Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 48, 26 November 1897 — MAI SAMOA MAI NA KANAKA HAWAII. Puka ka Wahine Mua mailoko mai o ke Ko'e Hoopuu Honua. [ARTICLE]

MAI SAMOA MAI NA KANAKA HAWAII.

Puka ka Wahine Mua mailoko mai o ke Ko'e Hoopuu Honua.

Ma ka po Poakahi o keia pule iho la i haiolelo ai o Mr. Churchill, he Kanikela Kenerala no Amerika Huiia ma Apia. Samoa, maloko o ke keena haiolelo akea a halawai o ka hale o ka Hui Opiopio Imi Pono Karistlano o Honolulu nei, nialalo hoi o na hooponopono ana a ka Hui Moolelo Hawaii. O keia keonimana, he kanaka huli nui ia i na moolelo kahiko o ka Polunesia nei. a ua Iilo ia i kanaka paa moolelo a kuauhau maoli no ka Poiunesia. I keia wa, ua lehulehu loa na buke kakaulima i paa iaia i ke kakauia a na makaukau loa no hoi kekahi buke oia ano no ke paiia ana a hoolaha ia ana aku. Ma ka haiolelo ana a keia keonimana, ua hoike mai oia i kona manao maoli no ka mea e pili ana i ke kumu mua i īaha mai ai na kanaka ma Hawaii nei, pela hoi na lahui Nu Kilani, i kapaia ka poe Maori, ka poe Tahiti ame na lahui e ae o ka Poiunesia nei . j Ma ka moolelo o ka poe Samoa, ua hoomakala no ia ma ka wa i hanaia ai ka lani. ka honua ame na mea apau, elike me ka hoike ma ka Palapala Hemolele. 0 ke kanaka mua loa nae, he wahine ia. a ua loaa ia noloko mai o ke ko'e. Ma ka manao o ka poe Samoa, no Samoa ponoi iho no lakou, a o lakou ke Kumu i loaa aku ai na kanaka i na mokupuni e ae o ka moana Pakipika nei. He nui na kumu i lauiaha aku ai na kanaka ma na mokupuni e ae. mai Samoa aku; aka. o ke kumu nui no nae o keia iaulaha ana o na kanaka, oia no ke kaua ame ka hakaka ana mawaena o na kanaka; a maluna 0 na waa i holo aku ai keia poe. He aneane iwakaiua - kuniamahiku hanauna i kaa hope ae nei, ua lele kaua ia mai la ka poe Samoa o kekahi mokupunl e kekahi iahui okoa aku, i kapaia he poe Tonga (mai Samoa aku no nae lakou poe kupuna). 0 ke ! kumu o keia hana ana, u» kauoha xnai 1 keia poe Tonga i ka poe Samoa e hooI nee lakou i kekahi pohaku nui mai- | luna aku o ka aina a hoea Uoko o ke | kai, a ke ole lakou e hana peia. e pau i ana la$ou I ka lukuia. Ua hiki ole keia ! hana Se hookoia e na kanaka Samoa. I eia nae ua hooneeia no ua pohaku ia a 1 komo iloko o ke kai e kekahi mau puhi ! i laweia mai e kekahi keiki. Ūa hele j mai hoi ka poe Tonga no ka nana ana. lina paha ua hookoia ka lakou k&uoha, | me ka manao paa hoi e lele kaua mal t maluna o ua poe Samoa nei; aka. hoea | luai nae lakou ua hoea ka pohaku iloko I o ke kai. Eia nae, ua paa no ka manao lo ua poe Tonga nei e luku i ka i>oe ; Samoa. I kela wa. ua imi akamai iho }a ka poe Samoa, ma ka malama ana I i na aha hula> I mea hoi e hiki ai i ka poe Tt»n|ra ke oaoa i ka hula. ua knaohaia iakou e ku iaiani Uke. A i ka 1 haawiia ana o kekahi hoailona mawa,- | ena o ka poe Samoa, o ko lakou wa ia \ i leie iike ai maiuna o ka poe Tonga. j a htku aku la ia iakou. Ua hoio kekahi I poe i ka mauna, a o kekahi p#e hoi, ua 1 kau ma na waa a puhee akn ia i ka moana, Fa hoio kekahi poe o lakou a pae mai )a i Hawaii nei, a o kekahl poe hoi ua pae i Nu Kllani. Ua manao oia. ua hoomaka ka mo-

olelo o ka lahui Hawaii nei a pela hoi me ka lahui N'u Kilani ma ka vva he iwakalua-kumamaha hanauna i kaiihope ae nei. A ua aneane no ia ma ka wa i hoikeia ae la kela kaua. Ma ka moolelo kahiko o ka poe Samoa, ua manaoia, na ke Akua i hoouna mai i ka hekili e hookupu mai ia mea he puna, oia hoi ke akoakoa. Ua kahea ae la nae ka hekiii i kokua, a ua loaa mai la ia mea iaia. Aka, ua nonoi hou ka hekili i kokua hou, a ua haawiia mai la iaia ka uwila. A na-ka uwila i kapili a hooponopono i ka hanaia ana o ka honua ne.i Ua nui ka mahaloia o keia haiolelo e na poe i hoea aku malaila. Ua hoike mai hoi o Mr. Castle, e haiolelo ana o Mr. S. Percv Smith o Nu Kilani, he ana-aina Aupuni no laila, ma ka mea e pili ana i ka moolelo o ka Polunesia nei. Ke ole makou e kuhihewa, me he ; mea la. e olelo mai ana ia. mai Nu Kiinnl mai na kanaka mua loa o Hawaii i nei. • '■ *