Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 46, 12 November 1897 — "Ke Kaulike ame ke Aloha." [ARTICLE]

"Ke Kaulike ame ke Aloha."

He hopunaolelo keia na ka nupepa Ka Makaainana o Novemaba 8 nei, i hapai mai ai, ma kekahi o kona mau manao pepa, i hoaiionaia me na huaolelo "Aole Hoomaopopoia Mai."

Mai ka mua a hoea i ka hope o ua manao la, aohe puana e ae a ka leo, aka, o ka manao kuhalahala no o ka lilo ana o ka noho mana Aupuni, ma ka lima o na poe i okoa ka lakou mau kaunu ana i ka na "Roialiti," malama hemahema<a hawawa i ke Aupuni ma ka makahiki 1893; a ke olelo mai nei i ka nana ole ia aku o ko lakou leo. 0 ka "leo" heao ua poe "Roiaiiti" paa hemahema nei i ke Aupuni i ka makahiki 1593, kai nana ole ia aku e ke Aupuni e ku nei? O ka leo hauwalaau wale no anei, e hanakuli hele ai maloko o na nupepa kue Aupuni? O na leo hoopii anei o ua poe la imua o ke Aupuni, elike me na paiapala "Memoriala" i hoounaia ,ai i ka Peresidena ame ka Aha Kuhina, e kue ana i ke kumu i kalieaia ai ka Aha Senate Kui-

kawa? Ma ko makou hoomaopopo ana, o na palapala hoopii apau a ka lahui i ku i ke kumukanawai, aole loa e hiki ke hooleia e ke Aupuni; aka, o na hoopii a ka lahui, a kanaka ku hookahi paha imua o ke Aupuni, ma o kona poo nui la —ina he Moi a he Peresidena paha— i loaa ole he kahua no ia hoopii e ku ai ma ke Kumukanawai ame na Kanawai o ka aina, aole no e hiki ke hooloheia.

Heaha la ke koi a na "Roialiti" o keia la no ka mea e pili ana i ka nanaia mai o ko lakou leo? I mea e maopopo ai ka haina o keia ninau, e nana knkou i na kulana i hoohanaia ai keia "leo" o ka lahui e oleloia nei.

Ma ka makahiki 1892, koi ka leo o ka lahui iloko o ka Ahaolelo oia makahiki e haawiia mai i Kumukanawai hou no lakou, aole i huli ke Aupuni ma ka wa e noonooia ana ia mau noi, oiai he mau noi kela a ka "leo" o ka lahui i ku i ke Kumukanawai. Aka, ma ka wa i kaili-ku ai ke "Alii" a paa ma kona lima i ka mana o ka haawi Kumukanawai hou ana i hookoia ai ka "leo" o ka lahui—ka hapa nui—ua lawe ke "Alii' ma ia hana ana i ke kulana hookahuli Kumukanawai, i kakooia e ka "leo" o ka lahui, i ae oie e noho malalo o na olelo hoohoio i aponoia e ka Ahaolelo o 1892, e ae ole ana e liaawi i Kumukanawai hou elike me na noi lehulehu i hoea aku imua oia Hale, a ua ku ke "Alii" ame ka "leo" o ka lahui, maluna o ke kulana o ka ikaika ame ka oolea, e kue mai i ka poai o ka poe na lakou i hana aku 1 ke Kumukanawai o ISS7; nolalia, o ka aoao o laua e lanakila ana ma ia sekona, a ma ia wa hoi, oia ka aoao nona ka mana e noho maluna o ke Aupuni. Ma ia hana ana, oiai ke "Aiii" e ku ana me ka "leo" o ka lahui. i kakooia e na koa o ka iahui, me na pu o ka lahui, ma kekahi aoao, e kioīa ana i ke Kumukanawai o im, ke kahua e ku ana ke Aupuni Moi ia wa, nia hoi, ua opa pu ia ke "Alii," ka 'ieo" o ka lahui, na koa ame na pu, e ka aoao uuku loa, a liio lakou apau i hooholo-a-i'a ia iioko o ka opu lipolipo o ka nohona pio pili Aupuni. Ma ka wa e ku al na mahele lahui elua o loko o kekahi Aupunl. a kue aku a kue mal, mamuli o ka ikaika, ola ka wa i haaiole ia ai ka mana hooponopono aupuni mamuli o ka "leo" o ka lahui i hoikela ma na heluna baiota iloko o ka pahu balota, ka palo oluolu a na Kanawai Aupuni I ae ai e lawelaweia e na makaaianan o ia mau Aupuni; nolaila, o ka "ikaika" ka mea nana la ma ia tra, a nana ole la hoi ka 'leo" o ka lahui. A ma ia ano, ma ka wa e poluku ai ka mea "ikaika" a palupalu ka poe lehuiehu i ku ma ka aoao hapanui o ka l&hul, he lalaa wai» &o ka olelo ana ae, mahope Iho oia poluknia ana, aole I nana ia ka "leo" o ka lahui. Pehea hoi auane! e nanaia ai. oiai aia hoi ka makemake ma ke oolea ame ka ikaika. Noialla, hoomaka mua loa ka nana oie ta ana o ka '"ieo o ka lahui" mai keia wa mai; o ka ieo auanel o ka mea ikaika ame ka mea e noho mana ana maluna o ke Aupuni oia ka ieo nana ia a o kona ikaika ka mana hoomalu. Mnhope mai, ua hapai

ho'i ja keia -r Ieo" oka iahai iioko oke -•ka::3 aapani" i poha al ma LA«ahL A oīa hana ana, mamuli no ia o ka ' ikaika." a ina i lanakiia kela ' ikaika/" ina U ua ioaa he kahua e hiki ai ke hoohaiiuia na hooiohe ana o ka aoao i pio e hooiohe i ka "leo" o ka iahui ikaika; aka, paiupalu hou no lakoa f a palupalu pu ko iakoa !eo. PaiupaJu ka ' ikaika" a opa pa ko lakoa "ieo." O keia kuiana nae i ikeia ae la, mamuii no ia o ko na aoao elua lawe ana ae i ke knlana o ka ikalka, a mamuli oia mea. e ioaa ai ka mana hooponopono i ke Aupuni. Ma ka wa i ianakila loa ai ka poe i loaa ia lakou ka "ikaika" hooponopono Aupuni, aia hoi ua aeia no ka pono hoomalu Aupuni o na ano apau e loaa i kela ame keia kanaka o ka aoao palupalu, oia hoi na "Roialitl ,> iwa-ena-konu o ke alanui, "Holina! Holina!!" no kona pepehiia e kekahi ikaika mai ke kanaka Repubaiika Ha-w-aii mai, e hooiohe ana no ke Aupuni i kela leo o kela kanaka "Roialiti," aole hoole ia. Koikoi i ke Aupuni Repuhalika no ka hoole kue kanawai ia ana o kana noi i hae Hawaii no ka mokuahi Kina ana i noho ona ai, ua hoolohe koke no ke Aupuni i kela leo me ka hoowahawaha ole ia, a ua hookoia ka 'ieo" noi o Makapoiena, he *'Roiaiiti," a hoole ia ka ke Kuhina o ka Repubalika. He kauiike ole anei ia?

He oiaio, aohe Kanawai hooponopono koho balota "plebiscite" ma Hawaii nei i keia wa. Ua ike na "Roialiti" ia mea, a pela pu no me na Repubalika. O ke Kanawai koho balota no na Senatoa ame na Lunamakaainana, oia wale no ke Kanawai koho balota e ku nei. Ua hana kanawai no anei ka Nupepa Ka Makaainana no keia ano koho balota i ike ole ia ma na Kanawai o Hawaii nei, e ku nei i keia la, a mamua aku nei nohoi, a mamua loa aku no hoi? He "rula kumu" no anei kekahi i ikeia ma ke kumukanawai o 1887, e hoakaka ana ma ke koho balota e lawelaweia ai ka hana apono kuikahi, mawaena o Hawaii nei ame kekahi Aupuni E, ina he kuikalii kalepa wale no ia a kuikahi hoohui Aupuni paha? E like me ka nele o ke Kumukanawai o 1887, i ka hoakaka ana mai ia pono koho balota, pela no e hoole ia ai ka "leo" o ka lahui e koi ana e lawelaweia kekahi hana i hoakaka ole ia ke ano ma ke Kumukanawai. 0 ka hana i nele i ke kanawai e alakai, e

hoomalu a e hooponopono ana paha ia mea, he hana ia i hiki ole i ke Kanawai ke hoopai aku, oiai aohe Kanawai e pale ana ia hana. A ina hopuia kekahi kanaka no kona lawelawe ana ia hana, aole loa oia e hoopaiia ana. Ua ike ia keia i keia mau la kokoke aku nei, ma Honolulu nei, oia hoi, ua hopuia kekahi mau mea elua, no ka loaa pono ana aku, e pa'ipa'i ana i ka waiu ame ka wai, a ua manaōia he hana ia i kue i ke Kanawai; aka, ua nana pono ia e ke Aupuni ua hana la, i manaoia lie hana kue Kanawai, a ua ikeia aohe Kanawai e ku nei i keia wa e kue a e papa ana ia hana, nolaila, ua hookuuia kela hana hoemi waiwai io i ka waiu, oia hoi, ka pa'ipa'i ana i ka waiu me ka wai. A ina kahea ka leo o ka lahui "Roialiti" i ke Aupuni e hoopai mai ke Aupuni i ka poe hana

elike me keia, a hoolohe ole mai ke Aupuni i ka leo haualaoa wale o ka lahui mawaho o ke Kanawai, oiai aohe Kanawai e rula a e hoomalu ana ia liana, alaila, e ahewaia anei ke Aupuni no kona hoolohe ole mai i ka leo Kanawai ole? Pela nohoi, aohe Kanawai e hooponopono ana i ke koho balota "plebiscite," a ka lahui "Roialiti" e koi nei, alaila, he mea pono anei i ke Aupuni ke hoolohe mai i keia leo i loaa ole kona kaliua Kanawai e hoohanaia aku ai. Aole o makou hoole, aole he hana hewa ka pa'ipa'i ana i ka waiu me ka wai: he hana hewa maoli no ia. Pono ke hoopaiia ke kanaka no ia hana hewa ana; aka, o ka pilikia, aohe Kanawai e rula ana a e hoponopono ana ia hana. Aole ,o makou hoole, aole he hana ku ole i ka pono, ka hana koho balota "plebiscite" ma ka ninau e pili ana i ke Kumuhana Hoohui Aūpuni, elike me ke koi a na "Rolaliti;" manao no makou. he hana pono no ia; aka, auhea la ke Kanawai e hooponopono ana ia hana? Na keia nele i ke Kanawai i pil! ia hana. oia ke kumu e nana ole ia ai ka "leo" noi Kanawai ole o ka lahui. '

Aole loa ka Makaainana i kuhikuhi mai imua o makou, a imua pu hoi o ka iahui, eia iho ke Kanawai i aeia ai ke koho balota "plebiscite. M He oiaio, "aia iiuna o ke koho balota akea ana e hoea ae ai ke kaulike ame ka ieo 0 ka iahui." Pololei! Aole o makou hooie i keia manao; aka. auhea la ke Kanawai koho balota e alakai ana 1 na hana e pono ai ka lawelaweia ana o na hana "e hoea ae ai ke kauiike ame ka leo o ka lehuiehu ? " B hana Kanawai ole ia anei ia hana? Ea; manuunuu no ua lalau. Pehea la; o ke Kanawai koho balota Senatoa anei. a Kanawai koho ba!ota Lunamakaainana na Kanawai e hoōpill ae ai i na hana no ke koho balota lahni ma ke Knmuhana hooholo kuikahi hoohui Anpnni. Manomano no na ponli. Hihi kannoa, hihl no i Mana—aloha waie ia laan makua oteI keia wa e noho nel ke Anpnni malaio o ka m&na o ke aiakai ana a ke Aupuni e kn nei, na aeia ka leo o na poe apan I haaleie i ko lakon ma-

oao e hoiho? i<? i ke Aupuni Mot aianriiī o ka i-a fakou he kuIs«isa koho baīota. O ka poe apau i ioaa oie keia kuleaaa., elike me na poe "Roīaiisi" e ku nei i keia wu. ala no iloko e- likou ka aanao. ka nrA. ke kuko amo ka !ia e hoihoi hou ia niai ke | Aupuni Mol: a o keia poe o lakou ia - e olelo ne» i ka hoolohe i>Se ia o ko | iakoa !eo, Pehea auanei e hooiohe ia aku ai. oiai. he hana ku oie ka oukou i ke Kanawai; a ina manao ouk*>u ma Ikaika e pono ai, ua hamama ka puka oia hana no o<ikou i na wa apau. a e hana aku. Xo ka ike o ke Aupuni e ku nei i keia kulana mahae lua mawaena o ka lahui. i makemake ai oia e hoohnl me Amerika Huiia. i nele Hke na aoao aumeume elua i na kof kuleana ana i ke Aupuni, a noho like na aoao elua malalo o na Kanawai e hooholoia ana e Amerika Huila.