Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 7, 18 February 1898 — HE PANE. [ARTICLE]

HE PANE.

Mr. Lunahooponopono o ke Kuokoa, — Aloha oe:—E olulu mai oe. Ke pane nei au ia 0. S. Namanuelua o Hilo, malalo o na haina elima, a me na wehewehe ana i hoopuka ia ma ka "Loea Kalaiaina." A e ka makamaka4b. S. Namanuelua maikai Esq. Ua ike au i kau mau haina pane elima a me na wehewehe ana ma ka "Loea Kalaiaina" o ka la 1 o January, A. D. 1898, e pili ana no ka ninau "No na kumu pilikia ke hui Hawaii nei me America," hoopukaia ma ke "Kuokoa" o ka la 12 o Nov., 1897.

1. 0 ka hui ana o Hawaii nei me America, oia ke alahele o ka powa ma 'Hawaii nei. Kahaha! ea, ina aole i maopopo ia oe ka moolelo o na kupuna ■ o kaua o ka wa i hala, ka wa hoi o ka nui makolukolu o na hana powa ino 1 ma Hawaii nei, e pepehi wale anā, e ( ihao wale ana e pakaha wale ana, e ka- : ili wale ana, a pela wale aku, alaila, i j pane mai oe, a na'u no e hoouna aku i mau paa kekake nou e kau iho ai, a ; me ou mau wahi opeope, a lele mai no Kona nei, a he oluolu loa au e lawe ia ' oe a luna o ka pali o Manuahiailaila auanei au e hoike piha aku ai*ia oe i ka moolelo o na hana powa ino a na kupuna o kaua, a ma ka manawa i hanaia ai oia mau hana ma Hawaii nei. Malia o pane mai nae paha oe, i "No ka :hui ana o Hawaii nei me Ame-

! ī'iea ke kumu oia mau hana powa ino." Hilikau wale ae la no oe ia Kimo Ona Miliona. Heaiha ia? He Hawaii jinei oia? Owai ke kanaka Hawaii i holo i ■ Ameriea i hoaoia e powa, a pohaia paha e ko laila poe? Owai iwaena o na keiki Hawaii o ka Bana Puhi Ohe Lahui i holo aku nei i America i hoaoia

e powa, a i powaia paha e ko laila poe? Heaha mai kau? He hoka paha, ea? 2. "Oia ke alahele o ka hooneeia ma na kuahiwi." E ke hoa e—i ka manawa mamua ka manawa hoi ia aole oe i omuo ae, aia hoi, ua hoopomailfoi nui ia na kanaka Ha-waii i na apana aina, no ka %, %, % a eka a mau eka, a aina alodio mai ke kai a ka uka, a e nōho ana kela ame keia Hawaii nona iho, aka, pehea nae i manawa? Puehu paha ea? No keaha hoi? Ka, no ka makemake i ke dala a ka haole, a no ka puni i ka rama, nolaila, kuai ka aina, lilo no i ka haole, loaa ke dala, lu ka akau, hoolei ka hema, ona a pela'ku. 0 kekahi, moraki ka aina i ka haole, loaa no ke dala, lu no elike me mamua, a hiki i ka manawa hookaa, aole kaa, kudala k-a aina, lilo i ka haole, nele iho la ka Hawaii i ka aina, hoaa, noho ka hoopilimeaai wale aku a kuewa hele wale ma o a maanei, a pilikia maoli no, a nowai ia pilikia nele o ka Hawali i ka aina? E pane hou mai ana no paha oe la, "No ka Hoohui Aina."

3. "Ko ka Lahul Hawaii ake Kaua." Ina no aole i maopopo ia oe ka moolelo o ka lahui Inidinl o America, ka lahuikanaka hoi e hiki ole ai la'u ke 'hoohalike ae me ka lahul Hawaii nei o kaua, ko lakou ano ahiu a punl kaua maoll no, alaila, ua oluolu loa au e hoike piha aku a oe i ko lakou moolelo, ke hiki mai oe ia nei maluna 0 na kekake, a i maweheia ae na hualu ou mau maka, a i ike pono iho oe 1 ka like ole ana o ko kaua lahui Hawail me ko na Inidini ahiu o AmeHoa, ke kumu hoi o ko lakou hooneeneeia ma na kuahiwi.

A ina paaklkl oe ma ka olelo ana, ua llke no ko kaua lahui nei me ko na Inidinl o America, aiaila, o oe no kai like me ia lahui ino, a o ka hapa nui ae o makou o ko kaua lahui nei, * aole.

4. "Ka makemake hoohui," wahi au, "aole na America ka makemake hoohui." Pololei oe, aka, nawai mai? Malia aole no paha oe i mahui lohe iki i kauwahi lono i ka Moi nana i hoolilo mua ia Hawaii nei no America ea? Ina pela, alaila, he waipahe loa au e hoike aku ia oe i ka Moi nana i hoollo mua ame ka manawa oia hoolilo ia ana, ke hiki mai oe ia nei> a ma kahi hoi i hoike mua aku nei au ia oe e lohe ai oe. E hoike pu ia aku ana ia oe ka olelo wanana a Keopulupulu i pane aku ai i ke keiki, penei: "I nui ke aho e ke keiki a pa ka ili i ke kai, no ke kai ka hoi ka aina." A e ka makamaka maikai e, ano, ua kokoke mai ka manawa o ka hookoia ana o kela

haawi aina mua, a me ka hookoia ana o kela wanana i hoike ia aku la ia oe, a oia keia a kaua e ike nei, a e hanaia mai nei hoi, au hoi e waha-a mai nei, t na makou ka makemake hoohui, aole.

5. 0 makou wale no ka ke pomaikai ana, kahaha, ea, akaka loa ka paa pu ou mau maka i ka hualu, ke ike ole ala oe i ka pomaikai laula o na makaainana e noho nei iloko o keia au e nee nei. Pehea na alanui nani e hana ia mai nei mai Hawaii nei o kaua a hiki aku i Kauai, ka mea aole i ike ia i ka wa o ke Aupuni mua o kaua. Nowai ia mau alanui nani? A nowai na uwapo nani e hana hou ia mai nei? E pane hou mai no auanei paha oe la? No makou wale no? E manao ana ka paha oe, o ka holo ana 0 ke kuikahi panailike, a e ioaa wale mai ia oe ke dala ame ke gula, me kou lima lewalewa palaualelo malalo iho o ka la ea? Hele pela, eia ka olelo paa a ke Akua, „"Me ka hou o kou lae e loaa ai ia oe ke dala ame ke gula, a o na pono apau o kou nohona kino, aole me ka lima lewalewa palaualelo." E hai aku au ia oe, mai ka manawa 1 hooholoia ai ke kuikahi panailike, a hiki i keia manawa ke komo nui ana mai o ka dala ame ke gula i Hawaii nei, a iloko hoi o ka poho lima o ka mea mikiala i ka hana, ku ka puu, a ku ke ahua ia lakou la, pehea iho la oe ka lima lewalewa malalo 0 ka la? He nele nohoi paha ea. oia no, a pehea ka pono, e hana i loaa ia mea maikai nui wale, aole o ka lima lewalewa a kaukai aku na ke dala ame ke gula e hele mai a hoopiha wale iho 1 kou ini pakeke elike me kau e moeuhane palaualelo nei, kahaha, ea, nui ka akaaka haalo'ulo'u o na keiki paeaea o ke kai malino nei, no kau moe uhane palaualelo, o ka wai ka ke hele i kahi o ka pipi. Hu ka aka ia oe e ka makamaka maikai. Maanei ke hooki nei au i ka pane ana no keia no ka manawa mau loa, ke haawl aku nei au i ko'u mahalo nui ia oe e ka makamaka, a nokamea, elike no me ka like ole o na kalena a ke Akua i waiho mai ai i kela ame keia, pela no ka like ole o na manao, aka," e hiki mai ana ka wa a ke Akua e hoolokahi mai ai ia kakou apau malalo o Kona mana lua ole. Me ka mahalo, G. W. S. Kona, Hawail, lanuari 26, 1898.

Ma kela kalepa aku nei a ke Kinau, ua haule aku la kekahi o kona poe luina, o Pa&uhau ka inoa, iloko o ke kai, a ua au ola no hookahl hora a oi mamua o kona ioaa hou ana aku. E pono e haawiia na mahalo ana maluna o Kapena Clark, oiai ina aoie ma o kona eleu ina la ua make paha kela kanaka. Wahi a ua Paahau la, i kona wa i haule al iloko o ke kai, ua pli koke ae kona hoonaukiukl no ke ku koke ole o ka moku, aka, ua hoopau koke ia kela noonoo on& mamuli o kona haupu ana ae no £a i'a waha nui o ka moana. Ela nae, u* p«u pu mau nponoo ona 1 ka ike aaa aku eia ka mokuahi ke pekl mai aei a loaa ola.