Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 48, 26 November 1897 — KE KUMU KUPONO E HOOHUIIA AKU AI O HAWAI? NEI ME AMERIKA HUIIA. [ARTICLE]

KE KUMU KUPONO E HOOHUIIA AKU AI O HAWAI? NEI ME AMERIKA HUIIA.

f O na manao malioi»e. ae nei. oia \ na ana a kekahi haole nona | ka inoa o Mr. C. N. Bond. o ObeUca. 5 Ohio. kai hoea niai i Hawaii nei taa l ka makahiki e kokua ana i ke I kupono o ko Hawaii nei hoohuiia ana ! aku me Amenka Huiia. O ke poa o i | keia manao hoakaka. oia no koia: ! j KE KUMU E HOOKUI MAI Al KA- | | KOU 1A HAWAU. ! E pono kakou e hoehui niai i ko Hawaii Pae Aina. oiai he pw A:uerika maoli lakou oia na ano o ka noho ana. ka iawelawe oih.\r.a at\a. ke ano o ka nohona anaina, ka oleio. ke kanawai. ke kulana hoonaauao ame ka hoomana. Ua oi aku ka n«i o na moku Amenka ma ke awa o Honolulu i ko na moku o na aina e ae apau maloko o ke awa o Honolulu. a o ke alahele kalepa Hawaii a hoea i Kapalakiko, oia wale no ke alahele kalepa hookahi o ke ao nei i noho mana maoli ai ka hae Amerika. E malama ana na kanaka i na kulaia ana no ka la hanau o Wasiuecona ame ka La Hoohiw T ahiwa o na Koa. Ua kukuluia hoi ka Repubalika Hawaii maluna o na noonoo ana Amerika, malalo hoi o na alakai Araerika. a ua kukalaia hoi ia ma ka la hanau Aupuni Amerika. oia hoi ka la Eha o lulai. Ua kukulu maoli ia no kela Aupuni. me ka manaoia ana e loaa ka hoohuiia ana mai me Ameiika Huiia nei. a ke hookaukolo mai la ka lakou nana ana mai i ka la e hookoia ai ia hoohuiia ana. raa ke ano oia ka mea hooia paa aku i ka nohona pomaikai o na kanaka. E pono kakou e hoohni mai ia Hawaii, olai o ke kulana nohona hooponopono e ku nei i keia wa. he kulana ia e nui aku ai ko kakou lilo ma ka wa maluhia a he mea hoi no kakou e poino loa aku ai ma ka wa kaua. No ka malama wale ana no i na pomaikai Amerika ma ke kahi wa uluku, oiai no nae ka maluhia e alii ana, j e koiia ana ka noho kino ana aku !a hookahi a oi aku mau mokii kaua me na alii moku ame na kanaka he mau haneri ka nui. a e paleia auanei ia la nui hewahewa ina e lilo maoli mai ana ia mau mokupuni ia Amerika Huiia nei. A ma ka manawa kaua hoi, o ka loaa ana oia mau mokupuni i ka enemi, a i kekahi aupuni kuokoa paha. he mea ia e pilikia loa ai a e nui ai hoi na poho ame na poino, elike la me ka mea i ikeia ma ko kakou kaua hope iho nei, ma ke pani ku ia ana 0 ke alahele moana ma Nassau. ma na Mokupuni Bahama, a na ia mea 1 kokua nui i ka poe o ka Hema e hooloihi aku i ke kaua, a ua poino a ua poho hoi kakou he mau tausani ola ame na miliona dala. Ke koi nei ko kakou oihana kalepa ia mea he hoohui aupuni. oiai o na ' waiwai komo aku ame na waiwai puka • iwaho mai kela mau mokupuni mai i kela makahiki aku nei. he huina nui ia i oi aku maluna o iwakalua-kuma-malua miliona dala, noloko mai hoi oia huina ua lilo mai ia Amerika he iwakalua miliona, a e hiki auanei ia i kakou ke hoomahuahua a ke paa hoi i keia oihana kalepa nui ina e paa ■ ana ia kakou na mokupuni o Hawaii, aole nae pela ina e nele ana kakou i ua mau mokupuni la. O ka hoomauia ana aku oia mea he kuokoa. ma ka inoa wale no, malalo o ka noho hoomalu ana aku a Amerika, aoie e hiki. Aole I loa he mile kuea aina maloko o ka ; Pakipika i kupono ke laweia a ke j paaia hoi i mau aku ma ke ano kuokoa. 0 ke ko ana o ke au no ka hoohui | aupuni me kekahi aina? puni ole. he j mea hiki ole \a. ke paleia ae, Ma ka wa no i hala ae nei, lioko hoi o na manawa Hke ole, hookahi ona manawa i lawela ai e Enelani, a pela nohoi o Rusia a he elua manawa a Farani i lawe ai. Ke kahoahoa e mai nei na oull o na hana no ko Hawaii hoohuiia ana mai me Amerika nei, me Enelani, a i ole ia, me lapana paha. Oiai hol e ku ana o Hawail uuku he aupuni kuokoa, ma ka inoa wale no, aole loa e hiki ana iaia ke . pale aku i ka ikaika o ke alahula ana l mai o na īapana, ka poe hoi no lakon \ ka heluna. ina e kaohi ole la aku ana, ' e alapoho ahu asa ia i kahi Repuhalika uuku iki. O ke kue mai nei a lapana i hoea ae nei i Wasineiona, ke hoike maopopo mai nei ia, na ike kela Aupuni ImepeHela o Asia i kona ; mana. Aka, ma ka wa a Hawaii, e ku nei me ka nawaiiwali. ma ke ano he I Repubalika me ka lahulkanaka o hoof kalii hapa-umi miiiona wale no o na ; kanaka, e Hlo ai ! hapa no ka Repuhalika Nui o kanaiziku millona kanaka, e palekana auanei la a pela nohoi e palekana ai ko kakon oihana kaiepa ame na pomaikai e ae i hekau iho maiuna oaa. Ke kol nei k& paiek&na o n& kanaka

Am*;lka ma aa waiii « k? o ka h ma ce: u mea be £ooh«! aupuai. ru?ka:u-'.i ca H!o ko kakou ®;ia moku kj«3 ; —. v.: n:ea ci* > aia ra fc-ju aias;ji :• k:' o> • ooi rar»u .tts.- ; v ;a Hv>rv-thiU: lio: K* 5 '■•- -.'■ &o ma :a nu\i.na \k*-3. o s.a •' sipūA e hiki ±i ke %nuv **.\hi a wahi tar«a lanahu vax '%-•■ aXu. V-a S:K> oohoi a.\ a* paukiuk; Kan ik-i maxoauiX*» ol- U eu H*w«is i niau n:-\ kak'» mai i' U pono o ka h<vhn: u aaa mai. no k* ra*A. ina e '.oaa a:u kakou ka m.\na pīha traU!'.i. o >.;ki ana U Kakou ke hooniau a\ ; aso k.i īk'Aika 1 ka hookaawal* ana i k.\ ma i lepera ame ko kaupAte aha ak-: hoi i ka p©e Asia. Aoiv uohoi maniuli 0 ,ae?'«U'a h« hoohui k -. v«-.: ia e hookokokeia m.ii d: ia :uau ir. > kanaka a hookahi mile k* k:\>\* xU: m.il ko k:iko« aina puni oi<? Ak'i r,ei. ik.i. hf kumu auaao»; ia e koku.i n t n:ai kakou ma k- 1 kMa;u!»' ah.i ;k : ia \akou i kahi e. oiat u.u\ i:-.\ hui oie ia mai ia. alaila. o ka !<»;: .i::a o ko su hooponopono au;u:ni .> ;\ . a i oU> ia. o ka noho aiana a"a o k-v kahi mana aupunl okoa aku he moa i no kakou e k u a: :r. ;i k*> kulana ku i ka pilikU. mamuli t» ka hiki ana o k<»la jkh» ko h.x*kuu .ik'\i ia a k*aa ia lakou ka h<x»n:a.i;i mai i ko kakou mau aekai u»u * Ke koi nei na hana maa mau a Aiuenka ame Hawaii ma keia ano. ia ni'\v ho hoohui aupuni. Ke koi mai nei u ano hana ia mea. oiai. ua. ioihi ka manawa a ia mau Pae Aina i uana mai ai maluna o kakou no kona palokana. a oia mea e hikl ana ia kakou k?» h<>oia maopopo aku mamul; waU v r... <> kona hoohuiia ana mai iloko o kakou nei. Oia ano hoohuiia ana mai. ua haawi mua ia mai no ia e na Moi o Hawaii ame na *lii. a o koia īlio la no nae ka manao. Ko apono noi noho'. na hana maa mau o keia ano i k»u j. kuiuuhana, nokamea. ua pmopino ko kakou hoohui aua mai i na panalaau. ma Amerika ponoi iho nei a nu ua mokupuni nohoi. Ma ka mahole h-jp'\ ua hoohuiia mai e kakou na Mok:;puni o Alutia mo Alesoka. ho umikumamakolu mau mokupuni lopo in.\n i maloko o ke Kai Karebiana, ho kana-lima-kumamahiku inokupuni uialokr> o ka Pakipika, a maioko uohoi o ka Pakipika. ma ke ano ho wahi ht>oiu!u moku, oia no o MiJway Ailana, he tausani mile ma ke komohaua aku u Hawaii, a ua loaii mal ia mokupuni ia kakou ma ka makahiKi IS»>7. 0 koia mau hoohui aupuni apau i hanaia, aolo ia mamuli o ke koho baiota akoa ana ma na aoao elua. Ma ka wa i haawiia mai ai he kalana aiua i ano Uko na poinaikai me ko Hawaii. ua m;ui mau kakou i ka ae ana aku, a. aolo loa kakou i hoole iki aku. Ma keia hana hoohui aupuni hoi. eia ke kikekike mal nei ma ko kakou mau ipuka he lahui i hoonaauaoia a i maa i ko koho ba\ota ana, i hoonaauaoia hoi iloko o na kula eiike me ko kakou noi a he aupuni Repubalika hoi ko lakou e nee piha ana ka hoohanaia ana. O ka hoole ana aku ia lakou. he kue aua ia i na hana maa mau i iawoiawoia a i ikeia maloko o ko kakou mooleio. Ke koi niai nef ke aloha hoakanaka ia mea he hoohui aupuni. Ma oia mea la e hiki ai ia kakou ke malama aku 1 na pono o na kanaka maoli. I na la kinohi loa. aole aina o ka hapa nui loa o na kanaka maoli, waiwai o ae a mau pono kivila nohoi, aka. he p<>* lakou e noho ana malalo o na Moi amo na 'lii. Mamuii hoi o ka hoonaauaoia ana nia na kula. ua lilo lakou i poo oua aina. poe heluhelu huke. poe kupa (oitirens), poe koho halota, poe lunakanawai. a poe kau kanawai hoi. E hoomauia aku auanei keia mau iwno mamuii o ke kulana hooponopono Amo. rika, aka, e pilikia auanei la mau pono ina mamuli o kekahi ano e ae. O ka hapanui o na hoa o loko o ka Hale o na Makaainana he po*? kanaka maoll o ke koko piha, a o ka lunahoomalu o loko o ua haie la he kanaka maoii no i£L 0 na kahunapule kanaka maoli apau o ka euanelio. be poe kakoo i ka Repuhaiika ame ke kumuhana hoohui aupuni. O na kanaka maoii hoi e makemake nei no Ke au hooponopono o ke aupunl kahiko. ke makemake nei iakou i ka mea hiki ole loa ke hanaia e kekahi mana ma ke ao nei. eia hoi ka holhoi hou ana i ka moa i nui Uoko o ka iwi hua. O kela ame keia kuiana hana e hoao ana a e ae ana paha r hoi hou aku o Hawaii i kona ano kahiko, he alana maoli ana no ia i ka hapanui o na kanaka Hawaii e aoho malalo o ka noho aupuni kivila ana i ano lik« loa me ko na poe paahana Asla. A no ka **Moiwahine Uliu" ame ke kamaliiwahine opio e koi nei i keia wa i ka nohoaiii, e oi aku auanei ke oni paa ana o ko laua mau kuleana waiwai maoli a mau kulana poooi iho hoi o ka noho ana maialo o na kanawai ame na nohona Amer!ka. O na pono (rights) mua apaa o ke kulana alii. ua hoopauia no ia mau mea. mamuli o ka wawah) ponoi maoii ana a ka moiwahine i ke aupuni monakla «moi) a pela hoi me ka nohoalii ma kona hoao ana e hoopau I ke kumukanawai a e paa mai ta i mana kaokoa < arbitrary> iloko iho ona, a nooa iho hoi Xo ka oaea boi e pili aaa i ka huiaa nui o na kanaka Amerika ma keia mau Mokupuni, ke koi nei ke aloha hoakanaka, a pela pu nohoi me ka manao aloha aina (patrk«ism) e pono kakou e hoomalo aku ia lakou, mamua bOi o ko kakou hookuu ana aku ia

jaxo:i e hoopakuikuiia e na noho ana iE,i]alo o ke aupuni mau ole o ka maa mawaena hoi o ka nohona };ih-ii haahaa. elike me na Asia. He <• pono hoi ke malamaia ke kuiana eina kuwaho i noho ai ke kulana kupa AiT- rika anie ka oihana Karistiano i Loopuiap 11 riia me ka hoopulakaumaka cu: ia, maloko o kela mau Mokupuni a him i ka wa a Hawaii e ku mai ai ihma. aoie wale no ma ke ano he Paredai»o ia o ka Pakipika, alta, ma ano he pohaku hoohiwahiwa ia do ko kakou aina nei, a i hoaiiona ma]i:nalama ho! no ka holomua o ka I >no <moral> j ko ke ao nei, C. X. BOXP.