o kona alahouana?

            III. Ka hoopii i hookaulua ia, 22-25.  Heaha ka olelo hooholo o ke alii?  Heaha ke kumu i oleloia no kona hoopanee ana?  Heaha ke kumu oiaio, p. 27, no keia hookaulua?  Ua kakooia anei a oiaio na olelo hoohalahala, a i ole paha ua haule ka palapala hoopii?  Pehea i paahao ai o Paulo?. Heaha kekani pomaikai i loaa ai iaia ma keia wa hoomaha? Owai ka wahine o Pelika? Owai ka makuakne o keia wahinie?

            MANAO PILI.  1. Heaha ko Paulo manaoio?  2. Heaha kona hana?  3. Ua makau anei oe, hilahila paha, e hoike aku imua o na kanaka i kou paulele ana ia Iesu, i kou mohai kalahala? 4. Ua kupono anei e hooweliweli i ka mea hewa, a i ole paha hoohuli iaia ma ka hoopili ana i kona aloha ia Iesu? 5. Heaha kou oleloao i ka poe hookaulua ae i ka mihi, ka paulele, ka hoike manaoio?

 

AHA EUANELIO O HAWAII.

La Hana 1, Sept. 23, 1897

            Akoakoa ka Aha ma ka luakini o Haili, Hilo, hora 10 a.m.  Lunahoomalu S.W. Kekuewa ma ka noho.  Weheia na hana me ka himeni ame ka pule.

            Hoomaopopoia na lala: Haili, Rve. S.L. Desha, Kaluaokahaku ka elele; Onomea, Rev. D. Kahooio, komite, me Hakalau, me Laupahoehoe, Rev. C. M. Kamakawiwoole.  J. Waiohinu elele; Hamakua Huiia, Rev. M.C. Kealoha, P. Kaaekuahiwi ka elele; Kohala Akau Rev. S.W. Kekuewa, Manu ka elele; Waimea, Rev S.C. Kekuewa, komite; W. Kohala, Rev. S.C. Luhiau ame S. Kohala; Kekaha. Kapa ka elele; Kailua ame Helani, Rev. W. M. Kalaiwaa, S.W. Kawewehi ka elele; Kealakekua me Kona Waena, Moku ka elele; Pukaana, M. Kaaipuaa ka elele; Kaohe me Milolii, Rev. J. Nua; Kalapana me Opihikao, Rev. J. Nua; Kalapana me Opihikao, Rev. Z.M. Naahumakua, Kahuna ka elele; Puula, Ohia ka elele; Olaa, Rev. J. Kamoku, Kaluna ka elele. Na lala mau, Emesona, Kalana, Kalawe me Whitmore.

            Ua kohoia o Kekuewa i Lunahoomalu a o W.M. Kalaiwaa i Kakauolelo.  Koho ka Lunahoomalu i na Komite mau:

            1. Komite Imi Hana: Emesona, Kahooio, Desha.

            2. Komite Imi Haawina: Kamakawiwoole, Kealoha, Waiohinu.

            3. Komite o na Hookohu: Kamoku, Nua, Kalawe.

            4. Komite Haipule: Desha, Kamakawiwoole. Kalaiwaa.

            Na Emesona i ka hoike a ke Komite Imi Hana.

            Hapaiia ke kumuhana 2. Hoike o na Kihapai.  Na Kahoolo i ko Onomea me Hakalau ame Laupahoehoe, a na Kamoku i kana.

            Na Kamoku i ka noike a ke Komite o na Hookohu.  Ua aponoia ka hoike.  Ua  apono ka Aha ia Moku he elele aohe hookohu.  Na Kealoha i kana, waihoia a ke kumuhana ola kahu.  Na Kekuewa i ko Waimea ame Kohala Akau; na Luhiau i ko W. Kohala me S. Kohala; na Kalaiwaa i ko Kekaha, Kailua me Helani, Kealakekua me Kona Waena, Pukaana, Kaohe me Milolii.  Ua koko ka Aha i ke Kakauolelo i Komite haawi aku i ka mahalo ia Mose Hu no kona haawi ana mai i kekahi mau eka aina no ka Ekalesia o Kaohe me Milolii.  Na Naahumakua i ko Kalapana me Opihikao, me Puula; na Kamoku i ko Olaa.

            Hoopanee ka Aha a hora 2 auina la me ka pule a Desha

            Akoakoa hou ka Aha a hoomakaia na hana me ka pule a Nua.

            Kumuhana 3. Na Palapala Hoopii.  Na ke Kakauolelo i heluhelu mai i ka palapala o Kaohe ame Milolii, e kahea ana ia Nua. Waihoia i ke Komite Imi Hana.  Nana wai no i ko Kekaha, e aeia ko lakou Komite e noi dala iwaena o na Ekalesia o keia Mokupuni ua apono loa ia.  Na Kekuewa i ka hoike o ke koena aie o Waimea.  Ua Hooholo ka Aha e koho i Komite e pane aku ai J. Kaiino. Kohoia o Desha. Kamaka Kalaiwaa.  Na Desha i hoike kihapai o Haili.

            Kumuhana 4. Na Hoike Komite.  Na Desha i ka hoike o ka hana ma Kohala.  Aponoia. Na Kamaka i ka hoike noi dala o Laupahoehoe, he $8.00 i loaa.  Na Naahumakua i ko Puula: waihoia i ke Komite me na Luna Ekalesia.  Na Desha i ka hoike o ka palapala kahea ia Nua, ua apono lakou ia palapala a waihoia ia Nua.  Na Kekuewa e hoekuu iaia no ka noho Komite ana no ka aia o ka Ekalesia o Waimea, aponoia.  Ua pane mai o Nua, ua ea eia ka palapala kahea o Kaohe me Milolii.  Ua kohoia ke Komite Hoonoho: Kalaiwaa, Lono. Waiau. Lazaro.

            Kumuhana 5. Oihana Kuwaho.  Ua hoomauia na haawina mua o na Ekalesia.  Na Desha i ka hoike a ke Komite no ka aie o Puula, aole i holopono, a ma ke kuka hou ana, au kohoia o Desha, Kamoku i Komite Paipai e hoopau ae i na dala i koe.

            Hoopanee ka Aha a hora 9:30 me ka himeni ame ka pule a ke Kakauolelo.

 

La Hana 2, Sept. 24, 1897.

            Akoakoa hou ka Aha.  Malamaia ka hapalua hora haipule.  Ua hoolohe ka Aha i na olelo a Whitmore ame Rev. Jackman, he kahunapule no Kikako, me ke kahunapule haole o Hilo. me ko na Pukiki.  Ua kahea inoa ia.  Heluhelu ia ka moolelo a aponoia.

            Hoike Komite: Na Kawewehi i ka hoike noi dala o ka luakini o Mokuaikaua.

            Mahele (o) o ke Kumuhana 6. Na Kula Hanai.  Na Liwai Lyman i hoike mai no ke Kula Hanai o Hilo.  Ua nui na hoakaka o na hoa.

            Hoopanee ka Aha a hora 2 auina la me ka pule a Luhiau.

            Hui hou ka Aha ma ka hora i oleloia.  Pule o Kealoha, a kamailio o Kekuewa no ke Kula Kaikamahine o Kohala.  Mahele (a) Ola Kahu.  Ua kohoia o Desha, Kekuewa, Kamaka i Komite noi dala ola kahu.

            Na Emesona he olelo hooholo: Ma ka manao o keia Aha o ka Mokupuni o Hawaii e noho ne i keia la 24 o Sept., 1897, (1)  He mea pono i kela ame keia makahiki he $1,800 e puunaueia ai iwaena o na Ekalesia nele o keia Mokupuni: (2) E lilo o Desha i Lunahoomalu no keia Komite no ke ola kahu, i puuku no ka imi ana i keia mau dala iwaena o na makamaka koikoi o ka aina, a no ka puunaue ana i na dala loaa iwaena o na kahu ekalesia elike me ka hooholo ana o ka Aha: (3) Na ka puuku e hoike mai imua o ka Aha i na dala i loaa, me na dala i haawiia i kela ame keia halawai ana.  He mea pono i na kahu e hookomo pu mai ma ka lakou mau papa helu i na loaa mai ka Papa Hawaii mai, ame na kokua mai na hoaloha mai.

            Na Emesona i heluhelu mai he palapala mai a Kauka Bond mai no kekahi lala o ka Aha, oia o Kealoha.  Ua hoopanee ka Aha a hora 8:30 apopo.

 

La Hana 3, Sept 25, 1897.

            Akoakoa ka Aha.  Malamaia ke Kumuhana 1. Heluheluia ka moolelo a aponoia.

            Hapaiia ke koena no Kealoha, a kohoia i Komite, Kamaka, Keoloewa, Manu, no ka hele ana e ninau i ka wahine oke kahu o Kohala Akau, a ina e holopono na mea a ke Komite e ninau ai, e hai aku i ka Papa Hawaii a na ka Papa e noonoo, a hoomauia ka uku ana ia Luhiau.  Kamoku, Kahooio, Naahumakua ma ke $50 pakahi.  Kohoia o Desha, Kamaka, Kekuewa i Komite e hui pu aku me Kalawe no na lonolono wawa mua.  Mahele (e) Na  Ekalesia kahu ole.  Ua hoomauia na Komite mua, o Kamoku no Puula, o Desha no Olaa.  Mahele (i) Na luakini, hale kahu, hale halawai.  Ua haawi mai o Waiohinu he makana i ka Ekalesia o Hamakua Hikina i kekahi aina o umi anana la loa me ka laula.

            Mahele (u) Na keiki a ka Aha.  Ua apono loa ia o Joseph Kaneakala, Mose Kaaipuaa, e komo i ke Kula Kahunapule.  Mahe (h) Na mea kinai pono.  Aohe mea.  Mahele (k) Na Komite a ka Aha no Honolulu: Kamaka no ka Aha, o Kahooio no na Ekaleisa.  Mahele (l) Hoike Puuku.  Na Kamaka i kana.  Aponoia.

            Kumuhana 7. Heluhelu Haawina.  Aole.

            Kumuhana 8. Kahi ame ka wa e noho ai ka Aha.  Hooholoia: E noho ma Kohanaiki, Ekalesia o Kekaha, N. Kona, i ka malama o Maraki, 1898.  Aponoia e hoouna i ka moolelo i ke Kuokoa.

            Na Kahooio he olelo hooholo:  Ke haawi aku nei keia Aha i ko lakou mau hoomaikai i ka Skalesia o Haili, ame na makamake i kokua pu mai i na mea e oluolu ai na lala o ka Aha.

            He mau olelo paipai mai a Whitmore mai., a hoopanee ka Aha me ka himeni ame ka pule.

W. M. KALAIWAA,

Kakauolelo o ka Aha.

 

            O kahi e loaa ai o na kii hooleleaka maikai loa a kulike me ka helehelena, a pela nohoi me na kii hoonuiia ae o ko lakou mau kulana, aia no ma ka halepai kii o "Polena Ma" (Theo. P. Severin) ma Alanui Nuuanu, ma ke poo o ke Alanui Pauahi, e pili ana i ke Alanua Nuuanu.  He oluolu no ka uku.

 

            E haawi hou ia ana maloko o ka luakini o Kaumaka pili ka Aha Mele mau i hookumuia ai e ko laila Kahu Ekalesia, oia o Rev. E.S. Timoteo, ma ke ahiahi o ka la apopo (Poaono, Okatoba 9).  Ua makemakeia na mea apua e hele ae e hoolohe i na leo mele e houheuheneia mai ana.

 

            O ka poe apau i manao aole e ola ka hi mau, e pono e heluhelu i ka Mr. P.E. Grisham, or Gaars Mills, La., i olelo ai no ia mea, oia hoi: "He inai au na ka ma'i mau, mai ka wa kaua mai, a au hoao nohoi au i na ano laau lapaau apau no ua ma'i ia.  A mahope nae, loaa iho la ia'u ka laau lapaau e oia ai ia ma'i, a oia ka Laau Ola a Kamalena no ke Nahu, Kolera ame ka Hi."  Ua hiki loa ke hilinaiia keia laau no ke olia o ke nahu, cholera, morbus, hi-koko ame ka hi maoli.  He oluolu ka inu ana, a he puhili ole hoi ma ka hoola ana.  Ekualia ana e na poe kuai laau Iapaau apau.  Benson, Smith & Co., na Agena ma ko Hawaii ne Pae Aina.

(Mai ka aoao i mai.)

 

            Ke loli nei ke kulana o ko oukou aina.  Ma ko'u hele ana ma na kuaaina ua ike au ua naio aku na kauhale mai ka hooholo a apono mai o Amerika Huiia.  Ke noi aku nei au ia oukou e kono aku i na nupepa o ouko e pa@i a a hoolaha ae i keia kuikahi i hiki ai i kela ame keia kane, wahine a keiki ke heluhelu iho o hoomaopopo pono.  Ma ko'u manao, e ike iho ana oukou, o keia kekahi o na kumuhana ano nui a kelakela loa i hanaia no ka loaa ana o ka pono ame na pomaikai i ka lahuikanaka -- aole no ke Aupuni -- aka, no ka lahuikanaka.

            Ua makuakau a ua hiki ia Amerika ke iawelawe a hooko i na apana hana apau ana e ae a e hooholo kuikahi ai, a e hana aku ana no oia.  He mau haawina pomaikai paa a mau keia no na kanaka o Hawaii nei.  Ke hoi aku au a hoike aku i ko'u mau hoa o ka Aha Senate i ka'u mau mea apau i ikemaka iho nei a e ikemaka nei ma ko oukou aina, ko oukou naauao. ke kulana ikaika mae ka maikai o na kanaka maoli, e piha ana no lakou i ke kahaha ame ke ohohia elike no me ko'u hoopihaia i ke kahala ame ke ohohia.

            Ua loaa ia oukou, ma ka'u mau hoomaopopo aku.  he kiuana a he kahua Aupuni i kulike kona maikai me ko na Aupuni maikai e ae o ko honua nei.  O ka olelo ae na ka heluna o 50,000 o na kanaka ma ko oukou aina nei e hoololi ae a e hooikaika paha i ke kulana o kela 80,000,000 kanaka ma Amerika ke hoohuiia aku oukou, he mau olelo lalau a ano ole loa ia.  Ina e pau ia mau wahi a ua nee ae iloko o na poai o ke kulanakauhale.  Ua nee lakou ilaila, no ka mea. aia ilaila na hoalilona ame na hana o ke au holomua o ka naau. kahi hoi o na kula e hoonaauaoia ai na opio i kulike me ka au hou e nee nei imua, aole hoi e ku i kahi o ke kulana o kela au i hala me kona mau ano o ka nohona, aka, i kahi ame ke kulana o ke au hou. ke au oi ae o ke kiekie o ke kulana.

            Ua ike a ua hoomaopopo oukou i ke ano o kela mea he kanawai; a ua loaa hoi ia oukou ke kuleana nohona karistiano, aole nae pela ka Pake.  Aole ona hoomaopopo ia mau mea, a he paakiki loa ka okomo aku i ka ike iloko ona.  Ua loaa ia oukou na haawina o keia oia ana elike no me ka mea i loaa ia'u i ko'u hoomaka mua ana. a he ilihune loa no hoi ua i kinohi.  Aia no ko oukou mau pomaikai mamuli no o oukou iho, mamuli o ka oukoua i kekahi kane a wahine paha i lei mua ole i ke kalaunu e noho mai maluna o oukou ma ke ano poo no oukou ame ko oukou aina?  Aole anei e hiki ia oukou ke wae ae i kekahi mea kupono o ko oukou lahui ponoi i alakai Aupuni mamuli o ka imi ana aku ma ko na aina e? Heaha kumu hiki ole ia oukou ke wae ae i kanaka a oukou i manao ai au poniia oia e ka mana hemolele o noho alii a e noho poo iho maluna o oukou?  Eia ke kumu: Aole loa e hiki ia oukou ke manaoio iho ua hana mai ke Akua i ke kanaka e noho ma ia ano; aka, ua hanaia ke kanaka e noho noma iho me ka lanakila ame ka kuokoa, me ka like o na mea apau.

            O ka like ole o ke kulana Aupuni Repubalika mai ko na ano Aupuni okoa ae, oia keia: Ma na Aupuni i noho poo ia e na Moi a Emepera paha, au manaoia aia mai na poo mai o ke Aupuni ka mana, aia wale no iloko o ko lakou mau poho lima kahi o ka mana a mai laila mai e loaa iho ai i na makaainana a lakou e wae ai, aka, o ke Aupuni Repubalika, aole loa pela, aia kona mana iloko o ka poho ilima o na makaainana, a mai a lakou mai e loaa ai i ka poe i hilinaiia a i kohoia e lawelawe ia mana; elike me ke kumulaau mai lalo ae o kona mau aa kokolo iloko o ka lepo e pii ae ai kona ikaika a holo iloko o na lala.

            Aole o makou hilinai a he kue makou i ka manao ua poniia kekahi kanaka e ke Akua e noho haku iho maluna o kona mau hoakanaka elike me na Aupuni Moi.  O ko makou manao a o ko makou kahua oia keia:  Ua loaa i kela ame keia kanaka he kuleana e komo a e lawelawe pu ma na hana e pili ana i ka hookele a hooponoponoia ana o kona aina.  Mahope iho o ka wawahi a puhila ana o ko oukou mau kii akua i ka wa kahiko o ko oukou aina, au hiki mai he elua mau misionari mai Amerika mai, a aole loa au i lohe i kekahi mau olelo au hana ino a hoopoino wale aku laua i kekahi mea.

            Eia ke paa nei ma ko'u lima he kope o ke kuikahi hoohui aina i kakauinoa ia ma ka aoao o ko oukou Aupuni no ana na kanaka apau loa o Howoii nei i ka make i keia po, aole loa ia he kumu e hoano e a e hoololiia ai pahake kulana ikaika o Amerika Huipuia ma kekahi ano.  O ko makou minamina ame na manao maikai no oukou aole ia mamuli o ka manao iho he kulana ikaika ko oukou, a aole loa hoi mamuli o ka manao he kumu waiwai ko oukou e pomaikai ai makou, aka, mamuli o ka ike aku i ko oukou hakoko me ka ikaika me na kuia ma ke ala o ka holomua, ko oukou hoomanawanui e pii ae a e kau iluna o ka papahele kulana oiaoia o ka nohona naauao, nolaila makou e ake ne e haawi mai i ka lima o ke aloha e kokua a e hapaiaeiaoukou a e malama ia oukou ma ke kaupale ana aku i na komo pakaha wale ana mai a na lahui kuwaho a hoolapuwale a hoilihune ia oukou.

            E hoopihaia ana au me ka hauoli nui ma ka hoike ana aku i ko'u mau hoa Senatoa maloko oia Aha i ka'u mau mea apau i ike ai maanei, i ka momona o ka lepo o keia mau Paemoku, ka naauao ame ka maloemaloe ikaika o na kino o ka lahui ame na hooia maopopo no ko lakou akenui e hoomau aku i ko lakou nee mua ana ma ke aia o ko holomua, ka naauao ame ke kuonoono, a e hooi loa ia aku ana hoi ko'u hauoli ke hoike aku imua o lakou no ka manawa e hiki ai ia makou ke puliki mai i ko oukou mau lima ma ke ano he mau hoahanau o ka ohana lahui like no keia aina nui kamahao, ko makou aina oiwi hoi; aka, he mea nae nana e haehae ae i ko'u puuwai, ina mahope iho o keia mau hooikaika ame na hoomanawanui ana a pau e loaa ka pomaikai kamahao, aiail, e ae oukou ia oukou iho a huli hope hou a e paialewa wela ia iloko o ka pouli ame ka nalohia o ka hopena o ka poino.  E ae anei oukou ia haawina e kau mai maluna o oukou?  Aloha oukou apau.

 

KA MOKUKAUA A "WHEELING"

            Ma ka hora 10 kakahiaka Sabati aku nei i ku mai ai ka mokukaua Amerika "Wheeling" no Honolulu nei, iloko @ na la holo he 9 mai Kapalakiko mai He wahi moku hou loa keia akahi no a auau wahi kau oiai ma ka ia @ @ Augate aku nei @ i loaa mai ai kona komisina "moku-kaua."  O keia mai ia kana huakai mua loa o ka au ana i ke kai loa.  O ke alahele i manaoia ai oia e holo aku. oia no Sitka. Alaska. holo e wai ia nae oia i Hawaii nei.

            O ka nuio kona mau kanaka he 129.

 

HE KIU HELU 3 O KE "KUOKOA"

MA KAU, HAWAII.

 

Mr. Lunahooponopono. --

            Aloha oe: --He mea kolohe wale no, a nau no ia e hookomo iho ma ka Nupepa Kuokoa, elike me kau i ike ai he pono.

            Holoawai ke kakauinoa ma Kau nei.  Kue hoohui aina ma o na luna hooikaika J.N. Keouli me B.L. Hao me Keliiwaaole.  Ua kakauia mai na elemakule i hele a paia lauhala a na luahine i hele o kolopupu. a na bebe iluna ke alo. O ka oi loa aku nae hoi. aia no o Homaikawai iloko o ka halepaahao ma Hilo. eia nae ua paa kona ina ma keia pepa kue hoohui aina.  No Haili Kamali hoi. ua hoohiki e kakoo i ke Aupuni Republika Hawaii. eia nae ua kaku i ke aloha aina. a pela pu me Honolii.  O John Kekua au mare i ka wahine ma ka inoa o John Kekua, a ma ke kakau ana i ke aloha aina, oia hoi, kue hoohui aina, ua kakau penei: Unauna John. Pau pu me na haumana kula i ke kakau aole i hiki aku na makahiki i ka $$ a 10, ua pau nae i ke kakauinoa.  Ma ke kolamu nae o na makahiki ua waiho hakahaka ia na na luna hooikaika e hoopihapiha elike me ko lakou manao iho.

            Kau, Hawaii, Oct. 4, 1897.

            [Ua kapae ae ka Lunahooponopono i ka inoa ponoi, mamuli o kona manao iho.  L. H.]

 

MAHALO NUI.

Mr. Lunahooponopono, --

            Aloha oe: -- me ka hauoli nui au e hoike aku nei ia oe, a io'u mau hoa makaainana hoi o Kohala, na Kona, ame Kau ka'u mahalo nui ana.

            Oiai, mamuli o ka lokahi ana o ko kakou manao e koho ia W.C. Achi, Esq., i wahaolelo no ko kakou mau pono a no ka pono hoi o keia lahuikanaka, oiai ke Kau Ahaolelo e hiki mai ana, pela i loaa ai i kuu moho W.C. Achi, Esq., ka heluna balota kiekie loa nona ka juina o 200.

            "Oili pulelo ke ahi a Kamaile, a

            Welo kihei a ke a'e loa."

            Oia ka lia o kuu manao, a oia hoi ka iini o kuu puuwai, o ka loaa ia kakou o ke kanaka ike, makaukau, a piha me ke kanawai, i nana pono ia ke Kumukanawai ame na kanawai o ke Aupuni, oiai aia no iloko o laila he mau mea e hoohaiki ana i ka pono o ke kanaka, a o ka lahuikanaka hoi.

            He mea oiaio, ua ae mai na lani, a ua hookoia mai hoi ia mau iini ana, oiai, au loaa no kakou he kanaka makaukau i ke kanawai, oia no W.C. Achi Esq., a o ka kakou moho auanei keia maueue ka Hale Ahaolelo, a pu-ke ia hoi na kuli o ka poe kue aku aiai.  Nolaila, ua ola kaua e pono, a e hanaia auanei ko kakou mau pono ke kauoha aku iaia.

            Minamina nui au i ka haule ana o kona kokoolua G.P. Kamauoha, Esq., oia olohe kau kanawai o na kau i hala ae nei, ina no hoi e lokahi pu ia e kakou nona, ina ua oi loa aku ka maikai, oiai oia law ula ia ma ke kanawai, a e kanalua ole ai ke olelo ai, naueue ka Hale Ahaolelo, a pu-ke hoi na kuli o na hoa oia hale, in a no i puka like iho ne laua, W.C. Achi Esq., ame G. P. Kamauoha, Esq., ina ua hiki ia'u ke kaena ae i ka olelo kaulana a ke kaeaea Neiekona ma ke kahua kaua moana o Lapalaka, ana hoi i keha ae ai: "Na Enelani e rula na ale o ka moana," o ka'u la hoi keia  e kaena ae ai: "Na Kona e rula na kanawai o ke Aupuni" ma o kona mau lunamakaainana la, aka, ua haule hoi kahi o laua, a e ku hookahi aku paha auanei oe e kuu Achi e paio no ka pono o na apana kahi nana oe i koho.  Aka, aole no nae ia he mea no'u e hopohopo ai nou, oiai

            Wela ka hao, alu ka uwea, uwese lale oe.  E kuu Achi maikai e, i nana pono ia ka pono o na makainana o na apana kahi nana oe i koho, a e hana aku i na hana hooholomua iloko oia mau apana.

            O ka'u wale no ia oe e kuu Achi, e hana aku me ka pololei, e hana aku no ka pono kaulike o keia lahuikanaka, a pela auanei kaua e hana nui ole aku ai mahope, a e mau aku no auanei ke kau ana o keia inoa hanohano W.C. Achi, Esq., Lunamakainana o na Kohala, na Kona ame Kau maluna ou ia kau aku, ia kau aku, a ia kau aku ua e makemake ai no ka holo balota ana ke hana oe me ka pololei.  A i ole auanei ka hoi oe e hana pela, he keu aku ka hoi a ka hana nui hou aku.

            i ka hooki ana maanei, ke lana nei kuu manao e hana aku ana oe W.C. Achi, Esq., no ka pono o ka aina, a no ka popo o keia lahuikanaka.

            Kou no me ka oiaio,

                        E.K. KAUPU. JR.

            Niukukahi, Waiea, S. Kona, Hawaii, October 4th, 1897.

 

Theo. P. Severin

(KAPOLENA MA)

He Mea Pa'i Kii Hooleleaka.

 

            E hana ana oia i na kii nani loa ma Honolulu nei no ka uku haahaa loa.  E paila ana na Kii Ahaaina, Mare, Hoolewa, na Hale Noho, a pela aku.

            Ehoonuila ae ana na kii mai na kii liilii mai.

            Alanui Nuuanu, ma keia aoao aku o ke Aianui Pauahi.  Aia Iluna.

2664-12m@

 

 

Column 6

 

Hoolaha Kumau.

Ka Ayer Laau

Hoomaemae Koko.

SARSAPARILLA.

 

            E hoomaemae @ i kou koko me ka Ayer Laau Hoomaema Ko@o (Sarsaparilla), o keia ka laau pahula ole o kona ikaika heola.  Kupono maoli keia laau no ka ma'i Alaala, ma'i Hehe. Puha, ma'i no apau e ulu mai ana mailoko mai o ke koko ino.  He kupono loa nohoi keia LAAU HOOMAEMAE KOKO A AYER no ka ma'i nalulu (@arrh), rumatika ame ka rumatkia pehu.

            Ma ka ano he Iasu hooikaika kino ia, aehe ona lua.  E kokua ana ia i na mea paahana o ka opu ma ka h@wall ana i ka ai, hooikaika i ka hana an@ a ke aki-paa nawaiiwali, hooikaika hoi i na aa-lolo a hooikaika pu @ i ke kino i hele a nawaliwali mamuli o ka luhi ame ka hoomailo ana a ka ma'i.  Ua ike na kauk@ @paau ma na wahi apau, he laau maikai @ keia Lauu Hoomaemae Koko a Ayer.  He Iaau keia i loaa no loko mai o ka pa'ipa'i ame ke kawili a hoohuihui naauao ia ana o na laau hoomaemae koko a hooikaika kino ikaika loa.  Aohe laau hoomaemae koko elike me keia, a i makemake nui ia nohoi elike me keia.

 

 

Ka Ayer

Sarsaparilla

Hoomakaukauia e

Dr. J.C. AYER & CO.

Lowell, Mass., U.S.A.

Ola ka Ma'i Awa

awahia o ka Opu i na Huaale a Ayer

 

No Keaha I HOOKAWELEWELE LOA AKU AI OE I KELA

ANU, KUNU

AME PUU EHA?

 

            Ua kaulana loa ka LAAU KUNU A AYER  (Ayer's Cherry Pectoral) Iloko o na makahiki he aneane 60, ma ka hoola ana i na Ma'i o ka Puu ame ke Akamana, ke Anu, ke Kunu, ka Ma'i La Grippe, ame ka Ma'i Mala o ka pale Akemama.  He ono keia laau ma ka inu ana, a he oialo ke oia.

 

AYER'S CHERRY PECTORAL

Na Medaia Gula mai na Hoikeike Nui o ke A@

Mai lawe i na Laau Emi i Hoohalikeia me keia

 

Hollister Drug Co. Lt.

Na Agena ma ka Paeaina Hawaii.

 

Kakela

ME Kuke.

Ka Halekuai Nui

O NA

Waiwai Like Ole

O na Mea

HANA KAMANA A PAU.

 

Na Lako Pili Hao Kukulu Hale,

Na Kepa hele,

Na Loi Ilio,

Na Kaulahao Ilio,

Na Pahi,

Na Upa,

Na Kope Hulu,

Na Pulupulu.

 

Na Palau Lio

Na

Mea Mahiai,

Na Au Ho, Na Au Koi,

Na kua bipi, Na lei bipi, Na Kalaheo bipi,

Na uewa pa, Na kaa palala,

Na mea piula, Na

Ipuhao.

 

Makau ME Aho Lawaia

 

Na Iliwai……..           Na Pakeke….....

Na Kula………           Na Pakeke Hao..

Na Hulu Pena…          Na Kapa Hao….

Na Pul@mi……         Na Panda………

Na Pena me Aila..       Na Kukaepele…..

Na Kopa………          Na Uwiki, a me…

Na Aila Mahu…         Na Ipukukui…..

 

Mikini Humuhumu Kaulana a

 

Wilcox & Gibbs

Hookahi Lopi,

 

KA REMINGTON, Elea Lopi.

 

            A me na ukana he nui wale o kela a me keia ano.

Kakela me Kuke.