Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 51, 17 December 1897 — Page 1

Page PDF (1.39 MB)

This text was transcribed by:  Siira Phoenix
This work is dedicated to:  beauty, truth, and understanding

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Nupepa Kuokoa.

Ke Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii.

BUKE XXXVI.   HELU 51           HONOLULU, POALIMA, DEKEMABA 17, 1897                        NA HELU APAU 2681

 

Hoolaha Loio.

WILLIAM A. HENSHALL

Loio Kokua ma ke Kanwai--a he Notere no ka Lehulehu.

113 Alanui Kaahumanu, Honolulu, Ko Hawaii Pae Aina.           tf.

 

W. R. KAKELA.

Loio a he Kokua ma ke Kanawai

HE LUNA HOOIAIO PALAAPLA.

2370

 

LYLE A. DICKEY,

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

Alanui Kaahumanu, Helu '4.    Tel 682.

Iloko a ke Keena o ka Loio Kuhina mamua, a he Loio Hoopii ma ka Aha Apana o Honolulu.

E hookoia na hana pili kanawai apau mai na Mokupuni mai.

O A. F. Tavares, Kakauolelo, Maheleolelo a Notere no ka Lehulehu.  1yr.

 

Koolaba Kou

OLELO HOOLAHA HUI.

            Ke haawiia aku nei ka hoolaha ma keia, ua hoohuila ae nei o A. E. Murphy ame J.Q. Wood, Luna Puuku (Trustee) no ka lawelawe ana i ka Oihana Kalepa Kamaa Buti me Kamaa Haahaa ma Honolulu, ma Alanui Hotele, malalo o ka inoa o A. E. Murphy Ma (A. E. Murphy & Company).  Hanaia Honolulu, Dec 1, 1897.                                                                                                                                                                     2679-2t*

 

Hoolaha Kumau.

Papa! Papa!

Aia ma kahi o

LEWERS & COOKE

(Lui Ma.)

Ma ke Kahua Hema o na Alanui

Papu me Moi.

 

E LOAA NO NA

Papa Nouaiki

O kela a me keia ano.

 

Na Pani Puka

Na Puka Aniani

Na Olepelepe

Na Pou

Na O'a

Na Papa Hele

Na Papa Ku

Na Papa Moe

 

Na Pili Hale

O na Ano apau.

A me na

Wai Hoohinuhinu Nani

O Ma Ano Apau.

 

Na Palaki o na Ano he Nei Wale.

Ke haiia aku nei oukou e na makamaka a pau, ua makaukau keia mau makamaka o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka lana Oihana ao ka.

 

Uku Haahaa Loa

@ like me ka mea @ holo ana mawaena e Luna a me ka Mea Kuai

 

E Hele Mai e Wae no Oukou Iho.

 

KA MEA HUNA POHIHIHI

Unuhiia e Hoouhemahiehie no "Ke Kilohaua Pookela o ka Lahui Hawaii"

            Kunou mai la ka wahine malama hale, a lawe awiwi aku la oia i na mea ana i hoomakaukau ai maluna o ka papa-aina.  I ka hala ana'ku o ua wahine kauwa la, ua noho kokoolua hou iho la o Alamira ame ka Haku Opio Rosevena, a ua lilo iho la ia wa a laua i noho kokoolua iho ai i manawa no laua e kamilio ai.

            "E Alamira, aole oluolu iki o ko'u noonoo, i ko'u hoomaopopo ana ae, e haalele iho ana ua ia oe i ka la apopo, iloko o ka nawaliwali nui o kou kino.  Me he mea la, ia'u e hele aku ai, aole loa e maha ana ke kupikipikio o ko'u noonoo nou a hiki i ko'u wa e ike hou ai ia oe."

            "E Rosevena, mai pihoihoi nui oe no'u," wahi a Alamira, "oiai ke ike nei au, ua lilo kou molia ana mai nei ia oe iho, no kou hele ana aku e hui me kuu mau makua, i mea e hooluolu nui ia mai ai ko'u naau, ua hoomamaia ko'u kaumaha, a ke ike nei au, eia ka olino nei na kukuna malelae o ka manao hauoli iloko o'u.  O ka mama ana o ko'u noonoo, oia auanei ka mea e hoohikiwaweia ae ai ka oluolu o ko'u kino.  Nolaila, e Rosevena, mai lelele kou oili no'u."

            "Ua makemake loa au ia oe," wahi a Rosevena i pane aku ai, "e noho oe me ka hoomanwanui mai keia sekona aku.  Aka, e Alamira.  Ua paulele mai anei oe ia'u?  Ua hilinai mai anei oe ia'u?"

            "E Rosevena! E kuu puu-kalahala! E like me ko'u paulele ana maluna o kou luaui makuahine ponoi, pela no au e hilinai aku nei maluna ou."

            I keia wa i kukuli iho ai ka Haku Opio Rosevena ilalo ma ka aoao o ka noho a Alamira e noho ana, lalau aku la oia i kona lima, a pane aku la, me ka leo i piha i ke aloha:

            "E Alamira, ua ike au, o oe hookahi wale no ke auamo nei i ka hana lua ole o ke aloha, ma ka mea e pili ana i ka hoomaemae ana i ka inoa o kou makuakane: aka, mai keia sekona aku, ke haawi nei au ia'u iho ma ia alahele hookahi, oia hoi, e auamo pu no au me oe ma ka hana ana i na mea apau e hookoia ai keia hana nui a koikoi au i hapai hoomanawanui ai.  Nolaila, o ka hana hookahi auanei a'u e alana aku ai ia'u iho, mai keia wa aku a hiki i kona hookoia ana, oia no ka holoiia ana o na kinaunau eleele apau o kela ame keia ano i hookauhihiaia iho maluna o ka inoa o Geofere Tereveliana, a e loaa hoi iaia ka nohona hauoli o kona hoolaulea hou ia ana me kona makuakane, me ka Haku Tereveliana."

            Me ka hauoli pane mai la o Alamira:

            "E Rosevena, alaila, ua manaoio no anei oe no ka hewa ole o papa?  E haawi mai ana anei oe i kau kokua ana ia'u e hooiaio ia keia hewa ole ana o ka makuakane a'u i aloha loa ai?"

            "Ke manaoio loa nei au, he kanaka, ia i maemae a hala ole hoi, mai ke karaima i hookauhihi wale ia aku ai maluna ona.  Ke manaoio nei au, he kanaka ia i imi hala nui ia!  Ke manaoio nei au, ua lilo ka Haku Tereveliana i luahi hala ole no na manao imi epa elele loa i hoolalaia e ka Haku Adelo.  A no'u nei hoi, mai keia sekona aku ke haawi a ke alana nei au ia'u iho, e hana i na mea apau e hooiaioia ai keia manaoio o'u.  Nolaila, e Alamira, e ae mai oe, owau kekahi e huipu me oe ma keia hana.  Ua maopopo loa ia'u, aole loa au e ike ana ia mea he hauoli o ke ola ana, a ke kulana malaelae hoi o ka lunaikehaia, oiai ko'u mau la e ola ana ma keia ili-honua, aia wale no a holoiia aku na kiko eleele apau o ke karaima i hookauhihi wale ia aku maluna ona.  E ike hoi au iaia e ku hou ana oia ma kona kulana oiaio mawaena o na'lii hanau o Enelani nei, me kana wahine ame kana poe keiki, me ka maemae, imua o ko ke ao nei apau."

            Elike me ka oni ana a ka uila iloko o kona wahi i houluuluia ai, pela ka oni ana o ka hauoli iloko o ko Alamira houpo, a no ia mea, ua ha-aleale ae la na kulu waimaka o ke aloha ma kona mau waimaka, alaila, pane mai la ia i ka Haku Opio:

            "E Rosevena- Aole i kana mai ka nui o kua hauoli!  Aka, hookahi nae mea nana e hoonawaliwali nui nei i keia hauoli, oia ko'u noonoo ana iho iloko o'u, heaha la ka panai a'u e haawi aku ai ia oe, no kou kokua ana mai ia'u.  O ka waiwai, heaha la ia mea ia oe; e hoowahwaha ana oe ia mea ; a nolaila, e Paulo--e Rosevena-- e noho anei au i mea aie kaa ole i ka nui o kou lokomaikai?"

            Oiai no ua Haku Opio nei e kukuli ana ma ka aoao o ka noho o Alamira, me ka paa ana nohoi i kona mau lima.  Ia wa pane aku la ia:

            "O ka hana a'u e hana nei, aole au i manao, he hana ia na'u e hoouka aku ai maluna ou, ma ke ano he aie ia nou ia'u--aole;  aka, he alana wale ana'ku no ia o ko'u puuwai e hana i ka hana, i koiia ai na poe uhane noonoo apau, e hooko aku, no ka pono, ka pomaikai ame ka oluolu o ka ehaeha.  He oiaio nae, oia mau hana, ke kipapa ana no ia i ke alahele o ka hoohuiia ana o na noonoo ana o na mea elua-- ka aoao kokua ame ka aoao i kokuaia--e ike laua i kahi ame kahi, ma ke ano he mau hoaloha pilipaa.:

            "O! 'E Rosevena--aole paha i lawa ia mea he nohona hoaloha wale no mawaena o'u ame ka mea a'u i aie aku nei.  Aka, e i aku no--"

            M keia mau huaolelo hope, hoomaha pu iho ia ua lede opio nei, o ae la ka ulu ohelohelo ma kona mau papalina, me he mea la, ua eha honua paha ia i ka hanini hewa ana o kana mau huaolelo hope, oiai, ua noonoo iho la ia, me ke kanalua nui.  "Ua hu-hewa loa aku nei paha keia mau olelo a'u imua o ka Haku Rosevena."

            Aka, oiai ke poluluhi kakanalua e puoi ana maluna o na noonoo ana o ua lede opio nei, o ka wa ia a ka Haku Rosevena i pane mai ai:

            "Ae-- ua hoike mai la oe i ka uhane oiaio e ku makaukau mau la iloko ou, e Alamira.  He lahilahi io no ka hipuu o ka nohona hoaloha waie no, mawaena o na puuwai ela i komohia like iloko o na hooikaika ana i na hana o keia ano, he mea i oi aku mamua oia mea, elike me kau i hookaukolo mai la, ka haawina kupono io maoli: a heaha la auanei hoi, ua hiki ia makemake pela, a, o oe ame a'u, e hakiikii e ia makemake e ponoai--aole anei?"

            No kekahi wa loihi i puai leo hou ole ai mawaena o ua mau opio la, aka, i ka leha ana ae o na hoonipoa ana a na awaiaulu manao nihinihi i kilihehe iho ai i ko laua mau houpo, ua pane hou aku la ka Haku Rosevena:

            "O ke alahele a'u e manao nei e lawelawe aku, oia weia:  E hooikaika loa kaua e loaa na mea hoike maikai loa e hooiaio ana o Adelo ka mea i hewa, a e hooia ana hoi ua hewa ole ko kaua makuakane.  Me keia mau mea hoike auanei e waiho aku ai kaua imua o ka Haku Tereveliana, a hiki ole iaia ke alo ae mai ka huikala ana mai i ka Haku, Geofere Tereveliana.  A pela oia e ike ai i kona kuhihewa, a haawi mai oia i na lima o ke aloha e apo mai i ka Haku Geofere Tereveliana ame kona ohana i hoehaeha nui ia."

            "O kou haawi ana mai ia'u keia mau kokua ana, ua maopopo loa ia'u, e hiki ana ia oe ke hooko aku a ke lanakila nohoi.  Ua pakele au mai ka wiliau mai a ka waikahe, ua lanakila hoi au mai ka paa pio ana ma kela hale i ka lae kahakai, a i keia wa, ua loaa ia papa he keiki ma ka puuhonua o ka hoopakele."

            "A ua loaa hoi i kana kaikamahine he puuhonua o ke aloha iloko ona."  wahi a Rosevena i pane aku ai me ka leo mawaliwali a uuk hoi.

            I keia wa i ku ae ai ua Haku Opio la iluna a noho hou iho la maluna o kona noho, me ka mohala maikai o kona helehelena, a pela nohoi ka haawaina i kau aku maluna o ko Alamira mau kii onohi.

            I keia wa i komo hou mai ai ke kauwa wahine, a ohi ae la ia i na wahi ukana o Alamira, a nalowale hou aku la, me ka maikai no o kona mau helehelena.

            Alaila, hooliuliu ae la o Alamira no ka hoi ana aku e hiamoe, a olelo ae la ia:

            "E hoi au e ho-oluolu i keia po."

            Aia loa mai la ia a ku ae la iluna, paa aku la hoi o Rosevena iaia, a alalkai aku la iaia no ka rumi moe i hoomakaukauia nona.  Ma ka puka o ua keena la, pane aku la ua Haku opio nei:

            "Aole paha au e ike ana ia oe i ka la apopo a hiki i ko'u huli hoi ana mai.  O ke kaa o ka hora 8, ko'u kaa e kau aku ai.  Good night, Alamira.  Good night and Good-bye."

            Maanei paa iho ia ia i na lima o ka lede opio me ka pumehana, alaila, pane mai la hoi o Alamira:

            "Ina aole au e ma-opa loa, alaila, e ala ae no au i kakahiaka nui no ka paina pu ana me oe.  Good night, my lord-auwe-e kala mai oe ia'u-Good night Paul."

(Aole i pau.)

 

Lubiana Kasimila

MOKUNA XII.

Ke Kakela o Valesebuga

            Nolaila, ninau aku la oia i ua kapena koa la:

            "E ke kapena o keia poe kanaka, ina paha e haawi aku au ia'u iho iloko o kou lima, e hai mai ana anei oe ia'u i ko'u wahi e laweia aku ai?"

            "E lawe aku no makou ia oe i ka hale kakela o kuu haku, oia hoi o Valesebuga, oia kahi kokoke loa mai a nei aku.  E ike iho ana oe e ka lede maikai, he oi loa aku ka maikai oia wahi mamua o ka hale kakela ma Mauna Elele."

            "Auhea ka hoi ke Duke Nui, Rupereto o Frankenstein?"

            "E hoike ia aku ana no ka lohe iaia, e ka lede maikai, no ka mea e pili ana ia oe; a me he mea la ma ka wa pono e hui mai ana no ia me oe.  Nolaila, e pono kakou e awiwi i ka haalele ana iho ia anei.  Eia kekahi lio maikai loa nou, e ka lede.  Ua kupono loa keia lio ia oe.  Aole paha e liuliu ka kakou hele ana'ku a hoea aku no kakou i kahi e hiki ai ia eo ke holo me ka oluolu."

            Ike iho la keia, he mea makehewa wale no iaia ke kue ana aku i keia mau olelo, a hooko aku la ia elike me na olelo a Wolasetona.  Ua ike nonae ia, he elua mau mea e kau mai ana imua ona--ka make ame ka wawahiia ana o kona maluhia--aka, o kona pakele ana mai kekahi mai o keia mau mea elua, oia kana e hana ai, a i hiki ole, alaila, e aho kona alana ana'ku iia iloko o ka make, mamua o kona ae ana e haawi iaia iho iloko o ka haawina ana i makemake ole loa ai.

            I kona kau ana ae maluna o kona lio, a pili mai la hoi o Wolasetona ma kona aoao, ia wa oia i huli aku ai a ninau aku i ua kanaka ia:

            "E Sir Kapena, ua haalele aku anei oe i ke duke nui me ke Kauna Drosenedofa?"

            "Ae."

            "Manaoio loa no anei oe, e hele mai ana oia me ka haku o Volesebuga?"

            "Ae, ma ka wa e hoea aku ai kakou i ke alanui Aupuni, oia ka wa e hoouna aku ai au i kekahi mau elele no ka hoike ana'ku ia laua, no kou palekana."

            Ua lilo keia mau olelo a ua kanaka la, i mea no ua  lede la e pihoihoi nui ia, a hookauaho ae la ia, ma ka hoomanao ana, aole loa e hoomaha ana o Lubiana i ka huli ana a hiki i kona loaa ana.

            I ka hoea ana o ka huakai i ke alanui aupuni, ua hoounaia aku la kekahi mau elele.  No ka hoike ana'ku i ke Duke Rupereto ame ke Kauna Drosenedorf, no ka loaa ana o ka Lede Ariadane.

            No kekahi wa loihi i hoomau aku ai ka huakai i ka hele ana, aka, aia ke poluluhi a ka makehiamoe ke lulumi mai la ma ko Ariadane mau maka, a ua ike aku la hoi o Wolesetona ia mea.  Nolaila, pane aku la ia:

            "E ka lede maikai, ina e hiki ana ia oe ke hoomanawanui iki, aole e liuliu a hoea aku kakou i ka hopena o ka kakou huakai.  Ke ike aku la anei oe i kela wahi e malaelae mai ia?"

            Nana aku ia a Ariadane, i ka huina ao-uli, a ike aku la ia i kekahi wahi o ka ululaau e hamama mai ana.  Alaila, pane hou aku la ua kanaka nei:

            "Ke hoea aku kakou i kela wahi, o kou wa ia e ike aku ai i ko makou hale kakela hanohano.  He kahua maikai kona wahi i ku ai, a he wahi oluolu nohoi.:

            Aole nae i pane mai o Ariadane.  I ko lakou hele ana a hoea i kahi malaelae a Ariadane i ike mai ai, aia hoi, ike aku la ia i ka waiho laula mai o kekahi kula palahalaha, a ma ua kula la, e ku ana kekahi hale kakela.

            O ka wanaao keia a lakou i hoea aku ai ma keia wahi, oiai e wena mai ana ke alaula o ke ao ma ka hikina.  A mamua hoi o ka hoea ana'ku o ka huakai i ka hale kakela, ua malamalama loa ae la, a o mai la na kukuna malamalama o ka la.

            He hale kakela kilakila keia o kona nani ame kona hanohano.  Aia noi ma kahi he hapalua mile mai ka hale kakela aku, ma ke kukulu hema, he wahi kuamoo pali kiekie a nihinihi.  O kekahi wahi hapa no keia o ka ialani mauna kaulana 'o Moravia.

            I ka hoea ana aku o ke kaoo ma keia aoao o ka auwaha eli e hoopuni ana i ka pa o ka hale kakela, a ma kahi hoi e ku pono ana i ka puka pi'o nui, ia wa i puhi aku ai o Wolasetona i kana pu-puhi.  Oili mai la ke kanaka kiai ma ka aleo, ike mai la ia ia Wolasetona ame kona poe.  Mahope iho o ka hala ana ae o kekahi uwapo huki, a weheia ae la ke pani o ka puka pa.

            I ka hoea pono ana aku o ka huakai iloko, ua kokua aku la o Wolasetona i ko Ariadane lele ana mailuna iho o kona lio, a, alakai aku la iaia a hoea i ka rumi hookipa o na poe kamahele.

            "Maanei oe, e hoomaha iki iho ai, e ka lede maikai, no kekahi wa pokole loa.  Aole au e liuliu loa a hoi hou mai no au me kekahi mea nana oe e malama, a e nana mai i kou hemahema."

            I kela wa i anehe ae ai ua kanaka la e puka aku iwaho, aka, me he mea la he manao kekahi i poino iaia, ana hoi i makemake ai e hoike aku imua.  O Ariadane, nolaila, ku hou iho la ia, huli ae la a kamailio aku la:

            "E ka Lede Ariadane, e haawi aku au ia oe i ka'u mau hoomaikai ana, no kou haawi ole ana mai ia'u i kekahi hana e hoopilikiaia ko'u kulana hoa hele nou, ma ke ano owau ka luna koa o ka huakai i hele pu mai nei kaua;  nolaila, o ka'u hana aloha e hoike aku ai imua ou e ka lede maikai, oia keia:  O ka wahine a'u e lawe mai ai i mea malama ia oe, he lede oiaio oia ma na ano apau.  He oluolu oia, a he puuwai hoi i piha me ke aloha.  Lana ko'u manao, e makemake ana oe iaia.  Aka, elilie nohoi me na wahine e ae, he mamo no oia na Eva i piha me na nawaliwali he nui.  E maikai ana oia ke maikai oe: a e maikai ole ana nohoi oia, ke maikai ole oe iaia."

            Hoomaikai mai la o Ariadane iaia, a puka aku la oia iwaho.

            Hele aku la ia ma ke alahele e kii ana i kekahi wahine nana e kiai a e malama o Ariadane.  A oiai ia e hele ana, namunamu liilii iho la oia iaia iho:

            "He keu maoli!  Ma ka'u nana aku i kela lede opio, me he mea la, aohe ona wahi hopohopo iki nona iho.  Aia ka hihiona koa o maka'u ole maluna ona, me he mea la, aia no he manaolana iloko ona, e hiki mai ana kona wa e pakele ai.  Ua maopopo nohoi ia'u, ua hoowahawaha loa oia i ke Kauna.  Ina ua ike oia, aole ona wahi manaolana no kona pakele, aole loa e hoike mai kona helehelena i na hiohiona o ka wiwo ole ame ka maka'u ole hoi."

            Alaila, ku iho la ia, me he mea la ua ili iho maluna ona kekahi manao koikoi, a, ano nui, alaila, hoomau aku la no ia i ke kamailio ana iaia iho:

            "Mamuli o na mea i ikeia aku nei e na wahi kiu maloko o kela ponaha laau maloko o kela waonahele o Bohemira Wald, ua maopopo loa o kekahi ia o na wahi hoomoana o na Naita o ka Limo Ulaule.  Ina he mea oiaio, eia keia lede opio malalo o na kiai ana a kela puali weliweli, alaila, e lilo ana na paia paa o keia hale kakela i mau mea ole loa ia lakou.  Ua maopopo nohoi ia'u, eia no maloko nei o na paia o keia hale kakela, he mau lala o kela ahahui weliweli, elike no me ka noho ana o kekahi poe o lakou maloko o ka hale kakeia o ke Duke Ruperto.  Makemake loa au e ike i ka manao nui i kukuluia ai keia ahahui.  Ina aia ka pono io maoli ma ko lakou aoao.  Manao au e huli no au mahope o lakou, a haalele au i ko'u noho kauwa ana malalo o keia poe."

            I kela wa pa-e mai la kekahi leo, "E Wolasetona, makemake anei oe e ike i ke kumu i kukuluia ai ka Hui o na Naita o ka Lima Ulaula?"

            Ia wa i pioo ae ai na kanaka nei, me he mea la ua loheia paha kana mau huaolelo hope i hoopuka ae ai.  Aka, o ka mea nana i kamailio mai ia mau huaolelo, aole oia, i ike.  Ua piha loa oia i ke pahaohao.                                               (Aole i pau.)

 

            Mahope iho o ka lohe ana o Curtis Fleck, o Anaheim, Kaleponi, i kona mau hoaloha e mahalo mau ana i ka Laau Ola a Kamalena no ke Nahu, Kolera ame ka Hi, ua kuai iho la ia he omole laau nona ponoi iho, a i keia wa, aole i kana mai kona haanou no ke kamahao o na hana a ua laau la.  E kuaiia ana e na poe kuai laau lapaau apau.  O Benson, Smith & Co., na Agena ma Ko Hawaii Pae Aina.

 

KA AHA KAAPUNI O MAUI.

            Eia mai na wahi mea ano nui a'u i hoomaopopo iho nei ma na mea pili i ka Aha Kaapuni o keia Mokupuni, malalo o ka noho kahu ana a Hon. J. W. Kalua, i kaulana i ka waha o na kanaka o "Ke ahi o Wailuku, ke Pani wai o Iao."

            O kekahi keia o na Kau i kaulana loa no ka nui o na hihia, a ke houluuluia kela ame keia ano.  Ua hiki aku i ke kanaha aoi ka nui o na hihia like ole.

            Mai ka hoomaka ia ana o keia mea he aha hookolokolo kiure.  Aole loa i ike ia ka nui o na hihia ano nui a koikoi imua o ka Aha iloko o ke Kau hookahi elike la me keia.  He eha ka nui  o na hihia pepehi kanaka, ekolu hihia Kepani a hookahi kanaka Hawaii.  Mawaho ae o keia he hihia Pake puhi ahi, he apuka ame kekahi mau hihia ano nui e ae.  Nolaila, e hoomaopopo ana oe, ua piha ka manawa o ka Aha, na Luna o ke Aupuni, na kiure ame na loio ma ka hana i ke ao ame ka po.  Ua kauoha ia no kiure haole i wae ia no ke Kau, he 24, a ua kauoha pu ia ke koena he 26, a eia ma Lahaina nei, i holo ai ka hana ma ka wae ana i na kiure no na hihia pepehi kanaka.

            Oiai au maanei, ua loaa ia'u he manawa e hoomaopopo pono ai i ka'u mau mea i ike maka.  Ua hiki ia'u ke hoike aku i ko'u manao haaheo a kaena nohoi, no ka hapai ia o ka inoa o ka Hawaii a hanohano e ke Kahu o ka Aha Kaapuni o ka Mokupuni o Maui nei.  I ko'u wa e kaena nei, aole keia he piikoi wale ae no, ne ka mea, aole keia he mau mea i ike ia e a'u hookahi wale iho no a ma kahi mehameha paha, aka, ua ike ia e ka lehulehu apau imua o ke akea:  oia hoi, i na manawa o ka Aha e noho ai.  Ua hooiaio ia ka makaukau ame ka loea o John. W. Kalua ma na mea apau e pili ana i ka oihana ana e malama nei ma keia Mokupuni, a ua hiki ia'u ke olelo ae, a pela pu me ko'u mau hoa o ka hele ana mai, he mea kaupaona kaulike ka lunaikehaia iloko o kona noonoo.  He eleu ma ka hoopuka ana ma kana mau rula ma na ninau hoonaapaa.  Imua o ka Aha mawaena o na loio, a he moakaka ma na olelo a'o i na kiure.

            O kekahi mea nani loa, oia no ka mohala pono o kona hoomaopopo i na mea i olelo ia a i kakau ia ma ka olelo haole.  He oiaio no paha, aole i lawa pono loa kona ike i ka hoopuka ana i ka olelo namu elike me ko ka ilikea.   Aka, ma ka'u kilo ana, ua hoopiha ia ai makalua e kona ike hoomaopopo.  He hiki no iaia ke olelo mai a e hoomaopopo ana na haole i kana mau olelo, me ka pakika loa ole aku nohoi.  Aka, aia i ka manawa a na loio e haiolelo hoopaapaa ai a e heluhelu ai i kekahi mau kuhikuhi.  Ua hiki iaia ke hoomaopopo pono a hooholo me ka ewaewa ole.  He pomaikai nui ka loaa ana o kekahi Hawaii o kona ano a kulana, a he mea a kumu kupono no na Hawaii elike me a'u e kaena ai.  Nani loa ina he lehulehu ko lakou ano.

            Aohe no ke mau mea ano hou ma Lahaina nei.

            I keia pule ae paha e pau ai na hana o ka Aha, aole paha.  Ke eleu nei ka hooholomua ana i pau koke, me ka hooko pono ia no nae o na hana.

            Ua lohe aku nei no paha oe i na hiokipa hoohiwahiwa a ka Lunakanawai  J. W. Kalua ame kana lede i ka Peresidena o ko kakou Repubalika i ka po Poakahi nei ma ka home o Lunakanawai Apana D. Kabauielio.  He mau haneri o na lahui like ole kai akoakoa ae.  E hauoli pu ma kekahi mau papaaina lehulehu i hooluluu ia me na mea ai, a me ka hulahula haole, aole malalo o ka malamalama o na kukui, aka, malalo o ka nani kilohana o ke Aliiwahine o ka po.  Ulumahiehie na mea apau iloko o ka lokahi ame ka hauoli.

            Ua hoahewaia ke Kepani pepehi-kanaka o Waikapu i ka po nei, lokahi na kiure ma ka pepehi-kanaka ma ka degere ekahi.  Ke hookolokolo ia nei ko Lahaina nei Kepani pepehi-kanaka i keia la.     Ina hou aku me ke aloha,               KAANAPONO.        Lahaina, Dec. 8, 1897.