Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 44, 29 October 1897 — Page 2

Page PDF (1.46 MB)

This text was transcribed by:  Malialani Cabaniss
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Hoolaha Mana Hooko

 

            I kulike ai me ka Pauku 1 o ka Mokuna XXXV, o na Kanawai o 1888, ua hoololi au ma keia la i kahi e ku ai o ka Pa Aupuni ma Kealia 2 a i Hookena, Kona Hema, Hawaii.

            J.A. KING, Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Oct. 27, 1897          2674-2t

 

            CHAS. H. PULAA, ESQ., i keia la.  ua hookohuia aku oia i Notere no ka Lehulehu no ka Apana Hookolokolo Kaapuni Ekolu o ko Hawaii Pae Aina.

            J.A. KING, Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Oct. 20, 189.           2673-3t

 

            Ua hookohuia aku i keia la &uqp

            Ua hookohuia i kela la keia mau mea malalo iho nei, penei:

            Dr. J.P. Aiken, Hoa o ka Papa Alanui o Makawao, ma kahi o Peter Joseph i waiho mai.

            G. Waiau, Jr., Luna Pa Aupuni no Kealia 2, Kona Hema, Hawaii, ma kahi o M.K. Palake i waiho mai.

J.A. KING, Kuhina Kalaiaina

Keena Kalaiaina, Oct. 18, 1897.         2673-3

 

            I keia la hookohuia aku ai o JAS. ANDERSON, ESQ., i Komisina no na Ala Liilii ame na Pono Wai no ka Apana o Makawao, Mokupunio Maui.

            J.A. KING, Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Oct. 6, 1897.

2672-3t

 

HOOLAHA AINA AUPUNI.

            Ma ka Poakahi, Novemaba 8, hora 10 o ke kakahiaka ma ke keena o W.O. Aiken, Paia, Maui, e hamama ana no na noi elike ka hoakaka a ke Kanawai Aina no Hoolimalima me ke Kuleana e Kuai ame Kuleana Kuai, a i ole malalo o kekahi hooponopono kuikawa no na hookaa an ame hoomaemae ana me ka hoolilo ole i wahi noho.

            He kanaha apana ma Mahiku, Maui. o ma kahi o 100 eka pakahi kupono i ka mahiai, a o ke koho hoi no ka waiwai io mai ka $2.50 a $4.00 o ka eka.  No na mea i koe, a i ke kupono hoi o ka mea noi, na hoakaka ana no na apana, kumukuai paha, a pela aku, ua hiki no e hoakaka piha ia aku ke ninau ae ma ke Keena Aina, ma Honolulu, a i ole, ma ke Keena o W.O. Aiken, Paia, Maui.

            Ua laweia mai ka lepo o keia wahi, ma ke keena o ka Ahahui Kanuko Hawaii, e nanaia ai a o na hoakaka ana, penei no ia:

Soil.                 Lime.               Potash             Acid                Nitrogen

Per C               Per C               Per C               Per C               Per C

No. 1               0.851               0.278               0.299               1.150

No. 2               0.529               0.258               0.132               0.396

No. 3               0.300               0.349               0.333               0.179

            J.F. BROWN, Agena Aina Aupuni

Okatoba 18, 1897.

 

HOOLAHA O NA AINA AUPUNI

            Ma ka Poaono, Novemaba 13, ma ka hora 12 awakea, ma ke alo iho o ka Hale Oihana Hookolokolo, Honolulu, a kuai kudala ia aku ai elua apana aina Aupuni ma Mokolelau, Molokai, maloko o laila he 784 eka o ka mea hookahi.

            Kumukuai oi aku maluna o $450 no ka apana hookahi.

            Kuike ke Dala, ma ke Dala Gula o Amerika.

            No na mea i koe, ke kii, a pela'ku, e ninau ma ke Keena o na Aina Aupuni, Honolulu.

            J.F. BROWN, Agena o na Aina Aupuni.

Hanaia Honolulu, Oct. 18, 1897.

2673-td

 

KUAI O KA APANA AINA KUMU ONE O KE AUPUNI MA SENCER ALANUI, PUOWAINA.

            Ma ka Poakolu, Nov. 24, 1897, ma ka hora 12 o ke awakea, mamua iho o ka puka komo, ma ke alo aku nei, o ka Hale Oihana Hooko, e kuai kudala akea ia aku ai ka Apana Aina Pohaku Kumu One o ke Aupuni e waiho ia ma Spencer Alanui, mawaena o na aina o Mrs. F.S. Lyman, Jr., ame H. Swinton, ihona huli hema o Puowaina, maloko o laila he 36,570 kapuai kuea.

            Kumukuai oi aku maluna o $900.

            E hoopaaia hoi kela kuai malalo o ke kumu penei: Aole e ae hou ia ka e li ana i ke one ma ua apana aina nei.

            J.A. KING, Kuhina Kalaiaina

Keena Kalaiaina, Oct. 20, 1897.

2673-3t

 

MA KE KAUOHA

HOOLAHA I NA POE HOOKAA AUHAU.

MAHELE ELUA.

            E noho ana na Hope Luna Auhau o ka Mahele Ohi Auhau Elua ma na wahi hoikeia malalo iho nei, ma na wa i hoikeia no ka Ohi ana i na Auhau Waiwai Paa, elike me ke kauoha a ke kanawai.

 

APANA O WAILUKU.

Waihee, Poakahi, Oct. 4, 1897.

Kahului, Poakolu, Oct. 6, 197.

Waiehu, Poaha, Oct. 7, 1897.

Waikapu, Poalima, Oct. 8, 1897.

Ulupalakua, Poakahi, Oct. 11, 1897.

Makena, Poalua, Oct. 12, 1897.

Wailuku, Poakahi, Nov. 1 a i ka Poakahi, Nov. 15, koe na La Sabati

APANA O MAKAWAO.

Keokea, Poakahi, Sept. 27, 1897.

Pulehu, Poakahi, Oct. 4, 1897.

Makawao, Poakahi, Oct. 11, 1897.

Pala, Poakolu, Oct. 13, me Poakahi, Nov. 15, 1897.

APANA O HANA.

Hale Hookolokolo o Hana, Poakahi, Oct. 18, 1897.

Keanae, Poalua, Oct. 19, 1897.

Mokae, Poalima, Oct. 22, 1897.

Kaupo, Poakahi, Oct. 25, 1897.

Kipahulu, Poakahi, Nov. 13, 1897.

APANA O LAHAINA.

Kahakuloa, Poakahi, Sept. 13, 1897.

Olowalu, Poakolu, Sept. 15, 1897.

Lahaina, Poalima, Sept. 17, me Poakahi, Nov. 15, 1897.

APANA O MOLOKAI.

Kamalo, Poalima, Oct. 8, 1897.

Kaunakakai, Poaono, Oct. 9, 1897.

Halawa, Poakahi, Oct. 11, 1897.

Pukoo, Poalua, Oct. 12, 1897.

APANA O LANAI.

Koele, Poakahi, Oct. 18, 1897.

 

            E huiia aku no he umi pa-keneta i na auhau waiwai paa apau i uku ole la mahope iho o ka la 15 o Novemaba, 1897.

            O na Auhau i oi aku ka huina mamua o Umi Dala e hookaaia ma ke Gula.

            E hoolahaia aku ana ka Papa Inoa o na Poe Hookaa Auhau Kaa Ole ma ka la 1 o Dekemaba, 1897, a mahope aku nohoi.

            C.H. DICKEY, Luna Auhau Mahele ESlua. 2672-3t

 

OLELO HOOLAHA I KA POE HOOKAA AUHAU.

            Ke hoikeia aku nei ka lohe ma kela i ka Poe Hookaa Auhau, o ka wa keia e ohiia ai a e hookaaia ai na Auhau no na Waiwai Paa no ka makahiki 1897, a e hookaaia hoi i na Hope Luna Auhau o na Apana Ohi Auhau apau, ma na manawa a ma na wahi i hoikeia maloko o na olelo hoolaha i paila ma na Apana apau.

            Pauku 29.  Kanawai 51 o na Kanawai o 1896, "Ina ua koe kekahi auhau waiwai paa me ka hookaa ole ia mahope iho o ka la 15 o Novemaba o kela ame keia makahiki, e huiia aku he Umi pa-keneta oia mau auhau me ka huina ola mau auhau ma ia la e ka Luna Helu, a e ohiia ma ke ano oia kekahi oia mau auhau."

            O na Auhau Waiwai Paa apau i hookaa ole ia ma ka la 15 o Novemaba, he mau auhau kaa ole ia.  A e hoolahaia aku no ka Papa Inoa o na poe hookaa auhau i kaa ole, mahope koke iho o ka la 1 o Dekemaba.

            JONATHAN SHAW, Luna Auhau, Mahele 1, Mokupuni o Oahu.              2672-3t

 

KA NUPEPA KUOKOA

No ka Makahiki...$2.00

No Eono Mahina...$1.00

Kuike ka Rula.

 

                        Pule

Puka Ana        1          2          3          4          5          6

1 Iniha             $1.50   2.00     2.50     3.00     3.50     4.00

2 Iniha             2.00     2.75     3.50     4.00     4.50     5.00

3 Iniha             2.50     3.50     4.50     5.00     5.50     6.00

4 Iniha             3.00     4.00     5.00     6.00     6.75     7.50

5 Iniha             3.50     4.75     6.00     7.00     8.00     9.00

6 Iniha             4.00     5.50     7.00     8.00     9.00     10.00

 

            O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a ina aole, aohe hookomo ia.

HOOPUKAIA E KA

HAWAIIAN GAZETTE CO.

C.G. BALLENTYNE, Luna Nui.

JOSEPH M. POEPOE, Lunahooponopono.

Honolulu, Oahu.

POALIMA...OKATOBA 29, 1897.

 

He Oiaio Anei?

            Mamuli o ka lono i loaa mai io kakou nei, no ka mea e pili i ko Mr. Samuel Parker hoike akea ana i kona manao kakoo i ka hoohui Aupuni mawaena o Hawaii nei ame Amerika Huila, elike me ka makou e hoopuka aku nei ma ko makou pepa o keia la, ua lilo ia i mea e hookuna-naia ai na noonoo ana o kekahi poe lehulehu loa mawaena o kakou nei; a nu ae la na hoohuoi ana, "He oiaio anei keia?"

            Ua hoomaopopoia a ua kamaainaia no hoi ko Mr. Parker kulana kuonoono iloko nei o ka aina, pela pu nohoi me kona kulana makee "alii," elike no me ke kawowo ana oia haawina iloko o na umauma o na kanaka maoli apau o Hawaii nei.  Aole hiki ke oleloia, aole oia he kanaka i nele i ke aloha i kona aina hanau; a, ma ia wa hookahi nohoi, aole no e hiki e oleloia, he kanaka makee oiaio ole oia o ka holomua ame ka laupai ana o ka pomaikai o kona waiwai iho.  O keia makee hoola waiwai o ke kanaka, i hookahuaia maluna o ka loaa ana he opu malumalu e pakele ai ua waiwai ia mai ka halanaia ana mai e ke kai hoee o ka nohona maluhia ole ana o ka aina, oia ka hoeueu ikaika nana i kono ia Mr. Parker e apo i ke alahele e loaa ai kela opu malumalu, e laupai mohaha ai ka iohana hooulu waiwai o ka aina.

            Ke ole makou e kuhihewa, o ke kumu hookahi keia nana i kono i ka noonoo o keia oiwi pili paa i ke "alii" e hoohaliu ae iaia iho, a komo mai la ma ka poai o ka poe makee pu ia pomaikai hookahi, oia hoi ka poe e olelo ia nei.  he poe Repubailka Hawaii, a poe hoohui Aupuni hoi.

            Ua lilo nohoi keia loli ano e ana ona.  ina he oiaio keia lono, i mea hoomalamalama mai a hoonaauao pu mai nohoi i na poe "Roialiti" o Hawaii nei, ua ike maopopo keia hoa o ka Aha Kuhina o Liliuokalani, aohe manaolana i koe no ka hoihoi Aupuni Moi.  O ka huli ana o keia "Roialiti" koikoi ma ka aoao kakoo i ke kumuhana hoohui Aupuni, he helu waiwai nui ia, ma ke koikoi o kona kaumaha ma ka aoao kokua i ke kumuhana hoohui Aupuni

 

KE KEIKI A KEOKI PUKUNIAHI HE HOOHUI AINA OIA

            Ma ka Poaono aku nei o kela pule, ma ke ku ana mai o ka mokuahi "Peru" mai Kina mai, i hoea mai ai o Senatoa Frank J. Cannon, ke keiki a "Keoki Pukuniahi," kekahi o na alakai kaulana loa o kekahi o ko kakou mau aoao hoomana ma hawaii nei i kahi mau makahiki koliuliu i hala ae nei, a o kekahi poo koikoi loa hoi o ua hoomana la, i keia la ma Uta. He kanaka opiopio wale no kela, he iwakaluakumamakahi paha a oi aku ka nui o kona mau makahii i keia wa, a he hoa hoi oia no ka Hale Ahaolelo Senate o Amerika Huiia.

            He kakoo ikaika loa keia kanaka opio i ke kumuhana hoohui Aupuni.

            I kona hoea ana mai nei ia nei, kahi a kona luaui i noho ai a kupa a kamaaina, a kulaiwi maoli no, ua halawai aku la me ia na makamaka he nui.

            Oiai oia maanei, eia kana mau huaolelo i hoopuka ae ai no ka mea e pili ana i ke kumuhana hoohui Aupuni:

            "Ua pahenehene hoopaaniia mai au e ko ʻ u manao e hoohuiia o Hawaii nei me Amerika Huiia.  Manao lakou, ma ia hana ana mai ia ʻ u, e hiki ana ia lakou ke ohiu aku i kekahi manao huna e pee poli ana iloko o ʻ u.  He oiaio no nae, aia no he mau ahahui a launa ana paha, i lilo ai i mau mea alakai i ko ʻ u noonoo, ma kekahi mau mea.  Ma ko ʻ u makaikai ana i keia ninau, elike nohoi me ko ʻ u nana ana aku i a ninau ano nui e ae, ekolu a ʻ u mau mea nui i ike ai ma keia ninau.  A o keia mau kumu a ʻ u i ike ai, oia ka lahui kanaka Hawaii, ke kumuhana kalai Aupuni kuwaho o Amerika Huiia, a o ka hope ka ulu kupaianaha ana o ka holomua o kekahi o na lahui o ka Hikina.  Ma ka lilo ana o keia mau mokupuni i Panalaau (Territory) a mahope aku.  he mokuaina iloko o ka nohona Huiia me Amerika, me ka pulamaia ana o ka pono nohona lahui, ka pono pili Aupuni, ka pono kalepa o na kanaka o onei, me ka loaa ana la lakou o na pono pili paa, e lilo ana ia i mau mea mau loa.  Ua hoea mai ka wa pono no Amerika Huiia e makaala mai ai no kona mau aekai.  He mea pono no ke hoaoia ko makou kulana Aupuni ma na wahi apau e loaa ana he wa pono e hanaia ai pela.  O na kulana hana a noonoo ana a na kanaka o ke kukulu hikina loa, elike me ia ikeia wa, aole loa e pono e aeia e hehi ku mai maluna o ka okana aina pili i ka aina o ka Hae Hoku.  Mawaho ae o na ninau pomaikai pilikino ponoi ia ʻ u iho, aia au ma ka aoao hoohui i keia mau mokupuni me Amerika Huiia.

            "A hea la hooholoia ke kuikahi?  E olelo ae au, aia no ia ma ke kau o ka Ahaolelo Nui e hoomaka ana iloko o Dekemaba ae nei.  Ae, ua maopopo loa ia ʻ u keia mea--aole o ʻ u kanalua--e holo ana no ia ma ka wa e noho mai ai keia kau ae.  Malia paha e pau ana kona noonooia ana iloko o keia kau hooilo ae.  Malia paha e koliuliu iki aku ana.  Aia kekahi mea nui e nana ai, ma ka nui o na hana e ae, ke ano o ka hana, ka manao maikai a hoihoi o ka Aha Senate ame ka Hale o na Makaainana.

            Ua loaa i ko oukou poe hoohui Aupuni o onei, he poe hoaloha ikaika a eleu iloko o na Hale elua.  He poe kanaka makaukau maoli ko oukou ma ko oukou Keena Kuhina ma o.  O Mr. Hatch, Mr. Thurston, Mr. Kinney ame Mr. Castle, o lakou na ano kanaka kupa i loaa ai ke kaakaa ana o na maka o ko o poe, ua loaa ia oukou na materia e hiki ai ke kukuluia he Aupuni Mokuaina maoli."

 

            Ma ka hora 6 paha o ke ahiahi Poaha o kela pule aku nei, i hoao ae ai o Mekia Muihauser e lawe i kona oia iho, ma ke ki ana iaia iho i ka pu, maloko o kekahi hale e kokoke ana i ka puka o ka pa Hotele Hawaii e komo mai ana ma Alanui Alakea.  ua aualo loa ia aku oia i ka Halemai Moiwahine.  Ma ka nanaia ana o kahi i kapoo aku ai ka poka, ua ikeia ua komo aku la ia a kokoke loa i ke akemama.

 

Hu-hu-hui na Makau a na Lawaia i Wailua

Elua maua me Samuel Parker a i ke Kaunu Hookahi

O-ia he hoohui Aupuni

            E hoike ana ka nupepa Chronicle o ka la 9 o keia mahina i kekahi manao, elike me keia:

            Eia ma ka Hotele Kaleponi o Samuel Parker  (Kamuela Paka) ke Kuhina mua no ko na Aina E no Hawaii, malalo o ke Aupuni o ka Moiwahine Liliuokalani (i pau), a he ona aina nui hoi ma ia mau mokupuni, i ukaliia e elua o kana mau kaikamahine ame hookahi keikikane.  Ua ikeia, he kanaka Hawaii waiwai loa o Mr. Parker ma ko Hawaii Pae aina, mawaena o na kanaka maoli, a he kanaka koikoi nohoi.  Ua ikeia oia, ma ke ano, oia kekahi o na poe alakai i paulele nui ia e ka Moiwahine i pau, a ua kanalua ole ia hoi kona kupaa ana mamuli o kona (ko ke Alii) mau pono.  O keia ka mea i hooi aku i ke koikoi  o kana olelo ana, ua pau loa kona manaolana no ka hoihoi hou ia aku o ke Aupuni Moi, a ke kakoo ikaika nei oia i ka hoohui Aupuni.

            No ka mea e pili ana i ka hoohui Aupuni, ua olelo ae o Mr. Parker, aia na kanaka naauao o laila (Hawaii), na kanaka maoli ame na haole, ke hekau mai la ka lakou mau nana ana mai no ka hooholo loa ia o ka hoohui ia ana mai o na mokupuni me Amerika Huiia, "Eia nae, a hoea mai i keia wa," wahi ana i olelo ae ai, "aole au i hoike akea ae i ko ʻ u mau manao ma keia ninau, a hoea mahope iho o ko ʻ u noonoo pono ana i ua kumuhana la, ua hooholo iho la au, he mea e pomaikai ai ko makou mau Pae aina, ina e loaa ana ka hoohui Aupuni kaokoa maoli.  Nolaila, ua kakoo ikaika au no ia mea.  Aka nae, ma ko ʻ u ano he kanaka Hawaii, ua makemake au e ike e hoihoiia ae ana ka Moiwahine, aka, ua ikeaia keia mea, ma ke ano, he hana pohihihi ia, makemake au e hoopaa ia ʻ u iho ma ke akea, ma ke ano, he hoohui Aupuni au."

            "Manao anei oe he lehulehu no na kanaka maoli i kokua i ka hoohui Aupuni?"

            "Pela no.  E laweia ae na poe kuonoono, oia hoi ka poe he mau aina ko lakou, he lehulehu loa lakou i like ko lakou mau manao me ko ʻ u.  Ua paholaia aku na manao hoohulihuli ma na mokupuni, i mea no na kanak amaoli e manaoio ai, e hoihoi hou la aku ana no ko lakou Moiwahine, a ua hoounaia mai la na palapala hoopii ia ka Ahaolelo Nui o Amerika Huiia nei, no ka hana ana aku ma ia alahele.  Ua manao maoli no lakou, e hoihoiia aku ana no ka Moiwahine i o lakou ia ia.  a no ia kumu, aole lakou i lawe i ka hoohiki kakoo i ke Aupuni e ku nei i keia wa.  Ano, he oiaio, he nui ka poe i kakauiona i ua mau palapala hoopii ia, aka, ina nae e hiki ana ke hoo@@@ aku imua o lakou, he hana hiki ole ka hoihoi Aupuni Moi, e lilo ana lakou apau, me ke koe ole o kekahi kanaka i poe hoohui Aupuni, mamua hoi o ka lakou noho ana malalo o ke kulana e ku nei i kela wa.

            "E hoi aku ana au i ka Pae Aina, ma ka hapa hope o keia malama, a e hoomaka aku ana au i ka hana hoonaauao mawaena o ko ʻ u poe kanaka.  e hoike aku ana ia lakou, i ka hiki ole e hilinaiia na lono e hoounaia aku nei mai a nei aku, na lono hoi i hookomo ia ai lakou e manaoio, no ka hoihoi @@ ia ana aku o ke Aupuni Moi.  Ua hoike ia aku hoi imua o na kanaka maoli ke komo lakou malalo o ke Aupuni o Amerika Huiia, aole loa ka e loaa ana ia lakou he wahi leo iloko o na hooponopono ana o ko lakou Aupuni ponoi iho, aole loaa ka pono koho balota, a e hanaia ana lakou e like me na Ilikini Amerika o oukou nei.  Iloko o ko lakou mau manao maikai a oluolu.  Ua manaoio lakou i kela ame keia mea e haiia aku ana ia lakou e ko lakou poe alakai kakanalua ole.

            "Elike me ka ʻ u i olelo ae nei, o ka hapanui o na kanaka maoli kulana noonoo, ua like no ko lakou manao me ko ʻ u, a ina au e hoolaha ana he palapala noi e kakoo ana i ka hoohui Aupuni mawaena o ko ʻ u poe hoakankaa, ua maopopo loa ia ʻ u.  e loaa ana no ia ʻ u he poe kakauinoa i like ka nui, a i ole ia, a oi aku no paha mamua o ka poe i kakauinoa ma ka aoao kue i keia kumuhana.  A hoea mai i keia wa, aohe mea hookahi i auamo ae i ke koikoi o ka hoao ana e hoomaamaama aku i na kanaka maoli, no na pomaikai o nei mea e hoohui aina"

 

KA MAKAMAKA MR. GOO KIM.

            Ma ka Poalima o ka pule i hala, oia ka la 22 o Okatoba nei i piha ai na makahiki he 60 o Mr. Goo Kim, ke Kanikela o ke Aupujni Imeperiala o Kina ma Hawaii nei.  Ua malama ae na Pake kuonoono o Honolulu nei, a pela nohoi me na poe apau oia lahui e noho ana ma na kaiaulu o keia kulanakauhale he anaina hookipa ulumahiehie i makahehiia e ka nani hiwahiwa.

            Ua paihiihi hihimanu na makana lehulehu i alanaia aku imua ona e kona mau hoaloha lehulehu.  Mawaena oia mau makana, he kookoo kekahi, i hanaia kona poo me ke gula: a oia makana mai na Pake Karistiano mai ia o loko o keia kulanakauhale.  A he Baibala kekahi ma ka olelo Pake.  Mai ka Mr. Frank Damon mai hoi, ke kii o ka luakini kahiko o Polelewa, ka luakini i bapetizoia ai oia (Mr. Goo Kim) e ka luaui makuakane o na hoahanau Damon e oia nei i kela wa, he aneane 20 makahiki i kaa hoope ae nei.  He Peresidena o Mr. Goo Kim no ka Ahahui Imi Pono Karistiano mawaena o na Pake, a no kekahi mau makahiki lehulehu i kaa poe ae nei, he kumukula Sabati oia no kekahi papa kula Sabati iloko o ka Ekalesia Karistiano a kekahi poe oia lahui i komo ai.