Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 48, 26 November 1897 — Page 2

Page PDF (1.57 MB)

This text was transcribed by:  Rachel
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Hoolaha Mana Hooko

 

MAKEMAKEIA NA KOHO ANA.

 

            E waihoia mai na koho ana ma ke Keena o ka Lolo Kubina a hoea i ka hora 12 awakea o ka Poakahi Nov. 29, 1897, no ka hoolako ana i ka Halepaahao o Oahu, no hookahi makahiki, e hoomaka ana ma ka Poakolu, Dekemaba i me keia mau lako mea ai me aahu, ma na wa, a elike ka nui me ka mea i makemakeia.

            Na ka ilamuku, a o kahi mea paha ana i kauoha ai e haawi aku i ke kauoha hoolako mea ai, a o na hooiako mea ai apau e nanaia no ia e ia a aponoia hoi.

            E kauohaia ana ka mea e ilio ai ka aelike e haawi mai i bona kupono, no kona hooko pono ana i kana aelike.

            O na koho apau, e kakauia iho, penei: “Na Koho Hoolako Mea Ai me Aahu Halepaahao o Oahu.”

            Aole hoopaa ka Lo@o Kuhina iaia iho no ka lawe ana mai i ke koho haahaa, a koho e ae paha.

WILLIAM O. SMITH

Loio Kuhina.

Keena Loio Kuhina. Nov. 15, 1897.

 

PAPA HOIKE

 

            Poi, no ka paona.

            Io Pipi hou, no ka paona.

            Berena (medium), me ka pahu, no ka paona.

            Paiaoa hou, no ka omoomo.

            Samano (ula), no ka paona.

            Pi, no ka paona.

            Kope, Kona, me ka hua no, no ka paona.

            Uala, no ka paona.

            Raiki, Helu Ekahi, no ka paona.

            Walu, no ke kua@a.

            Ahinahina (Blue Denim), Amoskeag, 14 auneki, no ka i-a.

            Lepo Nalo (Brown Denim), Amoskeag, 14 auneki, no ka i-a.

            Kapolena, Helu 2. 10 me 12, no ka i-a.

            Huluhulu (moe), no ka paa.

            Pakeke Hao (Galvannized), Helu 13 me 14, no ke kakini.

            Na Kamaa, me na a-m@ hoopaa ma ka aoao, no ke kakini.

Mauu Huita Kaleponi, pena nunui, no ke tona.

            Oka, no ke tona.

            Ili Kamaa (no lalo a’e), no ka paona.

2677-3ts

 

HOOLAHA I NA POE HOAHU DALA, MA KA BANAKO HALE LETA.

 

Ke kauohala aku nei ka poe apau i Hoahu Dala maloko o ka Banako Hale Leta, e hoouna mai, a e haawi ae hoi i ka lakou mau Buke Banako i ka Hale Let Nui, ma ka la 20 o Dekemaba, 1897, a mamua ae paha oia la; i hoohui pu la aku ai ka uku panee no keia makahiki.

Honolulu, Novemaba 15, 1987.

(Kakauinoa@a.) JOS. M. OAT,

Aponoia: Luna Leta Nui.

(Kakauinoaia.) S. M. DAMON,

                       Kuhina Waiwai.

2677-3ts

 

OLELO HOOLAHA AINA AUPUNI.

 

            Ma ka Poakahi, Dekemaba 13, ma ka hora 12 awakea, ma ke alo iho o ka Hale Hookolokolo, Honolulu, e kuai ku@aia ia aku ai, he aina Aupuni ma Waiahole, Koolau, Oahu, maloko o laila, he 142 eka, oi aku a emi mai paha. He aina mauu a aina raiki.

            Kumukuni oi aku $2,500.00

            Dala Kuike – Dala Gula o Amerika Hu@a.

            No na mea i koe e ninau ma ke Keena Aina Aupuni, Honolulu.

J.F. BROWN.

Agena no na Aina Aupuni.

Keena Aina Aupuni. Novemaba 15, 1897.

2677-td

 

Oiai, ua hoopaaia ka la 28 o Novemaba, i la “Kiu@aia” Aupuni, malalo o ke Kanawai 66 o na Kanawai o ke Kau Ahaolelo o 1896;a oaia e haule ana ia la ma ka “La Pule” i keia makahiki: no@aila, @o ka POAONO, Novemaba 27, ola ka la e malama@a ai ke “Kiulaia” ana, a e panila na keena Aupuni apau o ka Re@nbalika ma ia la.

JAMES A. KING,

Kuhina Ka@aina.

Keena Ka@aina, Novemaba 11, 1897.

2676-3ts.

 

KUAI O NA LAIKINI AWA.

 

I kulike ai me na olelo o ka Pauku 18, Mokuna 64 o na Kanawai o 1896, Hookahi Laikini Awa no kela ame keia Apana, o kela ame keia Mokupuni, e Kuai Kudala Akea ia aku ai mawaena o ka la ekahi ame ehiku o Dekemaba, 1897.

            E kuaila aku ana ke@a ame keia laikini, no ka manawa o Hookahi Makahiki, mai ka la mua aku o Ianuari, 1898.

            O ke kumukuai oi aku mamua o na kumukuai i hoikeia malalo nei, penei:

            No ka Apana o Honolulu. $1000.

            No ka Apana o Hilo, $500.

            No ka Apana o Wailuku, $250.

            No kela ame keia Apana e ae, $100.

            O na Laikini no na Apana o Honolulu, Koolaupoko, Koolauloa, Waialua, ame Ewa ame Waianae, me ka Mokupuni o Oahu nei, e kuaila aku no ma ke alo iho o ka Hale Oihana Hooko, ma ka Poalima, ia 3 o Dekemaba, 18@7, ma ka hora 12 awakea.

            O na Laikini hei no na Mokupuni o Hawaii, Maui ame Kauai e kualia aku no ma na Apana i aeia ka laikini @oko oia mau Mokupuni, ma ka la a ma ka manawa iloko o na pale@a i hoakakala e ke kanawai, elike hoy me ka mea e hoikeia ana e kela ame keia Luna Makai a o ko lakou mau Hope paha. E hoolahaia aku no ma na pepa hoolaha ka manawa ame kahi e kualia aku ai, ma kela ame keia o ua mau Apana la.

            Ua makemakeia e waihola mai ka hoopaa ma ke dala kuike, nona ka huina he 25 hapa baneri o ka huina i kohoia ai, ma ke wa e haule ai ka hamare: a oia hoopaa mua hoy, e lilo no ia no ke Aupuni, ina e kaa ole ka huina nui i kohoia. Iloko o elima la mai ka la i kualia aku ai.

J. A. KING

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Nov. 3, 1897.

2675-4t

 

Ka Nupepa Kuokoa

 

No ka Makahiki          $2.00

No Eono Mahina         $1.00

Kuike ka Rula

 

PUKA ANA   1 Pule  2 Pule  3 Pule  4 Pule  5 Pule  6 Pule

1 Iniha             $1.50   $2.00   $2.50   $3.00   $3.50   $4.00

2 Iniha             $2.00   $2.75   $3.50   $4.00   $4.50   $5.00

3 Iniha             $2.50   $3.50   $4.50   $5.00   $5.50   $6.00

4 Iniha             $3.00   $4.00   $5.00   $6.00   $6.75   $7.50

5 Iniha             $3.50   $4.75   $6.00   $7.00   $8.00   $9.00

6 Iniha             $4.00   $5.50   $7.00   $8.00   $9.00   $10.00

 

            O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a lua aole, aoh@ hookomo la.

 

HAWAIIAN GAZETTE CO.

C. G. BALLENTYNE, Luna Nui

JOSEPH M. POEPOE, Lunahoo ponopono.

Honolulu, Oahu.

 

POALIMA     NOVERMABA 26, 1897

 

Ka Malama ae nei o Dekemaba.

 

            O ko makou helu hope loa keia no ka mahina o Novemaba nei, a komo aku kākou i malama ae nei o Dekemaba, ka malama e noho mai ai ka Ahaolelo Nui o Amerika Hu@ia, ka wa hoy e haawiia ai na noonoo ana o ka Aha Senate o Amerika no ka uinau hoohui Aupuni, ke kumuhana nui hookahi, a kākou apau e kali aku nei, me ke pīhoihoi nui o ka hoea mai o kona haina maopopo.

            I keia Kau Ahaolelo ae ia, e oo puala ai na Senate no ka apono a apono ole paha i ke kuikahi; a i ole ia, ma ka hooho@oia ana paha o ka Olelo Hooholo Hui e na Hale elua o ka Ahaolelo.

            Ke hookaukolo aku nai kakou apau no keia hopena. Hui kakou e–a hui; hui ole kakou e–a hui ole.

            Nolaila, ke manao nei makou, he hana keia i hoopiliia ai na oiwi apau o ka aina nei, a he mea pono ia kakou ke kali me ka hoomanawanui, e kaohi ana, e onou ana hoi ia kakou apau loa iloko o ka nohona manaolana maikai, aia no he hopena maikai e loaa mai ana ia kakou ma kēia hana.

 

Ka Pareduiso o Hawaii.

 

            I ka huli ana o ko makou poe heluhelu a nana ae ma ka aoao ekahi o ko makou pepa o keia la, e ike ana lakou i ka palapala-aina o kekahi hapa o ke ao nei, me ka huli e pili ana ia Hawaii nei.

            He oiaio, aia a hapanui o na inoa o na wahi i hoikeia ma ua palapala-aina nei ma ka olelo Beritania; aka, aole nae ia he mau mea e hoopilikiaia ai ka hoomaopopo ana o ka hapanui o ko makou poe heluhelu, ma ka hoopili ana mai i na manao alakai i hoikeia ma keia manao.

            Aia o Hawaii nei ke kau moakaka mai ia, ma ka aneane i ke kikowaena o ka moana Pakipika nei, e maopopo loa ana nae kona neenee pilikokoke loa ana i ka aina puui ole o Amerika Akau me Hema, a e ku ana hoi ma ke kulana hoo-ku-mamao a eeke mai ka aina-puni ole mai, ma kona komohana ae. Ma ke ano nui, eia o Hawaii ke ku nei ma ke kulana iho waena no na kukuna aiahele moana i kamoeia e ka oihana kaiepa, e o ana ma kona mau aoao apau. E pii ana i ka akau; e kamoe ana i ka hikina a hikina-akau a hema paha; e nee ana i ka hema, a hema-hikina me komohana; a e hoomohala ana hoi ma na aoao lehulehu o kona kukulu komohana. A i ka nana ana, ua like ka Pae Aina o Hawaii nei me kekahi iho kuwaena o kekahi hulia-kaa, nona na kukuna hoopaa hulia e koo ana me o a ma o.

            He nani me ka hiehie keia kulana i loaa ia Hawaii. A ke ku nei ia, me la hiehie ame ia nani, ma ke ano he haloko wai o ka ho@ a houluulu pomaikai, ma na kaiaulu mamao mai, ma na kukolu apau e hoopuni ana iaia.

            Ke ku nei nohoi oia, aole ma ia kulana wale no, aka, ua li@o no ia i haloko waiwai e hoouna ana i kona mau pomaikai kuloko i waho, ma na wahi hoi apau i kihele aku ai kona mau kukuna oihana ka@epa. A no ia kumu, na @lo o Hawaii i mea lawe pomaikai mai waho mai, a i mea hoo@ pomaikai nohoi i ko waho.

            O na kana hooulu pomaikai kuloko ma Hawaii, oia hoi na hana imi loaa nunui a koikoi, ua hoouluia lakou e kekahi huina dala mahuahua loa. A ke iaweia mai ka Papa Hoike o keia mau kumu hooulu loaa kuloko, no ka makahiki 1893, e ikeia ana, he huina ia o @. Maloko o a oihana mahiko, i keia ma kela hoike, he kumuwaiwai o $27,964,290. O keia nae, he mau hui mahiko i hoohulia me ke Aupuni. O na hui hoi i hoohui ole ia me ka Aupuni, he kumu waiwai ko lakou o $3,000,000; a o na hui mawaho aku o na hui mahiko, he huina kumuwaiwai ko lakou o $5,877,400.

            Penei hoi na mahelehele ana o keia mau kumu hooulu-waiwai kuloko:

Amerika, ma na mahiko hoohuiia       $18,594,695

Amerika i hanau ma Hawaii nei          2,960,280

Beritania                                              4,303,218

Beritani i hanau ma Hawaii nei           196,200

Geremania                                           1,233,935

Geremania i hanau ma Hawaii nei      39,165

Kanaka Hawaii maoli                          38,991

Hapa Hawaii                                       285,056

Pake                                                    259,700

Pukiki                                                  49,500

Na lahui e ae                                       3,500

Huina                                                  27,964,290

            Eia hoi na hoike e pili ana no keia kumuwaiwai i hookomoia maloko o na hui mahiko i hoohui ole ia me ke Aupuni:

Amerika                                              $415,000

Amerika hanau ma Hawaii nei            500,000

Beritania                                              1,195,000

Beritania hanau ma Hawaii nei           Aole.

Geremania                                           515,000

Geremania hanau ma Hawaii nei        Aole.

Kanaka Hawaii maole                         Aole.

Hapa Hawaii                                       Aole.

Pake                                                    Aole.

Pukiki                                                  75,000

Na lahui e ae                                       300,000

Huina                                                  $3,000,000

            Eia iho na kumuwaiwai hooulu pomaikai iloko o na hui imi waiwai mawaho aku o na mahiko:

Amerika                                              $2,690,994

Amerika hanau ma Hawaii nei            948,@97

Beritania                                              1,195,000

Beritania hanau ma Hawaii nei           233,006

Geremania                                           299,523

Geremania hanau ma Hawaii nei        28,523

Kanaka Hawaii maole                         51,620

Hapa Hawaii                                       277,076

Pake                                                    44,640

Pukiki                                                  420

Na lahui e ae                                       13,565

Huina                                                  $5,877,400

            O ka pii mahuahua ana ae o keia ma auwaha hooulu waiwai iloko nei o ka aina, oia ke ola o ka aina ma ke kulana hoopomaikai aina; a o ke emi ana o keia mau kumuwaiwai, oia ka hoike ana mai, aia ka aina ke iho la ma ka pali paukiki o ka nohona hune. O keia mau dala a na poe mea dala i lu ai iloko nei o ka aina, elike ae @a mea kela a makou i hoike ae la, oia kekahi kumu i hoomahuahuaia ai na kumu kupono e kohu ai ka heaia ana o kela mau Pae Moku, o ka Paredaiso o ka Pakipika. O ka huina kumuwaiwai, he huina lahilahi wale no ia o $652,743 (ko na Hawaii maoli ame na hapa Hawaii).

            Ma ka mea hoy e pili ana i na Waiwai Paa, ua ikeia ma ka Hoike o 1885, aia iloko o na lima o na kanaka Amerika, Beritania ame Geremania, he waiwai paa i hiki ka huina waiwai io i ka $12,958,706; ma ka aoao hoy o na kanaka Hawaii, he $56,900l a no na lahui e ae, he $1,064,939.

            Ua lawa paha keia hoike ana no kekahi mahele ano nui e pili ana i ko na kanaka Amerika kuleana iloko o na hana hooulu waiwai o loko nei o ka aina, a pela hoy me ko na na kanaka oiwi maoli o ka aina.

 

Ke Hooliuliu a ka Aha Senate o Amerika no ka Ninau Hoohui Aupuni.

 

            Na kulana hoike no na Senate e noho mai ana ma keia Kau ae o ka Ahao@elo Nui o Amerika Huiia.

NA LUNA SENATE MA KA AOAO KOKUA I K HOOHUI AUPUNI.

            Allen (Populiki), Allison (Repubalika), Baker (Repubalika), Burrows (Repubalika), Cannon (Repubalika Dala Keokeo), Chander (Repubalika), C@ (R), Davis (R), Reboe (R), E@kins (R), Fairbanks (R), @ (R), Gallinger (R), Hanna (R), Hawley (R), Hansbrough (R), Jones o Nevada (Populiki), Kyle (P), @ (Rebupalika Dala Keokeo), McBride (R), Morrill (R), Morgan @, P@ (R), P@ (Demo@), P@ o Nu loka (R), P@ (R), P@ (R), Quay (R), Rawlins (D), Sewell (R), Sha@p (R), Sp@ (R), Stewart (P), Thurston (R), Turner (R), Warren (R), W@imore (R), Wilson (R). Huina. 39.

NA LUNA SENATE KUE I KA HOOHUI AUPUNI.

            Ba@e (D), Caffery (D), Chilton (D), Faulkner (D), Harris o E@nesi (D), Jones o Arkansas (D), Lindsay (Demokarata Dala Gula), Mills (D), Pascoe (D), Pettigrew (Repubalika Dala Keokeo), Tillman (D), Vest (D), White (D). Huina 15.

NA LUNA SENATE I HOOLE I KA HOIKE ANA I KO LAKOU AOAO I KU AI.

            Carter (R), George (D), Hale (R), Lodge (R), McMillin (R), Teller (SR), Wolcott (R), Smith (D). Huina 9.

            Na Papa Hoonohonoho o na poe Senate i hoike ole i ko lakou mau manao pili i ke kuikahi ame na Senate i haalele iho i ke kulankauhale, no na aoao a lakou i ku ai, elike me na mea i manaoia a i hooiaia mai e ko lakou poe hoaloha:

KOKUA I KA HOOHUI AUPUNI.

            Daniel (D), Gorman (D), Harris o Kansas (P), Heitfeldt (P), Masen (R), Perkins (R), Roach (D), Wellington (R), Carter (R), Gear (R), Hoar (R), Aldrier (R), Martin (D), Platt o Konetikuta (R), Clark (R), Hale (R), Lodge (R), McMillan (R), Teller (SR), Wolscott (R), Smith (D). Huina 22.

KUE I K AHOOHUI AUPUNI.

            Bacon (D), Butler (P), Cockett (D), McEnery (D), McLaurin (D), Mallory (D), Walthall (D), Clay (D), Kenny (D), Mitchell (Demokarata Gula), Nelson (R), Turpie (D), George (D). Huina 13.

 

Ka Paeaina o Hawaii nei.

 

Mawaho ae o na mokupuni o Hawaii, Maui. Oahu Kauai, Lanai, Molokini, Kahoolawe, Niihau, Lehua ame Kaula, i maa mau i ka ikeia, o lakou na mokupuni i komo iloko o ka inoa lahui “Ko Hawaii Pae Aina,” he mau mokupuni e ae no kekahi i komo mai maloko oia poai.

O ka mokupuni o Nihoa (Bird Island), ua lilo mai ia no Hawaii nei ma ka makahiki 1822. U hanaia keia hana “hoohui aina” ana mai e ke Kuhina Kaahumanu. O “Keolaloa” (Capt. Wm. Sumner) ke kapena o ka moku i hoounaia ai e hana i keia hana.

Ua lilo mai hoi ka mokupuni o Laysan i kalana aina Hawaii, ma ka la 1 o Mei, 1857, a ma ka la 10 oia makahiki no, ua hoohuiia mai la ka mokupuni o Lysiansky i ke Aupuni o Kamehameha e kapena Keoni Peti (John Paty).

Ma ka la 15 o Aperila, 1864, ua hoohuila mai la ka mokupuni o Palamira e kapena Zenas Bent, a kukalaia ae la ia he panalaau Hawaii, ma ke au e nohoalii ana o Kamehameha IV, elike me ka hoolaha Aupuni i puka ai maloko o ka Nupepa Polunesia, Iune 21, 1862.

Ma ka malama o Sepatemaba 20, 1886, ua lilo mai la ia Hawaii nei o mokupuni Pa-pa-pa (Ocean Island) mamuli o ka olelo kuahaua pilli Aupuni a Konela J. H. Boyd, ke mea i hoomana ia e lawelawe ia hana ma ka wa e noho alii ana o Kalakaua.

Ua hoohu@ia mai hoi o mokupuni Necker i ke Aupuni o Hawaii nei ma ka la 27 o Mei, 1894, e Kapena Jas. A. King, ma ka aoao o ke Aupuni Hawaii.

O ka mokupuni Pa-pa-pa, i kapaia o “French Frigate Shoai,” oia ka mokupuni hope loa o hoohulia mai ia Hawaii nei, ma ka la 13 o Iulai, 1895. A na Kapena Jas. A. King i hana i keia hana hoohui aina.

Ua oleloia nohoi ua lilo mai no ke Aupuni Hawaii nei ka mokupuni o Gardener, Mara, a i ole ia, ke Kuaau o Hermes, ke Kuaiono o Gambia, ame ka mokupuni Johnston (a Cornwalils paha).

Aia hoi maloko o ka waihona palapala o ke Keena o ka no Aina E, e loaa no na olelo aelike kuikahi i hanaia ai mawaena o Hon. Chas. St. Jullen, ke Komisina a Agena pili Aupuni me Kalepa no ke Alii ka Moi o Ko Hawaii Pae Aina, ame John Webster, Esq., ke Poo Nui a Ona o ka Pae Aina. I ikeia o na Mokupuni Stewarts @e kokoke ia i na Pae @ina o Solomona, a ma ia olelo aelike, na hoohulia mai ia mau mokupuni me ke Aupuni Hawaii nei, ala me a aponoia e ka Moi. Eia na inoa i keia mau mokupuni: Ihikaiana, Te Parena, T@, Matua, Awi ame Mama I@.

 

KE KUMU KUPONO E HOOHU@A AKU AI O HAWAII NEI ME AMERIKA HUHA.

 

            O na manao mahope, ae nei oia na hoakaka ana a kekahi haole nona ka inoa o Mr. C. N. Bond o Obelina, Ohio, kai hoea mai i Hawaii nei ma ka makahiki 1890, e kokua ana i ke kupono o ko Hawaii nei hoohuila ana ake me Amerika Huiia. O ke poo o keia manao hoakaka, oia no keia.

KE KUMU E HOOHUI MAI AI KAKOU IA HAWAII.

            E pono kakou e hoohui mai i ko Hawaii Pae Aina, oiai he poe Amerika maoli lakou ma na ano o ka noho ana, ka lawelawe oihana ana, ka kanawai, ke kulana hoonauauao ame ka hoomana. Ua oi aku ka nui o na moku Amerika ma ke awa o Honolulu i ko na moku o na aina e ae apau maloko o ke awa o Honolulu, a o ke alahele kalepa Hawaii a hoea i Kapalakiko, oia wale no ke alahele kalepa hookahi o ke ao nei i noho mana maoli ai ka hae Amerika. E malama ana na kanaka i na kulaia ana no ka la hanau o Wasinetona ame ka La Hoohiwahiwa o na Koa. Ua kukuluia hoi ka Repubalika Hawaii maluna o na noonoo ana Amerika, malalo hoi o na alakui Amerika, a ua kukulaia hoi ia ma ka la hanau Aupuni Amerika, oia hoi ka la Eha o Iulai. Ua kukulu maoli ia no kela Aupuni, me ka manaoia ana e loaa ka hoohu@a ana mai me Amerika Huiia nei, a ke hookaukolo mai la ka lakou nana ana mai i ka la e hookoia ai ia hoohuiia ana, ma ke ano oia ka mea hooia paa aku i ka nohona pomaikai o na kanaka.

            E pono kākou e hoohui mai ia Hawaii, oiai o ke kulana nohona hooponopono e ku nei i kei awa, he kulana ia e nui aku ai ko kakou lilo ma ka wa mauhia a he mea hoy no kakou e poino loa aku ai ma ka wa kaua. No ka malama wale ano no i na pomaikai Amerika ma ke kahi wa uluku, oiai no nae ka maluhia e alii ana, e koiia ana ka noho kino ana aku a hookahi a oi aku mau moku kaua me na alii moku ame na kanaka he mau haneri ka nui, a e paleia auanei ia la nui hewahewa ina e lilo maoli mai ana ia mau mokupuni ia Amerika Huiia nei. A ma ka manawa kaua hoi, o ka loaa ana oia mau mokupuni i ka enemi, a i kekahi aupuni kuokoa paha, he mea ia e pilikia loa ai a e nui ai hoi na poho ame na poino, elike la me ka mea i ikeia ma ko kakou kaua hope iho nei, ma ke pani ku ia ana o ke alahele moana me Nassau, me na Mokupuni Bahama, a na @a mea ia kokua nui i ka poe o ka Hema e hooloihi aku i ke kaua, a ua poino a ua poho hoi kakou he mau tausani ola ame na miliona dala.

            Ke koi nei ko kakou oihana kalepa ia mea he hoohui aupuni, oiai o na waiwai komo aku na waiwai puka iwaho mai kela mau mokupuni mai i kela makahiki aku nei, he huina nui ia i oi aku maluna o iwakalua-kuma-malua miliona dala, noloko mai hoi oia huina ua lilo mai ia Amerika he iwakalua miliona, a e hiki auanei ia kakou ke hoomahuahua a ke paa hoi i keia oihana kalepa nui ina e paa ana ia kakou na mokupuni o Hawaii, aole nae pela ina e nele ana kakou i ua mau mokupuni la. O ka hoomauia ana aku oia mea he kuokoa, ma ka inoa wale no, mahalo o ka noho hoomalu ana aku a Amerika, aole e hiki. Aole loa he mile kuea aina maloko o ka Pakipika i kupono ke lawela a ke paaia hoi i mau aku ma ke ano kuokoa. O ke ko ana o ke au no ka hoohui aupuni me kekahi aina puni ole, he mea hiki ole ia ke paleia ae. Ma ka wa no i hala ae nei, lioko hoi o na manawa like ole, hookahi ona manawa i laweia ai e Enelani, a pela nohoi o Rusia a he elua manawa a Farani i lawe ai. Ke kahoakoa e mai nei na ouli o na hana no ko Hawaii hoohuiia ana mai me Amerika nei, me Enelani, a i ole ia, me Iapana paha. Oiai hoi e ku ana o Hawaii uuku he aupuni kuoakoa, ma ka inoa wale no, aole loa e hiki ana iaia ke pale aku i ka ikaika o ke a@ahula ana mai o na @apana, ka poe hoi no lakou ka heluna, ina e kaohi ole ia aku ana, e alapoho aku ana ia i kahi Repubalika uuku iki. O ke kue mai nei a @apana i hoea ae nei i Wasinetona, ke hoike maopopo mai nei ia, ua ike kela Aupuni Impereieia o Asia i kona mana. Aka, me ka wa a Hawaii, e ku nei me ka nawaliwali, ma ke ano he Repubalika me ka lahuikanaka o hookahi hapa-umi miliona wale no o na kanaka, e lilo ai i hapa no ka Repubalika Nui o kanahiku miliona kanaka, e palekana auanei ia a pela nohoi e palekana ai ko kakou oihana kalepa ame na pomaikai e ae i hekau iho maluna ona.

            Ke koi nei ka palekana o na kanaka Amerika ma na wahi e ae o ka h@ nei ia mea he hoohui aupuni m@ ua lilo ko kakou mau m@ k@ @ mea ole ma na k@ @ @ @ na mau @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ a wahi @ l@ ma ke k@ aku.

            Ua lilo nohoi na na puuk@ kanaka makemake ole ia ma Hawaii i mau @ kakou mai i ka pono o ka hoohui @ ana mai, no ka mea, ina e @ ana ia kakou ka mana piha m@, e hiki ana ia kakou ka hoomau aku me ka ikaika i ka hookaawale ana i ka @ mai lepera ame ke kaupale ana @ hoi i ka poe Asia. Aole nohoi mamuli o nei mea he hoohui aupuni @ @ la e hookokokeia mai ai ia mau @ kanaka a hookahi mile ke @ @ ke kahou aina puni ole aku nei, ak@, he kumu ananei ia e kokua @ @ mai ai kakou ma ke @ ana @ ia lakou i kahi @, oiai @ @ @ @ hui ole ia mai ia, aiaila @ ka @ @ o ke au hooponopono aupuni o Hawaii a i ole ia, o ka noho n@ana a@ o kekahi mana aupuni oko@ aku mala@ he mea i no kakou e ku ai ma ke kulana ku i ka pilikia mamuli o ka hiki ana o kela poe ke hookuu @ ia a lo@a ia lakou ka hoomaau ana mai i ko kakoa mau aekai n@.

            Ke koi nei na hana maa mau a Amerika ame Hawaii ma keia ano, ia mea he hoohui aupuni. Ke koi mai nei @a ano hana ia mea, oiai ua loihi ka manawa a ia mau Pae Aina i nana mai ai maluna o kakou no kona palekana, a oia mea e hiki ana ia kakou ke hooia maopopo aku mamuli wale no o kona hoohuila ana mai iloko o kakou nei. Oia ano hoohuiia ana mai, ua haawi mua ia mai no ia e na Moi o Hawaii ame na lii, a o keia iho la no nae ka manao. Ke apono nei nohoi na hana maa mau o keia ano i keia kumuhana, nokamea, ua pinepine ko kakou hoohui ana mai i na panalaau, ma Amerika ponoi iho nei a ma na mokupuni nohoi. Ma ka mahele hope, ua hoohuiia mai e kakou na Mokupuni o Alutia me Aleseka, he imukumamakolu mau mokupuni lepo m@ maioko o ke Kai Ka@ana, he kana-lima-kumamahiku mokupuni maloko o ka Pakipika, a maloko nohoi o ka Pakipika, ma ke ano he wahi hoolulu moku, oia no o Midway Ailana, he tausani mile ma ke komohana aku o Hawaii, a ua loaa mai ia mokupuni ia kakou ma ka makahiki @. O keia mai hoohui aupuni apau i hanaia, aole ia mamuli o ke koho balo@a akea ana ma na aoao elua. Ma ka wa i haawaiia mai ai he kulana aina i ano like na pomaikai me ko Hawaii, ua maa mau kakou i ka ae ana aku, a aole loa kakou i hoole iki aku. Ma keia hana hoohui aupuni hoi, eia ke kikekike mai nei ma ko kakou mau ipuka he lahui i hoonaauaoia a i maa i ke koho balota ana, i hoonaaunaoia hoi iloko o na kula elike me ko kakou nei a he aupuni Repubalika hoi ko lakou e nee piha ana ka hoohanaia ana. O ka hoole ana aku ia lakou, he kue ana ia i na hana maa mau i lawelaweia a i ikeia maloko o ko kakou moolelo.

            Ke koi mai nei ke aloha hoakanaka ia mea he hoohui aupuni. Ma oia mea ia e hiki ai ia kakou ke malama aku i na pono o na kanaka maoli. I na la kinohi loa, aole aina o ka hapa nui loa o na kanaka maoli, waiwai e ae a mau pono ki@a nohoi, aka, he poe lakou e noho ana malalo o na Moi ame na @ii. Mamuli hoi o ka hoonaauaoia ana ma na kula, ua lilo lakou i poe oua aina, poe heluhelu @uke, poe kupa (citizens), poe koho balota, poe lunakanawai, a poe kau kanawai hoi. E hoomauia aku auanei keia mau pono mamuli o ke kulana hooponopono Amerika, aka, e pilikia auanei ia mau pono ina mamuli o kekahi ano e ae. O ka hapanui o na hoa o loko o ka Hale o na Makaainana he poe kanaka maoli o ke koko piha, a o ka lunahoomalu o loko o ua hale la he kanaka maoli apau o ka euane@io, he poe kakoo i ka Repubalika ame ke kumuhana hoohui aupuni. O na kanaka maoli hoi e makemake nei no ke au hooponopono o ke aupuni kahiko, ke makemake nei lakou i ka mea hiki ole loa ke hanaia e kekahi mana ma ke ao nei, oia hoi ka hoihoi hou ana i ka moa i nui iloko o ka iwi hua. O keia ame keia kulana hana e hoao ana a e ae ana paha @ hoi hou aku o Hawaii i kona ano kahiko, he alana maoli ana no ia i ka hapanui o na kanaka Hawaii e noho malalo o ka noho aupuni ki@la ana i ano like loa me ko na poe paahana Asia. A no ka “Moiwahine Li@u” ame ke kamailiwahine opio e koi nei i keia wa i ka nohoalii, e oi aku auanei ke oni paa ana o ko laua mau kuleana waiwai maoli a mau kulana, ponoi iho hoi o ka noho ana malalo o na kanawai ame na nohona Amerika. O na pono (rights) mua apau o ke kulana alii, ua hoopauia no ia mau mea mamuli o ka wawahi ponoi maoli ana a ka moiwahine i ke aupuni mona@ @ a pela hoi me ka nohoalii ma kona hoao ana e hoopau i ke kumukanawai a e paa mai ia i mana kaokoa (arbitrary) iloko iho ona, a nona iho hoi.

            No ka mea hoi e pili ana i ka huina nui o na kanaka Amerika ma keia mau Mokupuni, ke koi nei ke aloha hoakanaka, a pela pu nohoi me ka manao aloha aina (patriotism) e pono kakou e hoomaiu aku ia lakou, mamua hoi o ko kakou hookuu ana aku ia