Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 2, 14 January 1898 — Page 1

Page PDF (1.31 MB)

This text was transcribed by:  Janae Drake
This work is dedicated to:  Aunty Casan

 Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XXXVII     HELU 2     HONOLULU. POALIMA, IANUARI 14, 1898.   NA HELU APAU 2685

 

 

 

 

Hoolaha Lolo.

 

WILLIAM A. HENSHALL

Lolo Kokua ma ke kanauoi-a he Notero no ka Leiwelhu.

113 Alanui Kaahumanu, Honolulu, Ko Hawaii Pae Aina. tf.

 

W. R. KAKELA.

Loio a he k ō kua ma ke k ā n ā wai HE LUNA HOOIAIO PALAAPLA. 2370

 

LYLE A. DICKEY.

Lolo a he kokua ma ke kanawai.

Alanui kaahumann. Jelu 14. Tel.082.

Ilolo o ke keena o ka lolo kuhina mamua, a he Lolo Hoopii ma ka Aha Apana o Honolulu.

E hookola na hana pili kanawai apau mai na Mokupuni mai.

O A. F. Tavares, Kakauolelo, Maheleolelo a Noterre no ka Lehulehu. 1yr.

 

Hoolaha humaa.

Papa! Papa!

Aia ma kahi o

LEWERS&COOKE

(Lui Ma.)

Ma ke Kahua Hema o na Alanui Papu me Moi.

 

E LOAA NO NA

·     Papa Nouaiki

Kela a me keia ano.

 

Na Pani Puka…...

Na Puka Aniani…

Na Olepelepe…...

Na Pou………….

                        Na O’a............

                        Na Papa Hele...

                        Na Papa Ku.....

Na Papa Moe...

 

Na Pili Hale

O na Ano apau.

 

A me na

Wai Hoohinuhinu Nani

O NA Ano Apau.

 

Na Palakiona Ano he Nei Wale.

 

Ke haiia aku nei oukou e na maka-maka a pau, na m ā kaukau keia mau makamaka o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka lana Ohana no ka

 

Uku Haahaa Loa

@ like me ka @ holo ana @  o lona a me ka mea kuai

 

E Hele Mai e @ no oukou @.

 

He puaa auwana. O ka mea nana ia puna e kii kole mai aia ma Kakaako. Ma kahi o Kauhikoa. Mai hoolohilohi o nui loa ko’u luhi.             MR. KAUHIKOA

 

Ua m ā kaukau loa keia halepai e hoolawa aku i ka makemake o kela ame keia hoalaha ma na mea e pili ana i na hana o keia Oihana holomua o ke ao nei, e hanaia no a k ū like me ka makemake a ma na uku haahaa loa e hiki ai i kela ame keia hoaloha ke kaana nona iho.

 

 

 

KA MEA HUNA POHIHIHI

 

@ e @ @ no “Ke @ Pookela o ka Lahui Hawaii”

 

MOKUA XXXII

 

Halawai o adelo he alo a he alo me ka leda Beatirisia-Ka hoah ā nau ame ka hoah ā nau- Kaiehu ia o Adelo mailoko aku o ka hale- Ka inaina na ole.

 

Elike me ka mea i hkoike heluhelu, i kaha wa i hala ae nei, no ke koma ana o ka Haku Adelo a ku ana iloko o ka rumi hoolipa o ke Kauna Sepania Arevalo e noho ana me kana wahine, oia hoi ka Lede Beatirisia. Pela no kaua w huli hau ae ai, e kuu makamaka heluhelu, i hope a nana aku maloko o ua keena hookipa ia a Adelo i komo mai ai, a e nana hoy kaua i na mea i hanaia ia wa, mawaena o ka Haku Adelo ame ke Kauna Sepania i Arevalo, ka mea a kaua e olelo iho ai, aole ia he kanaka w ae, aka, o Geofere Tereveliana no ia, ko Adelo hoah ā nau pili ohana.

Ma ka wa i komo mai ia ka Haku Adelo me ka pupu ā hulu nui iloko o ka rumi hookipa, a pani aku la hoy i ka puka mahope ona, ua nana pono mai la ia, me na onohi maka hiena elike me ko ke tiga omokoko ilolo o ua keena la.

I kela wa hoi i ku ae ia ka Lede Beatirisia iluna me ka pioo nui, ame ka helehelena i uhi pu ia e ka aiai na-nanakea pu, a pela nohoi me ke Kauna Sepania.

Aia maluna o na helehelena o ua Kauna la ke Kuoo ame ke ano pahao-hao o kona n ā naina.

Ma kela wa, ua hoi aku na keikikane elua e hiamoe, a o na makua wale no keia e ala ana.

Oiai hoy na maka o Adelo i nana aku ai maluna o ke kanaka ana i manaoio loa ai, e ike koke aku maluna ona i na helehelena o kona hoah ā nau, aia hoi, ua hookulanaia mai la kona ike ana aku, he kanaka e ku mai ana imua ona, aole loa ia o na helehelena o kona hoah ā nau.

O ke Kauna Sepania hoy, ua nana mai ia, a o kona enemi eleele loa hoi. Aka, aole loa aia i hoike ae i kona ano pioo a p ī hoihoi, aka. O ka helehelena pahaohao oia kana o ka hoike anu ae.

“Heaha keia komo pahaohao loa aua mai nei au, e ka malihini?” i nimau alu ai ua Kauna Sepania nei me ka leo ani “Paniolo.”

Aia hoy na onohi maka pahaohao o ka Haku Adelo Ke nana la mai ke kanaka i ninau aku ai iaia i ka ninau a i ka Lede Beatirisia hoi.

O na helehelena o ke kulana ame ke ano o ke kanaka e ku mai ana imua ano (Adelo) aole loa ia o na hehehelena, ke kulana ame ke ano o Geofere Tereveliana, a na ia mea i hookuia nui loa mai i kona noonoo.

Aka, aole nae ia he mea nona e uhalu iho ai, oiai ua pane mai la oia me ka wiwo ole, ma ka olelo ana mai: “He keu oe a ke kanaka hana keaka akamai nui wale, e Geofere Tereveliana. Aole loa au i ike i kekahi mea i oi aku ke akamai mamua ou. Ela mae, e hai aku au ia oe, aole loa e hiki ia oe ke hoʻop ū hili mai ia’u ma na ani hana au e hana mai la.”

Me ka helehelena kuoo, ano pahaohao nohoi, ame ka hiehie, pane ae la ua Kauna Sepania nei: “O Geofere Tereveliana! E Senioa, e oluolu oe, e hoakaka pono mai i kou manao. Ua helenaia paha ae. A i ole, ua onaia paha oe.”

I kela wa, huli ae la ua haku Adelo nei a nana ae la i ka Lede Beatirisia, a olelo mai la:

“A-he! Aole nohoi oe, e Beatirisia, i hana mai nei i na hana pahaohao, e like me ka pee hou aku. Ma ke ano poeleele olua I pee mau ia I na la I hala ae oei a hoea mai la I k ē ia la oiai ua ikeia w a’u kau man mea huna ā pau, e Beatrisia o Hametona ua ahuwale imua o’u ke kumu o kou noho pahaohao ana. Me ke k ā ne ole. Ke Kumu o ka p ū anuanu ana o kou puuwai, ame kou nalowale pinepine ana mai Hametona Hale mai. Eia ka he wahine oe i mareia i ke kane. E noho ana me ka h ū n ā kele. Imua o na maka o ko ke ao nei ā pau. He makuahine oe no ke

 

 

O Ke kii keia o kela’kanaka huli we Aile liuliu a lele oia maluna o kona lau akau kaulana loa o ke ai nei, oia maluna no ka w ē lau akau. O Andree. He kanaka Suedens keia.

 

Kahi mau keiki ekonu! Heaha la auanei ka kou makuak ā ne e olelo mai ai no keia mea i ikeia iho la e a’u? Heaha hoi ka na poai hanohano apau o Ladana e kuuipo ka na kupinai mai ai no keia mea? Huna pohihihi”

No keia mau olelo makona aloha ole a ks Haku Adelo i kane mai ai. Ua kaulana aku la ka Lede Beatrisia i hope a paa aku la me ka lea maka’u ole a hopohopo ole hoi: “E Haku Adelo, e hana aku oe a like ka nui a ka ino au i makemake ai e kau mai maluna a’i elike me kou makemake iho. I keia hora. Ke ku nei au a kue aku ia oe, a kau pu nohoi maluna ou ko’u hoowahawaha haahaa loa.”

“A pehea kou makuak ā ne? Pehea ko ke ao neu?” wahi a ua Adelo nei I ninau mai ai I ka Lede Bertirisia me ka leo hoonaikola. “Ua hoʻom ā kaukau mua au ia’u iho no ka hora elike iho la me k ē ia I hoea mai la imua o’u Aole au noho hemahema a hoʻopalaleha wale. Iloko o hookahi hora mai k ē ia wa aku, aia au ma ko’u alahele no Farani,” wahi a ka Lede Bertirisa. “A-ha! Alaila. ‘haalele oe i ko makuakana nana hookahi e auamo ae me kona poohina i na p ā henehene ana a ko Ladana nei peo maka hanohano? A pehea, e hele pu aku ana paha me oe keia Kauna Sepania?” “E hele ana no ia ma kahu au e hele aku ai,” wa a ka Lede Beatrisia me ka leo maka’u ole. “O Senio Arevalo nei. O ka’u kane ia. O na keiki liilii au i ike mai nei ma ka puka aniani. He mau keiki l ā ua na m ā ua. He oiaio. Aole au e kana loa I mareia ai I ka mea a’u I aloha ao. Ia ike iho la oe I kuu mea huna pohihihi, mamuli no ia o kou ano mahaoi a ike ole I nei mea he hiliahila ole. Nolaila. E hana aku oe elike me ka mea au I ike ai he mea ia e hookoia ai na makemake eleele o kou puuwai lapuwale.” “Alaila, e olelo mai ana oe  ia’u, e ka au I ka inoino ‘ea?” wahi a Adelo i ninau mai ai me ka leo ka-ka-na. “E ka aku i ka inoino elike me kou manao! E kukala aku oe i ko ke ao nei apau, no na makahiki lehulehu i hala ae nei, ua noho au he wahine mareia i ke kane a he iuaui makuahine no kekahi poe keiki hala ole, oiai nae au e hoomaikeike ana ia’u iho ma ke ano he wahine au mare ole la i ke kane! E hoohaahaa oe i ha manao haaheo a kilakila a kuu luaui makuak ā ne—ka Haku Hametona. Ewawahi oe i kona puuwai ina ia he mea hiki ia ie ke hana: aka, e hai aku au ia oe ke hoohaahaa i ha haaheo o kuu makemake! Aole loa e hiki ia oe ke wawahi i ka puuwai i Beatrisia o Hametona Kakela! Aole nohoi e hili ia oe ke lawe a kaili aku i ke aloha i pilila e a’u me ka hoomanawanui, aole nohoi i ke aloha hiwahiwa o a’u mau lei i lei hoomanawanui ai. A ina e loaa ana ia oe he wahi kiko eleele ma ka inoa o Anetonio Arevalo, alaila, us hili no ia oe ke kukala aku ia mea i ko ke ao nei apau! A@no’u nei, aole loa i loaa ia’u he hauoli i loko o na poai hanohano ai i olelo mai nei. Ua oi loa aku ko’u hauoli e noho au me ha poe a ko’u puuwai I aloha ai maka aina malihini mamua o ko m ā kou noho ana iho ma Enelani nei, oiai aole ma kuu aina hauoli, aka, aia no ia malolo o ko’u home aloha. ” Me ka leo hoomaoe o ka hoʻon ā ukiuki, pane aku la o Adelo me ka hilahila ole: “He oiaio hoy ai! O oe ka h ō k ū olinolino I kaahele me kona m ā lamalama nui ma na noai o na anaina hanohano apau o Ladana nei. Eia ka, e palemo wale aku ana no ua nani nei au! O oe, aole o oe, ka Beatrisia i haaheo ai ko Ladana nei apau! Aka, o oe ka Beatrisia i ku i kei awa ma ke ano he wahine i alakai hewa i na noonoo anakane, eia ao nei. He wahine, aohe ana k ā ne. Eia nae, he k ā ne no ka kana. He wahina aohe ana keiki, aka he keiki no nae kana! He wahine aohe ana ipo, eia nae he ipo no ja jana! Hookahi no Beatrisia, he elua nae one kino. He kino me ka kane kahi i mareia, a he kino i mae ole ia i ke kane kekahi. O k ē ia kou ani oiaio maoli. A no ka mea hoi e pili ana I keuna Sepania nui, e hai aku ai ia oe, e ka Lede Beatrisia, ina aole e loaa ia’u he kinaunau nui ma ka inoa a Anetonio Arevalo, alaila, ua loaa no ia’u he p ō haka eleele nui launa ole mai ma ka inoa o Geofere Tereveliana!”  “Aia kou no kela inoa!” Wahi a ke Kauna Arevalo i pane mai ai me ke ano e ana mai hoi, “Heaha ko’u kuleana i hou hoaloha, e ka malihini?” “Aola paha ia he hoaloha no’u, aka. O ko’u enemi ia.” Wahi a Adelo i pane aku ai, me ka piha enaena o kona mau onohi maka i ka ukiuki ame ka huhu. A hoomalu aku la nohoi—“Ae; o ko’u enemi makawela loa ai! Oia ke kanaka nana i aihue a’u i kali loihi ai i lolo o keia mau makahiki he umikumawalu i hala ae nei! Oia ke kanaka e kono mai ana mawaena o’u ame ka waiwai nui a’u i hoao ikaika ai e lilo owau kona ona a o kanaka! Ae; ke hoino nei au ia Geofere!” I keia wa i aaki iho ai na kui o ua Adelo nei, lilo na maka i hope. Laau ae la kona mau lima. Me ka hua ana ae o na puupuu lima ka-kauha. Alaila luai hou aka la ola i lela mau olelo: “O ua kanaka la. O Geofere Terevellana. He powa puuwai eleele la; he lima koko. A he hohe wale! Oia ke kanaka nana i hoao e lawe i ke ola o kuu makuahine. Ka Haku Terevelina! Lole oe!” I keia wa I ikeia aku ai ka mohaka ana ae o ke kino hhiehie o ke Kauna Sepania, e pili ana I kona kiekie ā pau e a mohala ana ma kona umauma me ke kilakila hano h ā weo. Hulili ae la ka enaena o ka ukiuki ma kona mau onohi maka. Ame ka leo oolea.pane aku la ia imua o Adelo: “I’a pau a nei oe? E he kanaka hehena a pupule! E ke haalele koke iho oe i kuu hale nei! E puka koke aky or mailoko aku o keia hale, a i ole. Na kuu mau lima ponoi nei no e kiola aku ia oe mailoko aku kuu hale nai! E wiki, e hele koke oe. ” I kei awa i pahola oe ai he n ā naina akaaka hoʻohenehene ma na helehele na o Adelo. A olelo mai la ia: “E Geofere lima koko! Manao anei ie i hele au i na wao laau ahiu o inia, a hoopulapula i ke oolea no kuu mau olon ā i mea e hiki ai ia oe he kau mai i kou mau lima paumaele maluna o’u. me he haha paani walw la no ia nau. Ho! Ho! Ho. Aole loa e hili ia oe ke hoonee aku ia’u i hookahi iniha mai kahi aku a’u e ku nei. Aka. E hai aku au ia oe, a e lohe ou mau pepeiao e pili lia ma na maha o kou poo, o kou lalau ana mai ia’u me ou mau lima, oia ka haha ehaeha loa au i hana ai i na la o kou ola ana, oiai, aole au e wiho aku ana i ka eha pookoi loa o kahi e, aka ,e a=haawi no au ia or i waiwai hooilina poina ole ia nau e auamo ia, a pela hoy me keia wahine puuwai awahua, ame ai mau keiki i hanauia ma ka poopoo, me hepoe iole la. Ano, e nee mai oe imua i hookahi kapuai, a e ike auanei oe i ka hopena o kau hana.” Aku, i kela wa i huli mai ai o Beatrisia, ka u’i. ka makuahine aloha a kana mau keiki, a o ka wahine hoi I alohaia e kana k ā ne. A nana mai la oia me na onohi maka e haloiia ana e na waimaka maluna o kanaka nana i hoohaahaa i ko laua home. Ma ia wa hoy, ua ike aku la oia i ka nana ana ae o kana kane ma ka puka aniani a Adelo i hele mai ai a nana. Hoomaopopo iho la ia, he manao ko ia mau onohi maka i kana kane i huli aku ai ilaila, nolaila. Hele aku la ia a hiki ma ua puka aniani la, a uu ae la I ka puka aniani iluna. Kiei aku la ia iwaho. I kona huli hoy hou ana mai, pane hou mai la o Adelo: Aohe o’u kokoolua i hele mai nei. Owau wale mai nei no. Na kekahi makai kiu au i hoolima ai i hookolo mai i kou alahele, e Beatrisia a hoea mai ia nei. Ua loaa ia’u he ki e hema ai ke pani puka e komo mai ai I ka mala oua, koe wale no kela makai kiu. Aole loa I moeʻuhane iki kuu makuak ā ne eia no o Geofere Tereveliana ke hoike aku ana au I k ē ia mea aiai, alaila. E kau koke mai ana no kona inaina maluna o Geofere nei. He mea maopopo la e kau mai ana no ka hoopai a ka make maluna ou, e Adelo” - O keia ka wa i huli ae ua Adelo nei a kamailio aku la ia Geofere. Me ka hoomau ana aku hoy i ke kamailio ana- “O kou hopena he make la, mamili o ke kau ana mai o ka hilahila nui maluna ou, aka. E waiho iho ana nae oe ma keia alo ana he mau keikikane elua a o laua na hooilina o kou inoa ame kou waiwai. Nolaila. Ke ike mai la oe i na ā keakea apu e ku nei mawaena o’u ame ka waiwai a’u i upu mau ia e liio ia no’u. “ a ano, eia ka’u olelo hope. Makemake au e hana i aelike mme olua. Aka, makemake nae au e pane mai oe i keia ninay: heaha la ka mea pono mawaena ou ame a’u; e lilo mau loa aku anei kaua i mau enemi i kahi ame kahi, a i ole ia. E noho paha kaua me ka maluhia?” O keia ninau nae. Ua hoohuliia ae la ia imua i ka Lede Beatrisia. A  me he mea ia oia maoli no kai makemakeia e pane aku i haina no ia ninau. Ia wa hoy pane aku ia o Beatrisia: “Pehea ia e loaa ai ka maluhia mawena i kaua? E hiki ana no anei i ka ma kahi hookahi?” “E hoolole mai oe, e ka Lede Beatrisia i ko’u manao. E ae kaua. O keia Senio Aervalo, ola no o Geofere Tereveliana; alaila, ma ka wa e makemake ai ka Haku Tereveliana. Alaila, e kili ana ia Geofere ke hoike ae iaia iho imua o ko ke ao nei. A koi ae ola me ke kuleana oiaio no ka waiwai o ka ohana alii Tereveliana. Ke ae nei au mai keia po aku, e hunakele loa au i ko Geofere nei ola ana imua o ka Haku Tereveliana. Aole au e hoike ia mea iaia, ina nae olua e ae ana e lawe aku i ko’u uku no ia hana ana pela, mamuli o ko olua ae ana mai i ka’u noi.” “Heaha la ia noi au?” i ninau aku ai ka Lede Beatrisia. Ku iki iko la ua Haku Adelo nei a Halia pane mai la ia: “He kaikanahine hoy paha ka olua ea?” No keia ninau a uu Adelo nei. Ia ano e ae ia na. Helehelena o ano e apau maluna o ka Lede Beatrisia. Alaila homau mai laua Adelo nei i ke kamalio ana: “O ka’u kaikamahuma e kamailio aku nei ia olua, aio o Alamira. I keia la iho ;a no ho’u huli hoy. @@ mai nei mai Tereveliana Paka mai. A ilaila ai i ike aku nei keia kaikamahine. Ua homaopopo loa au. Aia na onohi maka o kona luaai makuak ā ne  iala. Ua hai mai oia ia’u. na olua ponoi no i hoopau aku iaia e hele i Tereveliana Pa i mea e homalieia ai ka Haku Tereveliana. A loaa he alanui malaelae no kona makuak ā ne e maliu hou ia mai ai e ka Haku Tereveliana, a no ia mea. Ua loaa mai la iaia je puu dala hooilina nona. Malolo o kekahi palapala kauoha. I kei awa hoy, ua ikea aku ka ulum ā hiehie maoli i Tereveiana Hale. A ua liko keia wahi kaikamahine i moiwahine no laila. Ua hiki iaia ke haha elike me kona makemake. Ua ike au, he kaikamahine u’i k ē ia. Ma na wahi apau a'u i hele ai, aole loa au i ike i kekahi u'i elike ma ia. Ua like loa no ia me oe. e Beatrisia, aka, he u'i puanuanu nae kon, a he u'i hoohono hoi ko kela lede opio” Ua kamailioia keia mau huaolelo me ka ano oluolu e ka Haku Adelo, aka, aia no nae ka inaina iloko ona kahi i hoopunana ai: a ua hana hoi oia i keia hana, ma ke ano maalea, a kulana hoohaehae hoi. He mea oiaio, ua ho-a maoli ia ka inaina iloko o ke Kauna Arevalo, a ua lilo ia i mea nona e huhu loa ai, a huipu me na olelo mua a ua Adelo nei i luai mai ai iaia, aole i kana mai ke ahi enaena o kona houpo, a me he mea la. he mau sekona wale no koe. a hanini ana o ka lua'ipele mailoko aku o kona lua i paa ia ai. Ninau aku la ke Kauna Arevalo. oiai hoi ka Lede Bertisia e paa ana i ke ka'ele o kekahi noho: "A pehea aku?" Ke ike la hoi a Adelo, ua ku pono kana mau mapuna o e pahu nei ia Geofere ame Beatrisia, ai wa oia i o;a;i hou mai ai i ke kamailo ana: "E hoolohe hou mai olua. Oiai. Ua lilo aku ka Lede Beatrisia nei mai a'u aku, mamuli o kona mare ana i ke kane, nolaila, e ha'ipoi auanei au i kana kaikamahine hiwahiwa a kou i mea hoohano haweo iloko o kahi i haaleleia iho i ko'u puuwai e ka Lede Beatrisia nei. A o ke ano maoli o keia, e haawi mai olua ia Alamira i wahine na'u, alaila. e paa no kuu waha. aole au e hamama wale aku i ka olua mea huna i kahi poe e ae, a e hoao ikaika nohoi au e hoomalielie i ka inaina ame ka ukiuki o ka Haku Tereveliana ia Geofere. Aka, e hoomaopopo nae olua, he mea pono au ke ukuia mai nohoi no ke poho i loaa ia'u, mamuli o ko'u nele maoli ana i ka waiwai o ka ohana alii Tereveliana. Ua hooili mai ka Haku Tereveliana maluna o Alamira. he kanaono tanaani paona ($300,000). aka, ina hiki i ka Lede Beatrisia ke haawi mai i huina dala i like ka nui me keia, alaila. ua lawa ka'u koi no ko'u poho no keia lilo ana o ka waiwai o ko makou ahana ia olua. Ke ae olua i keia, o ka pau no ia o na kuee apau mawaewna o olua ame a'u. Pehea ka olu Pne no keia?" Ua hooho ae la ka Lede Beatrisia. he wahi leo uwe uuku. a kau mai ia me ka nana ana mai iaia me na maka aloha; aka, ua lalau aku la ke Kauna Arevalo i kona poaeae, alaila, me ka helehelena wiwo ole a maka'u ole nohoi. pane aku la ia imua o Adelo: E kuu haku. aole au e ae aku i keia manao ou. Ua ike au, aole keia o ka wa kupono e mare ai kuu kaikamahine i ke kane."

 

He mea pono o keia ame keia ohana ke loaa ano laan lapaau mama no na ma'i o ka opu. i laau lapaau puhili ole no ka "moku ino loa a ka lepo" (Diarhea) Nahu, Umii, Kolera ame na ma'i apau a ka opu, ole he laau lapaau oi aku o ka maikai elike me ka PERRY DAVIS LAAU PENIKILA (Pain Killer).   Ua Lawelawela keia laau no na makahiki he kanalima, a ke hana mau ia nei i kela ame keia la, ma na aina nei i kela ame keia la, ma na aina apau o ka honua nei. O ka Hui Kuai Laau Lapaau o Hol@@@@er, ka Agena.