Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 4, 28 January 1898 — Page 3

Page PDF (1.52 MB)

This text was transcribed by:  Loretta Ching
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

KA HUI ALAHAO ME AINA O OAHU

MANAWA HOLO.

@  Mahope aku o Iulai 5, 1855

@

Haalele ia Manana 7:45   7:59    2:20    2:28   @

Haalele: Wili o Ewa  @

Hikii Waianae              10:14          3;24    6:49

@

Haalele ia Waianae 6:14            1:52            4:16

Haalele Wili o Ewa 7:19    9:10    2:07   3:51    4:51

Haalele ia Manana  @      9:48    2:38   4:22    5:22

Hikii Honolulu      8:23   10:30   3:11    4:55    %:35

 

E lawe ana na kaa ahi hali ukana in a kaa ohua o ka papa ekahi.

G. P. DENISON, Luna       F. C. SMITH< Luna Kuai Palapala Holo

 

NU HOU HAWAII

   keia wa, aia ka malamalama uila ke olali la iloko o na keena o ke Kulanui o Lahainaluna, Maui.

   Ma ka Poakahi nei i hoike ae ai ka Luna Dute Nui i ke Keena o ka Papa Ola, ala maloko o ka Hale Dute he 1778 poe tini opiuma.

   Ke manaole nei e ku hou mai an aka moku Misionari Hokuao no Honolulu nei, ma ka la 1 o Aperila ae nei, ke ole e loaa na kuia.

   I keia pule iho la i hoomaka ai ka holo ana o ke kaa lio lawe ohua mai Honolulu aku nei a hoea i Kahuku, ma ke alahele aku o ka Pali o Nuuanu.

   Ma ka Poaono o keia pule ae e haalele mai ai ka mokuahi Australia ia Honolulu nei a huli hoi aku no Kapalakiko.  He eha no ona la e ka’ulua iho ai ia nei.

   Ma keia Poalua ae e ku mai ai ka mokuahi Australia, mai Kapalakiko mai, a e loaa mai ana ia kakou na lono hou loa o ka Aha Senate, ame ka huakai a ka Peresidena.

   E malamaia ana he Aha Mele maloko o ka Hale Hui Opiopio o Honolulu nei, ma ke ahiahi o ka Poalua ae nei.  He nui na poe puukani e hoonee ae ana i ko lakou mau kileo kani, a pela hoi me na poe hookani ina mea kani like ole.  He 25 keneta ka uku komo.

   Ma ka heihei kaa hehihehi wawae i malamaia ma “..ewalo” ae nei, ma ke ahiahi o kela po aku nei, mawaena o kekahi mau lae oo ma ia hana ua lilo na makana elua, o na heihei papa ekahi ia Silva o Manoa.  E ulele hou ana keia poe ma ke ahiahi o ka ia apopo.

   Aole i heihei au o Kimokeo me kona hoa paonioni ili-pua =kea, non aka inoa o Renear, ma ka auina a o kela Poaono aku nei, elike me na mea i manao wale ia.  Ke lohe hou ia mai nei, eia ke hoolalaia nei i keia wa mawaena o laua he Manawa e paonioni io ai laua.

   Ma ka auina la o ka Poaono aku nei, ua malamaia he hookuku kipu mawena o na puali G ame D o ka Pualikaua Pualu kue in a puali F ame E oka Puali Kumau, ma ke kahua kiki pu o Kakaako ae nei, a ua lanakila na puali mua. He $33 ka helu nui a na puali mua, a he 790 ka helu a na puali hope.

 

LA HANAU O KA EMEPERA O GEREMANIA.

     O ka la inehinei, Poaha, Ianuari 27, ola ka la hanau o ka Emepera opio o Geremania.  Ma ka hoomaopopo ana aku in a hana hookele Aupuni a keia Emepera Opio e lawelawe mai nei on ka pono okona aina hanau, ua ikeia ka huila ana o na uilani kokoia o na manao koa a kuemi hope ole i ikeia iloko o kona mau kupuna alii o ka wa i hala aku.

   Ua lilo kona pualikaua i mea nui loa iaia, a pela nohoi me na hana apau o kona Aupuni.  Ua ikeia kona haalele ana i ke alahele kalai Aupuni maa mau a kona mau kupuna alii ame kona makua alii i hala aku i ka po, mamuli o kona hoonee ana ae nei he papa alakai hana ma ka welau hikina o ka “Poepoe Hikina.”

   Ua haaheo na Geremania apau no keia la hanau o ke Poo Kiekie loa o ko lakou aina makuahine.

   Ua malamaia ke anaina hookipa hoomanao la hanau o ka Emepera ma ke Keena Kanikela Geremania ma Honolulu nei.  Malaila aku ka hana Aupuni.

 

Manao Hoakaka Akea

A KA

Mea Hanohano L. A. Kekina

Maluna o ka Ninau

Hoohui Aupuni

   O na Pakiki hoi, he poe lakou i kamailio pinepineia, ma kea no, he poe lapuwale lakou, a ua oleloia nohoi, aole ka lakou he poe kanaka Europa.  Aole keia he mea oiaio.  He ehiku tausani noloko ae o umi-kumalimalima tausani poe Pukiki e noho la ma Hawaii, i oleloia ma ia ano, he poe Hawaii ma ka hanau ana, a o lakou apau, ua hoonaauaoia ma na kula Aupuni, nolaila, ua hiki loa ia lakou ke kamailio i ka olelo Beritania elike me na keiki Amerika o kea no maa mau.  Ua hoike, mai hoi na papa hoike o na poe hana karaima, he pakeneta uuku loa o na hewa kai hanaia e keia lahui o Hawaii, a he ratio emi loa ia i ko na helu ratio o na lahui e ae ma ka aina.  He poe hana lakou me ka ikaika, e kukulu a e hookuonoono ana i ko lakou mau home ponoi iho, a he poe aloha ohana nohoi, a he lahui ia e waiwai ai kekahi aina a ke holomua.  O lakou kekahi mahele o na limahana maikai loa ma Hawaii.

   O na Pake amen a Iapana, ma kea no noho ana pilo Aupuni, he mau lahui laua i kupono ole, mamuli o ka maopopo ole ia lakou o na loina hooponopono Aupuni Amerkia.  O ka lahui Asia o Hawaii, he poe paahana ka hapanui loa o lakou, e noho ana ma ka aina no ka Manawa wale no, e hiki ana ia lakou ke ohi pomaikai mai ka aina ae.  Ma ka wa e hiki ai ia lakou ke hoiliili he mau wahi haneri dala, o ko lakou haalele no ia i ka’aina a hoi au no ko lakou mau home.  Ke panikuia aku kahi e loa mai ai lakou, alaila, iloko auanei o umi makahiki, aole e lawa ana na poe Asia e koe iho ana ma Hawaii, no ka liko ana i mea paonioni.

   O kekahi, o ka hapanui o lakou, ala ke hana dala la ma Hawaii ua like ka nui a oi aku nohoi mamua o ka mea e loaa ana ia lakou ma Amerika Huiia nei, a nolaila, aohe kumu e holo mai ai lakou i keia ainal.  Ua maopopo loa keia, ma keia ano penei, mamua aku o ka hooholoia ana o ke Kanawai Kipaku Pake e ka Ahaolelo Nui (Congress) ua like no a like ka nui o na Pake ma Hawaii, elike me ko keia wa, eia nae, aole hookah o lakou i hele mai a noho ma Kaleponi.  I keia wa, ua noa in a Iapana ka holo ana a komo ma ii Kaleponi mai Honolulu mai, eia nae, aohe hookah o lakou i hele mai.

   Ua papa ia ma ke Kuikahi hoohui Aupuni ke komo hou ana mai o na Pake eemoku, mai ka la aku e aponoia ai ke kuikahi;  ke papa nei nohoi ia ia ka holo ana mai o na Pake e noho nei ma Hawaii, i keia wa, no kekahi wahi o Amerika Huiia nei, a ma ke kuikahi hoi me Iapana, e mana ana ma ka makahiki 1899, kea e nei ia Amerika Huiia e hooponopono i ke koomo ana mai o na apana paahana.

   He poe mikiala hana na Pake amen a Iapana ma Hawaii, he poe makaainana (citizens) maluhia, a oiai e loaa ole ana ia lakou ka mana e lawelawe pili Aupuni ma na hana kau kanawai a hooponopono i ka aina, heaha iho la ka pilikia o Amerika Huiia nei i kahi heluna Pake kakaikahi i hoikela aie la?  Aole lakou he poe kupa (citizens), a ma o ke Kumukanawai la o Hawaii, aole i loaa ia lakou na pono e lilo ai lakou i poe kupa;  he poe kanaka lakou no na aina e (aliens) ma Amerika nei, pela nohoi ma Hawaii:  aole e haawi aku an aka hoohui Aupuni ia lakou in a pono i loaa ole ia lakou i keia wa, ma Hawaii a ma Amerika Huiia nei.

  O ke koena aku o na kanaka Hawaii, he ehiku a ewalu tausani paha lakou, he poe Amerika.  Pelekane a he Geremania.  He poe ikaika a eleu lakou, a ua makia aku lakou i kea no o ko lakou nohona hooponopono Aupuni, maluna o ka hapa nui loa o na kanaka e noho la malaila, a ua noho ona hoi lakou maluna aku o ka ekoluhapaha o na waiwai apau ma ka aina.  Ina ua hiki ia lakou ke hana i keia, oiai lakou e paio ana a e kue ana hoi i ke au hooponopono Aupuni alii maikai ole, heaha la ke kumu e hiki ai ke manaoioia e emi iho ana ko lakou ikaika, malalo o ka pulama ana a ke Aupuni Repubalika o Amerika Hulia?

   (Aole i pau.)

   Ua lilo ae nei o Mr. J. B. Atherton o ka Hui o Kakela ame Kuke i Peresidena no ka Hui Telepona Mutual.

   He mea pono i kela ame keia ohana ke loaaa ona laau lapaau mama no na ma’i o ka opu.  I laau lapaau puhili ole no ka “Moku ino loa o ka lepo” (Diarhea) Nahu, Umii, Kolera amen a ma’i apau o ka opu, alole he laau lapaau oi aku o ka maikai elike me ka PERRY DAVIS LAAU PENIKILA (Pain Killer).  Ua lawelaweia keia laau no no makahiki he kanalima, a ke hana mau ia nei i kela ame keia la, ma na aina apau o ka honua nei. O ka Hui Kuai Laau Lapaau o Hollister, ka Agena.

 

Lubiana Kasimila

MOKUNA XIII

Ka Halawai i ke Kuluaumoe.

   “Maikai!” wabi a Mamiona i pane mai ai “ano, e kali kaua i nuhou e pili ana iaia.  Aole loa kakou e haalele iho ia a nei a hiki i ka hoea ana mai o ke elele.”

   A po is la ua noho ka kaua koa opio, e kuu makamaka heluhelu, me ka piha kupilikii o kona noonoo.  Ia po, aole no oia i hiamoe maikai, a i ala wale ia no e ia ka hapanui o ka Manawa.  I ke kakahiaka ana ae ua kau aku la kona mau maka o ka hoea mai o ka elele ahailono o ka houole, aka, aia no nae ke kupilikii o ka manao ke akiaki nonohua la iloko o kona noonoo, aole i kana mai ka uluhua.

   A hoea i ke awakea oia la, aohe aopua hoolana manao o ka oili ana mai, a ke iho aku la ka la ma kela aoao o ka ponaha lani, e hookoke aku ana i ka huina aouli o ke kukulu komohana.  Ua hele mai la ua Naita opio nei a kohu hehena, kupilikii launa ole ka noonoo, hihimanu ulua hew aka manao, oiai aia ke aloha a ka ipo ke po la lioko o kona puuwai.

  Aka, oiai ka manwa e aneane ana e neee ae a kau iluna o ka hora ekahi oia la, aia hoi oili mai la kekahi kanaka hololio mailoko mai o ka ululaau, a “hanu mai la ka ihu” o kona lio ma ke alahele e hoea mai ai i kahi e ku ana kahi pupupu hale mehameha i ka waonahele.

   I ka hookokoke ana mai o ua hololio la i kahi pupupu hale, ua hoomaopopo koke aku la o Mamiona iaia, a ia wa oia i pane ae ai ia Lubiana:

   “O Maretina Sleinfota ae keia, ke keiki a kekahi o ko kakou poe lunakanawai iloko o ka ahahui.  Mai ka hale kakela mai la ia o Valesebuga.”

   “Alaila,” wahi a Lubiana i pane aku ai imua o kona hoahanau, “aia aku la ka Lede Aariadane ilaila?”

   “Pela paha; aka, e ike ana nae kaua i kona wahi i laweia akuy ai me ka hoohewahewa ole.”

   I ka holo ana mai o ke kanaka hololio opio a kaohi iho la i kona lio mamua ponoi aku o kahi pupupu hale, ua lele iho la ia mailuna iho o kona lio, hele mai la ia a kunou aloha mai la imua o Mamiona, me ka haahaa loa.

   Alaila, hoike mai la ia i ka olelo o kana huakai, oia hoi, aia ka Lede Opio. Ariadane ma ka hale kakela o Valesebuga, me ka palekana ame ka maikai.  Hoike mai la nohoi ia, ua hoikeia aku ka lohe i ka Duke Nui Frankenstein am eke Kauna o Valesebuga ma ke kakela o Drosendorf, a me he mea la e hoea ana laua ma ke kakela o Valesebuga ma kekahi la ae.

   “A e Sir Mamiona, “ wahi a ua kanaka opio nei i hai mai ai in a huaolelo hope o kana huakai, “ua kauoha mai nei kuu papa iaaa’u e hai aku ia oe, e ili no ke koikoi  o na hana apau maluna ona, ma ka mea e pili ana i ka palekana o ka lede opio a hiki i kona wa e hui pu ai me oe.”

   “E hoi aku oe a haawi aku i ko’u mau hoomaikai ana i kekahi o na pouhana ikaika o ka hale hoola aina i kukuluia e na puuwai aloha aina o Bohemia nei, a ke manaoio nei no au, e haawi ana no ia in a haawina apau o ka makaala maluna o ka Lede Ariadane,” wahi a Maiona i pane aku ai i ua kanaka opio la.

   I keia wa i loaa hou ai ka malamalama laelae o ka hauoli iloko o ko Lubiana puuwai.  Ua auhee ka pouli a ua awakea maikai ka malamalama iloko ona.  A hoike mai la hoi kona helehelena apau i ka ulumahiehie o ka hauoli.

   I keia wa, ua huli mai la o Mamiona a kamailio mai la iaia:

   “E hoomaopopo oe, e kuu hoahanau, o Steinfota, oia ka wiliki nui o ka hale kakela o Valesebuga, a he hoahanau oia no kaua ma ke koko ame ka io.  A ina e ike ana ia he pilikia e kau mai ana maluna o ka Lede Ariadane, alaila, e hiki ana no iaia ke ahai aku i ka lede opio mailoko aku o ka hale kakela.”

   I keia wa i hele mai ai ka elemakule Manafereda a hui pu iiho la me Lubiana, haawi mai la nohoi oia in a olelo o ka manaolana iloko ona, alaila, hoike mai la ia e haalele ana laua i kahi one (Lubiana) i hanaiia ai a nui.  Hoomau mai la ola i ke kamailio  ana:

   “E kuu keiki, o ka wa hope loa keia au e haawi ai i kou aloha hope no keia wahi a kaua in oho kokoolua ai.  Ua hoomaopopo oe, ua ikeia kekahi wahi e na maka o ko kakou poe enemi.  Ua hai mai nei hoi kela kanaka opio ia’u, ua manao wale ke alakai o ka poe na lakou i lawe malu  aku i ka lede opio he wahi hoomoana a hoolulu keia no na Naita o ka Lima Ulaula.  He mea maopopo nohoi, aole liuliu, a pau loa ko kakou poe enemi ma keia wahi a kakou e noho nei.  Nolaila, e hele ana kaua mai keia wahi aku.  A i keia ahiahi no kakou e haalele iho ai ia a nei.”

  “A i hea la kakou e hele aku ai?”

   “E hele mua ana kakou i ka hale kakela o ko kakou Ahahui ponooi iho, a mailaila e loaa ai ia kakou na lono e pili ana in a Ahahui e ae, mai na wahi mai apau o Bohemia nei.  A na ia mau lono e hoike ma ii kahi a kakou e hele hou aku ai.  Ano, e kuu keiki e hoomakaukau oe ia oe iho; a e hoomanao oe, o kela ame keia keehina hana au e hana aku ai malalo o na alakai ana a kou hoahanau.  Sisr Mamiona, he mau keehina wale no ia e hookokoke aku ai oe i ka hora e hoopakeleia ai ka Lede Mamiona; a o kela ame keia mau anuu au e hana ai ma kea no o kou manao wale iho, e kuu hanai, aole hoi malalo o na alakai ana a ko kakou alakai, oia nohoi kou hoahanau, he mau mea wale no ia e hoomamao ana ia oe mai iaia mai.”

   “