Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 3, 21 January 1898 — KA MEA HUNA POHIHIHI [ARTICLE]

KA MEA HUNA POHIHIHI

r"Rx.ii!(a '. nr, "A"> A~iVS«*c PioUZ* o ti «<' H.-s«nvs MOKUNA XXXII. Haiawai o Ade!o he alo a he alo me ka Le«ie Beaurīsia—Ka hoahanau ame ka hoahanau—Kaiehu ia o Adelo mailoko aku o ka hale—Ka inaina na ole. I kela wa i hooho ae ai ka Lede B*atirisia: "0: oi loa aku ka pono ke ike au iaia iloko o kona luakupapau mamua o ko'u ike ana e mare ana ia ia oe. a e li'.o oia i wahine nau. Auwe kuu kaikamahine aloha! E kuu Alamira hoi!" Ma ia wa i hoholo ae ai ma ko Adelo mau helehelena he hiohiona smo e, a ia wa nohoi oia i olelo mai ai: "Alaila, makemake oe e paio kakou? Aka. aiia paha olua e hooholo iho i ko o'.ua manao, oiai he mea hou no ka'u e olelo aku ai ia olua. Ua hai aku nei au ia olua i Tereveliaiia Pa aku nei au. He oiaio, ma ka po nei ko'u haalele ana aku nei ia Tereveliana Pa, a hoea mai la au i ke kulanakauhale i keia kakahiaka iho la no. Ma nehinei, ua nonoi aku au ia Alamira e mare oia me a'u, mahope iho maopopo t>ono ana ia'u, he kaikamahine ia na olua. Ua hoike aku

la hoi au imua ona, o kona mare ana ia'u, oia ka mea e loaa ai ka palekana i kona makuakane." "Heaha kana i pane aku ai?" wahi a ka Lede Beatirisia i ninau aku ai. "Kai nohoi, ku ae la ua wahi kaikamahine nei iluna me ka ho-oolea ana ae i kona kino, a ma ke ano, me he mea la he alii kiekie oia, hoole mai la oia, aole oia e mare ia'u. Olelo mai la oia, aole hiki iaia'ke haawi mai iaia iho i mohai a i alana imua o'u. Aole hiki iaia ke hana i kekahi hewa, ina ia he mea e pakele ai kona makuakane." Ma kela wa i ikeia aku ai ka haloi ana ae o na lihilihi maka ma nalihilihi maka o ka luaui makuakane la o Alamira. Me ke ano pihoihoi nohoi, olelo hou aku la ka makuahine: "Heaha kekahi mea au, e ka Haku Adelo i kamailio aku ai iaia?"

Ua ikeia aku la ka loli ana ae o na helehelena o Adelo, a olino mai la ka helehelena. hooio a ano hookano, a' ia wa i olelo mai ai oia: "Ua hoao kela wahi kaikamahine e holo malu mai Tereveliana Pa mai, me ka manao e koele wawae a hoea i kahi kulanakauhale o Tereveliana, a malaila e loaa ai iaia ke kaa ahi o ke ahiahi. Ua manao nohoi ia e hoouna o'elo mai ia olua ma ke telegarapa. Ua ike au i keia manao ma ke ano o kona mau onolii maka. I ko'u haalele ana'ku iaia, loaa mai la ia'u ka palapala a kuu makai kiu, e kuoha ae ana ia'u e lioi awiwi mai i Ladana nei. He mea oiaio, ua hooholo koke iho la au e hoi mai. lla hpouna aku la au i kaa ukana i ke a i ka hiki ana mai, ua hoomakaukau koke iho la au. I ka hoea an i i ke ahiahi, a ma ka wa nohoi o'u i mauao !ca ai, oia ka wa a Alamira e haalele ai i ka hale, oia no kona wa a'u i ?ke aku ai iaia e hele ae ana me kahi puolo i ka lima, e kamoe pololei ana kona alahele no kekahi kauhale o Tereveliana. Alaila, ua ukali aku la au ime kuu wahi kanaka, maluna o ke kaa, mahope ona, a loaa aku la ia ia maua e pee ana ma kekahi kumulaau. Oia kahi ana i pee ai ma ko maua wa i kokoke loa aku ai mahope ona."

"Auwe nohoi kuu luhi e!" i hooho ae ai o Beatirisia, me ka ehaeha nui o kona naau. I keia wa hoi i oaka mai ai ka huila 0 ka inaina ma na maka o Adelo a pane mai la ia: "Kaohi iho la maua i ka holo ana a ko maua lio, ku iho la ke kaa, a ia wa lele aku la au ilalo a hopu aku la 1 ua wahi kaikamahine la a lilo oia i pio na maua. Kupeeia iho la ia e a'u a paa iluna o ke kaa, a hoounaia aku la oia e a'u i kekahi wahi e palekana loa ai ia. Aia oia lualaila i keia wa ma ke ano he pio a he paahao oia na'u. I kwia wa i uwe Kapalili ae ai o Beatirisia, me ka hooho ana: ' Auwe, knu keiki," me ka hoomau ana i ka olelo ana aku. "ua oi loa aku kona pono e komo oia iloko o ka lua o ka liona mamua o kona paa ana iloko o kou mau lima, e Oremona Adelo, ka haahaa loa o na kane i hanauia e ka wahine." A?aila, haule iho la ia ilalo maluna o ka punee. me ka haalulu ana. oiai hoi e niniu ano e ana na noonoo pono ole iloko o kona poo. 0 Geofere Teareveliana hoi keia. ka mea a kaua, e knu makamaka heluhelu i ike ai ma ka inoa o Kauna Anatoeio Arevalo, ua kupouli pu ae la kona noonoo a ano kunahihi ae la4a. A me ka leo haaheo o ka hookiekie pane hou mai la ia: •'O ke kumukuai e loaa ai ko Alamira hookuuia ana maiioko mai o kela halepaaliao a'u i hoopaa aku nei iaia, o!a kona lilo ana i wahine mre n T u. Aole lo e hiki iaia ke haaiele i kela iuakupapau a'n i kanu oia aku nei iaia, aia wale no a iilo oia i wahine na*n. No-

lai!a. ke ike mai la olaa i sa mea 01 j loaaka o ka pono a ohia e hana ai. t*a ike nohoi olua. aohe kane kopono e ae ana e mare ai elike la eae a'u aei.; Eia kekahi e Beatlrisia, ua ike 110 oe - f i na aoao lokoino o ko ke ao ael noho; ana. lua au e hooiaha aku aiia iinua | 0 ko ke ao nei i ke ano o ko Alaiaira j naiowale honua ana mai Paka aku, a'.aiia, o ka iilo īho ia no| ia o kona inoa i mea inoino ioa. He hikiwawe loa na kanaka i manaoio ana i na lono ūaoino. A nolaiia, ina 01 aku ko olua makemake, e hoomau aku kakou i ko kakou noho enemi ana, ] alaila. ua lilo keia paa pio ana o Aia- j lamira iloko o ko'u peholima he e hoo puipuiia aku ai ka haawe o ke kaumaha maluna ou, e ka Lede Beatirisia." Alaila, mahope iho o ka pau ana o keia mau olelo a ua Adelo nei i hoopuka mai ai, aia hoi, nana mai la ia me na maka hookano a haaheo. Aka, o ka Lede Beatirisia hoi, aia na wainfaka ke hiolo la ma kona mau papalina; a na huaolelo a Adeio i hai mai ai me he mau kaula hahau la e hoowelenia ana i na ehaeha ame na palapu o kona kino, aka, aole nae i kona kino kahi ana i ike ai i ka ehaeha, aia no ia i kona uhane. Ua olapa ae la ka hiohīona hiena ma na papalina o ke Kauna Arevalo, aia hoi o Ade'.o ke ku mai la me ka makaukau nohoi i na wa apau nona ilio. a o ua wa la ma ia ihanawa, he mau sekona ia i ulupuniia e ke pihoihoi nui. "E ke kanaka lapuwale!" i hooho ae ai ke KaUna Sepania, a lele aku la oia imua, me ka piha i ka inaina, me ka hoomau ana'ku nohoi i ka olelo ana: "He mea pono ke hoopaiia oe me ka ehaeha loa. Aole loa e hiki ia oe ke pale mai i ka hoopai a'u e kau aku ai maluna ou." Ua paa aku la ka puana-i o ua Adelo nei i kekahi umii ikaika loa ana i ike o'.e ai mamua, a ua lilo hoi kana pale ana ae i ka lima o kona hoahanau i mea ole loa imua o ka ikaika ame ke oolea o Geofere Tereveliana. I kela hoi i ku ae ai ka Lede Beatirisia iluna, holo.aku la ia a paa aku la i ka lima o kana kane, me ka olelo ana ae: "E kuu Haku e, ua oki hoi! E hoomanao oe i ke keiki a kaua! 0 kahi 0 ke keiki a kaua i hunaia ai e Adelo nei,e lilo ana ia mea huna pohihihi loa mai a kaua aku." A'aila, huli ae la ua Lede Beatirisia nei a ninau ae la ia Adelo: "Ea, e Haku Adelo—Auhea kuu kaikamahine, o Alamira?" Ma keia wa i hookuu ae ai o Geofere 1 kona umii ana i ka pu-a-i o Adelo, me ke ku ana no nae me ka makaukau loa.

Me ka leo ano nawaliwali, ame na onohi maka i piha i na hiohiona o ka maka'u ame ka hopohopo, pane mai la ka Haku Adelo: "Aia au a mare iaia, o kou wa ia e ike ai i kona wahi i hoopaaia ai e a'u—aole hoi mamua ae oia wa! Nolaila, e Geofere Tereveliana, ina makemake oe e pepehi mai ia'u a make, alaila, o kia ka wa au e hana mai ai ia hana, aka, ke haalele ka hanu ola mai a'u aku nei, o ka wa hope loa ia e haalele ai ka moali e ike ai oe i kahi o ko kaikamahine i kanu ola ia ai e a'u." I keia wa nae, ua kaikai ae la ka Haku Adelo i kona lima iluna me ka hikiwawe loa no ke ku'i ana mai ia Geofere, aka, me ka eleu i piha i ka makaala, ua paa koke aku la ka lima o ua Adelo nei ia Geofere, a me kona lima hema, ua lalau hou aku la ia i ka pu-a-i o ua Adelo nei a paa hou iho la. I keia wa, ua hooluliluli ae la o Geofere me ka ikaika ia Adleo, alaila pane aku la iaia: "O kou make ana, oia ka hana pono e hanaia ai maluna ou, e Oremona Adelo! He keu oe a ke kanaka lapuwale, ua piha kou mau la i na haawina 0 ka imihala ame ka puuwai eleele! E ka mooniho-awa! E hoike aku au ia oe, i ka inoa o ke kanaka au e halawai pu nei he alo a he alo. Owau noo Geofere Tereveliana—-ka mea au 1 imihala ai me ke aloha o!e, a i makemake ai e kaili puuwai eleele aku i ka waiwai i kuleana ai au ma ka hanau ana iloko o ka ohana o na kupuna alii o kaua, Owau nei no kela Geofere Tereveliana au ponoi i hookomo aku ai iioko o ke karaima au ponoi i hana ai maluna o kuu makuakane, ka Haku Tereveiiana, ka mea a'u e nana aku nei, o ko kaua wahi hulu makua hookahi wale no ia e ola nei. Ae —owau no keia o Geofere Tereveliana, ka mea au i kipaku hilahila ai mai kuu home aloha aku; ka mea hoi au I hahao aku ai e nolio iloko o ka nohona inea ame ka nohona pee ana, mai na makai haaoli mai o ko ke> ao nei. Ua uhai-a-hoio nohoi kau mau hana ino apau maluna o kuu wahine naau hoomanawanul neL kau aku !a oe i ka hoopai maewaewa a ke aloha ole maluna o kuu kaikamahine. A o ka hope loa o kau man hana ma-ua o ke aloha ole, ua Uni ponoi mai nei oe e loaa an, a ke halawai nei kaua, he aio a he ahv he enemi i kahi ame kahi; nol&ila, he mea makehewa na hana, hoohunahuna hou ana aku- Nolalla, e ike ana oe me kon mau m&ka ponoi io ia'u %

nei i kou hoaliaiiaa au I poawai eleele ai/' I keia wa i kulai aka aī oia ia Adelo mai iaia a*u ka ikaika I&a a kamumu ana ke poo ome ke kmo hoiookoa o ua Adeio nei ī ka pai> o ka hale. A!a»la, ka maaea o ke tiga hi&iu. leie hc«i asu la o Geoī'ere a ku bou ibo la ma ke a!o o A*teto. a paoe ho« aku la: "Owau io no keia o Geofere Tereveliaaa. Ao> lea oe e lanakila maiuna o"u. ma na bana i ku ia e oe ame a'u, he alo no a he alo. elike me keia ibo la. Pehea !a ka uui o na makahiki au i hoomaamaa ai i kou mau lala naw»iiwa!i e loaa ka ikaika ame ke oolea, aole loa nae ia mau mea e laankila maluna o'u nel kou hoahanau hanau mua. E hoomanao oe, ina manao oe iloko o kou puuwai eleele, e iho aku au Hoko o ka luakupapau. aole ia he mea e loaa ai he kowa nou e komo mai ai iloko o ka waiwai au e uhai-a-holo nei—aole loa: nokamea. e ku mai auanei kuu mau keikikane elua ma ia kowa a hoemamao loa aku ia oe. mai ka lihi launa ana mai i ua waiwai la. li'o kou mau hoolala puuwai eleele aua i mau mea ole wale no. Ano. e hoomau aku no oe i kau hana, e'ike me kou ma-

naoio ana, he mea ia nou e waiwai ai a e loa ai ia oe ka pomaikai. Nolaila, e ke kanaka puuwai eleele, e haalele koke iho oe i kuu hale uei, oiai o kahi au e ku nei, aole loa ia he wahi i kupono e hehiia e na kapuai wawae 0 kekanaka i like me oe ke auo." Me ka hikiwawe loa, ia wa oia i lalau hou aku ai ia Adelo a paa pono kona mau lima elua, hoopili ae Ia ma kona mau aoao, a me ka ikaika kamahao e oni a e hoonee ana iloko ona (Geofere) aia hoi, kaikai ae la ia i ua Adelo nei a lawe aku la ma ka puka aniani e hamama ana, a kiola aku la iaia i waho me ka ikaika loa. Ua loheia aku la ka haule pahu pahu ana o ua Adelo nei iluna o ka lepo me ke ooleo loa. Ua pane aku la hoi o Geofere: "Ano, e ke kanaka puuwai eleele, e (hele oe. me ka hoomanao mau loa ana, k kue mau loa aku nei au ia oe." Ua holo aku la hoi ka Lede Beatirisia a kalele aku la ma ka puka aniani a huli mai la me na maka ame na papalina i kiheahea ia me na waimaka. a nana mai la i kana kane, a olelo mai la me k leo wlohia: "0 ke keiki ka hoi a kaua ka niea aloha, Aole paha kaua e ike hou ana 1 kona mau helehelena. Aloha ino." A o kona wa ia i hehee iho ai a waiho ana ilalo iluna o ka papahele. Kulou iho la hoi kana kane e lalau iho ana hoi iaia, oia ka wa i loheia aku ai ka leo hooho hehena o Adelo e pae mai ana mailoko mai o ka mahinaai: "Ae —ua aa oe e kue mau loa mai ia'u! Ua pono. Na ke au o ka uianawa e hoike mai ia mea ma keia mua koke iho. A e hoomanao iho oe i keia mau mea, mai keia hora aku. Ka mua: E hopuia ana oe. Ka lua: E hoohilahilaia ana ko wahine. Ke kolu: E mare aku ana au ia Alamira. Nolaila, ke hele nei au, aole liuliu e haule mai no kuu inaina maluna ou." A nakeke mai la na lau laau me he mea la e aka hoohenehene na paha lakou no na olelo weliweli a Adelo i hoopuka mai ai. E kuu makamaka heluhelu, ke ike nei oe, me ka hoohewahewa ole, ua hoea mai la kaua i kahi i ikeia ai na mea huna pohihihi apau a ka Lede Beatirisia i hunakele loa ai imua o na maka o Adelo. Ua ahuwale ia mau mea apau imua o ua haku puuwai eleele nei. Aohe mea huna i koe. 0 na mea pohihihi wale no paha a kaua e nana aku ai ma keia mua aku, oia keia: E hookoia ana anei na manao makaia a Adelo i hoopuka mai ai? Pehea aku ana la ka hopena o ka Lede Beatirisiaame kana kane? Pehea o Alamira? A pehea hoi kona mau kaikunane? Ma keia wahi aku o ka kaua nanea, e kuu makamaka heluhelu, e loaa ana no ia kaua he mau mea e hookupouli hou ia ai ko kaua mau noonoo ana, oiai e hoea mai ana na hana hoomaewaewa a aloha ole a Ad©lo maluna o ka ohana o ka Lede Beatirisia ame kana kane a'.oha. (Aole i pau.